TÜBİTAK Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu Yönergesi

VI/7 ESASLAR 1

TTÜÜBBİİTTAAKK HHAAYYVVAANN DDEENNEEYYLLEERRİİ YYEERREELL EETTİİKK KKUURRUULLUU YYÖÖNNEERRGGEESSİİ ((**))

BBİİRRİİNNCCİİ BBÖÖLLÜÜMMAAmmaaçç,, KKaappssaamm vvee TTaannıımmllaarr

AAmmaaçç vvee KKaappssaamm

MMaaddddee 11.. (1) Türkiye Bilimsel ve Teknolojik AraştırmaKurumu’nda (TÜBİTAK) kurulan Hayvan Deneyleri Yerel EtikKurulu’nun (HADYEK) görevlerinin ve çalışma ilkelerininbelirlenmesi; Kurum bünyesinde gerçekleştirilen tüm hayvandeneylerinin işlemlerinin denetlenmesini ve kayıt altınaalınmasını sağlamak ve merkez içinde uygun cins, kalite vesayıda deney hayvanı kullanılması sürecinin etik kurallara uygunolarak sürdürülmesini denetlemektir.

DDaayyaannaakk

MMaaddddee 22.. (1) Bu yönerge 6/7/2006 tarih ve 26220 sayılı ResmiGazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hayvan Deneyleri EtikKurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliğedayanılarak hazırlanmıştır.

TTaannıımmllaarr vvee KKııssaallttmmaallaarr

MMaaddddee 33.. (1) Bu yönergede yer alan;

aa)) BBaaşşkkaannllııkk:: TÜBİTAK Başkanlığı’nı

bb)) BBiilliimm KKuurruulluu:: TÜBİTAK Bilim Kurulu’nu,

cc)) DDeenneeyy HHaayyvvaannıı:: Deneylerde kullanılan veya kullanılacakhayvanı,

çç)) DDeenneeyy HHaayyvvaannıı KKuullllaannııccııssıı AArraaşşttıırrııccıı:: Laboratuar hayvanı

(*) Bi lim Ku ru lu’nun 07.03.2009 tarih ve 173 sayılı toplantısında kabuledilmiştir.

ESASLAR VI/72

kullanarak her türlü eğitim, araştırma, uygulama ve test yapmakisteyen veya programların yapılmasında deney hayvanlarınadokunarak, gözlemleyerek katkıda bulunan araştırıcıları,

dd)) EEttiikk:: Ahlak bilimi, töre bilimi, insan ve hayvan yaşamınıilgilendiren bilimlerde yapılabilecek hareketlerin sınırları,davranışın öncesinde yol gösterici ve sınırlayıcı kurallartopluluğunu,

ee)) HHAADDYYEEKK:: Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu’nu

ff)) HHAADDMMEEKK:: Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu’nu

gg)) HHaayyvvaann DDeenneeyylleerrii YYeerreell EEttiikk KKuurruulluu:: Bilimsel araştırma, test,tıbbi uygulamalar ve eğitim gibi temel etkinliklerde deneyhayvanları ile yapılacak işlemleri asgari etik ilkeler çerçevesindedeğerlendirmeyi, görüş bildirmeyi, başvuruları incelemeyi, izinvermeyi, uygulamaların izlenmesini, deney hayvanları üzerindeyapılan bütün işlemlerin kayıt altına alınmalarını ve bu işlemlerinanında ya da geriye doğru izlenebilmelerini sağlayan kurulu,

ğğ)) HHaayyvvaann DDeenneeyylleerrii MMeerrkkeezzii EEttiikk KKuurruulluu:: İlgili yönetmelikkapsamında tanımlanan görevleri yerine getiren ve yerel etikkurullarla koordinasyonu sağlayan çeşitli kurum ve kuruluştemsilcilerinden oluşan kurulu,

hh)) İİnn vviivvoo:: Deney hayvanları üzerinde yapılacak deney süreci,

ıı)) KKuurruumm:: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunu(TÜBİTAK),

ii)) YYöönneettmmeelliikk:: 6/7/2006 tarih ve 26220 sayılı Resmi Gazetedeyayımlanarak yürürlüğe giren Hayvan Deneyleri Etik KurullarınınÇalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliği

ifade eder.

