UMIEJĘTNOŚCI KOMUNIKACYJNE DZIECKA

W ASPEKCIE PRZYGOTOWANIA DO

NAUKI SZKOLNEJ

mgr Jolanta Szczepockaneurologopeda

ŁCRE Łomża

Plan wystąpienia1. Kultura żywego słowa2. Rozwój mowy dziecka3. Wady wymowy u dzieci4. Przesiewowe badania logopedyczne5. Rola nauczyciela w kształtowaniu

umiejętności językowych dziecka

Posługiwanie się mową i językiem jest cechą ludzką i tylko ludzką

Dzięki mowie: poznajemy otaczający świat wyrażamy swoje uczucia nadajemy komunikaty

Współczesny język cechują: ubóstwo bylejakość niedbała wymowa moda na szybkie, skrótowe porozumiewanie

się

Na szczególną uwagę zasługujerozwijanie i kształtowanie mowy i języka w czasie przygotowaniadzieci do podjęcia nauki w

szkole.

Kultura żywego słowa To nauka o wygłaszaniu utworów literackich w sposóbartystyczny, a także o artystycznym mówieniu w życiucodziennym starannie z wyraźną artykulacją z odpowiednimi akcentami wyrazowymi i

zdaniowymi z odpowiednią intonacją poprawnie sugestywnie wykorzystując odpowiednie środki ekspresji:

frazowanie, akcent logiczny, siła i wysokość głosu

„Artykulacji trzeba się uczyć od początku,podobnie jak dzieci – wychowania, gdyżartykulacja jest grzecznością aktorów,

podobniejak punktualność jest grzecznością królów i należy ją pielęgnować przez całe życie. (…)Zwracając się do publiczności wypada byćrozumianym, a więc wymawiać wyraźnie.”

C. Coquelin

Co powinien nauczyciel?

Znać podstawy kultury żywego słowa od strony teoretycznej i praktycznej

Świadomie wpływać na rozwój mowy dziecka Pamiętać, że „podejmując pracę nad

rozwojem, doskonaleniem i korygowaniem mowy dziecka, trzeba przede wszystkim samemu mówić poprawnie”

Stale doskonalić swoją wymowę

Czym jest według Peipera sztuka żywego słowa?

„Jest to ćwiczenie głosu i ćwiczenie gardła dla wydobycia z nich wszystkiego, co najlepsi poprzednicy już z nich wydobyć zdołali i jeszcze tego, co wydobyć możemy my. Jest wynikiem wnikania w brzmienie słów – dla odkrycia nowych możliwości wyrażania człowieka; jest to kształtowanie mowy w brzmienia potrzebne naszej epoce, potrzebne do wypowiadania człowieka nowoczesnego”

Do najczęstszych wad czytania, mówienia,recytacji należą: zbyt szybkie tempo zbyt długie frazy (za mało pauz, pauzy zbyt

krótkie) brak modulacji wysokości głosu (głos

monotonny) nie wyróżnianie wyrazów mających zasadnicze

znaczenie (brak akcentów logicznych)

Wyrobienie sprawności i precyzji ruchówoddechowych, fonacyjnych, artykulacyjnychmożna osiągnąć poprzez świadome, uważne,systematyczne ćwiczenia: oddechowe głosowe narządów mowy ćwiczenia dykcji (wyrazista wymowa samogłosek i

spółgłosek, odpowiednie tempo mowy)

Ćwiczenia oddechowe Prawidłowe oddychanie to podstawa dobrej

wymowy, a przede wszystkim silnego, dobrze postawionego głosu

Zwiększają pojemność płuc Uczą ekonomicznego zużywania powietrza

podczas mówienia Wzmacniają mięśnie biorące udział w

oddychaniu

Rozładowują napięcie emocjonalne i psychiczne Działają uspokajająco po dużym wysiłku fizycznym i

psychicznym Są pomocne w korekcji wad wymowy, zaburzeń

komunikacji (np.: jąkanie, opóźniony rozwój mowy, wady słuchu)

