Upload
others
View
28
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
•
TUUJ NGA BITALAAN., SASAY LINEGDANGAN
Three Languages One Meaning
compiled by
Ed and Jackie Ruch and
Beth Kyle
-, -
sa.r lastltatt of U~talstks-PblDpplna, lac. · Trwlators 1981 Publlllatn
Published
in cooperation with
Bureau of Public Schools
and
Institute of National Language
of the
Ministry of Education and Culture
Manila, Philippines '
Additional copies of this publication may be obtained from:
TCP P.O. Box 423 G~eenhills, Metro Manila
A Picture Dictionary in Calamian Tagbanwa
29.2~-1181-3.35C 83.140PT-814094B Printed in the Philippimes
PAUNANG SALITA
Ang_ isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang
pagkakaroon nito ng iba't ibang pangkat etniko na. nag-aangkin
ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon man, ito'y hindi
naging balakid sa pag-unlad ng barisa, bagkus nagpat;ibay pa
nga sa pagbubuklod at pagkakai'sa ng mga mamamayan . tungo sa
pagkakaroon ng isang diwang panlahat.
Ang aklat na ito ay isa sa serye ng ganitong uri ng mg.a
b ab as ahing inihahanda para sa higit na ikalilinang n g mga
kaalaman, kakayahan , kasanayan, pagpapahalaga at pagmamah.al sa
sariling wika ng mga mag-aaral.
S inikap na malakipan ang aklat ng mga paksang . i n aaakalang '
magdudulot n g malaki at makabuluhang kapakinabangan sa mga \
gagamit nito. Sa paghahanda ng mga i to'y isinaalang-alang ang
mga pangkalahat ang layunin ng bansa. Isinaalang-alang din
ang mga pangkasalU.kuy ang pangan gailangan ng mga mag-aaral sa
pagp ap alawak a t pagpapayaman ng kanilang talasal~t~an,
pagl inang ng kakayahang gumamit ng wikang gamitin at wastong
pagsulat ni t o . ·May tnilakip ct.ing mga pagsasanay na inaakalang
makatutulon·g sa mabisang pag...,...aaral ng wika. Mati.tiyak na
ganap na nilang natutuhan at nauunawaan ang wika kung ito' y
buong katalinuhan na nilang natatalakay sa klase at naiuugnay
o nagagamit sa tunay na buhay.
Buong pagmamalaking inihahandog ng Ministri ng Edukasyon
at Kultura ang aklat na ito taglay ang mat.apat ng hangarin at
mithiing lalo pang mapataas ang uri ng edukasyon para sa di
marunong bumasa at sumulat sa pamamagitan ng pag-aaral ng
kinagisnang wika. At inaasahan din sa gayon ang madaling
pagkatuto ng wikang pambansa.
Onofre D. Corpuz
\ Ministro ng Edukasyon at Kultura
/
PREFACE
The letter ~ with underlining should be pronounced ,
witll breathiness as in the following words: ma~aning,
kaliwa~an, la~em. This is different from the letter
. g without underlining which is pronoun-ced the same as
g in Pilipino.
Also the letter w with underlining should be pronounced
with the lips in a straight position with a n~rrow slit
between them through which the air is expelled in a breath
manner as in th.e folilowing words: rnagbawalitaen, tinakli!::an,
ba!:ay .: This is di.ffe·rent from the letter b and the letter
w which are both pronounced the same as in Pilipino.
The letter e is pronounced in the same manner as
e in Pangasinan ;
DIRECTIONS TO THE TEACHER
This picture dictionary is prepared in the Calamian
Tagbanwa, Pilipino, and English languages. C&lamian Tagbanwa
is the source language, and the words are alphabetized according
to the calamian Tagbanwa language. It can be used by learners
on many di f ferent levels of reading ability:
The book can be used by pre-literate learners who can, under
th~ direction .of a teacher, note audi.tory and visual sameness
of beginning sounds and note the word configurations of many
common nouns.
