46
j TULU NGA SASAY LINEGDANGAN A a Bb Kk Publications Copy Calamian lagbanwa 00 NOT - ---

TULU NGA SASAY LINEGDANGAN - sil.org fileAng_ isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang pagkakaroon nito ng iba't ibang pangkat etniko na. nag-aangkin ng kani-kanilang

  • Upload
    others

  • View
    28

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

j

TULU NGA

SASAY LINEGDANGAN

A a

Bb

Kk

Publications Copy Calamian lagbanwa

00 NOT RE~10VE - ---

TUUJ NGA BITALAAN., SASAY LINEGDANGAN

Three Languages One Meaning

compiled by

Ed and Jackie Ruch and

Beth Kyle

-, -

sa.r lastltatt of U~talstks-PblDpplna, lac. · Trwlators 1981 Publlllatn

Published

in cooperation with

Bureau of Public Schools­

and

Institute of National Language

of the

Ministry of Education and Culture

Manila, Philippines '

Additional copies of this publication may be obtained from:

TCP P.O. Box 423 G~eenhills, Metro Manila

A Picture Dictionary in Calamian Tagbanwa

29.2~-1181-3.35C 83.140PT-814094B Printed in the Philippimes

PAUNANG SALITA

Ang_ isang katangiang masasabi tungkol sa Pilipinas ay ang

pagkakaroon nito ng iba't ibang pangkat etniko na. nag-aangkin

ng kani-kanilang wikang katutubo. Gayon man, ito'y hindi

naging balakid sa pag-unlad ng barisa, bagkus nagpat;ibay pa

nga sa pagbubuklod at pagkakai'sa ng mga mamamayan . tungo sa

pagkakaroon ng isang diwang panlahat.

Ang aklat na ito ay isa sa serye ng ganitong uri ng mg.a

b ab as ahing inihahanda para sa higit na ikalilinang n g mga

kaalaman, kakayahan , kasanayan, pagpapahalaga at pagmamah.al sa

sariling wika ng mga mag-aaral.

S inikap na malakipan ang aklat ng mga paksang . i n aaakalang '

magdudulot n g malaki at makabuluhang kapakinabangan sa mga \

gagamit nito. Sa paghahanda ng mga i to'y isinaalang-alang ang

mga pangkalahat ang layunin ng bansa. Isinaalang-alang din

ang mga pangkasalU.kuy ang pangan gailangan ng mga mag-aaral sa

pagp ap alawak a t pagpapayaman ng kanilang talasal~t~an,

pagl inang ng kakayahang gumamit ng wikang gamitin at wastong

pagsulat ni t o . ·May tnilakip ct.ing mga pagsasanay na inaakalang

makatutulon·g sa mabisang pag...,...aaral ng wika. Mati.tiyak na

ganap na nilang natutuhan at nauunawaan ang wika kung ito' y

buong katalinuhan na nilang natatalakay sa klase at naiuugnay

o nagagamit sa tunay na buhay.

Buong pagmamalaking inihahandog ng Ministri ng Edukasyon

at Kultura ang aklat na ito taglay ang mat.apat ng hangarin at

mithiing lalo pang mapataas ang uri ng edukasyon para sa di

marunong bumasa at sumulat sa pamamagitan ng pag-aaral ng

kinagisnang wika. At inaasahan din sa gayon ang madaling

pagkatuto ng wikang pambansa.

Onofre D. Corpuz

\ Ministro ng Edukasyon at Kultura

/

PREFACE

The letter ~ with underlining should be pronounced ,

witll breathiness as in the following words: ma~aning,

kaliwa~an, la~em. This is different from the letter

. g without underlining which is pronoun-ced the same as

g in Pilipino.

Also the letter w with underlining should be pronounced

with the lips in a straight position with a n~rrow slit

between them through which the air is expelled in a breath

manner as in th.e folilowing words: rnagbawalitaen, tinakli!::an,

ba!:ay .: This is di.ffe·rent from the letter b and the letter

w which are both pronounced the same as in Pilipino.