Kształtują umiejętność synchronizowania pauz oddechowych (tzn: wdechu) z treścią wypowiedzi

Są istotnym elementem ćwiczeń logorytmicznych (muzyczno-ruchowych) prowadzonych np.: w ramach profilaktyki logopedycznej, które uwrażliwiają dzieci na zjawiska wspólne dla muzyki, ruchu i mowy (na rytm, tempo, wysokość dźwięku, jego melodię, akcentowanie i wymowę

Ćwiczenia głosoweCel ćwiczeń głosowych: ustalenie wysokości głosu właściwej dla danej

osoby tzn: takiej z jaką mówi najłatwiej, w sposób najbardziej swobodny, z najmniejszym wysiłkiem

wyrobienie miękkiego ataku (nastawienia głosu), kiedy wiązadła głosowe zaczynają drgać jednocześnie zbliżając się do siebie, tzn: wcześniej niż nastąpi ich zwarcie

ustawienie głosu czyli wyrobienie umiejętności kierowania głosu „na maskę” tzn. na sklepienie podniebienia twardego. Tak kierowany głos ma pełniejszą barwę, jest mocny i wydobywany bez wysiłku

wyrobienie umiejętności modulowania siły głosu (szept, półgłos, głos pełny, krzyk)

wyrobienie umiejętności modulowania wysokości głosu, za pomocą której wyrażamy nasze uczucia

Nie powinny trwać zbyt długo, aby niepowodowały zmęczenia krtani.

Ćwiczenia narządów mowy Sprawne funkcjonowanie narządów mowy, to

warunek prawidłowego wymawiania wszystkich głosek

Doskonalą sprawność mięśni, od której zależą ruchy narządów mowy i poprawność wymowy

Sprzyjają usuwaniu wielu wad wymowy

Ćwiczenia dykcji Ćwiczenia wyrazistej artykulacji samogłosek i

spółgłosek (staranna artykulacja powoduje zwolnienie tempa mowy)

Tempo mowy (zbyt szybkie tempo zmniejsza wyrazistość artykulacji. Dokładna artykulacja powoduje zwolnienie tempa mowy)

R. Steiner pisze, że: „…samogłoski związane są z życiem intymnym,wewnętrznym człowieka, z przeżyciami duchowymi,uczuciami, sympatiami i antypatiami…”W ćwiczeniach musimy odwoływać się dowyobraźni, nadawać im odczucia ludzkie, cechyosobiste. Są więc samogłoski ponure i wesołe, głupkowate i uśmiechnięte, zrozpaczone i przekorne, oburzone i agresywne, potulne,surowe, łagodne, melancholijne i bezczelne.Jak ludzie.

„Pojawia się cały tłum a-dziewczyn. Siadają… Rozpoczyna się rozmowa:

a-znudzona: a-a-a-a-a(ch!) a-melancholijna:aa-aa-aa(chch) a-cierpiąca:a…a…a…a…(cha…cha…) a-zaskoczona:aa!...a…a…a!... a-niechętna: aaaaa aaaaa a-poirytowana: a! a! aa! a-zmieniająca barwę (co ty sobie

wyobrażasz?):aaaaaaaaaaaaaa a-witająca radośnie: a! aa! a! aa!

a-podejrzliwa: aaaaaa a-ukłuta nagle szpilką: a!! a!!Wszystkie atakują dźwięki miękko, co nie jest łatwe, i zmieniają barwę”.

Żarcik:

MYSZ RYŻ ŻRE MAKAKA MA KAMAŻRE MYSZ RYŻ DAMA KAMA KAKADU MARYŻ MYSZ ŻRE DUMA DAMA – MAKU KAKADUJEŻ ŻRE TEŻ MAKAKA MAKU KAKADU DA

Pamiętaj,nie uczysz się jeździć na rowerze , czytającinstrukcję. Musisz po prostu to zrobić. Samawiedza nie wystarczy. Podobnie jest z komunikacją. Zaangażuj się więc i …ćwicz.