VI/7 ESASLAR 3

İİKKİİNNCCİİ BBÖÖLLÜÜMM

UUyygguullaammaa YYöönntteemmlleerrii

HHaayyvvaann DDeenneeyylleerrii EEttiikk KKuurruulluu’’nnuunn ((HHAADDYYEEKK))

OOlluuşşuummuu vvee GGöörreevv SSüürreessii

MMaaddddee 44.. (1) Kurul, Başkan tarafından önerilen adaylararasından Bilim Kurulu tarafından seçilen,

aa)) Hayvan deneyleri konusunda deneyimli, kurum içindedeney hayvanı yetiştirilmesi, üretilmesi ve bakımından sorumlubir veteriner hekim,

bb)) Kurum içinde deney hayvanları ile çalışma yapanbirimlerden 4 temsilci,

cc)) Deney hayvanları ile çalışmayan ve kurumla bir çıkarilişkisi olmayan sivil bir üye ve

dd)) Sivil toplum kuruluşuna kayıtlı ve kurumla bir çıkar ilişkisiolmayan T.C. vatandaşı bir üye olmak üzere toplam 7 üyedenoluşur.

(2) HADYEK’in en az bir üyesinin in vivo hayvan deneylerinde enaz bir yıl deneyimli ve doktora derecesine sahip olmasızorunludur.

HHaayyvvaann DDeenneeyylleerrii YYeerreell EEttiikk KKuurruulluu’’nnaa

AAttaannmmaa vvee GGöörreevv SSüürreessii

MMaaddddee 55.. (1) Yerel Etik Kurulu Başkanı, Başkan Vekili ve ÜyeleriBilim Kurulu tarafından seçilir ve atanır. Yapılan atamalarTÜBİTAK Başkanlığı tarafından Hayvan Deneyleri Merkez EtikKurulu’na (HADMEK) bildirilir. Yerel Etik Kurulu üyelerinin görevsüresi dört yıldır. Görev süresi biten üye yeniden atanabilir. Birtakvim yılı içerisinde izinsiz ve mazeretsiz olarak üst üste üçtoplantıya katılmayan üyenin üyeliği kendiliğinden düşer. Üyeliksıfatının ölüm, emeklilik, ayrılma gibi herhangi bir nedenle sonaermesi veya üyeliğin düşmesi halinde, yerine aynı usulle ve kalansüreyi tamamlamak üzere ayrılan üyenin niteliklerini taşıyan yenibir üye seçilir.

ESASLAR VI/74

HHaayyvvaann DDeenneeyylleerrii YYeerreell EEttiikk KKuurruulluu’’nnuunn ((HHAADDYYEEKK))

ÇÇaallıışşmmaa YYöönntteemmii

MMaaddddee 66.. (1) Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu aşağıdabelirtildiği şekilde çalışır:

aa)) Yerel Etik Kurulu, Kurul Başkanı’nın belirleyeceğigündemle ihtiyaç duyulduğu zamanlarda ancak en az ayda birdefa ve salt çoğunlukla toplanır. Kurul, ilgili yönetmelik veHADMEK’ın belirlediği etik ilkeler çerçevesinde kendi çalışma usulve esaslarını belirler.

bb)) Yerel Etik Kurul Toplantıları Başkanın yokluğundatoplantılar, Başkan Vekili tarafından yönetilir. Kararlar, kurul üyetam sayısının yarıdan bir fazlası ile alınır. Oy eşitliği halindebaşkanın oyu yönünde karar verilir.

cc)) Kurul’un çalışmaları ve yazışmaları gizli olup, ilgiliYönetmelikte belirtilen kurumların dışında üçüncü şahıslara bilgiverilmez.