The book can be used by newly-literate learners who can make use
of the picture clues to read the entries and in so doing expose
them to many common words in printed form.
The book can be used as a simple te~book for teaching
beginning dictionary skills to middle grade pupils: alphabetical
order, locating words in a dictionary, using a dictionary for I
.spelling confirmation, as well as using a dictionary to learn ' .
words of another language.
Finally, the book can be used by students of a second language
as a · simple sourcebook to supplement vocabulary building in
learning a second language. Mr. and Mr~. Ed Ruch and
Mrs. Beth Kyle prepared the book for publication.
Kathleen Bosscher
Literacy Department
f Summer Institute of ~inguistics
abukadu
abokado
avocado
akes
sinturQn
belt
J
adili
. '
haligi
post
aiskrim
sorbe-t;es
ice cream
1
,
aldan
hagdah
ladder j st airs
amaamaan
hinlalaki
thumb
ambe, laput
daga
mouse
amek
banig
mat
A a
amimireken apuy
pilikmata apoy I gat on-g ·
eyelash fire
andap aradu
anay araro
tennite plow /
an en aranga
~ariin suha·
rice pomelo
anti us ayu
salamin sa mata puno
g lasses tree
2
baay bakya
basket bakya
basket wooden clogs
baka bagul
baka
cow coconut shell
bakes _ baintisingku sintabus
tsonggo jmats ing
monkey
~ ~ bey.!'tesingko sentimos
25 centavos
bakuku balay
pagong bahay
tortoise house
3
b balay ang gesye
ban ban en
kubo I
I I
alupihan
house centipede
baldi bandira
timba bandila j watawat
pail flag
- I
balung-balung banga
kubo banga
hut water container
I
bangkaw balyeg
sib at kuwintas
spear necklace
/
4
bapur, barku
- baporjbarko ~~
ship
barbiki, · barina
barena
drill
barutu
b ang kang ma y katig
boat
barutung may layag
bangkang may layag
sailboat
5
' Bb
~~· basu
~~· baso
g lass
bat idur
tirador
slingshot
batu
bato
baul
- • L 1 baul / kaban
~- wooden chest
bawuy beltay
· baboy sag\yan
pig paddle
bawuy an g t alunun bila
baboy ramo kawil
wild pig fish hook
bayay
pug ad
binlay, bs.lsa
~balsa nest
raft
belengan.
salagubang bintana
beetle window
6
Bb
bj.:sagra
bisagra buwaya
hinge crocodile
bisiklita bukid
bisi'kleta bundok
bicycle mountain
..... bisit bula
binti bola
legs ball
bua bulaklak /t alay
buhok bulaklak
hair flower
7
bulan bu.rsa
-buwan bulsa ,.
moon
buluntun bus
bahagha_ri bus
rainbow
I bulung
.,
butilya
I gamot bote I·
I I !
medicine bottle I I
buradur but~lyang ~ · ._ pesek
sarangg~la ~· . ~a-· J,. basag =. · " na bote
. . - . .:. ~ .
kite broken bottle .
