1.UVOD

Koncept neutralne države jedan je od najkomplikovanijih u međunarodnim odnosima, zbog

velikog broja različitih karakteristika koje se pojavljuju od slučaja do slučaja neutralne

države. U stručnoj literaturi i javnom diskursu ne postoji jednoznačno definisana

terminologija koja se tiče koncepta neutralnosti, te se isti ili slični termini koriste za

označavanje različitih statusa država u međunarodnim odnosima, kao što su: neutralnost,

neutralizam, neutralizovana država, vojna neutralnost itd.

Analizira se status nekoliko savremenih evropskih država koje se svrstavaju u neutralne, ili

teže ka stalnoj neutralnosti, a koje se često uzimaju kao prijmer u javnim raspravama po ovom

pitanju. Akcent će biti stavljen i na činjenicu da je kraj Hladnog rata uticao na promjenu

bezbjednosnih prioriteta ovih država. Time je koncept stalne neutralnosti ovih država

unekoliko promjenjen u odnosu na tradicionalni koncept.

1

2.FORMULISANJE KONCEPTA NEUTRALNOSTI U XIX SOLJEĆU

Od samih začetaka međunarodnih odnosa postojali su politički entiteti koji su nastojali da

izbjegnu učešće u sukobima. Primjeri su brojni, počevši od antičke Grčke i prvog

svjedočanstva Tukidida o grčkom polisu koji je htio da izbjegne učešće u sukobu između

Atine i Sparte. Sama reč neutralnost dolazi iz latinskog jezika i označava namjeru jednog

subjekta da ostane nepristrasan u odnosu na strane u sukobu, odnosno da ne učestvuje u

sukobima i da sve strane tretira na jednak način. Tek u XIX stoljeću došlo je do razvoja

normativnih odredbi kojima je neutralni status države kodifikovan u međunarodnim

odnosima. Na kodifikovanje je presudno uticao primjer Švicarske. To je prvi slučaj u Evropi

da je jednoj državi i zvanično međunarodno priznata stalna neutralnost kao njeno trajno

spoljnopolitičko opredjeljenje. Na taj način su nastala dva termina koja se odnose na koncept

neutralne države u međunarodnom pravu: a) neutralnost u odnosu na konkretni ratni sukob, i

b) stalna neutralnost kao trajno spoljnopolitičko oprejdeljenje neke države, i u ratu i u miru.

Stalna neutralnost kao opšte priznati status države postao je dio međunarodnog prava kroz

odredbe Bečkog kongresa 1815. godine. Tada su praktično sve ondašnje evropske države

priznale stalnu neutralnost Helvetske konfederacije, odnosno Švicarske1. Švicarska je time

postala model neutralne države, što je i uticalo da se mnoge odredbe švicarskog domaćeg

zakonodavstva iskoriste za definisanje prava i obaveza neutralnih država u odnosu na

konkretni ratni sukob. Pozitivističke tendencije tokom XIX stoljeća dovele su do kreiranja

vjerovatno najuticajnijeg dokumenta koji se odnosi na pravni status neutralnih država

u slučaju konkretnog ratnog sukoba: Haške konvencije V – O pravima i obavezama neutralnih

država u slučaju rata na kopnu iz 1907. godine2. Iako sadržinski zastario, ovaj dokument i

dalje sadrži osnovne karakteristike statusa neutralnih država za vrijeme ratnog sukoba:

teritorija neutralnih država je nepovrediva; zaraćenim stranama je zabranjeno da koriste

teritoriju neutralnih država za transport svojih trupa i ratne opreme; zabranjeno je korištenje

teritorije neutralne države za mobilizaciju trupa; neutralne države ne smiju da pomažu

zaraćenim stranama i moraju da sve zaraćene strane tretiraju na jednak način, itd. Takođe,

država koja se proglasila neutralnom u odnosu na konkretni ratni sukob mora da bude

1 General Treaty of Congress, signed in Vienna, 9 June, 1815, “Declaration of the Powers on the affairs of the Helvetic Confederation”, signed in Vienna, 20 March 1815.2 Konferencija se održala od 15. lipnja do 18. listopada 1907. i proširila prethodne Haaške konvencije mijenjajući neke dijelove i dodavajući nove s pojačanim usredotočenjem na pomorsko ratovanje