YYeerreell EEttiikk KKuurruulluu’’nnuunn ÇÇaallıışşmmaa İİllkkeelleerrii

MMaaddddee 77.. Hayvan deneyleri yerel etik kurullarınınçalışmalarında göz önünde bulundurulacak hususlar şunlardır:

aa)) Deney hayvanları üzerinde yapılacak tüm uygulamalarınyerel etik kurul tarafından onaylanmış olması zorunludur.

bb)) Yerel etik kurul tarafından yapılan düzenlemelere uygunolarak alınmış bir genel veya özel istisna olmadıkça, deneylerdekullanılacak;

Fare : Mus musculus,

Sıçan : Rattus norvegicus,

Tavşan : Oryctolagus cuniculus,

Kobay : Cavia porcellus,

Golden : Mesocricetus auratus,

hamster

Köpek : Canis familiaris,

Kedi : Felis catus,

Bıldırcın : Coturnix caturnix,

İnsan dışındaki primat

VI/7 ESASLAR 5

türlerinin kayıtlı yasal deney hayvanı üreticisi vetedarikçilerinden alınmış olması şartı aranır. Kedi, köpek gibi evciltürlerin sokakta başıboş olanları deneylerde kullanılmaz.

Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde tanımlanan hayvanlar, yasalbir tedarik kuruluşundan alınmaları veya deneysel amaçlar içinüretilmiş olmaları koşulu ile deney hayvanı olarak kullanılabilir.

cc)) Yerel etik kurullar tarafından:

- Ulusal mevzuat ve uluslar arası sözleşmeler çerçevesinde neslitehlike altında olan ve korunan türler ile CITES Sözleşmesinin Ek-1 Listesindeki türlerin; araştırmanın amacının söz konusutürlerin korunması veya hayati biomedikal amaçlar için istisnaibiçimde tek uygun türler olduğunun ispatlanması durumundakullanılmasına izin verilir.

- Doğadan alınmış yaban hayvanı üzerinde yapılacak deney;ancak diğer hayvanların deneyin amacı bakımından yeterliolmaması halinde onaylanır.

- Deney hayvanı olarak kullanılan hayvanların hangi üretici ya datedarik kuruluşlarından olduğu tespit edilir ve kayıt altınaalınarak veri tabanına aktarılır.

MMaaddddee 88.. Yerel etik kurullar aşağıda belirtilen ilkelerdoğrultusunda çalışır:

aa)) Etiğin yaşama saygı ilkesi her türlü hayvan türü içingeçerli kabul edildiğinden, bilimsel araştırmalarda kullanılmasızorunlu olan deney hayvanlarına kötü uygulamalardan kaçınmak.

bb)) Deney hayvanlarının bu Yönetmeliğin 5 inci maddesindebelirtilen amaçlar kapsamında kullanılmasını sağlamak.

cc)) Ağır acı, stres ya da buna denk eziyet veren deneylerdebir hayvanın bir defadan fazla kullanılmamasını sağlamak.

dd)) Eğitim için sunum amacıyla kongre, konferans veseminerlerde ağrılı deneylerin yapılmamasını sağlamak.

ee)) Hayvanlara mümkün olduğu kadar az acı çektirerek ve enaz strese sokarak bilimsel açıdan güvenilir veri elde edilmesinisağlamak.

ff)) Araştırmalar süresince kullanılan deney hayvanlarına,

ESASLAR VI/76

türüne uygun şartlar hazırlamak ve en iyi fizyolojik, davranışsal veçevresel koşulların teminini sağlamak.

gg)) Uygun şekilde eğitilmiş personel tarafından uygunkoşullarda deney hayvanı bakımını sağlamak.

hh)) Canlı hayvanlarda yapılacak deneysel çalışmalarınveteriner hekim tarafından ya da ehil kişilerin denetimindeyapılmasını sağlamak.

ii)) Araştırıcılar tarafından deneysel hedef noktalarınbelirlenmesini sağlamak.

jj)) Araştırılan bilginin elde edilmesinde geçerliliğikanıtlanmış alternatif yöntemler varsa hayvan deneylerini etikolarak uygun görmemek ve daha önceden ayrıntılı olarak yapılmışdeneylerin tekrar edilmesinin önlenmesini sağlamak.

kk)) Deney için en uygun hayvan ve yöntemin seçilmesini vebilimsel sonucu verebilecek en az sayıda hayvan kullanılmasınısağlamak.

ll)) Deney hayvanlarına gereksiz acı ve ağrı verecekdeneylerin uygun bir anestezi yöntemi uygulanmasını vearaştırmalarda uygun ağrı kesici ve anestezi kullanılmasınısağlamak.

