Part One: Ang Diyos at Ang Kanyang Pagpapahayag · PDF fileusapan, masasabi natin na kung ano ang ginawa o sinabi ng Diyos, iyon ang makatarungan at totoo. ... bayan ng Diyos. Ito

Philippine Biblical Worldview Institute 1

Theolohiya Sistematica © Conrad Jun Tolosa

Part One: Ang Diyos at Ang Kanyang Pagpapahayag

Panimula Ang mga Pilipino ay theists; naniniwala sila that God exists at Siya ang creator ng universe. Subalit tulad din ng mga ibang lahi, iba’t iba ang kanilang pagkakilala sa Diyos. Ang ating mga aborigines ay naniniwala na ang Manlilikhang Diyos ay nasa lahat ng bagay - kaya naman ang anito na matapos hubugin ng kanilang kamay ay kanilang sasambahin. Karamihan sa mga Pilipino ay naniniwala na ang Diyos ay nasisiyahan sa kung ano-anong claseng handog tulad ng patay na hayop, pagdarasal nang paluhod, o pagpipinitensya. At kung tratuhin ng iba ang Diyos ay para bagang ito ay kayang utuin. Sa kanila ang may likha ng langit at lupa ay si Bathala o ang Maykapal.

Ang paniniwala sa Creator God na ihinayag ng Bibliya ay bunga ng Christian religion na dala ng mga Catolicong Castila noong 1565 at inayunan sa maraming bahagi ng mga Prostestanteng Americano simula 1902. Subalit bago pa man dumating ang mga Castila, ang mga inhabitants ng mga pulong Pilipinas, tulad ng mga Moro, ay naniwala rin sa isang Creator God. Samakatuwid, ang paniniwala sa isang Creator God is a matter of faith na matagal nang taglay ng mga Pilipino.

Para sa karamihan ng ating mga kababayan hindi na kailangang pag-isipan pa ang mga bagay-bagay patungkol sa Diyos dahil nga sa ang religion is a matter of faith. Ang lahat ng kanilang pinaniniwalaan tungkol sa Diyos at sa kanilang relihiyon ay tinatanggap nila nang walang tanong-tanong; sapat na para sa kanila na ito ay sinabi ng kanilang religious leader.

Para naman sa mahilig mag-isip, mayroong intellectual arguments ang kaagapay ng kanilang pananampalataya. Halimbawa, alam nila ang ontological argument na sumusuporta sa belief in the existence of God ni St. Anselm of Canterbury (1033-1109) - - ang idea na mayroong being na wala nang maisip na mas hihigit o mas perfect pa. Para sa kanya, hindi natin kayang isipin na walang greatest o perfect being. Alam din ng mga mapag-isip na Pilipino ang mga arguments ni St. Thomas Aquinas (1225-1274) to demonstrate God’s existence: a) mula sa motion papunta sa Unmoved Mover, b) mula sa mga effects papunta sa First Cause, c) mula sa contingent being papunta sa Necessary Being, d) mula sa degrees of perfection papunta sa Most Perfect Being, at e) mula sa design in nature papunta sa Designer of Nature. Sa likuran ng mga argumentong ito ay ang premise na ang lahat ng finite, changing beings ay nangangailangan ng cause outside itself.

At para naman sa nalalabi nating mga relihiyosong kababayan, ang kanilang paniniwala sa Diyos ay resulta ng kanilang karanasan. Halimbawa na rito ang dahilan na sila ay nakasaksi (sa kanilang palagay) ng isang himala. O kaya naman ay feel na feel nila ang presensya ng Diyos. Patungkol naman sa relasyon ng faith in God at reason for believing, ang sabi ni St. Augustine (354-430) ay ganito: Authority demands belief and prepares man for reason. Reason leads to understanding and knowledge. Samakatuwid, walang magiging bisa ang awtoridad (tulad ng awtoridad ng mga religious leaders) kung ito ay hindi pananaligan ng tao, at walang makapaghahanda sa tao upang matutong mangatuwiran kung walang awtoridad. At kung wala namang pangangatuwiran walang mag-aakay sa tao tungo sa pansariling pang-unawa, kaalaman at sa huli, convictions.

At ang sabi pa ni St. Augustine ay ito: But reason is not entirely absent from authority, for we have got to consider whom we have to believe . . . It is our duty to consider what men or books we are to believe in order that we may rightly worship God. Samakatuwid, katungkulan natin na isipin kung sinong tao o anong mga katuruan ang ating paniniwalaan upang maging tama ang ating pagsamba sa Diyos na ating pinagkakatiwalaan. Hindi naman ibig sabihin ni St. Augustine na ang pananampalataya o faith ay bunga ng pangangatuwiran or that reason produces faith kundi ang sinasabi niya ay to believe that faith


precedes reason is in itself a reasonable thing, subalit kailangan din ng faith na magsaliksik ng pang-unawa upang ito ay magkaroon ng matibay na sandigan.

Unang Bahagi: Ang Diyos A. Ang Tri-unity Ng Diyos

Ang salitang Trinity ay hindi matatagpuan sa Bibliya. Ito ay hindi matatanggap ng mga naniniwala na isa lang ang Diyos maski sabihin pa ng Cristiano na siya man ay naniniwala na isa lamang ang Diyos subalit buhay sa tatlong persona. Kaya ang sasabihin agad nila ay: Tatlong persona, tatlong Diyos. Ang problema nila ay ontological in nature. Ang ibig sabihin ng Ontology ay ang doctrine of being; ang doctrina ng maybuhay. Ang ontology ay interesado sa ano mang maybuhay sa sansinukob at saan nagsimula ang kanilang buhay. Tinuturo ng Bibliya na ang maybuhay na hindi nilalang o hindi pinagkalooban ng buhay para mabuhay ay Diyos. Siya ay eternal; walang simula, walang katapusan. Siya ang lumikha o naglalang ng lahat ng bagay sa sansinukob. Siya ang nagbigay buhay sa lahat ng may buhay o being. Sinasabi sa Romans 1:20 na nauunawaan ng lahat ng being na may Diyos na nagtataglay ng eternal power at divine nature. Siya ay kinikilalang Supreme Being, ang kataas-taasang maybuhay sa Kanyang sarili. Niliwanag ni Jesu-Cristo pagdating sa New Testament na mayroong tatlong persona ang nagtataglay ng kalikasan na natatanging sa Diyos lamang. At ihinayag Niya ang tatlong persona na ito na Ama, Anak at Espiritung Banal. Walang pinagkaiba ang taglay na kalikasan at mga katangian ng tatlong persona. Lahat sila ay all-powerful, all-knowing, all-present, eternal, infinite, glorious; ang bawat isa sa kanila ay perfect, walang labis, walang kulang sa katangian. Kaya, ontologically speaking, isa lang ang being na matatawag na supreme being o Diyos. Tatlong persona, isang supreme being. Ito ang natatanging doctrina ng Cristianismo: There are three persons in one God. Walang nang iba pang matatawag na Diyos sapagkat Siya lamang ang eternal. Lahat na ay may simula. Siya lamang ang infinite. Lahat na ay may hangganan. Napakalawak ng pag-itan ng Diyos sa hindi Diyos.

B. Ang Kalikasan Ng Diyos Ang sabi sa 1 John 4:8 ay God is love. Ang Diyos ay punong-puno ng pagmamahal. Ang sabi sa Romans 5:8 patungkol sa pagmamahal ng Diyos sa Kanyang mga hinirang ay ito: Ipinakita ng Diyos ang Kanyang pagmamahal sa atin nang tayo ay makasalanan pa, namatay para sa atin si Cristo. Sa laki ng pag-ibig ng Diyos, hindi Niya pinagkait sa atin kahit ang Kanyang bugtong na Anak. Nakipagtipan ang Diyos sa atin at tayo ay hindi Niya kailanman itatakwil. Kasama ng dakilang pag-ibig ng Diyos ang Kanyang biyaya para sa atin kahit hindi tayo karapat-dapat biyayaan; ang Kanyang kahabagan at pagpapatawad kahit nararapat tayong parusahan. Lasap natin ang Kanyang kahinahunan kahit ang Kanyang galit ang dapat nating tanggapin. Kaya masasabi na ang Diyos ng Bibliya ay Loving God at Forgiving God. Siya ay gracious and merciful, puno ng kabutihan at pagkaawa, matagal magalit. Ito ang ibinubunyag ng Psalms 145:8-21. Ang sabi naman sa Daniel 9:14 ay ang Diyos ay makatarungan sa lahat ng Kanyang gawain. Siya ay matuwid, hindi nagkakamali. Sa 1 John 1:9 sinasabi na ang Diyos ay makatarungan sa pagpapatawad sa mga umaamin ng kanilang kasalanan sa Kanyang harapan. Kapag justice o righteousness ang pinag-usapan, masasabi natin na kung ano ang ginawa o sinabi ng Diyos, iyon ang makatarungan at totoo. Ibig sabihin, Siya ang sukatan. Ang Diyos ng Bibliya ay Just God o Righteous God. Ang Diyos ay glorious. Ang kaluwalhatian ng Diyos ay may kinalaman sa Kanyang worthiness. Siya lamang ang karapat-dapat na bigyan ng parangal at papuri at Siya lamang ang nararapat na sambahin. Ang lahat ng Kanyang nilalang ay nagbibigay kaluwalhatian sa Kanyang mga katangian sa iba’t ibang


paraan. Ang buong sansinukob ay tumitestigo sa Kanyang kaluwalhatian. Ang Diyos ng Bibliya ang Glorious God o Majestic God.