8
kaas/ p·i trumak
petromax/ hasag
pressure lamp
kaayeg
panggapas
harvest knife
kabayu
kabayo
horse
kakay
paa
foot
9
k
kakay ta manu
pangkahig ng manok
chicken foot
kadang
paragos
sled
kadina
kadena
.. chain
kalamintik
tipaklong
grasshopper
kalasyaw kalibangbang
usa · paruparo
de.er butterfly
kalawasa
t~ ,, kalabasa kalima
squash ~~: kamay
hand
~~ kaldaw kalisa
~ a raw kales a
sun kalesa ·
•
kaldiru kalu
saingan pambay o
rice pot pestle
10
kalungun kama tis
Rabibi kamatis
shell tomato
kalungun ta ukwen kambing I
~ suso j kuhol kambing
snail goat
kaluyang kamuti
ulang kamote
crayfish camote
kamantug kandadu
kalaw kandado
hornbill padlock
11
•
kandila
kandila ·.,
candle
kanimangu
alima ngo alimasag
- crab
kapangul yang kapayas
puno ng papaya
papaya tree
kapayas
papaya
papaya fruit
K
yan g ~ niuy
:puno ng niyog
., coconut tree
kapungul y ang punti
puno ng saging
banana tree
karabaw
kalabaw
carabao
kara_gay
kawali
frying pan
12
Kk
karit katamjsapyu
karit katarn
curved bolo plane
karsada · katiti
kalsada putakti
road wasp
kartun katumbal
kart on sili
carton chili
karu · kawayan
sandok kawayan
ladle bamboo
13
k
kawala kikilayen
-bis ig jbr_aso noo
·arm forehead
kawi tan kiklug
tan dang it log ..
rooster egg -._
kawilaw kidlat, kudlap
paniki kidlat
bat lightning
kayeskes kingki
· gali~ . kingki
scabi~s w~c}.{ lamp
14
ta bayawak
piskador
kingfisher
kiru
a so
dog
(
kirung paye~deng
tuta
puppy
kuarta
per a.
money
kural
~ ' bakod
fence
kuran
u'lan
rain
kutsara
kutsara
spoon
kutsilyu
kutsilyo
Kni fe
-darn a
-game board
daun
dahon
., leaf
dikel
leeg
ne ck
dirusgas
turnilyo
screw
16
d~arn/bari les
barrel
du l i
buto
bone
~
-
durnakel , bi tukun
bituin
star·
dumakel-dumakel / is tar
parol
Christmas lantern
I i I -
I
durua en em
2 dalawa 6 anim
two six
,•
dyip epat
dyip 4 apat
jeepney f our
dyis sintabus
diyes sentimos
10 cent a v_os
I
•
17
*
gakgak
uwak
crow
gayung-gayung j yangat-yangat
is dang-bit ui-n-/ ~st arpis ·
starfish
geed
itakjgulQk
bolo
geyem
langgam
ant
gitara
.g!Jitar
gripu
faucet
,., .
gukguk
kuwago
owl
18
ian
isda
fish
iarakep ta linget
pandakot
dustpan
ikeredked/ iberegkes
tali
string
yang a'!!_el/
pang-ipit ng sinampay
clothespin j
ikuruskus
eskoba -
brush
ikuy
bun tot
tail
L
ilu
sin.ulid
thread
inayen
inahin
hen
iraw
alias
snake
irikirik
kuliglig
cicada
iruplanu
eroplano
airplane
iskuilaan
eskwelahan;
paaralan
school
20
istipin/ sini~as
. thongs
\ \
Johnson
mutor ·'
motor
/
0
I
21 .
' I
, laba_g:a
I . .
.labaha
_______ Q_ • .
:_ ,::!~
razor
la_Kari
saw
lalii
lalaki
man
lambuan
-- ~pating ~~
shark
lamisaan langgaw .
mesa suka
- tabie vinegar
lansang lapis
pako lapis
nail pencil
langaw lastiku
panggatong goma
firewood rubber bands
lata la11gen
balde kalang bato
firestones can
•
22
.,.....,--J lata libru -
rata lib r:_o
opened can book
I 1-I
!
lawak lima
~
gagamba 5 I
lima I I -i
spider I five I
I - I
lawagan linu
I alulod bilao
I wat er conduit wi nnowing basket I " I
liabi l uluy
susi bulate
key < worm
23
mandigu mat a
mali go mat a
bathe e y e
.:
mani me pet
mani matanda
peanut old person
mangkuk mulang ba~ay
mangkok bat ang babae
bowl gir l
manginem mulang lalii
uminom batang lalaki
drink boy
25 /
•
namu n gan ga
lamok - bibig
mosqu ito mouth ,
i
>
I
I I
"' I -!