mm)) Anestezinin, hayvan için deneyin kendisinden daha fazlatravmatik olması ve deneyin amacına uygun olmamasıdurumunda deneyin yapılmasını engellemek.

nn)) Deneyin etik ilkeler çerçevesinde yapılması ve amacınauygun olması için; anesteziden çıktığında önemli oranda acıyamaruz kalacak olan hayvanın ağrı kesici araçlarla tedavi edilmesi,bu mümkün değilse insancıl bir metotla öldürülmesi ve deneyhayvanının araştırma sürecinde ya da sonunda yaşamına sonverilmesi işlemlerinin uygun gerekçelerle yapılmasını sağlamak,şiddetli ve sürekli ağrı çeken veya normal yaşamınısürdüremeyecek duruma gelen deney hayvanları ile kamu sağlığıve çevresi için risk oluşturabilecek deney hayvanlarının en uygunyöntemle acı duymayacak şekilde yaşamlarına veteriner hekiminkararından sonra son verilmesini sağlamak ve hayvan hayattabırakılacaksa sağlığının yeniden kazandırılmasında geçen süre

VI/7 ESASLAR 7

boyunca uygun bakımını sağlamak, hayvanın yetiştirilmesi,üretilmesi ve bakımından sorumlu veteriner hekim gözetimindeolmasını sağlamak.

oo)) Deneyin insan veya hayvanların hayati ihtiyaçlarınınkarşılanması için yeterli önem taşımadığı kanaatine varıldığında,hayvanın uzun süreli ağır acı yaşayacağı ya da yaşayabileceği birdeneye tabi tutulmasının önlenmesini sağlamak.

pp)) Araştırmada kullanılan ve yaşamlarını sürdüren deneyhayvanlarına, deney sonunda sağlıklı yaşam koşullarının temininisağlamak.

rr)) Hayvanları ağır ve uzun süreli acıya maruz bırakacakdeneylerin yerel etik kurul tarafından etik ilkeler çerçevesindeuygun görülmesinden sonra yapılmasını sağlamak.

DDeenneeyy HHaayyvvaannıı KKuullllaannııccııssıı PPeerrssoonneelliinn

SSaahhiipp OOllmmaassıı GGeerreekkeenn NNiitteelliikklleerr

MMaaddddee 99 .. (1) Deney hayvanı kullanarak her türlü eğitim,araştırma, uygulama ve test yapmak isteyen veya buprogramların yapılmasında deney hayvanlarına dokunarak vegözlemleyerek katkıda bulunan personel deney hayvanı kullanıcısıolarak kabul edilir. Bu personelin sahip olması gereken nitelikleraşağıda verilmiştir:

aa)) Deney hayvanı kullanıcıları HAYDEK tarafından veya farklıyetkili kuruluşlar tarafından düzenlenen sertifika programınakatılmalı ve program sonunda yapılacak sınavda başarılı olaraksertifika almalıdır.

bb)) Deney hayvanları kullanım sertifika programlarında derslerin%80’ ine devam etmek zorunludur. Sertifika programları asgari80 saat olup, zorunlu konuların işlenmesinden sonra, geri kalanzaman laboratuvar stajı, rotasyon gibi başka eğitim faaliyetleriyletamamlanabilir.

cc)) Bir araştırıcı, kendi sertifikası olmaması halinde araştırmayürütücüsü olarak sertifika sahibi başka kişilerle ortak çalışmayapmak amacıyla HADYEK’e başvurabilir.

ESASLAR VI/78

BBaaşşvvuurruu,, BBaaşşvvuurruunnuunn DDeeğğeerrlleennddiirriillmmeessii vvee KKaabbuull İİşşlleemmlleerrii

MMaaddddee 1100.. (1) Başvuruların değerlendirilmesi ve kabulişlemlerinde aşağıdaki süreç izlenir:

aa)) Deney hayvanı kullanıcısı, “Hayvan Deneyleri Yerel EtikKurulu Başvuru Formu’nu doldurarak Gen Mühendisliği veBiyoteknoloji Enstitüsü (GMBE) Müdürlüğü’ne teslim eder.