2

nepristrasna u odnosu na sve zaraćene strane, bez obzira na sopstvena vrjednosna i ideološka

određenja3. Na ovaj način uspostavljen je sistem koji je trebalo da sve države potpisnice

poštuju u slučaju međusobnog sukoba (barem u teoriji). Ipak, iako je sama Haška konvencija

V4 nastala na osnovu statusa i zakonodavstva stalno neutralne Švicarske, ni jednim

međunarodnim dokumentom nisu precizno definisana prava i obaveze država u statusu stalne

neutralnosti u mirnodopsko vrijeme. Na osnovu primera Švicarske moguće je odrediti neke od

osnovnih karakteristika statusa stalne neutralnosti, iako postoje razlike od slučaja do slučaja.

U vezi sa tim, važno je napomenuti značajne teorijske zaključke Cirila Bleka (Cyril E. Black):

1) neutralna država treba da izbjegava uvlačenje u ratne sukobe;

2) neutralna država treba da održava nacionalne resurse za odbranu

3) spoljna politika neutralne države mora da izbjegava svaku mogućnost

za ratno angažovanje, odnosno da vodi tzv. politiku uzdržavanja.

Međutim, sve stalno neutralne države imaju pravo na samoodbranu, kao i pravo da pozovu

drugu državu u pomoć ukoliko je njihov status ugrožen. U tom smislu se definiše i pravo na

neutralnost pod oružjem, odnosno pravo da neutralna država putem sopstvene vojne moći

odvraća druge zemlje od potencijalne agresije. Ovim uslovima bi trebalo dodati i da stalna

neutralnost može da bude priznata formalno i neformalno, odnosnoili putem nekog

međunarodnog sporazuma ili bez dokumentovanog međunarodnog priznanja. „Nadalje, pravo

neutralnosti eksplicitno ne uređuje pitanje zračnoga rata, budući da se nije računalo s

okolnošću totalitarizacije modernoga rata i da je vođenje rata, zbog prestiža u gospodarstvu,

postalo odlučujući čimbenik. Tako je, primjerice, pravo slobodnoga gospodarskoga prometa

neutralne zemlje, sadržanoga u pravu neutralnosti, slabo poštovano od strane ratnih aktera u

žestokom trgovačkom ratu za gospodarske interesne sfere u Prvome i u Drugome svjetskomu

ratu“5

3.TIPOVI NEUTRALNOG STATUSA

U međunarodnom pravu neutralnost je općeprihvaćen naziv za označavanje

međunarodnopravnog položaja države koja ne učestvuje u nekom oružanom sukobu.Pošto je

neutralnost vezana za postojanje rata i za izražavanje odnosa neke države ili grupe država

3 Treba spomenuti da postoji Haška konvencija (XII) o pravima i obavezama neutralnih država u slučaju rata na moru, koja nikada nije ratifikovana. Problemom neutralnosti u slučaju rata na moru bavilo se još nekoliko dokumenata, koji nisu pretendovali na globalni domet.4 http://avalon.law.yale.edu/20th_century/hague05.asp5 Gordan Grlić Radman, magistar političkih znanosti, djelatnik Ministarstva vanjskih poslova RepublikeHrvatske.

3

prema tom ratu tokom trajanja rata, ona gubi svoj značaj nakon okončanja rata odnosno

tokom trajanja mira. „Osnivanjem Ujedinjenih Nacija (UN) koja je potpisana je 26.

juna 1945. na konferenciji u San Franciscu od strane 50 zemalja.član 110. Povelje predvidio

je njeno stupanje na snagu tek nakon ratifikacije od strane svih 5 stalnih članica budućeg

svijeta sigurnosti i većine ostalih država potpisnica. Taj uslov je ispunjen 24 oktobra 1945.“6