C. Ang Awtoridad at Katungkulan Ng Diyos Ang unang pahayag ng Bibliya patungkol sa Diyos ay sa simula’t simula pa nang ideclara nito na sa simula ay nilikha ng Diyos ang langit at lupa. At ito ay Kanyang pinatupad sa pamamagitan lamang ng Kanyang salita. Ito ang tinatawag na divine fiat; salita lang ng Diyos at mangyayari ang nais Niyang mangyari. At nilalang ng Diyos ang sansinukob mula sa wala. Ito naman ang tinatawag ng Ex Nihilo, out of nothing. Ang Diyos ng Bibliya ay ang Creator God; at ang Kanyang walang hanggan at walang kapantay na kapangyarihan ay mauunawaan dahil sa Kanyang sangnilikha. Matapos ang kamangha-manghang gawang paglilikha ng Diyos, hindi Siya umalis na lamang at sinabi sa sansinukob na, Bahala na kayo, tapos na ang gawain Ko. Siya, sa pamamagitan ni Cristo, ay patuloy na namamahala sa lahat-lahat sa sansinukob. Si Cristo ang King of kings at Lord of lords. Nasa Kanya ang lahat ng kapangyarihan. Ang Diyos ay sovereign. Siya ang punong-hari. Ang karangalang ito ay tatawagin nating soberenidad ng Diyos. Walang sino man o ni ano man ang nasa labas ng Kanyang pamamahala. Ang pag-itan ng Kanyang kapangyarihan at ng kapangyarihan ng ano mang nilalang ay hindi kayang sukatin sapagkat napakalaki ng agwat ng dalawa. Ang soberenidad ng Diyos ay nangangahulugan na bang Kanyang kapangyarihan at kapamahalaan ay walang katapusan, at gagawin Niya ang Kanyang mga naisin, kung kailan Niya naisin at kung sa ano mang kadahilanan para sa Kanyang kaluguran. Ang Diyos ng Bibliya ay ang Sovereign God, at Siya ang namamahala ng sansinukob sa pamamagitan ng Kanyang probidensya. Ito ang katungkulan na Kanyang inako para sa Kanyang sarili.

D. Malayo Man, Malapit Din Ang Diyos

Sa Isaiah 55:8, ang sabi ng Diyos sa tao ay ito: Ang Aking pag-iisip ay hindi tulad ng iyong pag-iisip, kahit ang iyong pamamaraan ay hindi tulad ng Aking pamamaraan. Sapagkat tulad nang ang langit ay mas mataas sa lupa, gayon din kataas ang Aking pamamaraan kaysa sa iyong pamamaraan, at ang Aking pag-iisip sa iyong pag-iisip. Ibig sabihin, ang Diyos ay transcendent. Siya ay lampas pa sa pinakamataas at pinakamalalim na pang-unawa ng tao. Siya ay lampas pa sa limitasyon ng space, time at human thought. May mga katangian ang Diyos na hindi natin kayang arukin tulad ng Kanyang pagiging eternal (walang simula at walang katapusan), infinite (walang hangganan), omnipotent (walang hanggang kapangyarihan), omniscient (walang hanggang kaalamanan), omnipresent (walang hanggang presensya), immutable (walang pagbabago), self-sufficient (walang pangangailangan). Ang mga katangiang ito ay lampas pa sa ating imagination. Dahil sa ang Diyos ay nakipagtipan sa Kanyang bayan, Siya, bagamat transcendent, ay immanent din. Siya ay nananahan sa limitasyon ng space, time and human thought. Ibig sabihin, nakaka-relate tayo sa Kanya sa pamamagitan ng mga katangiang taglay niya na mayroon tayong pang-unawa tulad ng Kanyang pagiging just (makatarungan), merciful (mahabagin), forgiving (mapagpatawad) at loving (mapagmahal). Ang Diyos ay immanent o malapit sa atin dahil sa katunayan walang limitasyon ang Kanyang presensya. Walang maikukubli sa Diyos sapagkat ang Kanyang kaalaman ay nasa lahat ng sulok ng realidad. Ang sabi sa Job 34:21-22 ay ito: Ang Kanyang mga mata ay nagmamasid sa mga gawi ng tao, at nakikita Niya ang lahat ng kanilang hakbangin. Walang kadiliman o kaibuturan ang mapagtataguan ng mga makasalanan. Ang pakikipagtipan sa Kanyang bayan na ginawa ng Diyos ang nagdala Sa Kanya palapit sa atin. Ito ay sinasabuod ng pangakong - Kayo ang Aking magiging bayan, Ako ang inyong magiging Diyos, at Ako ay mananahang kasama ninyo (Leviticus 26:12; 2 Corinthians 6:16; Revelation 21:3). Ang pakikipagtipang


ito ang bunga ng kasunduang ginawa ng Trinidad na naganap sa eternidad: Ang Diyos Ama ang pipili, Ang Diyos Anak ang isusugo upang tumubos, at ang Banal na Espiritu ang isusugo upang maghiwalay sa bayan ng Diyos. Ito ang puno’t dulo ng covenant theology. Kaya sinasabi na ang Diyos ng Bibliya ay Covenant God.

E. Ang Kalooban At Kasiyahan Ng Diyos Ang kalikasan at mga katangian ng Diyos ay sa Diyos lamang. Walang ibang may taglay ng mga ito. Ang Diyos ay iba sa lahat ng buhay at bagay na Kanyang nilikha. Ito ang ibig sabihin ng God is Holy; ang Diyos ay walang katulad. Isa lamang ang matatawag na Diyos na nabubuhay sa tatlong persona. Bago pa man likhain ng Diyos ang sansinukob, nakalatag na sa eternidad ang mga layunin na nakapaloob sa kasaysayan ng buhay. Ang lahat at bawat gawain ng Diyos Trinidad ay napagkasunduan na at ang mga ito ay Kanila ring isasakatuparan in time and space, sa panahon at espasyo. Ang pagpapatupad ng mga layunin ng Diyos ay ang Kanyang kalooban. Ang kasunduan ng Diyos Trinidad sa eternidad - sa labas ng time and space – at ang pagpapatupad nito ang paksa ng Covenant Theology; centro rito ang paghihirang, pagtutubos at paghihiwalay ng bayan ng Diyos na sasakop sa kaharian ng Diyos. Ang doctrina ng Economic Subordination ay ang pagpapailalim ng Anak sa Ama, at ang pagmiministeryo ng Espiritung Banal sa mga tupang itinalaga ng Ama na Kanya namang ipinagkaloob sa Anak. Pitong beses ginamit ang salitang Mabuti sa creation account. Matapos ang isang araw na paglikha, minasdan ng Diyos ang lahat ng ito at Siya ay nasiyahan. Mahirap tanggapin ng ordinaryong tao na ang sangnilikha ay para sa kasiyahan ng Diyos, at hindi para sa atin. Ang tunay na kasiyahan ay matatagpuan lamang sa Diyos at hindi sa ano pa man na Kanyang nilikha. Totoo na ang gawa ng Diyos ay kamangha-mangha. Subalit kung hindi natin uunawain na ang gawang ito ay nagdudulot ng kasihayan una sa Diyos, madali nating pagsasawaan ano mang ganda ng ating nakikita. Itinuturo ng Bibliya na hindi lamang ang kagandahan ng sangnilikha ang nagbibigay kasiyahan sa Diyos kundi lalong-lalo na ang pananampalataya ng Kanyang mga hinirang at kanilang pananalig sa Kanyang salita.

Ika-2 Bahagi: Ang Mga Pahayag Ng Diyos

A. Makikilala Ba Ang Diyos? Ang mga Deists ay naniniwala na ang Diyos ay parang watchmaker na matapos niyang mabuo ang relo, ito ay Kanyang sinusian at pagkatapos ay iniwan upang tumakbo nang kanyang sarili. Ang sinasabi nila ay ito: Hindi nakikialam ang Diyos sa takbo ng mundo. Ang mga Kantians naman ay naniniwala na ang Diyos ay unknowable, na hindi siya maaaring makilala o maunawaan. Maski ano pa ang sabihin ng iba, maniniwala pa rin ang mga Pilipino na ang Diyos ay hindi impersonal at Siya ay knowable dahil sa kanilang paniniwala kay Jesu-Cristo. At dahil sa kanilang paniniwala kay Cristo, tanggap nila na ang Diyos ay maaaring makilala ng personal. Kung ano ang nasa likuran ng tabing ay hindi natin malalaman hanggang hindi ito inilaladlad. Kung ano ang nasa loob ng isang nakasaradong kahon ay hindi natin malalaman hanggang hindi ito binubuksan. Totoo na ang Diyos ay maaari nating makilala. Ngunit nagpapakilala lang Siya sa hangganang nanaisin Niya. Siya ang nag-aalis ng tabing at nagbubukas ng kahon. Siya ang nagpapahayag ng Kanyang sarili. Pagdating sa kaalaman tungkol sa Diyos, itinuturo ng Bibliya na walang nakakadiskubre sa Diyos. Bagkos ay ipinapahayag Niya ang Kanyang sarili sa pangkalahatang pamamaraan (general revelation) sa buong mundo, at sa particular na pamamaraan (particular revelation) para naman sa mga taong humahanap sa Kanya. At, may dalawang uri ang kapahayagan ng Diyos: a) sa pamamagitan ng Kanyang gawa sa sangnilikha, at b) sa pamamagitan ng Kanyang salita. Sa pangkalahatan, ipinahahayag ng Diyos


ang Kanyang sarili sa pamamagitan ng Kanyang paglikha sa sansinukob. Ito ay tinaguriang natural revelation. Ipinahahayag din Niya ang Kanyang sarili sa mga natatanging tao sa pamamagitan ng Kanyang pagtubos na itinuturing na supernatural revelation. At, hindi lamang sa pamamagitan ng natural o general revelation nangungusap sa atin ang Diyos; ginagamit din Niya ang Kanyang Salita na inihayag sa pamamagitan ng: a) mga propeta, b) Kanyang Anak na si Jesu-Cristo, at c) Bibliya. Sa pagsusuma, ang ginagawang pagpapahayag ng Diyos ay macacategorya ng nasa ibaba:

1. Ang lawak ng pahayag (scope of revelation) a. Pangkalahatan (general revelation through natural revelation) b. Pangparticular (particular revelation through supernatural revelation)

2. Ang pamamaraan ng pahayag (means of revelation) a. Kanyang mga ginawa (work revelation)

i. Paglikha (natural revelation through work of creation) ii. Pagtubos (supernatural revelation through work of redemption)

b. Kanyang mga salita (word revelation) i. Sa pamamagitan ng Kanyang mga propeta

ii. Sa pamamagitan ng Kanyang Anak na si Jesu-Cristo iii. Sa pamamagitan ng Bibliya

Sa mga categorya ng pagpapahayag ng Diyos tungkol sa Kanyang sarili, may mga ilang bagay tayong dapat tandaan:

1) Ang pangkalahatan o general revelation ay isinagawa ng Diyos sa pamamagitan ng Kanyang gawang paglikha (creation). Ito ay tinataguriang natural revelation. Ang ibig sabihin nito ay lahat ng tao sa mundo ay nakauunawa ng mga pagpapahayag na ito; tulad ng mayroong Diyos na banal at makapangyarihan kung kanino ang sangkatauhan ay may pananagutan. Sa pamamagitan ng sangnilikha, marami ring matututuhan tungkol sa Diyos sa pag-aaral ng kalikasan, ng sangkap nito at mga batas na dito ay nagpapagalaw. Ang mga atheists o mga taong hindi naniniwala sa Diyos ay hindi naniniwala sapagkat, ang sabi nila ay, walang sapat na ebidensya na mayroon ngang Diyos. Sa totoo lang, hindi sila naniniwala na kailangan nilang pasakop sa kapangyarihan o hustisya ng Diyos. Ang resulta ay ang kanilang pagtalikod sa Diyos at pagkakaila sa Kanya. Ang tawag sa kanila ng Diyos ay hangal.

2) Ang pangparticular o particular revelation ay isinagawa ng Diyos sa pamamagitan ng Kanyang gawang pagtubos (redemption). Ito ay tinataguriang supernatural revelation. Ito ang isinakatuparan ni Jesus na nagtapos sa paglalaan Niya ng Kanyang buhay doon sa Kalbaryo para sa mga hinirang ng Diyos. Kinakailangan ang isang supernatural work ng Diyos sa puso ng tao upang maunawaan ang pahayag na ito. Para sa natural na tao, ang gawaing ito ng pagtubos ay kalokohan lamang.

3) Ang general at particular o ang natural at supernatural revelation ay pinatotohanan ng word revelation. Ang Bibliya ay tinatawag na Salita ng Diyos. Dito nakatala ang mga pinahayag ng Diyos sa pamamagitan ng Kanyang mga propeta at sa pamamagitan ng Kanyang Anak na si Jesus. Sa pamamagitan lamang ng pag-aaral ng Bibliya mapupuno ng karunungan ang puso’t isipan ng mananampalataya patungkol sa kalikasan, mga katangian, kalooban, mga layunin, mga pamamaraan at mga batas ng Diyos. At sa pamamagitan lamang ng pag-aaral ng Bibliya at pagsunod sa mga pinag-uutos ng Diyos na taglay nito kaya napupuspos ng Banal na Espiritu ang mananampalataya.

Sa ginawang pagpapahayag ng Diyos tungkol sa Kanyang sarili, nahahati sa dalawang uri ang Kanyang katangian: a) ang mga di natin kayang unawain (hindi tayo maka-relate kahit na may konting idea tayo patungkol doon o non-communicable attributes) at b) ang mga kaya nating unawain (nakaka-relate tayo o communicable attributes). Bagamat sinabi nating may mga katangian ang Diyos na kaya nating unawain, ang ating pang-unawa ay hindi pa rin magiging sapat upang maintindihan natin ng lubusan ang mga katangiang ito.


B. Bakit ang Bibliya? Ang pinanggagalingang awtoridad ng aklat na ito ay ang Bibliya. Ang Bibliya ang tumitestigo sa kanyang sarili na ang kanyang nilalaman ay katotohanan. Bagamat mga tao ang sumulat nito, gayon pa man, sinisiguro ng Bibliya na ang 39 old testament books at 27 new testament books ay divinely inspired. Nangangahulugan na ang Bibliya ay derechong nagmula sa hininga ng Diyos at ito ay may buhay. Ito ang sabi sa Hebrews 4:12 - - na ang Bibliya ay buhay. Ito ay libro na kagamit-gamit sa ating pang-araw-araw na pamumuhay. Isinulat ng Diyos ang aklat na ito para sa lahat ng tao saan mang dako sa lahat ng panahon. Ang Bibliya ay ang aklat para sa mga buhay, nang sa ganoon ay matutuhan natin ang tungkol sa Diyos, ang Kanyang mga katangian, kalooban, mga layunin at mga plano.

Sinasabi naman sa 2 Timothy 3:16-17 na ang Bibliya ay kapaki-pakinabang sa apat na bagay: a) sa pagtuturo ng katotohanan patungkol sa buhay na makahulugan at makabuluhan, b) pagsaway sa mga tumutuligsa patungkol sa mga katotohanan ng Diyos, c) pagtatama sa mga maling interpretasyon patungkol sa mga katotohanan ng Diyos at d) sa pagsasanay sa paggawa ng kalooban ng Diyos. Para sa anong kadahilanan? Upang ang tao ng Diyos ay ganap na makasangkapanan para sa mabubuting gawang inilaan sa kanya ayon sa plano ng Diyos sa kanyang buhay.

Ang sabi pa sa Hebrews 4:12 ay ito: Ang Bibliya ay mas matalas pa sa double-edged sword. Ito ay nanunuot sa pag-itan ng ating mga kaso-kasuan; kahit ang kaibuturan ng ating puso’t kaluluwa ay napepenetrate ng salita ng Diyos. Ganoon siya kaaktibo. At sabi pa, it judges the thoughts and attitudes of the heart. Kasi tayo, napaglalalangan natin maski ang ating sarili. Kaya kailangan natin ang Bibliya upang mahusgahan nito ang mga palusot at pandaraya ng ating puso. Sinasang-ayunan naman ng Jeremiah 23:29 ang tindi at lakas ng salita ng Diyos: ‘Hindi ba ang Aking salita ay tulad ng apoy,’ ang sabi ng LORD, ‘at tulad ng martilyo na dumudurog ng bato?’ Walang karumihan na di kayang tunawin ng salita ng Diyos, walang sobrang tigas ng ulo o puso na hindi Niya kayang palambutin at walang paniniwalang mali na hindi nito kayang tibagin.

Sa 2 Peter 1:20-21 ito ang sinasabi ng Bibliya tungkol sa kanyang sarili: Higit sa lahat, kailangan mong maunawaan na walang propesiya ng Scriptura na galing lamang sa interpretasyon ng propeta. Sapagkat walang propesiya na nagmula lamang sa kalooban ng tao, kundi mga taong tagapagsalita ng Diyos at akay ng Banal na Espiritu.

Mahalaga na maunawaan natin na ang Bibliya ay salita ng Diyos na isinulat Niya sa pamamagitan ng mga propeta (at sa New Testament, mga apostol). Isinulat ang Bibliya ng mga 40 different writers sa loob ng 1,000 taon under the strict supervision of the Holy Spirit. Ibig sabihin, yung hininga ng Diyos na Kanyang salita ay isinulat ng taong kinasangkapan ng Diyos. Kaya matutunghayan natin na taglay ng Bibliya ang iba’t ibang uri ng literatura at iba’t ibang style ng pagsusulat.

Sa John 17:17 naman, sinabi ni Cristo sa Kanyang Ama patungkol sa mga mananampalataya na, Ihiwalay Mo sila sa pamamagitan ng katotohanan; ang Iyong salita ay katotohanan. Samakatuwid, ang ginagawang paghihiwalay o pagtatangi ng Diyos upang maging kakaiba ang mga mananampalataya ay ang kanilang kaalaman patungkol sa salita ng Diyos at ang pagsasapamuhay nila ng mga kautusan at gabay na taglay nito. Kaya nga hindi tayo basta naniniwala na alagad ni Cristo ang isang taong paminsan-minsan lamang gumawa ng mabuti o tama. Kailangan na makita ang mga mabubuting gawa sa kanyang ordinaryong pamumumuhay, palagian. Sapagkat sinabi rin ni Cristo na Siya ang Katotohanan (John 14:6), masasabi natin na sa buhay ng taong banal makikita ang Kanyang wangis at ito ang naghihiwalay sa kanya sa karamihan.

Sinasabi naman sa Psalms 119:89 na ang salita ng Diyos ay eternal; ito ay matatag na nakatindig sa kalangitan. Ibig sabihin ang salita ng Diyos ay di pabago-bago gaya ng sa tao. At sa Psalms 119:105 naman, ang sabi ay ito: Ang Iyong salita ay lampara sa aking mga paa at tanglaw sa aking nilalakaran. Hindi tayo maliligaw ng landas kapag ang salita ng Diyos ang gamit nating mapa ng buhay. Ang salita ng Diyos ang makapagbibigay ng direksyon sa atin sa lahat ng sandali. Nararapat lamang na sa tuwing may


pangangailangang mag-desisyon, ang salita ng Diyos ang dapat kinukunsulta at hindi ang payo ng kung sinu-sino lamang.