bb)) Yapılacak her başvuruda, araştırmanın sorumluluğunuüstlenen araştırıcı veya araştırıcılar tarafından hazırlanmışbaşvuru formuna Kurul tarafından ek bilgi istenebilir. Kurulçalışmayı yapmak isteyenle karşılıklı görüşme yapılmasını istemehakkına da sahiptir.

cc)) Kurul yaptığı değerlendirme neticesinde “uygun”,“düzeltilmesi gerekir”, “koşullu olarak uygun” ya da “uygundeğildir” şeklinde karar verir.

dd)) Kurul yaptığı değerlendirme neticesinde, “düzeltilmesigerekir” kararı verilen başvurular, başvuru sahibi tarafındandüzeltildikten sonra tekrar değerlendirilir.

“Koşullu olarak uygun” kararı verilen projeler, belirlenecek birsüre boyunca izlenip, istenen koşulların yerine getirilipgetirilmediği değerlendirildikten sonra “uygun” ya da “uygundeğildir” şeklinde karara bağlanır.

ee)) Kurul üyelerine ait başvurular görüşülürken ilgili kurul üyesigörüşmelere katılamaz ve oy kullanamaz.

ff)) Bütün başvurular ve alınan kararlar tarih ve sayı numarasıverilerek kayıt altına alınır. Kayıtlar en az beş yıl süreylemuhafaza edilir ve bütün başvurular ve alınan kararlar birsaklanılır.

VI/7 ESASLAR 9

ÜÜÇÇÜÜNNCCÜÜ BBÖÖLLÜÜMM

BBiilliimmsseell ÇÇaallıışşmmaallaarrddaa HHaayyvvaann DDeenneeyylleerrii YYeerreell EEttiikk KKuurruulluu’’nnuunnYYeerrii

BBiilliimmsseell YYaayyıınnllaarr

MMaaddddee 1111.. TÜBİTAK Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu onayıalınmış çalışmalar kapsamında gerçekleştirilen her türlü ulusal veuluslararası yayında “TÜBİTAK Hayvan Deneyleri Yerel Etik KuruluOnayı Alınmıştır” ifadesi yer alır.

DDÖÖRRDDÜÜNNCCÜÜ BBÖÖLLÜÜMM

GGöörreevv,, YYeettkkii vvee SSoorruummlluulluukkllaarr

HHaayyvvaann DDeenneeyylleerrii YYeerreell EEttiikk KKuurruulluu’’nnuunn ((HHAADDYYEEKK))

GGöörreevv vvee YYeettkkiilleerrii

MMaaddddee 1122.. (1) Hayvan Deneyleri Etik Kurulu’nun görevlerişunlardır:

aa)) TÜBİTAK’ta deney hayvanları kullanılarak yapılacak tümbilimsel araştırmaların ve etkinliklerin (tez çalışmaları,demonstrasyonlar, teorik ve uygulamalı kurslar, vb.)uygunluğunun kontrolü ve onaylanması,

bb)) Başvuruları hayvan hakları ve etik açıdan incelemekten,görüş bildirmekten, gerektiğinde yeni ilke ve kurallaroluşturmaktan, bunların uygulanmalarına ait ilkeleri saptamak,

cc)) Hayvanlar üzerinde yapılacak çalışmaların onaylanmışbaşvuruya uygun olarak yapılmasını denetlemek, onayalınmadan deney hayvanı kullanılmasını engellemek, gerekligördüğü durumlarda (gerekçelerini belirterek) araştırmalarıdurdurmak, deney hayvanları yetiştirme ve barındırmakoşullarının uygun olup olmadığını saptamak,

dd)) Kurum içinde Deney hayvanı kullanımı ile ilgili her türlü veriyi

ESASLAR VI/710

toplamak ve deney hayvanları kullanımı yıllık raporunuhazırlamak ve HADMEK’e sunmak,

ee)) Deneysel çalışmalar sonunda ortaya çıkan atıklar, ölühayvanlar ve tıbbi atıkların 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgilimevzuat çerçevesince bertarafını sağlamak,

ff)) Deney hayvanı ile uğraşan ve/veya uğraşacak araştırıcılarıneğitilmesi için aşağıdaki konuları gözeterek tabloda verileniçerikte eğitim programları düzenlenmesi;

- “Deney Hayvanları Kullanım Sertifikası Eğitim ProgramınaDair Genelge” uyarınca A ve B kategorisi olmak üzere 2 grubaayrılır.