Powodzenia!

ROZWÓJ MOWY DZIECKA

Nie przebiega identycznie u wszystkich dzieci.Jest on uwarunkowany genetycznie i uzależniony od wpływu środowiska oraz odpsychofizycznego rozwoju dziecka.Według Leona Kaczmarka w rozwoju mowywyróżnia się cztery okresy: okres melodii (0 – 1 rok życia) okres wyrazu (1 – 2 rok życia) okres zdania (2 – 3 rok życia) okres swoistej mowy dziecięcej (3-7 rok życia)

OKRES MELODII (0 - 1 rok życia) Krzyk nieuświadomiony – w ten sposób

dziecko komunikuje się ze światem, gdy jest np.: głodne lub coś je boli,

Krzyk celowy, świadomy – powoduje, że pojawia się bliska dla dziecka osoba

Głużenie (2-3 miesiąc) – wydawanie różnego rodzaju dźwięków nieartykułowanych, dzięki nim dziecko ćwiczy narządy artykulacyjne. Głos matki wyraźnie budzi zainteresowanie malucha

Gaworzenie (6-7 miesiąc) – powtarza dźwięki zasłyszane z otoczenia np. pa pa, ba ba, ma ma. To trening słuchu, uwagi i woli. Dziecko wchodzi w dialog wokalny z bliskimi

Aktywne reagowanie na mowę (7-8 miesiąc) – dziecko zaczyna poznawać różne przedmioty i zaczyna reagować na ich nazwy

Około 1 roku życia dziecko rozumie już dużo, często mówi w swoim języku stosując prawidłową modulację głosu. Potrafi świetnie pokazywać „jaki duży urosnę” podnosząc wysoko rączki, wchodzić w zabawy typu dźwiękonaśladowczego. Świadomie przyciąga uwagę dorosłych poprzez używanie gestów, rzucanie zabawek, pokazywanie i modulację głosu

OKRES WYRAZU (1 - 2 rok życia) Poprawne używanie prawie wszystkich

samogłosek z wyjątkiem nosowych (ą, ę) Wymawianie spółgłosek takich jak: p, pi, b, m

t, d, n, k, j ś, ź, ć dź. Pozostałe głoski są zastępowane innymi o zbliżonym miejscu artykulacji

Mowa dziecka charakteryzuje się jednowyrazowymi wypowiedziami

OKRES ZDANIA (2 – 3 rok życia)W tym czasie mowa ulega dalszemu

doskonaleniu.Dziecko powinno już wypowiadać głoski : Wargowe: p, b, m oraz zmiękczone: pi, bi, mi Wargowo-zębowe: f, w, fi, wi Środkowojęzykowe: ś, ż, ć, dź, ń, ki, gi Tylnojęzykowe: k, g, ch

Przedniojęzykowo-zębowe: t, d, n Przedniojęzykowo-dziąsłowe: lPod koniec tego okresu mogą pojawiać sięgłoski s, z, c, dz, a niekiedy sz, ż, cz, dż.

Jednakw związku z małą sprawnością narządów

mowy,bywają zastępowane łatwiejszymi

głoskami.

OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ (3 – 7 rok

życia) Zasób słownictwa dziecka jest wciąż bogacony, Rozwijają się umiejętności budowania zdań

złożonych, Dalszy rozwój artykulacji – pojawiają się

kolejno głoski syczące, szumiące oraz „r”

DZIECKO 6-letnieWypowiedzi dziecka sześcioletniego najczęściejprzyjmują formę realizacji wielozdaniowych.