Para sa mga taong magtatanong kung paano ako nakasisiguro na ang Bibliya ay tunay na salita ng Diyos, ang aking sagot ay ito: Kanino pa ako pupunta, ang Bibliya lamang ang naglalaan ng buhay na walang hanggan na kapanipaniwala. At ito naman ang tanong ko: Kung hindi Bibliya, ano? Kung may ipinalit ka sa Bibliya, paano mo malalaman na ito nga ay salita ng Diyos? Sino ang makapagsasabi?

C. Ang Pagpapahayag ng Diyos sa Pamamagitan ng Kanyang mga Gawa C1. Ang Kanyang Gawang Paglilikha

Maraming ipinapahayag tungkol sa katangian ng Diyos mula sa mga kuwento ng paglikha sa Genesis, kasama na ang Psalms 19 at Romans 1:18-20. Nakatatak sa ating isipan ang kamangha-manghang kapangyarihan ng Diyos na kung saan nilikha Niya ang sansinukob mula sa walang pinagmulan kundi sa pamamagitan lamang ng Kanyang utos at kalooban. Ang Diyos ay nagsalita at ang isang maayos at planchadong sansinukob ay lumitaw. Samakatuwid, walang lugar ang ala-chamba o ala-suwerte sa paglikha ng Diyos. Sinasabi sa Jeremiah 33:25 na itinatag ng Diyos ang Kanyang kasunduan sa araw at gabi at sa mga tuntunin ng langit at lupa. Ang pag-unawa sa mga permanenteng batas ng kalikasan ay nangangahulugan ng pag-unawa sa mga prinsipyong namamahala sa sansinukob, ang kalikasan ng sangnilikha at ang relasyon nito sa kanyang Manlilikha. Bukod pa rito, inilalantad sa Genesis ang malaking disenyo at layunin ng paglikha ng Diyos. Nangungusap din dito ang character ng Diyos bilang isang mabuti at banal na Diyos. Sinasabi ng mga talatang ito na ang Diyos ay actively involved sa takbo ng sansinukob. Sinabi sa Hebrews 1:3 na ang lahat ng bagay ay nananatili sa pamamagitan lang ng makapangyarihang Salita ng Diyos. May kaayusan sa sansinukob dahil ito ay nabubuklod ng salita ng Diyos. At ang Kanyang salita ay ang Kanyang bigkis sa sangnilikha. Siya ang may kapamahalaan dito at ang mga tao, lalaki man o babae man, ay mananagot sa Diyos sa kanilang mga isipin, salita at gawa. Kaya’t ang idea na ang Diyos ay parang isang watchmaker na makatapos completuhin at susian ang relong nilikha, ito ay Kanyang iniwan at pinabayaan upang pamahalaan ang kanyang sarili ay isang kahangalan.

Patungkol sa pagkalikha sa tao, sinasabi sa atin ng Psalms 139:14 na kahindik-hindik at kahanga-hanga ang pagkalikha sa atin. Sinabi sa Genesis 1 na hinubog tayo ng Diyos at hinihip Niya sa ating ilong ang hininga ng buhay. Maingat ang pagkalikha ng Diyos sa tao sapagkat nilikha Niya ang tao ayon sa Kanyang wangis. At dahil dito, mas mauunawaan ng tao ang pagkadiyos ng Diyos. Ang pagkakaiba-iba ng tao ay nagsasalarawan ng trinidad ng Diyos at ang pagiging bukod-tangi ng tao ay nagsasalarawan naman ng pagkakaisa at pagiging isa ng Diyos. Sa kaanyuan ng tao nakita ng Diyos ang Kanyang sarili na nananahan kasama ang Kanyang sambayanan, bilang Immanuel.

Mas mauunawaan at mapahahalagahan natin ang orihinal na utos ng Diyos tungkol sa pamamahala kung pag-aaralan natin ang paglikha sa loob ng framework ng pakikipagtipan. Nang binendisyunan sina Adan at Eba at ibinigay sa kanila ng Diyos ang kanilang mandato, nakipagkasundo ang Diyos sa kanyang sangnilikha. Sa bisa ng kapangyarihan ng Soberenyang Diyos, ang tao ay binigyan ng awtoridad at kapangyarihan bilang pansamantalang tagapamahala ng buong sangnilikha ng Diyos.

Ang soberenidad ng Diyos ay ang panlabas na ebidensya (external witness) na totoo ngang may isang banal at makapangyarihan na nabubuhay sa walang hangganan. Bilang saksi sa tao, itinanim ng Soberenyang Diyos sa puso ng tao (internal witness) ang mga requirements ng kautusan (Romans 2:14-15). Ihinahayag ng Bibliya sa atin kung ano ang mga bagay na natural lang na alam na natin. Sinasabi sa Romans 1:18-20 na ang poot ng Diyos ay nahahayag mula sa langit laban sa kalapastanganan at kasamaan ng tao na pumipigil sa katotohanan dahil sa kanilang kalikuan, yamang maliwanag na sa kanila ang kaalaman patungkol sa Diyos. Sapagkat simula pa lang sa pagkalikha ng sanlibutan, ang mga di nakikitang kalikasan ng Diyos – ang Kanyang walang hanggang kapangyarihan at kabanalan – ay maliwanag na nakikita at nauunawaan mula sa mga bagay na Kanyang nilikha upang ang tao ay wala nang maidadahilan pa. Samakatuwid, ang pananagutan sa Diyos ay maliwanag sa isip ng tao simula pa nang siya ay likhain.


Sa pagbubuod, ipinahahayag ng Diyos ang Kanyang sarili sa pamamagitan ng kalikasan bilang isang Diyos na may kasarinlan - walang pangangailangan. Ang Diyos ay lumikha nang walang impluwensiya nino man o saan man. Ang Diyos lamang ang nagdisenyo ng sangnilikha at nagtakda ng direksyon na tatahakin ng kasaysayan nito; hindi lamang nagkataon ang mga pangyayari na naganap sa paglikha, o dahil sa di maiwasang pangangailangan. Walang impluwensya ang tao sa mga bagay na nakakaapekto sa kanyang buhay tulad ng sino ang magiging magulang niya, ano ang kanyang magiging nasyonalidad, ano ang kanyang magiging panlabas na anyo o ang kanyang talino o katayuan sa lipunan, anong panahon at saang lokasyon siya ipapanganak at saan niya ilalagi ang kanyang buhay. Hindi naman ibig sabihin nito na ang tao ay walang kalayaan o walang sariling desisyon o hindi nakikipag-ugnayan ang Diyos sa kanya kundi wala lamang siyang control sa mga bagay na nabanggit tungkol sa kanyang buhay. Maging sa bagay na ito ay kinakailangan ang ating pagtitiwala na alam ng Diyos ang Kanyang ginagawa nang tayo ay Kanyang lalangin.

Ating isaalaala na ang mga salaysay tungkol sa Creation sa Genesis 1 at 2 at Romans 1 ay nagpapahayag ng mga banal na kalikasan ng Diyos katulad ng eternal (walang simula at walang katapusan), infinite (walang hangganan), omnipotent (walang hanggang kapangyarihan), omniscient (walang hanggang kaalamanan), omnipresent (walang hanggang presensya), immutable (walang pagbabago), independent o self-sufficient (walang pangangailangan).

C2. Ang Kanyang Gawang Pagtubos

Ang Soberenyang Diyos ay pumili ng mga tao para sa Kanyang sarili. Ang tema ng plano ng Diyos patungkol sa Kanyang bayan ayon sa Bibliya ay mabubuod sa ganitong pangungusap: Ako ang kanilang Diyos, sila ang aking bayan at Ako ay mananahang kasama nila. Sa Deuteronomy 7:6 sinabi ni Moses sa Israel: Kayo ang banal na bansa ng Panginoon ninyong Diyos. Pinili kayo ng Diyos mula sa mga bansa dito sa balat ng lupa upang maging Kanyang hinirang, ang Kanyang mahalagang pag-aari. Sa Exodus 19:5, inutusan ng Diyos si Moses na sabihin sa bansang Israel na bagamat pag-aari ng Diyos ang buong daigdig, ang Israel ay magiging isang kaharian ng mga saserdote na nakatalaga para Kanya. Sa 1 Peter 2:9 naman, ganito ang sabi ni Apostol Pedro sa mga hinirang ng Diyos (mga taong di tulad ng mga tumalikod kay Cristo): …kayo ay piniling bayan, mga saserdoteng dugong-bughaw, isang hiniwalay na nasyon, isang bayang pag-aari ng Diyos, upang inyong maibunyag ang mga papuri sa Diyos na Siyang tumawag sa inyo mula sa kadiliman tungo sa magandang liwanag.

Napakainam ng layunin ng Diyos para sa tao. Subalit may masamang nangyari: Kasama sa karamihan ng mga puno sa hardin ay ang puno ng buhay. Kung ang tao ay nanatiling masunurin (ang pagsunod sa kaisa-isang utos) siguradong darating ang panahon na makakakain siya ng bunga mula sa punong iyon na magbibigay sa kanya ng walang hanggang buhay. Ngunit, sinuway ng tao ang Diyos at marapat lang na ang tao ay maparusahan. Samakatuwid, ang tao ay namatay spiritually sa araw ding iyon nang sumuway siya sa Diyos, ayon sa salita ng Diyos. At darating ang takdang panahon na siya ay mamamatay din physically.