·I I
I 1
I I r
I I
I l I I
I I I
. --~, '
26
pakpak
pakp·ak
wing
P<Ha
pal a
shovel
palangat
langa,w
fly
paianggana
f.
'wash basin
27
pal aut. a
( J ((1 ( I I I S, • ' I ' I. plauta
f lute
pal i
pagi
string ray
palitu ta pus p uru
(palito n g ) posporo
mat ches
p a p a g
papag
bed made from bamboo
parakul payung
palakol payong
axe umbrella
p aray payung-payung
palay kabute
rice mushroom
patik piak
pantambol sisiw
ng gong
chick i gong mallet I
patu pikuy
i
I I
I
.I bibi loro
duck parrot
28
pinli pisu/pisus
lubid
. rope <Dn e peso
pintal, pirdibl i
perdible pukyutan
. safety pin bee .
piny-a p itsay
piny a pet say
pineapple petchay
-. ping.gan pitu
7 pi to
pl,at e seven
29
• · . l
pl:;.nsa
' plant sa
· J:.ron
plaslai t
lente ,lpl-aslayt
flashlight
pulu
kamisetajpolo c:::::=' sportshi·rt
pumangga
mangga .. ,·•
I '.-·
mango .
30
pundu
angkla
anchor
punti
s ·a g ing
'> b anan a .
phs i l
baril "'
·gun \.
pusuk ta punti
puso ng saging
hanana qlossom
I .
·I
sansuy
kuwako
pipe
san :talup
isang salop
on·e ganta,
san tuug ail ian
isang tali ng isda
one string -6f ~ish
·' ' ,;
sang a
-' ;.•
tree branch ' - .
3_2
saagi:lan ..,.;..·: ..
pangil
.-- tusk
sapad ta punti
- piling ng - sa~ing
hand of ~an-a-n as
s apatus
sapatos
shoe
sawungan/ - sabungan
bubong
roof p eak
sia sibuyas an ~angud
si1yajupuan sibuyas na mura
chair green onion
siam sikdet
9 siyam law in
nine hawk
'.
sibut siin
salok yero
fishnet
silig sihuyas
walis tinting -Sibuyas
stick broom onion
/ 33
~ ~-
< i
I
sin day
bisiro/ guya
~alf
singku sintabus
singko sen-timos
5 centavos
singkuinta sintabus
singkuwenta sentimos.
50 centavos
singgarung
musang
lemur; civet cat
34
sipi tan·
· alakdan
scorpion
sumbang , a ri t us
hika:w
earring
suyu
siko ,
elbow
I
'
t a_g:e~an tarung
· baina talong
bolo sheath eggplant
talinga tasa
tainga is a
one ear
talipaka tasa
pal aka tasa
I frog cup
tauyu tarual
-' '- toyo pan talon
soy sauce pants
f awuk · tiki
usok tuko
gecko
tekbeken/ t i_gib
kugita-
oktopus . pait
octopus ·chise l •
teeb t i_napay
dagat I katagat an tinapay
ocean bread
tenek . tingway
tinik karayom
thQrrrs nee dle
36
tipara
salaming pansisid
goggles
tiral
panhabi
loom
tit ing
ring
tiwud
gusi
j a'r ; vase
37
trak
trak
truck
tuktuk
tuka
beal<
tudun g
sumbrero
hat
tuldik
sasamba / samba-samba
praying mantis
tulduk
daliri
tundung-tundung l
.. . . .. I I.
tutubi
, finger dragonfly
tulduk yang kakay turumpu
daiire ng paa trumpo
top
i '
I I.
I
tulud j saly ang I I _ I
I suklay
comb
38
ukuk urun g
ipis ilong
cockroach nose
ulung uti
anino pus a
shadow cat
unum
ulap
c loud
urun
palayok
clay _pot •
39