Dzieckopotrafi już: uwzględnić kolejność zdarzeń i łączące je

zależności przyczynowo-skutkowe, stosuje prawidłowo formy gramatyczne, używa dość bogatego i zróżnicowanego

słownictwa,

zasób słów i ton głosu odpowiadający danej sytuacji, pozwalają dziecku w sposób satysfakcjonujący wyrażać swoje opinie i pragnienia,

opowiadając o obrazku dziecko nie ogranicza się tylko do wymienienia przedstawionych na nim osób i przedmiotów, ale tworzy dłuższe wypowiedzi,

rozumienie kierowanych do sześciolatka treści, wiadomości, poleceń czy opowiadań, nie powinno stanowić dla niego żadnego problemu,

realizacja wszystkich dźwięków języka polskiego powinna być prawidłowa.

Do siódmego roku życia: dzieci doskonalą struktury słowne i

gramatyczne języka potrafią ocenić i skorygować swoje błędy rozumieją żarty, przenośnie i wyczuwają

sarkazm potrafią słuchać i opowiadać co usłyszały rosną kompetencje językowe

MOWA DZIECKA IDĄCEGO DOSZKOŁY POWINNA BYĆKOMUNIKATYWNA, WYRAŹNA I PŁYNNA, WTEDY ZDECYDOWANIEGWARANTUJE DOBRY STARTSZKOLNY.

Posłuchaj, jak mówię

KLAUDIA – wiek 6,2 „Tutaj wszyscy siadają do stołu. Babcia i dziadek siedzą na

fotelu. Mała dziewczynka bawi się takim żółwikiem. (yyy) Mama (yyy) nosi jakieś tam filiżanki. Chłopiec chce jakiś chlebek. Babcia chyba coś tutaj maluje. Dziadek trzyma kotka. (yyy) Piesek patrzy na dziewczynkę, która się bawi żółwikiem. I jest (yyy) włączony (yyy) telewizor. Jest zapalone światło.”

„Jechał szybko na rowerze. Się przewrócił i bardzo płakał, a rower był wtedy taki pognieciony, zepsuty. Poszedł do mamy i mama mu dała plasterki.”

KUBA – wiek 5,11 „Tate, mame, chłopake, pies, dzidziuś, samochód, kot,

bacia. Dzidziuś tyma kota. Dziecyna je, a mama ma (eee) dzanet. Pies patsy dzidziusia. Tu idać samochód. Bacia ziu je. Tata im daje jedzenie. Jest obiad.”

„Jezza, pat, boli, mama klei”.

MATEUSZ – wiek 5,6 „Jedno dziecko się bawi. Drugi pieszek patrzy na niego. A w

telewizorze jest klaun. Kotek jest na ksieś… fotelu. Oblaz wisi na ścianie. Mama niesie dzbanek. Na stole są kwiatki w wazonie. Babcia siedzi na kseśle. Tata tsyma chleby. Na dzieci świeci lampa. Są poukładane ksiąski na półce, a na naiwyssej półce stoi kwiatek.”

„Chłopiec jeździ na lowelu. Chłopiec na kamień najechał i się przewrócił. Wstał i miał lanę na nogach. I poszedli lazem do doktora. I pani doktor zakleiła mu plaster.

PIOTREK – wiek 5,10 „Tata ma bułkę. Siadek trzyma kota. Małe siesko się bawi.

Chłopsyk siedzi przy sztole. Mama niesie herbatę. Babsia siesi na fotelu. Włączony jest telewizor. Piesz sztoi. Jeszt zapalone światło. Siesą przy sztole i szoś jeszą i piją.”

„Jechał szybko chłopczyk. Później się przewalił. Później płakał i poszedł do domu. Bolało go kolano. Mama zakleiła ślady po tym wypadku.”

Najczęściej występujące wady wymowy u dzieci

Istotną sprawą jest zwrócenie uwagi na to, jakdziecko wymawia określone głoski. Czym innym jestfizjologiczny proces nauki poszczególnych dźwiękówmowy (który może być opóźniony), a czym innymzniekształcenie dźwięków mowy, (które trzeba jaknajszybciej korygować). Nie wolno zatem mylić wadwymowy z jej niedojrzałymi, rozwojowymi formami, jakteż dopatrywać się ich w regionalizmach, które stanowiąlokalną normę językową.