The letter e is pronounced in the same manner as

e in Pangasinan ;

DIRECTIONS TO THE TEACHER

This picture dictionary is prepared in the Calamian

Tagbanwa, Pilipino, and English languages. C&lamian Tagbanwa

is the source language, and the words are alphabetized according

to the calamian Tagbanwa language. It can be used by learners

on many di f ferent levels of reading ability:

The book can be used by pre-literate learners who can, under

th~ direction .of a teacher, note audi.tory and visual sameness

of beginning sounds and note the word configurations of many

common nouns.

The book can be used by newly-literate learners who can make use

of the picture clues to read the entries and in so doing expose

them to many common words in printed form.

The book can be used as a simple te~book for teaching

beginning dictionary skills to middle grade pupils: alphabetical

order, locating words in a dictionary, using a dictionary for I

.spelling confirmation, as well as using a dictionary to learn ' .

words of another language.

Finally, the book can be used by students of a second language

as a · simple sourcebook to supplement vocabulary building in

learning a second language. Mr. and Mr~. Ed Ruch and

Mrs. Beth Kyle prepared the book for publication.

Kathleen Bosscher

Literacy Department

f Summer Institute of ~inguistics

abukadu

abokado

avocado

akes

sinturQn

belt

J

adili

. '

haligi

post

aiskrim

sorbe-t;es

ice cream

1

,

aldan

hagdah

ladder j st airs

amaamaan

hinlalaki

thumb

ambe, laput

daga

mouse

amek

banig

mat

A a

amimireken apuy

pilikmata apoy I gat on-g ·

eyelash fire

andap aradu

anay araro

tennite plow /

an en aranga

~ariin suha·

rice pomelo

anti us ayu

salamin sa mata puno

g lasses tree

2

baay bakya

basket bakya

basket wooden clogs

baka bagul

baka

cow coconut shell

bakes _ baintisingku sintabus

tsonggo jmats ing

monkey

~ ~ bey.!'tesingko sentimos

25 centavos

bakuku balay

pagong bahay

tortoise house

3

b balay ang gesye

ban ban en

kubo I

I I

alupihan

house centipede

baldi bandira

timba bandila j watawat

pail flag

- I

balung-balung banga

kubo banga

hut water container

I

bangkaw balyeg

sib at kuwintas

spear necklace

/

4

bapur, barku

- baporjbarko ~~

ship

barbiki, · barina

barena

drill

barutu

b ang kang ma y katig

boat

barutung may layag

bangkang may layag

sailboat

5

' Bb

~~· basu

~~· baso

g lass

bat idur

tirador

slingshot

batu

bato

baul

- • L 1 baul / kaban

~- wooden chest

bawuy beltay

· baboy sag\yan

pig paddle

bawuy an g t alunun bila

baboy ramo kawil

wild pig fish hook

bayay

pug ad

binlay, bs.lsa

~balsa nest

raft

belengan.

salagubang bintana

beetle window

6

Bb

bj.:sagra

bisagra buwaya

hinge crocodile

bisiklita bukid

bisi'kleta bundok

bicycle mountain

..... bisit bula

binti bola

legs ball

bua bulaklak /t alay

buhok bulaklak

hair flower

7

bulan bu.rsa

-buwan bulsa ,.

moon

buluntun bus

bahagha_ri bus

rainbow

I bulung

.,

butilya

I gamot bote I·

I I !

medicine bottle I I

buradur but~lyang ~ · ._ pesek

sarangg~la ~· . ~a-· J,. basag =. · " na bote

. . - . .:. ~ .

kite broken bottle .