- Deney Hayvanları Kullanım Sertifikası Eğitim Programları’ndaderslerin % 80’inde devam etmek mecburidir. Sertifikaprogramları asgari 80 saat olup, mecburi konularınişlenmesinden sonra, geri kalan zaman laboratuar stajı, rotasyongibi başka eğitim faaliyetleri ile tamamlanabilir.

- Hayvan bakıcıları ve diğer yardımcı personel, 80 saatlikeğitimin 31 saatini teorik ders, 49 saatini deney hayvanlarılaboratuarında tatbiki çalışmalarla tamamlar.

- Araştırıcılar, teknikerler ve teknisyenler 80 saatlik eğitimin 40saatini teorik ders, 40 saatini deney hayvanları laboratuarındatatbiki çalışmalarla tamamlar.

- Mevzuat dersi, konusunda uzman personel tarafından verilir.

- Mevzuat dışında kalan diğer konu başlıkları en az yükseklisans mezunu ya da eğitim sertifikası olan öğretim üyeleritarafından verilir.

- Deney hayvanları kullanıcıları, sertifika almadan buhayvanlar üzerinde deney, eğitim, test gayesi ile işlem yapamazve çalışma mekânlarında bu hayvanları barındıramazlar.

- Bir araştırıcı, kendi sertifikası olmaması halindearaştırma yürütücüsü olarak başka kişilerle ortak çalışma yapmakamacıyla TÜBİTAK Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu’namüracaat edebilir.

- Kursiyerlerin başarılı sayılabilmeleri için kurs sonunda

VI/7 ESASLAR 11

yapılacak olan sınavda 100 üzerinden 70 ve üzeri puanı almalarıgereklidir.

- Yönerge hükümlerine göre düzenlenen deney hayvanlarıkullanım sertifika programlarına kayıt yaptırarak devam vebaşarı şartlarını yerine getiren kursiyerlere ‘Deney HayvanlarıKullanım Sertifikası’ verilir. Bu sertifika, Yerel Etik Kurulu Başkanıile TÜBİTAK Başkanı tarafından imzalanır.

- Başka kurumlardan alınmış olan deney hayvanları kullanımsertifikaları ya da benzerlerinin yönetmelik hükmüne göreeşdeğer olup olmadıklarına Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu(HADMEK) karar verir.

- Lisans/yüksek lisans düzeyinde deney hayvanı kullanımeğitimlerinin, sertifika programına eşdeğer olup olmadığınaTÜBİTAK Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu karar verir.

Deney havyalarınınanatomisi, fizyolojisi,histolojisi vebiyokimyası

En az yüksek lisans diplomasınasahip (Tıp fakültesi, Veterinerfakültesi veya Biyoloji Bölümünden)bu konuda deneyimli veya eğitimsertifikalı kişiler

3 5 3

1 1 2

DDeerrss SSaaaattii

KKoonnuu AAddıı

MMeevvzzuuaatt

VVeerreecceekk kkiişşiinniinn nniitteelliiğğii

BBuu kkoonnuuddaa uuzzmmaann kkiişşiilleerr

BBKKaatteeggoorriissii

AAKKaatteeggoorriissii

HHaayyvvaannbbaakkııccııllaarrııvvee ddiiğğeerryyaarrddıımmccııppeerrssoonneell

AA11

TTeekknniissyyeennvvee

tteekknniikkeerrlleerr

AA22

AArraaşşttıırrıı--ccııllaarr

Hayvan deneyleri etiği

En az yüksek lisans diplomasınasahip (Tıp fakültesi, Veterinerfakültesi veya Biyoloji Bölümünden)bu konuda deneyimli veya eğitimsertifikalı kişiler.

2 2 2

Alternatif yöntemler


0 2 4

ESASLAR VI/712

Tutuş teknikleri

En az yüksek lisans diplomasınasahip( Tıp fakültesi, Veterinerfakültesi veya Biyoloji Bölümünden)bu konuda deneyimli veya eğitimsertifikalı kişiler.