Innym źródłem nieporozumień jest utożsamianie normymowy mówionej z normami mowy pisanej. Nie należywymagać wymawiania głosek tak jak się je pisze, np.: nie wymagamy wymowy ę przed ł, np.: wzięła ( ma

być wzieła), piętnaście ma być pietnaście nie uczymy wymowy doliterowej: jabłko ma być japko

pamiętamy o zasadach zanikania dźwięczności: zamiast staw ma być staf, książka (poprawna wymowa to ksiąszka)

Dyslalia to nieprawidłowości związane z wymawianiem jednejlub wielu głosek, przez co mowa dziecka jestzniekształcona lub mało zrozumiała.W grupie tej przede wszystkim wyróżniamy: seplenienie - nieprawidłowa wymowa głosek s, z, c, dz, sz,

ż, cz, dż, ś, ż, ć dź. Najczęściej powstaje w okresie

kształtowania się mowy. Przyczyny powodujące seplenienie to: nieprawidłowa

budowa narządów mowy, upośledzony słuch, naśladownictwo, nieprawidłowy zgryz, obniżona sprawność języka i warg, a także niektóre stany chorobowe górnych dróg oddechowych

rotacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski r. Bezpośrednią przyczyną jest niedostateczna sprawność ruchowa języka

nieprawidłowa wymowa głosek k, g, które są wynikiem niewłaściwej pracy języka

mowa bezdźwięczna (ubezdźwięcznianie). Przyczyną bezdźwięczności jest zwykle zaburzenie słuchu fonematycznego np.: szaba zamiast żaba, cieci zamiast dzieci. Przy bezdźwięczności z reguły występuje obniżenie napięcia mięśniowego, wargi i policzki są wiotkie, głos zwykle cichy, monotonny, bezbarwny

dyslalia całkowita (bełkot), gdy wszystkie lub prawie wszystkie głoski są zniekształcone lub nieprawidłowo realizowane, wskutek czego mowa jest niezrozumiała lub rozumiana tylko przez najbliższe otoczenie

Dziecko z wadą wymowy: ma problemy zróżnicowaniem elementów mowy, ma problemy z dokonywaniem analizy i syntezy

dźwiękowych form wyrazów w tym zakresie, trudności pojawiające się w pisowni dzieci wadliwie

mówiących są bardzo często takie same jak ich wady wymowy,

u tych dzieci często występują zaburzenia słuchu fonemowego i kinestezji artykulacyjnej. Dziecko nie jest w stanie odróżnić słuchem głosek mało kontrastowych,

największe trudności sprawia rozróżnianie głosek stanowiących opozycje:

- dźwięczna – bezdźwięczna (p-b, f-w, t-d) - ustna – nosowa (o:ą, e:ę) - szereg głosek dentalizowanych (s:sz:ś, z:ź:ż)

Nieprawidłowa wymowa stanowizarówno przyczynę niepowodzeń wnauce, jak też może mieć wpływ nakształtowanie osobowości dziecka,które może stawać się nieśmiałe,wycofane oraz niechętne do braniaudziału w życiu klasy i szkoły.

Najważniejsze przyczyny wad wymowy:1. Zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego: nieprawidłowa budowa języka, nieprawidłowa budowa podniebienia wady zgryzu rozrost trzeciego migdałka rozszczepy warg i podniebienia polipy skrzywienia przegrody nosowej2. Nieprawidłowe funkcjonowanie narządów artykulacyjnych: niska sprawność języka, warg, żuchwy, zakłócona praca mięśni napinających i przywodzących

wiązadła głosowe trudności koordynacji pracy wiązadeł głosowych z pracą

nasady

3. Nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego: zaburzenia analizy i syntezy słuchowej zaburzenia słuchu fonemowego, które powodują

trudności w różnicowaniu dźwięków mowy zaburzenia kinestezji artykulacyjnej (czucie pozycji i

ruchów narządów mowy względem siebie, właściwych głoskom).