In reference to man in general, sinabi sa Isaiah 64:6a, Tayong lahat ay natulad sa isang maruming tao, ang lahat ng ating matuwid na gawa ay parang maruming basahan. Sa Jeremiah 17:9, nagdeclara at nagtanong ang propeta ng ganito: Ang puso ay mandaraya sa lahat ng bagay at walang kagamutan. Sino ang makauunawa dito? Sinabi ni Jesus sa John 6:63 na walang magagawa ang laman. Sa 1 Corinthians 2:14 sinabi ni Paul na ang taong hindi tinatahanan ng espiritu ay hindi tatanggap ang mga bagay na nagmula sa Espiritu ng Diyos, sapagkat ang lahat ng ito’y kahangalan para sa kanya. At hindi niya ito mauunawaan sapagkat ito’y inuunawa lamang sa pamamagitan ng espiritu. Maliwanag na lubos ang kasamaan ng taong nahulog sa kasalanan kaya naman umaasa siya nang lubos sa Diyos para sa kanyang kaligtasan. Hindi natapos ang kuwento ng tao nang siya ay mahulog sa kasalanan bagkos dito pa lang nagsimula ang kuwento ng pagtubos. Ang pagpapatupad ng parusa para sa mga di mananampalataya ay maaaring ma-delay ngunit ang paghatol sa kanila ay ganap na ayon sa nakatala sa Genesis 3:15. Ang


unang mensahe ng pagtubos ay naipahayag matapos mahulog ang tao sa kasalanan nang sabihin ng Diyos sa ahas, Pag-aawayin ko ikaw at ang babae, at ang inyo-inyong mga anak; dudurugin niya ang iyong ulo at tutuklawin mo naman ang kanyang sakong. Ang pagkakahulog ng tao sa kasalanan ay nagbigay daan sa kuwento ng pagtubos sa kanya at sa kuwento ng supling ng babae – sila na nakatanggap ng pabor sa Diyos; mga tao na katulad ni Abel na naging katanggap-tanggap sa Diyos dahil sa kanilang pananalig sa Kanyang salita; sina Noah at ang kanyang pamilya, na lumakad kasama ang Diyos at naligtas sa kapahamakan mula sa malaking baha; sina Abraham, Isaac, Jacob at Joseph na nagtiwala sa mga pangako ng Diyos; at mga tao na katulad nina Moses, Joshua, Gideon, Samson at mga iba pa na umasa sa kaganapan ng pagliligtas ng Diyos. Maraming ipinahayag ang pakikipagtipan ng Diyos sa tao sa Kanyang ginawang pagtubos. Kasama sa pagtubos ang pagpapalaya. Sa kalagayan ni Noah, siya ay nakalaya sa mga paghihirap na may kinalaman sa laganap na kasamaan ng tao at ng mundong puno ng corruption at karahasan. Ang pagtubos ay pangangalaga rin. Itinatag ng Diyos ang kanyang tipan kay Noah, sa kanyang angkan at sa lahat ng may hininga na hindi na Niya gugunawin ang mundo sa pamamagitan ng baha sa kabila ng kasamaan ng tao (Genesis 9:8-11). Ito ay tinutukoy din na noahic covenant. Sa katayuan ni Abraham, ang idea ng pagliligtas ay ang pagpapalaya sa pagsamba sa mga diyos-diyosan. Sinasabi sa atin ng Joshua 24 na ang mga ninuno ng mga Israelita, kasama si Terah na ama nina Abraham at Nahor, ay namuhay sa kabilang ilog at sumamba sa ibang mga diyos. Ngunit inalis ng Diyos si Abraham mula sa lugar na iyon at dinala siya sa Canaan; at sinabi ng Diyos sa kanya, Itatatag ko ang panghabang buhay na tipan natin at ng iyong salinlahi, bilang inyong Diyos at Diyos ng mga susunod pang henerasyon (Genesis 17:7). Kasama rin sa pagtutubos ang pagbubukod at pangako ng pagpapala. Inatasan ng Diyos si Abraham na lumisan sa kanyang bayan at sambahayan ng kanyang ama, at magtungo sa lugar na ipakikita sa kanya, Gagawin kitang isang dakilang bansa at pagpapalain kita; magiging dakila ang iyong pangalan at ikaw ay magiging pagpapala. Pagpapalain Ko ang mga magpapala sa iyo at susumpain Ko ang sino mang susumpa sa iyo; at ang lahat ng tao sa buong mundo ay mapagpapala sa pamamagitan mo. At tinatakan ng Diyos ang Kanyang pakikipagtipan kay Abraham sa pamamagitan ng pagtutuli. Sa katayuan ni Moses, ang pagtubos ay ang paglaya sa kahirapan at pagkaalipin sa mga Egyptians. Sa Exodus 6:6-7a, inutusan ng Diyos si Moses na sabihin sa mga Israelita ang ganito: Ako ang Panginoon at ilalabas Ko kayo sa pamatok ng mga Egyptians. Palalayain Ko kayo sa kanilang pang-aalipin at ililigtas Ko kayo sa pamamagitan ng Aking makapangyarihang mga gawang paghatol. Kayo ay aangkinin Ko bilang Aking bayan at magiging Diyos ninyo Ako. Inilabas ni Moses ang Israel mula sa Egypt patungo sa lupang pangako. Hindi naging madali ang gawaing ito. Ang mga Israelita ay mapag-rebelde. Tinawag sila ng Diyos na mga matitigas ang ulo. Sa kanilang paglalakbay sa ilang, ang Diyos ay nakipagtipan sa mga Israelita. Napapaloob sa tipang ito ang mga prinsipyo na maggagabay sa relasyon nila sa Diyos. May kasamang mga pagpapala, mga sumpa at pangakong ibinigay sa tao ang Diyos nang tanggapin nila ang mga condisyon ng kasunduan. At kinakailangang ipatupad ng bawat henerasyon ang kasunduang ito (Exodus 24, Deuteronomy 29, Joshua 24). Ito ang tinaguriang mosaic covenant o covenant of the law. Ang requirements na nasa kasunduang ito ay nagpapakita na imposibleng matupad ng tao ang lahat ng kautusan ng Diyos, kaya ang pangangailangan ng pagsisisi at paghahandog ng sacrifice ay lumitaw ng husto. Sa katayuan ni David, ang pagtubos ay may kinalaman sa panunumbalik ng pamamahala ng tao. Sa Psalms 89:2-4, nakatala ang sinabi ng Diyos tungkol dito, Nakipagtipan ako sa Aking hinirang, sumumpa Ako kay David na Aking tagapaglingkod, itatatag Ko ang iyong lahi magpakailanman at gagawin Kong matatag ang iyong trono sa lahat ng salinlahi. Si Cristo Jesus, ang anak ni David, ang tumupad ng pangakong ito. Sinabi ni Jesus sa Matthew 28:18, Ang lahat ng kapangyarihan sa langit at lupa ay ipinagkaloob na sa Akin. Sa Bagong Tipan, ang pagtubos ay nakatuon sa kapatawaran ayon sa batas patungkol sa pagkakautang o pagbabayad ng tubos. Sinabi ni Jesus sa Matthew 20:28, Hindi Ako naparito upang paglingkuran kundi


maglingkod at ibigay ang Aking buhay bilang kabayaran para sa marami. Sa huling hapunan kasama ang Kanyang mga disipulo, sinabi ni Jesus ang ganito patungkol sa alak na Kanyang hawak: Ito ang Aking dugo ng bagong tipan na mabubuhos para sa kapatawaran ng kasalanan ng marami (Matthew 26:28). Ang nabanggit na legal concept na tutuparin ni Cristo Jesus ay ipinahayag sa Psalms 49:7-9, Walang sino man ang makatutubos ng buhay ng kanyang kapwa o magkapagbibigay ng bayad sa Diyos para sa kanya. Mahal ang kabayaran sa buhay, walang pambayad ang magiging sapat para siya mabuhay ng walang hanggan at di siya makaranas ng pagkabulok. Nararapat na ang pantubos ay isang buhay na walang kapintasan; isang buhay na walang kabulukan o pagkabulok. Mapalad tayo sapagkat ang pagtubos ng Diyos sa atin ay bahagi ng Kanyang kasunduan sa Kanyang bayan. Nakasaad ang pangakong ito sa Hosea 13:14, Tutubusin Ko sila mula sa kapangyarihan ng libingan; ililigtas Ko sila sa kamatayan. Kamatayan nasaan ang iyong mga salot? Libingan nasaan ang iyong panira? Ang pagtutubos ay tungkol sa pagpapalaya ng Diyos sa Kanyang bayan mula sa pagkaalipin sa kasalanan at sa lahat ng kahirapang kasama nito. Ang pagtubos ay tungkol din sa nag-alay ng buhay para masiguro ang kaligtasan ng Kanyang mga hinirang. Ito ay nakabuod sa 1 Timothy 2:5: Sapagkat iisa lang ang Diyos at iisang tagapamagitan sa Diyos at sa tao, si Cristo Jesus, na nagbigay ng Kanyang sarili bilang kabayaran para sa lahat ng tao. Sa Kalbaryo, dinurog ni Jesus ang ulo ng ahas. Doon sa krus, binayaran Niya ng buo ang pagkakautang ng Kanyang mga hinirang. At doon, tinubos Niya ang covenant people ng Diyos mula sa pagkaalipin sa kasalanan at kamatayan. Sa pamamagitan ng ginawa Niyang pagtubos, ipinahayag ng Diyos na Siya ay matiisin, mahabagin, mapagbiyaya, mabuti, may magandang loob, matapat, mahinahon at higit sa lahat, tapat sa pag-ibig sa Kanyang mga hinirang.