8

kaas/ p·i trumak

petromax/ hasag

pressure lamp

kaayeg

panggapas

harvest knife

kabayu

kabayo

horse

kakay

paa

foot

9

k

kakay ta manu

pangkahig ng manok

chicken foot

kadang

paragos

sled

kadina

kadena

.. chain

kalamintik

tipaklong

grasshopper

kalasyaw kalibangbang

usa · paruparo

de.er butterfly

kalawasa

t~ ,, kalabasa kalima

squash ~~: kamay

hand

~~ kaldaw kalisa

~ a raw kales a

sun kalesa ·

kaldiru kalu

saingan pambay o

rice pot pestle

10

kalungun kama tis

Rabibi kamatis

shell tomato

kalungun ta ukwen kambing I

~ suso j kuhol kambing

snail goat

kaluyang kamuti

ulang kamote

crayfish camote

kamantug kandadu

kalaw kandado

hornbill padlock

11

kandila

kandila ·.,

candle

kanimangu

alima ngo alimasag

- crab

kapangul yang kapayas

puno ng papaya

papaya tree

kapayas

papaya

papaya fruit

K

yan g ~ niuy

:puno ng niyog

., coconut tree

kapungul y ang punti

puno ng saging

banana tree

karabaw

kalabaw

carabao

kara_gay

kawali

frying pan

12

Kk

karit katamjsapyu

karit katarn

curved bolo plane

karsada · katiti

kalsada putakti

road wasp

kartun katumbal

kart on sili

carton chili

karu · kawayan

sandok kawayan

ladle bamboo

13

k

kawala kikilayen

-bis ig jbr_aso noo

·arm forehead

kawi tan kiklug

tan dang it log ..

rooster egg -._

kawilaw kidlat, kudlap

paniki kidlat

bat lightning

kayeskes kingki

· gali~ . kingki

scabi~s w~c}.{ lamp

14

ta bayawak

piskador

kingfisher

kiru

a so

dog

(

kirung paye~deng

tuta

puppy

kuarta

per a.

money

kural

~ ' bakod

fence

kuran

u'lan

rain

kutsara

kutsara

spoon

kutsilyu

kutsilyo

Kni fe

-darn a

-game board

daun

dahon

., leaf

dikel

leeg

ne ck

dirusgas

turnilyo

screw

16

d~arn/bari les

barrel

du l i

buto

bone

~

-

durnakel , bi tukun

bituin

star·

dumakel-dumakel / is tar

parol

Christmas lantern

I i I -

I

durua en em

2 dalawa 6 anim

two six

,•

dyip epat

dyip 4 apat

jeepney f our

dyis sintabus

diyes sentimos

10 cent a v_os

I

17

*

gakgak

uwak

crow

gayung-gayung j yangat-yangat

is dang-bit ui-n-/ ~st arpis ·

starfish

geed

itakjgulQk

bolo

geyem

langgam

ant

gitara

.g!Jitar

gripu

faucet

,., .

gukguk

kuwago

owl

18

ian

isda

fish

iarakep ta linget

pandakot

dustpan

ikeredked/ iberegkes

tali

string

yang a'!!_el/

pang-ipit ng sinampay

clothespin j

ikuruskus

eskoba -

brush

ikuy

bun tot

tail

L

ilu

sin.ulid

thread

inayen

inahin

hen

iraw

alias

snake

irikirik

kuliglig

cicada

iruplanu

eroplano

airplane

iskuilaan

eskwelahan;

paaralan

school

20

istipin/ sini~as

. thongs

\ \

Johnson

mutor ·'

motor

/

0

I

21 .

' I

, laba_g:a

I . .

.labaha

_______ Q_ • .

:_ ,::!~

razor

la_Kari

saw

lalii

lalaki

man

lambuan

-- ~pating ~~

shark

lamisaan langgaw .

mesa suka

- tabie vinegar

lansang lapis

pako lapis

nail pencil

langaw lastiku

panggatong goma

firewood rubber bands

lata la11gen

balde kalang bato

firestones can

22

.,.....,--J lata libru -

rata lib r:_o

opened can book

I 1-I

!

lawak lima

~

gagamba 5 I

lima I I -i

spider I five I

I - I

lawagan linu

I alulod bilao

I wat er conduit wi nnowing basket I " I

liabi l uluy

susi bulate

key < worm

23

l uya magtangit

luya_ umiyak

g i nger cry

mais

mais

corn

·-

24

mandigu mat a

mali go mat a

bathe e y e

.:

mani me pet

mani matanda

peanut old person

mangkuk mulang ba~ay

mangkok bat ang babae

bowl gir l

manginem mulang lalii

uminom batang lalaki

drink boy

25 /

namu n gan ga

lamok - bibig

mosqu ito mouth ,

i

>

I

I I

"' I -!