4. Nie zwracanie uwagi na własną wymowę, dziecko nieświadomie w różny sposób wymawia te same wyrazy. Gdy nikt nie zwraca na to uwagi, to ta błędna artykulacja jest realizowana.

5. Obniżony poziom inteligencji dziecka.

Przesiewowe badania logopedyczne

Badanie przesiewowe pozwala nam ocenić poziom rozumienia, słownictwa, gramatyki, wymowy, stan głosu i płynność mówienia.

Kiedy przeprowadzamy badanie? W jaki sposób?

Badania przesiewowe prowadzimy na początku roku szkolnego.

Są to badania indywidualne, w takim pomieszczeniu, gdzie nie ma obawy, że ktoś zakłóci przebieg badania.

W czasie jego przebiegu dziecko siedzi przy stole, naprzeciw badającego.

Badanie prowadzimy w dobrym tempie. Staramy się przeprowadzić wszystkie próby w czasie jednego spotkania.

Badanie przerywamy, gdy dziecko objawia zniechęcenie lub zmęczenie. Można je dokończyć w innym czasie.

Możemy wykorzystać następujące metody: obserwację wywiad próby niewystandaryzowane (karty mowy) testy językowe np.: PTL (Przesiewowy Test

Logopedyczny)

Obserwacja Jest stosowana samodzielnie lub stanowi

uzupełnienie innej metody. Należy obserwować wypowiedzi dziecka w różnych sytuacjach komunikacyjnych. Im więcej takich sytuacji, tym pełniejsza obserwacja. Jest ona zawężona, jeśli jest prowadzona jedynie w gabinecie logopedy. Wyniki rejestrujemy.

Wywiad Obserwacja jest zazwyczaj uzupełniana wywiadem

z rodzicami/opiekunami, nauczycielami. W czasie wywiadu gromadzimy dane biograficzne, dotyczące ważnych dla rozwoju mowy wydarzeń w przeszłości oraz dane aktualne.

Karta rozwoju mowy dziecka Jest ważnym uzupełnieniem Testu Językowego.

Karta i test stanowią rozdzielną całość, co znaczy, że można je stosować łącznie lub niezależnie od siebie. Karta ułatwia zapisanie i podsumowanie informacji uzyskanych w czasie wywiadu, obserwacji i rozmowy z dzieckiem.

Testy Językowe Można je podzielić na przesiewowe

(selekcyjne, odsiewające) i zasadnicze (pełne). Testy przesiewowe służą do szybkiego wyselekcjonowania dzieci podejrzanych o zaburzenia mowy.

Wynikiem badania przesiewowego jest podziałdzieci na kategorie: Kategoria I obejmuje dzieci, u których nie stwierdza się

odchyleń od normy. Jest to z reguły grupa najbardziej liczna. Dzieci te powinny korzystać z systematycznych zajęć ortofonicznych, które mają na celu pobudzać rozwój mowy, chronić od wypaczeń, usprawniać narządy artykulacyjne

Kategoria II to dzieci zagrożone wadami wymowy (np.: mowa szybka, niepewna, cicha, wady zgryzu). Tu zalecana jest czujna obserwacja, nasilenie działań profilaktycznych. Czasami powinniśmy skierować na dokładniejsze badania np.: ortodonta, laryngolog

Kategoria III to dzieci, u których wymowa nie jest jeszcze do końca utrwalona, ale wciąż mieści się w normie rozwojowej. Czasami wystarczą tutaj ćwiczenia profilaktyki logopedycznej, czujna obserwacja oraz dobra współpraca między nauczycielem i rodzicem. W przypadku przedłużających się trudności z wymową, dziecko jest kierowane na terapię logopedyczną

Kategoria IV to dzieci z wadami wymowy i zaburzeniami komunikacji, które wymagają specjalistycznej terapii logopedycznej

Badania przesiewowe wytyczają nam kierunkidalszych działań, określają zakres współpracy(nauczyciel – rodzic – terapeuta) oraz

pomagająodpowiedzieć na pytania: czy należy podejmować terapię? jeśli nie, to dlaczego? jeśli tak, to kiedy? jaką formę pomocy należy zastosować (porada,

profilaktyka logopedyczna, terapia) czy dziecko wymaga pomocy specjalistycznej? kogo należy w to zaangażować?