D. Ang Pagpapahayag ng Diyos sa Pamamagitan ng Kanyang Salita D1 . Sa Pamamagitan ng Kanyang Mga Propeta

Sinasabi ng Hebrews 1:1 ang ganito: Noong una, nangusap ang Diyos sa ating mga ninuno sa pamamagitan ng mga propeta sa iba’t ibang panahon at iba’t ibang paraan . . . Ang mga propeta, simula kay Moses hanggang kay Malachi, ay nagpahayag ng mga utos ng Diyos sa bayan ng Israel para sa mabuting pamumuhay. Binatikos ng mga propeta ang mga bisyo, ang pagsamba sa diyos-diyosan, pagtataksil, pang-aapi, at social, moral at political corruption sa tuwing ito ay kanilang nakikita. Nagbabala din sila sa Israel patungkol sa nalalapit na peligrong pang-espiritual. Nakapaloob din sa kanilang pangangaral ang maraming hula patungkol sa mga hinaharap na kaganapan sa bayan ng Israel, ang Messias, ang mga Gentiles, ang mga huling araw at ang darating na panahon. Taglay ng mga isinulat ni Propetang Moses ang ginawang pakikipagtipan ng Diyos kay Adan, na bahagi ng Covenant Theology. Tulad nang nasabi na, upang makilala at maunawaan natin ang Diyos, kinakailangang ipahayag Niya ang Kanyang sarili sa atin. Ang Diyos ay hindi isang puwersa na naghihintay lamang na madiskubre sa pamamagitan ng scientific investigation o observation sa kung ano ang ating nakikita, sa pamamagitan ng speculasyon kung ano ang Diyos o sa pamamagitan ng pangangatuwiran ng tao. Walang maaaring makadiskubre kung sino ang Diyos. Ipinapahayag ng Diyos ang Kanyang sarili sa tao sa progresibong kaparaanan upang matanggap natin ang Kanyang kapahayagan ng one small dose at a time at hindi sa isang biglang buhos. Ang tao ay nilikha ng Diyos ayon sa Kanyang larawan; ayon sa Kanyang wangis. Ang tao ay nilikhang may tunay na kabanalan, tunay na katuwiran at tunay na kaalaman. Nilikha siya na may kakayahang pumili. May kakayahan ang tao na magbigay kaluguran sa Diyos. Ang dapat lang niyang gawin ay ang magtiwala sa salita ng Diyos. Ang nilalaman ng pananampalatayang may pagliligtas ay laging ipinahahayag ng salita ng Diyos. Ang pananampalataya ay nagbubunga ng pagsunod. Ang pagsunod ay hindi kailanman nanggaling sa isang position na walang pinapanigan. Nilikha ng Diyos ang tao upang sambahin at paglingkuran lamang Siya. Binendisyunan ng Diyos ang tao na nakaluhod. Ito ay nagpapahayag na gagampanan ng tao ang pagiging pansamantalang tagapamahala ng sangnilikha ng


Diyos. Tinanggap ng tao ang dominion at cultural mandates mula sa Diyos. Ang kanyang gawain ay ang punuin ang buong mundo ng mga lalaki at mga babaeng magbibigay puri sa Diyos sa lahat ng kanilang mga gawain upang maipagbunyi ang kaluwalhatian ng Diyos. Bukod sa pagkalikha sa tao na may tunay na kabanalan, tunay na katuwiran at tunay na kaalaman, siya ay nilikha rin na may kalayaan ngunit may pananagutan. Hindi siya nilikha upang maging batas sa kanyang sarili kundi mapailalim siya sa batas ng Diyos. Kung hindi, wala nang bisa ang pagiging soberenya ng Diyos sa buong sansinukob. Itinuturo ng Bibliya na ang Diyos ay pumasok sa isang kasunduan sa tao kung saan sinabi Niya (kasama ang mayamang kaloob ng Diyos): Ikaw ay malayang makakakain mula sa kahit anong puno sa hardin; ngunit di ka dapat kumain mula sa puno ng pagkaalam ng mabuti at masama, sapagkat sa oras na ikaw ay kumain mula dito, mamamatay ka (Genesis 2:16-17).

Siyempre, nang ibigay ng Diyos ang Kanyang utos sa tao, itinakda na Niya ang Kanyang sarili kung ipagpapatuloy Niya ang pagpapala o hahatulan Niya ng kamatayan ang tao, batay sa magiging tugon ng tao. Sa tuwing magbibigay ng utos ang Diyos, itinatalaga Niya ang Kanyang sarili sa pagpapataw ng kaukulang parusa. May kalayaan ang tao na sumunod o sumuway sa babala ng Diyos. Ano man ang maging tugon ng tao, ang Diyos ay siguradong papupurihan sa pamamagitan ng pagkakaloob Niya ng biyaya o hustisya.

Ang pakikipagtipan ng Diyos kay Adan ay nagdulot ng kamatayan para sa lahat. Sumuway si Adan sa Diyos. At sa pamamagitan ni Adan, ang kasalanan ay pumasok sa mundo, kamatayan dahil sa kasalanan, at dahil dito ang lahat ng tao ay namatay sapakat ang lahat ay nagkasala at hindi nakaabot sa kaluwalhatian ng Diyos (Romans 3:23, 5:12). Naihain ang hustisya!

Sa pamamagitan ng pakikipagtipan Niya kay Adan, ipinahayag ng Diyos ang Kanyang sarili bilang Soberenyang Diyos; ang lahat ng sangnilikha ay may pananagutan sa Kanya. Siya ay mapagbiyaya ngunit makatuwiran.

D2. Sa Pamamagitan ng Kanyang Anak na Si Jesus Ang sabi sa Hebrews 1:2: . . . Ngunit nitong mga huling araw, nagsalita Siya sa pamamagitan ng Kanyang Anak, Siya ang hinirang Niyang tagapagmana ng lahat ng bagay, at sa pamamagitan Niya nilikha ang sansinukob. Sa tuwing magpapahayag sila ng mensahe mula sa Diyos, ginagamit ng mga propeta ang phrase na, “Sinabi ito ng Diyos.” Ngunit kapag si Jesus ay nagsalita para sa Diyos, sinasabi Niya ang ganito, Katotohanan ang sinasabi Ko. Ang mga salitang nanggagaling sa bibig ni Jesus ay mga salita ng Diyos sapagkat si Jesus, na Anak ng Diyos, ay Diyos Anak.

Maraming bagay ang ipinahayag sa atin sa John 17:1-8 tungkol sa relasyon ng Diyos Ama kay Cristo Jesus: 1) Si Jesus ay Anak ng Diyos, 2) Kabahagi ni Jesus ang Diyos sa banal na kaluwalhatian bago pa man magkaroon ng pasimula, 3) Ipinagkaloob ng Diyos Ama ang lahat ng kapangyarihan kay Jesus sa buong sangkatauhan, 4) May kapangyarihan si Jesus upang magbigay ng buhay na walang hanggan, 5) Ipinapahayag ni Jesus ang Diyos sa tao sa personal na paraan (sinabi ni Jesus sa Matthew 11:27, Ibinigay na sa Akin ng Ama ang lahat ng bagay. Walang nakakikilala sa Anak kundi ang Ama, at walang nakakikilala sa Ama kundi ang Anak at ang mga taong pinili Niyang pagpahayagan), 6) Mula sa mundo, may ibinigay ang Diyos kay Jesus na mga lalaki at babae.

Sa John 10:27-29, tinukoy ni Jesus bilang Kanyang tupa ang mga ibinigay ng Diyos sa Kanya. Sa verse 11, ipinahayag ni Jesus ang Kanyang sarili, patungkol sa Kanyang mga tupa, bilang Kanilang mabuting pastol, kasama sa plano ang pag-aalay ng Kanyang buhay upang tubusin sila sa kanilang mga kasalanan. Ibinigay ng Diyos kay Jesus ang Kanyang mga tupa. Tutubusin sila ni Jesus ng Kanyang sariling dugo. Iyan ang kasunduan.