5 3 3

DDeerrss SSaaaattii

KKoonnuu AAddıı VVeerreecceekk kkiişşiinniinn nniitteelliiğğii




AA11



AA22


İlaç verme veenjeksiyon teknikleri


0 3 3

Kan ve örnek almateknikleri


0 3 3

Anestezi - ötenaziteknikleri


1 3 3

Laboratuvar işletmesi


1 1 1

Temel laboratuargüvenliği ve temizlik(Çevre, ekipman,kafesler ve hayvanlarlailgili her türlüyardımcı materyal:tanım, kullanım vebakım temizlik hijyen,atıkların kontrolü)


6 6 6

VI/7 ESASLAR 13

Hayvan refahı vedavranış özellikleri


4 3 3

DDeerrss SSaaaattii

KKoonnuu AAddıı VVeerreecceekk kkiişşiinniinn nniitteelliiğğii




AA11



AA22


Deney hayvanlarınınüretimi


2 2 2

Deney hayvanlarınınbeslenmesi


2 2 1

Hayvan hastalıkları

( mikrobiyolojik,virolojik, parazitolojik)


2 2 2

İş sağlığı ve güvenliği


2 2 2

TOPLAM 31saat(*)

40saat(*)

40saat(*)

(*) Hayvan bakıcıları ve diğer yardımcı personel; Hayvan Deneyleri EtikKurulları’nın Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliğin 15. maddesi (ğ)fıkrasına uygun olarak 80 saatlik eğitimin geri kalan 49 saatini deneyhayvanları laboratuarında tatbiki çalışmalarla tamamlar.

(**) Araştırıcılar, teknikerler ve teknisyenler, Hayvan Deneyleri Etik Kurulları’nınÇalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliğin 15. maddesi (ğ) fıkrasınauygun olarak 80 saatlik eğitimin geri kalan 49 saatini deney hayvanlarılaboratuarında tatbiki çalışmalarla tamamlar.

ESASLAR VI/714

DDiiğğeerr İİllggiillii TTaarraaffllaarrıınn GGöörreevv vvee SSoorruummlluulluukkllaarrıı

MMaaddddee 1133.. (1) Diğer ilgili tarafların görev ve sorumluluklarıaşağıda verilmiştir;

aa)) Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu (HADMEK): İlgiliyönetmelik kapsamında tanımlanan görevleri yerine getirmektenve yerel etik kurullarla koordinasyonu sağlama,

bb)) Araştırıcı (Deney Hayvanı Kullanıcısı): Gerekli çizelgelerieksiksiz ve doğru bir şekilde doldurarak HADYEK’e başvurmaktan,kendisinden istenen tüm bilgileri eksiksiz ve zamanındavermekten, deney sırasında bir sorunla karşılaşırsa HADYEK’ebildirmekten,

cc)) Etik Kurulu Başkanı: HADYEK’nun ayda en az bir kez ve saltçoğunlukla toplanmasını, başvuruların en fazla bir ay içindedeğerlendirilmesini, raporlanmasını, başvuruların kayıtedilmesini, diğer tüm ilgili raporların hazırlanmasını ve kurulunetkin olarak çalışmasını sağlamaktan ve uygunsuz durumlarıHADMEK’e bildirmekten,

dd)) Etik Kurulu Başkan Vekili: Başkanın olmadığı durumlardaHADYEK’e başkanlık etmekten,

ee)) GMBE Müdürü: Gelen başvuruları HADYEK’e iletmekten,

sorumludur.

BBEEŞŞİİNNCCİİ BBÖÖLLÜÜMM

SSoonn hhüükküümmlleerr

YYüürrüürrllüükk

MMaaddddee 1144.. (1) Bu Yönerge, Çevre ve Orman Bakanlığı DoğaKoruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Hayvan DeneyleriMerkezi Etik Kurulu’nun (HADMEK) 07/03/2008 tarihli toplantısıve TÜBİTAK Bilim Kurulu’nun 07/03/2009 tarih ve 173 sayılıtoplantısında onaylanarak yürürlüğe girmiştir.

YYüürrüüttmmee

MMaaddddee 1155.. (1) Bu yönerge TÜBİTAK Başkanı tarafındanyürütülür.