W JAKI SPOSÓB NAUCZYCIEL MOŻE

ZAPEWNIĆ DZIECKU KORZYSTNEWARUNKI WSZECHSTRONNEGOROZWOJU?

Badanie standaryzacyjne Skali Gotowości Szkolnej (maj 2006)

pokazało, że największy wpływ na poziom umiejętnościpoznawczych, szkolnych i społecznych u dzieci 6-letnich ma opanowanie umiejętności językowych takich jak: tworzenie spójnych wypowiedzi, złożonych i powiązanych ze

sobą logicznie i gramatycznie zdań chronologiczne przedstawianie przebiegu zdarzeń prawidłowe ujmowanie relacji przyczynowo-skutkowych używanie bogatego, zróżnicowanego słownictwa

Dlatego w zabawach i ćwiczeniach dla dzieci 6 letnich powinniśmy

koncentrować się na rozwijaniu tych właśnie umiejętności.

Najbardziej korzystne warunki wszechstronnegorozwoju zapewnia dzieciom nauczyciel, który: bardzo dobrze zna dzieci, ich realne możliwości i

ograniczenia rozumie potrzebę współpracy z rodzicami i zachęca

ich do współdziałania informuje rodziców na bieżąco o postępach dziecka stwarza atmosferę bezpieczeństwa, wzajemnego

szacunku i zaufania, w której każde dziecko będzie otwarte, odważne i radosne

poprawnie się wypowiada – zgodnie z normami języka polskiego, a zarazem swobodnie i naturalnie

organizuje zabawy w grupie rówieśniczej, angażując wszystkie dzieci (najbardziej naturalne środowisko stymulujące rozwój umiejętności językowych)

aranżuje różne zabawy, ale nie kieruje nimi w sposób dyrektywny

proponuje dzieciom wspólne rozwiązywanie problemów, wspólnie się zastanawia, ale nie narzuca swojego rozwiązania

stawia pytania, prowokuje dzieci do uzasadniania swoich wyborów

jest dynamiczny i spontaniczny w działaniu mówi do dzieci, ale przede wszystkim ich słucha

jest otwarty na propozycje dzieci, zachęca je, motywuje do wypowiadania się na forum grupy

akceptuje i cieszy się z wypowiedzi dzieci, bez ich oceniania

dba o to, aby usprawnianie umiejętności językowego komunikowania się przebiegało w formie naturalnej zabawy-rozmowy i były wplatane w codzienne zajęcia prowadzone każdego dnia

wprowadza zabawy z wykorzystaniem historyjek obrazkowych w celu rozwijania umiejętności zauważania przyczyny i skutku, wzajemnych relacji, zachodzących zmian i słownego ich wyrażania

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

BibliografiaDemel G., Minimum logopedyczne nauczyciela

przedszkola, „WSiP”, Warszawa 1978Kaczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy, Wydawnictwo

Lubelskie, Lublin 1988Sachajska E., Uczymy poprawnej wymowy, „WSiP”,

Warszawa 1987Styczek I., Logopedia, Warszawa 1980Tarkowski Z., Przesiewowy Test Logopedyczny,

Wydawnictwo Fundacji Orator, Lublin 1999Toczyska B., KAMA MAKAKA MA, Glottispol, Gdańsk 1996 Frydrychowicz A., Koźniewska B., Matuszewski A.,

Zwierzyńska E. Doradca Nauczyciela Sześciolatków, CMPPP, Warszawa 2006