Sa walang kakayahang kalagayan ng tao, ang Diyos ay pumili ng ilan at itinalaga sila para matulad sa larawan ng Diyos sa pamamagitan ng pagkakatulad sa wangis ng Kanyang Anak (Romans 8:29). Ito ang tipan ng Diyos kay Cristo Jesus. Sa Kanyang pagpili, muling ginamit ng Diyos ang Kanyang soberenya. Pumili Siya ayon sa Kanyang kaluguran at mabuting hangarin para sa ikapupuri ng Kanyang maluwalhating biyaya. Ang biyaya ng Diyos ay kagandahang loob na di nararapat, isang pagpapala na hindi karapat-dapat ngunit ibinigay ng Diyos ng libre sa makasalanang tao. May isang particular na passage sa Bibliya ang nagsasabi tungkol sa doctrina ng mapagbiyayang Soberenyang Diyos. Sinasabi sa Ephesians 2:1-10 na dahil kay Adan, ang lahat ng tao ay namatay. Ang lahat ng tao pagkatapos ni Adan ay ipinanganak sa kasalanan. Ang lahat ng tao ay may makasalanang pagkatao. Pinatutunayan ito ng ating mga buhay ngayon. Ikaw at ako ay nagkakasala dahil tayo ay makasalanan. Ang kahangalan ay nasa puso mula sa pagkabata. Tayo, na pinili ng Diyos, ay nasa ilalim ng kapangyarihan ni Satan hanggang dumating ang oras ng ating katubusan. Tayo ay patay sa kasalanan. Ngunit dahil sa dakilang pag-ibig ng Diyos sa atin, tayo ay nabuhay muli kay Cristo, ibinangon at naupo kasama Niya sa kalangitan. Ang lahat ng ito ay dahil sa biyaya ng Diyos na siyang nagligtas sa atin sa pamamagitan ng pananampalataya. At kahit na ang pananampalataya na siyang nagpapasunod sa atin sa Diyos ay hindi nanggaling sa ating sarili. Sa langit, walang makapagsasabing, “Nakarating ako dito dahil sa aking kakayahan.” Sinabi sa Hebrews 12:12 na si Jesus ang may-akda at tagapagganap ng ating pananampalataya. Ang Diyos ang Siyang naglagay ng mga utos sa ating puso at itinatak sa ating mga isipan. Kaya natututuhan nating ibigin ang mga utos ng Diyos at sundin Siya sapagkat mahal natin ang Diyos. Sa kahulihulihan, sinasabi ng verse 10 sa atin na nakasisiguro tayong maisasakatuparan natin ang layunin ng Diyos sa ating buhay dahil sa Kanyang biyaya. Dahil kay Cristo, maisasagawa natin ang mga utos ng Diyos patungkol sa ating pamamahala at paggawa ng isang sibilisasyon na nagbibigay puri sa Kanya. Ang resulta ng pakikipagtipan ng Diyos kay Adan ay kamatayan ngunit ang resulta ng pakikipagtipan ng Diyos kay Cristo Jesus ay buhay na walang hanggan para sa mga magtitiwala sa Kanyang salita. Sa pamamagitan ng pakikipagtipan ng Diyos kay Cristo Jesus, ipinahayag Niya ang Kanyang sarili bilang makatuwiran at mapagpatawad, puno ng habag at biyaya. Sa Kanyang maigsing earthly ministry, nagsalita si Jesus patungkol sa isang pilosopiya ng buhay; ang isang particular na paraan ng pagsasa-alang-alang ng buhay, sa pagmamatyag sa mga bagay-bagay sa ating kapaligiran at sa pagpapaliwanag ng mga pangyayaring nagaganap mismo sa ating mga lugar at sa buong mundo. Sa isang mas malalim na pang-unawa, ipinaliwanag ni Jesus sa Old Testament people ng Diyos kung ano ang ipinapahayag ng mga propeta patungkol sa mga katangian ng Diyos at ang Kanyang kalooban para sa kanilang mga buhay. Nagsalita Siya patungkol sa ating pangangailangan na maunawaan ang espiritu ng batas at hindi lamang ang letra nito. Pinahayag din ni Cristo sa Kanyang mga disipulo ang kahulugan ng kaharian ng langit at kung paano ito masusumpungan. Nagbanggit din Siya tungkol sa darating na panahon. Bagamat nangusap si Jesus tungkol sa pag-ibig ng Diyos, nagbabala rin Siya patungkol sa galit at paghuhusga ng Diyos. At, pinatunayan Niya ang pag-ibig ng Diyos para sa atin nang habang tayo ay makasalanan pa, Siya ay namatay para sa atin sa Krus ng Kalbaryo. Nagsalita si Jesus sa pamamaraang pangkalahatan at particular. Halimbawa, nang ideclara Niya na Siya ang daan, ang katotohanan at ang buhay, at walang makaparoroon sa Ama kundi sa pamamagitan Niya, tinutukoy Niya ang lahat nang nakikinig (John 14:6). Subalit may mga pagkakataon na gumamit Siya ng parable upang itago ang kahulugan ng Kanyang sinasabi doon sa hindi Niya nais makaunawa. Kaya nga noon hanggang ngayon ay mayroon pang mga ipinakikilala sa Diyos Ama sa personal na kaparaanan. Sa Matthew 11:25-30 at John 17:6 nangungusap ang Bibliya sa ganitong paraan ng pagpapahayag.

D3. Sa Pamamagitan ng Kanyang Salita, Ang Bibliya

Sinasabi naman sa Psalms 119:89 na ang salita ng Diyos ay eternal; ito ay matatag na nakatindig sa kalangitan. Ibig sabihin ang salita ng Diyos ay di pabago-bago gaya ng sa tao. At sa Psalms 119:105


naman, ang sabi ay ito: Your word is a lamp to my feet and a light for my path. Hindi tayo maliligaw ng landas kapag ang salita ng Diyos ang gamit nating mapa ng buhay. Ang salita ng Diyos ang makapagbibigay ng direksyon sa atin at any given moment in our life. Nararapat lamang na sa tuwing may pangangailangan na mga desisyon, ang salita ng Diyos ang dapat kinukunsulta at hindi ang payo ng kung sinu-sino lamang. Ang Bibliya (66 books) ay nahahati sa dalawang bahagi: Lumang Tipan (39 books) at Bagong Tipan (27 books). Ang Lumang Tipan ay nahahati sa tatlong bahagi:

1. Mga Aklat ng Historia a. Mga Simulain (Genesis) b. Ang Hinirang na Bayan ng Diyos (Exodus, Leviticus) c. Tungo sa Pangakong Lupain (Numbers, Deuteronomy) d. Pagsakop ng Pangakong Lupain (Joshua, Judges, Ruth) e. Ang Nagkakaisa at Ang Nahating Kaharian (1 at 2 Samuel, 1 at 2 Kings, 1 at 2 Chronicles f. Ang Panahon ng Deportasyon (Ezra, Nehemiah, Esther)

2. Mga Aklat ng Karunungan (Job, Psalms, Proverbs, Ecclesiastes, Song of Songs)

3. Mga Aklat ng Mga Propeta (Isaiah, Jeremiah, Lamentation, Ezekiel, Daniel, Hosea, Joel, Amos, Obadiah, Jonah, Micah, Nahum, Habbakuk, Zephaniah, Haggai, Zechariah, Malachi)

Ang Bagon Tipan naman ay nahahati sa apat na bahagi:

1. Mga Ebanghelyo (Matthew, Mark, Luke, John)

2. Ang Paglaganap ng Ebanghelyo (Acts)

3. Mga Sulat (Romans, 1&2 Corinthians, Galatians, Ephesians, Philippians, Colossians, 1 at 2 Thessalonians, 1 at 2 Timothy, Titus, Philemon, Hebrews, James, 1 at 2 Peter, 1, 2 at 3 John, Jude)

4. Revelation

Ang mga nilalaman ng Bibliya ay mga katotohanan na nais ng Diyos na ating malaman. Kasama rito ang mga sumusunod:

1. Ang Diyos Ama, Diyos Anak at Diyos Espiritu Santo ay magkakasama sa pagsilang ng sansinukob. Sinasabi sa Genesis 1:1-2 na: Sa simula ginawa ng Diyos ang mga langit at lupa. At ang lupa ay walang porma at hungkag, nakalatag ang kadiliman sa itaas ng kailaliman, at ang Espiritu ng Diyos ay pumapaibabaw sa tubig. Sinasabi naman sa John 1:1-3 at 14 na: Sa simula ay ang Salita, at ang Salita ay kasama ng Diyos, at ang Salita ay Diyos. Sa pamamagitan Niya ginawa ang lahat ng bagay; at walang ginawang kahit anong ginawa kung wala Siya. At ang Salita ay nagkatawang lupa at nanahan na kasama natin. Sinasabi rin sa Psalms 33:6 na sa pamamagitan ng Salita ng Diyos ang kalangitan ay ginawa at ang mga bituin sa pamamagitan ng hininga ng Kanyang bibig.

2. Sa simula ay nilikha ng Diyos ang langit at lupa;

a. Liwanag b. Kalangitan. c. Lupain, karagaran, kagubatan d. Araw, buwan, mga bituin e. Mga isda at mga ibon f. Lahat ng uri ng hayop; tao (Genesis 1:1-27).

3. Binigyan ng Diyos ng layunin sa buhay ang tao

a. Magparami at punuin and mundo


b. Lupigin ang lupa c. Pamahalaan ang mga isda, ibon at lahat ng uri ng hayop (Genesis 1:28).

4. Ginawa ng Diyos ang tao ng tahanan (Genesis 2:8-23) at pinaglaanan ng makakain (mga prutas). Binigyan din ng Diyos ang lahat ng ibon at mga hayop ng makakain (kagulayan) (Genesis 1:29).

5. Ang nilalang na Tao ay tinukso ng ahas at nahulog sa kasalanan (Genesis 3:1-7). Ang kasalanan ay pumasok sa sangkatauhan sa pamamagitan ni Adan; at kamatayan sa pamamagitan ng kasalanan. Kaya nga ang kamatayan ay dumarating sa lahat ng tao sapagkat lahat ay ipinapanganak na makasalanan. Kaya nga masasabi na kay Adan, lahat ay namatay (Romans 5:12-17; 1 Corinthians 15:20-22; Psalms 51:5).

6. Mula sa sanlibutan, humirang ang Diyos na aariin Niyang Kanya. Ang mga hinirang na ito ay ibinigay Niya sa Kanyang Anak na si Jesus: Ang sabi sa 2 Timothy 2:19 ay: Alam ng Diyos kung sino ang sa Kanya. Sinabi naman ni Cristo sa Kanyang Ama ang ganito sa John 17:6: Ipinahayag Kita sa kanila na ibinigay Mo sa Akin mula sa mundo. Sila ay sa Iyo; ibinigay Mo sila sa Akin at sinunod nila ang Iyong salita. Kaya naman ganito ang tukoy ni Cristo sa mga ibinigay ng Diyos Ama sa Kanya: Nakikinig sa Aking tinig ang Aking mga tupa; kilala Ko sila, at sila ay sumusunod sa Akin. Binibigyan Ko sila ng buhay na walang hanggan, at di kailanman sila mapapahamak; walang makaaagaw sa kanila mula sa Aking mga kamay. Ang Aking Ama, na nagbigay sa kanila sa Akin, ay mas dakila kaysa lahat; walang makaaagaw sa kanila mula sa kamay ng Aking Ama. Ako at ang Ama ay iisa (John 10:27-30).