VI/7 ESASLAR 15

TTÜÜBBİİTTAAKK

HHAAYYVVAANN DDEENNEEYYLLEERRİİ YYEERREELL EETTİİKK KKUURRUULLUU ((HHAADDYYEEKK))

BBAAŞŞVVUURRUU FFOORRMMUU

BAŞVURU TARİHİ

BAŞVURU NO

ONAY TARİHİ

1. Araştırmanın Adı

2. Araştırma Süresi

3. Araştırmacı Bilgileri

Adı Soyadı Ünvanı/Görevi Kurumu Tel No e-posta İmza

4. Projenin Gerçekleştirileceği Kurumlar

Kurumun / Laboratuvarın Adı Adresi

ESASLAR VI/716

5. Araştırma Özeti

6. Araştırmada Kullanılacak Kimyasal, Radyoaktif ve Biyolojik Maddeler

VI/7 ESASLAR 17

7. Gereç ve Yöntemler (Her bir deney grubu ve hayvan sayısı açıkça belirtilmelidir)

8. Kullanılacak Deney Hayvanlarının Genel Özellikleri

Türü Sayısı Cinsiyeti Yaşı

Dişi Erkek Karışık

ESASLAR VI/718

9. Anestezi Yöntemi

10. Ötanazi Yöntemi

� Ötenazi uygulanmayacak

� Yüksek doz anestezik madde (madde/doz/uygulama yolu)

� Anestezik madde/ transklizan ile dekapitasyon (madde/doz/uygulama yolu):

� Anestezik madde/transklizan ile servikal dislokasyon

(madde/doz/uygulama yolu)

� Diğer

11. Araştırmaya Son Verme Ölçütleri (Ağrı ve Rahatsızlık)

12. Kaynaklar

VI/7 ESASLAR 19

TÜBİTAK

HAYVAN DENEYLERİ YEREL ETİK KURULU (HADYEK)

TAAHHÜTNAME

.../.../200...

Çalışmanın Tam Adı:

Çalışma Ekibi (Adı-Soyadı ve Ünvanı)

Çalışmadan Sorumlu Yürütücü:

Diğer Görevliler:

1-

2-

3-

4-

5-

• TÜBİTAK Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu Yönergesi’niokudum. Yönergeye uygun olarak çalışacağımı,

• Onay alınmış çalışmada; Deney Hayvanları KullanımSertifikası bulunmayan kişilere deney hayvanlarında herhangi bir işlem yaptırmayacağımı,

• Çalışma sürecinde işlemlerde ve çalışma ekibinde yapılacakdeğişiklikler için TÜBİTAK Hayvan Deneyleri Yerel EtikKurulu’nun iznini alacağımı,

• Çalışmanın bitimini müteakip 3 ay içerisinde TÜBİTAKHayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu’na bildireceğimi,

• Bu çalışma süresince, TÜBİTAK Hayvan Deneyleri Yerel EtikKurulu Yönergesi’nde yer alan etik ilkelere uyacağımı,beklenmeyen ters bir etki veya olay olduğunda derhal

ESASLAR VI/720

TÜBİTAK Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu’nabildireceğimi,

• Başvuru formunda verdiğim tüm bilgilerin eksiksiz vedoğru olduğunu,

• TÜBİTAK HADYEK tarafından onaylanmış çalışmalarkapsamında gerçekleşen tüm yurtiçi ve yurtdışı bilimselmakale, bildiri ve posterlerde “ TÜBİTAK Deney HayvanlarıYerel Etik Kurulu Onayı Alınmıştır” ifadesinin yer alacağını,

• Aşağıda gösterilen adresin yasal tebligat adresimolduğunu, adres değişikliği halinde, yazılı olarak yeniadresimi bildirmediğim takdirde, aşağıda belirtilen adreseyapılacak tebligatları yasal ve usulüne uygun tebligat olarakkabul edeceğimi,

Taahhüt ederim/ederiz.

(Adı, soyadı, İmza)

ÇÇaallıışşmmaa YYüürrüüttüüccüüssüü::

Adres:

Telefon (İş):

Telefon (Cep):

e-posta:

Documents

TÜBİTAK Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu Yönergesi