·I I

I 1

I I r

I I

I l I I

I I I

. --~, '

26

pakpak

pakp·ak

wing

P<Ha

pal a

shovel

palangat

langa,w

fly

paianggana

f.

'wash basin

27

pal aut. a

( J ((1 ( I I I S, • ' I ' I. plauta

f lute

pal i

pagi

string ray

palitu ta pus p uru

(palito n g ) posporo

mat ches

p a p a g

papag

bed made from bamboo

parakul payung

palakol payong

axe umbrella

p aray payung-payung

palay kabute

rice mushroom

patik piak

pantambol sisiw

ng gong

chick i gong mallet I

patu pikuy

i

I I

I

.I bibi loro

duck parrot

28

pinli pisu/pisus

lubid

. rope <Dn e peso

pintal, pirdibl i

perdible pukyutan

. safety pin bee .

piny-a p itsay

piny a pet say

pineapple petchay

-. ping.gan pitu

7 pi to

pl,at e seven

29

• · . l

pl:;.nsa

' plant sa

· J:.ron

plaslai t

lente ,lpl-aslayt

flashlight

pulu

kamisetajpolo c:::::=' sportshi·rt

pumangga

mangga .. ,·•

I '.-·

mango .

30

pundu

angkla

anchor

punti

s ·a g ing

'> b anan a .

phs i l

baril "'

·gun \.

pusuk ta punti

puso ng saging

hanana qlossom

I .

·I

radyu

radyo

radio

rilu saku

relo sako

watch sack

sa let

gabi

taro

sampuluk

10 sampu ' '

ten·

31

sansuy

kuwako

pipe

san :talup

isang salop

on·e ganta,

san tuug ail ian

isang tali ng isda

one string -6f ~ish

·' ' ,;

sang a

-' ;.•

tree branch ' - .

3_2

saagi:lan ..,.;..·: ..

pangil

.-- tusk

sapad ta punti

- piling ng - sa~ing

hand of ~an-a-n as

s apatus

sapatos

shoe

sawungan/ - sabungan

bubong

roof p eak

sia sibuyas an ~angud

si1yajupuan sibuyas na mura

chair green onion

siam sikdet

9 siyam law in

nine hawk

'.

sibut siin

salok yero

fishnet

silig sihuyas

walis tinting -Sibuyas

stick broom onion

/ 33

~ ~-

< i

I

sin day

bisiro/ guya

~alf

singku sintabus

singko sen-timos

5 centavos

singkuinta sintabus

singkuwenta sentimos.

50 centavos

singgarung

musang

lemur; civet cat

34

sipi tan·

· alakdan

scorpion

sumbang , a ri t us

hika:w

earring

suyu

siko ,

elbow

I

'

t a_g:e~an tarung

· baina talong

bolo sheath eggplant

talinga tasa

tainga is a

one ear

talipaka tasa

pal aka tasa

I frog cup

tauyu tarual

-' '- toyo pan talon

soy sauce pants

f awuk · tiki

usok tuko

gecko

tekbeken/ t i_gib

kugita-

oktopus . pait

octopus ·chise l •

teeb t i_napay

dagat I katagat an tinapay

ocean bread

tenek . tingway

tinik karayom

thQrrrs nee dle

36

tipara

salaming pansisid

goggles

tiral

panhabi

loom

tit ing

ring

tiwud

gusi

j a'r ; vase

37

trak

trak

truck

tuktuk

tuka

beal<

tudun g

sumbrero

hat

tuldik

sasamba / samba-samba

praying mantis

tulduk

daliri

tundung-tundung l

.. . . .. I I.

tutubi

, finger dragonfly

tulduk yang kakay turumpu

daiire ng paa trumpo

top

i '

I I.

I

tulud j saly ang I I _ I

I suklay

comb

38

ukuk urun g

ipis ilong

cockroach nose

ulung uti

anino pus a

shadow cat

unum

ulap

c loud

urun

palayok

clay _pot •

39

talon

8

~agpasak­

pasak

walu

walo

eight

40