7. Ang mga hinirang ng Diyos ay isang hinirang na lahi; mga saserdoteng may dugong bughaw; isang banal na nasyon; isang bayan na pag-aari ng Diyos upang maibunyag nila ang papuri sa Kanya na tumawag sa kanila mula sa kadiliman tungo sa magandang liwanag (1 Peter 2:9). Bahagi ng kalikasan ng tao ang dalawang sanga na bumubuo sa kanyang pagkatao: ang sumamba at maglingkod sa Diyos. Dito sa pagtupad ng dalawang bagay na ito matatagpuan ng tao ang tunay niyang kaligayahan. Tayo ay para sa Diyos at hindi ang Diyos ang para sa atin. Ang diyos na nabubuhay upang bigyang kasiyahan ang tao at sundin ang lahat ng kanyang naisin ay diyos-diyosan lamang na likha ng isip ng tao.

8. Ang mga hinirang ng Diyos ay iniligtas ng Diyos mula sa kamatayan na siyang kabayaran ng kasalanan (John 10:11; Romans 3:23; 5:8; 6:23; 2 Corinthians 5:21; Ephesians 2:1-9).

9. Bagamat ang mga nananalig kay Cristo ay ligtas na sa kaparusahan at kapangyarihan ng kasalanan, sila ay nasasa-laman pa rin kaya nga sila ay nagkakasala pa rin. Ang kaligtasan mula sa presensya ng kasalanan ay mangyayari lamang pagtanggap natin ng espiritual na katawan (Romans 7:14-25; Galatians 5:19-6:1; 1 John 1:9; 2 Corinthians 15:50-54).

10. Ang lupaing ating nilalakaran at tinatamnan ay isinumpa ng Diyos dahil sa kasalanan ng tao kaya sa pagpapawis lamang ito magiging kapaki-pakinabang (Genesis 3:17).

11. Dahil sa kasalanan ng tao, ang paghahari ng kasamaan ay laganap at ang takbo ng mundo ay ayon sa kalooban ng diablo (Genesis 6:11-12; John 14:3, 16:11; Romans 12:3; Ephesians 2:2; Colossisans 2:8).

12. Mapagtatagumpayan ng mga mananampalataya ang mga lumalaban sa Diyos sagagkat ang Diyos na nananahan sa kanila ay mas makapangyarihan kaysa sa diablo na nagpapatakbo ng mundong ito (1 Corinthians 6:19; 2 Timothy 1:14; 1 John 4:4).

13. Dahil sa kapangyarihang taglay ng mga mananampalataya, kaya nilang baguhin ang kanilang mga komunidad tungo sa kabutihan (Matthew 5:13-16; Ephesians 2:10; Acts 2:42-47; Psalms 1:1-3). Ito ang kakaibang katangian ng Cristianismo - - na sa pamamagitan ng pagtitiwala sa mga pangako ng Diyos at sa pagmamahal sa kapwa, mapupuksa ng mga mananampalataya ang karimlan sa mundo.


E. Pagbubuod Hindi natin matututuhan ang lahat ng bagay na itinuturo ng Bibliya ibuhos man natin ang ating buong buhay. Subalit mayroong sapat na katotohanan na makapagsisilbing gabay upang ating malasap ang masaya at masaganang buhay. Walang dahilan kung bakit hindi makapapamuhay ng masaya at masagana ang mga anak ng Diyos. Sinabi ni Cristo sa John 10:10 na Siya ay naparito upang ang Kanyang mga tupa ay magkaroon ng buhay na walang hanggan at nang may kapayapaan at kasaganaan. Humirang ang Diyos ng mga tao mula sa lahi ni Adan. Iniligtas Niya ang mga ito mula sa pagkabilanggo ng kadiliman at inilipat sila sa kaharian ng Kanyang Anak. Sa tamang panahon, ipinadala ng Diyos ang Kanyang Anak sa mundo upang tubusin ang Kanyang mga hinirang mula sa kanilang kasalanan sa pamamagitan ng pagdanak ng dugo. Nakipagtipan ang Diyos sa kanila na . . . Siya ang kanilang magiging Diyos at sila ay Kanyang magiging bayan at Siya ay mananahan kasama nila. Noong panahon ng Lumang Tipan, nanahan ang Diyos kasama ang Kanyang bayan sa pamamagitan ng Arko ng Tipan. Pagkatapos ay dumating ang panahon nang si Jesus ay nagkatawang lupa upang manahan na kasa-kasama ang bayan ng Diyos bilang Immanuel (ang Diyos ay sumasa atin) at inialay ang Kanyang sarili bilang isang hain para sa kanilang kaligtasan. Matapos magbangon mula sa mga patay si Jesus at umakyat sa langit, ang Banal na Espiritu ay nagsimulang manahan sa sambayanan ng Diyos. Sa pagbabalik muli ni Cristo, ang lahat ay magkakaroon ng pagbabago at ang Kanyang presensya ay malalasap ng bayan ng Diyos habang buhay. Homework: 1. Ano ang ibig sabihin ng ontology? 2. Sino ang naghayag ng tatlong persona ng Diyos sa New Testament? Mayroon bang silang pinagkaiba

sa isa’t isa? 3. Ano-anong mga katangian o attributes ng Diyos ang makikita natin sa 1 John 4:8; Romans 5:8;

Psalms 145:8-21; Daniel 9:4; at 1 John 1:9? 4. Ano ang ibig sabihin ng divine fiat? Ng Ex Nihilo? 5. Ano ang ibig sabihin ng “Ang Diyos ay sovereign?” 6. Ano ang ibig sabihin ng transcendent? Ng Immanent? 7. Ano ang Doctrine of Economic Subordination? 8. Ano ang dalawang uri ng katangian ng Diyos? Magbigay ng mga halimbawa. 9. Bakit mahalaga ang Bibliya upang makilala ang Diyos? 10. Basahin ang 1 Corinthians 2:1-16. 1. Paano naging posible para sa ilan ang maunawaan na sa

pamamagitan ng gawang pagtubos, maaari nating makilala na ang Diyos ay pag-ibig at makatuwiran?

11. Ano ang maaari mong isagot sa ganitong katanungan: Paano naipadadala ng Diyos ang isang tao sa impyerno kung hindi pa siya nakaririnig ng mabuting balita ni Cristo?

12. Basahin ang Matthew 11:25-30. Ayon sa verse 27 sino ang nakakikilala sa Diyos Ama? Ano ang sinasabi ng talata tungkol sa pahayag ng Diyos?

13. Basahin ang John 17:6; John 17:17. Kanino ipinahahayag ni Cristo ang Diyos Ama? Paano sila pinababanal?

14. Basahin ang Hebrews 4:12. Ano ang nagagawa ng Salita ng Diyos sa puso ng mga tao? 15. Basahin ang Proverbs 30:5; Psalms 18:30, 119:11 at 89; Matthew 24:35. Ano ang sinasabi ng mga

talatang ito tungkol sa Salita ng Diyos? Topics for discussion before submission (25%): 1. Ano ang ibig sabihin ng pagpapahayag sa progresibong kaparaanan? 2. Paano ipinahayag ng Diyos ang Kanyang sarili sa particular at general ways? 3. Ano ang mga fixed laws of nature? 4. Mula sa mga natalakay na, ano ang bumubuo sa Natural Theology? 5. Kailangan bang pagdiscusyonan ang pagkakaroon ng Diyos? Bakit? 6. Ano ang plano ng Diyos patungkol sa pagtutubos?


7. Sino ang kasama sa katawan ni Cristo? Pareho din ba sila ng people of God? 8. Paano nabuo ang pagpapahayag ng Diyos sa Kanyang sarili mula sa impersonal tungo sa personal o

mula sa universal tungo sa particular? 9. Sa covenant of works at covenant of grace, ano ang kalimitang hinihingi sa tao? 10. Ano ang nilalaman ng pananampalatayang nagliligtas? 11. Anong pananalita ang magbubuod sa covenant theology?

Required reading check list (25%):

[] Deutoronomy 7 [] Exodus 19 [] 1 Peter 2 [] Jeremiah 33

[] Hebrews 1 [] Romans 1,2 [] Genesis 1-4 [] Hebrews 12

[] 1 Corinthians 2 [] John 6 [] Genesis 9 [] Joshua 24

[] Genesis 17 [] Exodus 6 [] Exodus 24 [] Deuteronomy 29

[] Psalms 89 [] Matthew 28 [] Matthew 20 [] Matthew 26

[] Psalms 49 [] Hosea 13 [] 1 Timothy 2 [] John 17 [] Matthew 11 [] John 10 [] Romans 8 [] Ephesians 2

Essay 500-600 words (in Tagalog please) (50%):

Title: Paano kailangang mamuhay ang isang hinirang? Content: Sa pananaw ng katotohanan na ikaw ay pinili ng Diyos,

a) Anong claseng relasyon meron ka dapat sa mga sumusunod: sa Diyos, sa pamilya, sa local church, sa mga kaibigan at sa mga kapitbahay?

b) Ano dapat ang iyong mga hangarin o layunin sa buhay? c) Gumawa ka ng isang daily activity chart para ma-schedule mo ang takbo ng buhay mo sa isang

araw.

© Revised 2014

All rights reserved. No part of this material may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means except for brief quotations for the purpose of review or comments, without the prior permission of the publisher, Philippine Biblical Worldview Institute.

Documents

Part One: Ang Diyos at Ang Kanyang Pagpapahayag · PDF fileusapan, masasabi natin na kung ano ang ginawa o sinabi ng Diyos, iyon ang makatarungan at totoo. ... bayan ng Diyos. Ito