„ Članom 51 Povelje UN zabranjuje se upotreba sile u međunarodnim odnosima (rat je

proglašen kao nelegitimno sredstvo delovanja), čime je potreba za stalnom neutralnošću bila

obesmišljena. Ovo se takođe odnosi i na članove 2 (stav 5),41, 42 i 48 Povelje UN koji

predviđaju da je Savjet bezbjednosti krajnja instanca koja ima pravo da sprovede ili nametne

određene mere protiv država koje narušavaju mir i bezbjednost. Uspjeh politike stalne

neutralnosti koje je određena država preuzimala zavisila je od nekoliko faktora, od kojih su

najočigledniji istorijska uslovljenost razvoja same države i njenog odnosa sa

drugim državama, njen geografski položaj, unutrašnja politička situacija, kao i raspored snaga

na međunarodnoj sceni.Tradicionalni koncept stalne neutralnosti nije dovoljan da odredi

nijanse različitih modela koji su se pojavili tokom Hladnog rata. Ipak,svi oni ukazuju na

određene zajedničke karakteristike.Razlikujemo nekoliko tipova neutralnog ponašanja država,

pa prema tome i nekoliko tipova neutralnosti: Prigodna neutralnost; Samoproglašena

neutralnost; Trajna neutralnost; Nesvrstanost;“7

3.1.Prigodna neutralnost (eng.occasional neutrality) je stanje u slučaju izbijanja rata između

trećih država.Jedna država ili skupina država proglašavaju vlastitu neutralnost u odnosu na

konkretni oružani sukob od kojeg časa stupaju u određena prava i obaveze naspram zaraćenih

država.Ova vrsta neutralnosti proglašava se u trenutku izbijanja oružanog sukoba.Prava i

obaveze država ovog modela neutralnosti sadržana su u sekcijama pet i trinaest Druge haške

konferencije iz 1907.god, Konvencija koja se odnosi na prava i dužnosti neutralnih sila i

osoba u slučaju rata na kopnu i Konvencija koja se odnosi na prava i dužnosti neutralnih sila

u slučaju pomorskog rata.

Ove Konvencije zabranjuju zaraćenim stranama da povređuju teritoriju neutralnih država.

Teritorija neutralne sile je nepovrediva. Zaraćene strane ne smiju prebacivati trupe, konvoje

ili municiju ili ratni materijal preko teritorije neutralne države. Neutralna država i sama ne

smije dopustiti ove radnje. Ne smiju se formirati borbene jedinice niti osnivati regrutne

agencije na teritoriji neutralne države radi pomoći zaraćenim stranama. Ali ukoliko pojedinci

sami prelaze državnu granicu nudeći pomoć nekoj od zaraćenih strana to ne predstavlja

6 Sakib Softić, Međunarodno pravo, Sarajevo 2009,str1767 Sakib Softić, Međunarodno pravo, Sarajevo 2009,str 71

4

povredu neutralnosti. „Od neutralne strane se ne zahtijeva da sprečava eksport ili transport

oružja i municije i svega drugog što može biti korišteno u ratu u korist jedne od zaraćenih

strana. Sve mjere restrikcije ili zabrane od strane neutralne države, moraju biti nepristrasno

primijenjene prema objema zaraćenim stranama. Ukoliko na teritoriju neutralne države

pristignu trupe koje pripadaju jednoj od zaraćenih strana bit će odmah internirane na posebna

za to određena mjesta.ukoliko na njenu teritoriju pristignu ratni zarobljenici bit ce ostavljeni

na slobodi ali im se može odrediti boravište.Državljani država koje ne učestvuju u ratu

smatraju se neutralcima.Slično su uređena i prava i obaveze neutralnih sila i osoba u slučaju

pomorskog rata“.8

3.2 Samoproglašena neutralnost

„Neke države svojim unutrašnjim aktima još u doba mira proglašavaju status neutralne

države.Razlikuju se od predhodnog modela po vremenu proglašenja neutralnosti a od trajno

neutralnih država po tome što ne postoji međunarodnopravni osnov za proglašenje

neutralnosti.“

3.3 Trajna neutralnost (eng.permanent neutrality) je svojstvo države po međunarodnom

običajnom pravu koje je obavezuje na neutralnost u svim sadašnjim i budućim ratovima.Treće

države prihvataju ili čak garantuju trajnu neutralnost ovih država.

3.4 Nesvrstanost je nastala tokom hladnog rata da bi se izrazio odnos prema stranama u

hladnom ratu :SSSR i SAD. Države koje su slijedile ovu politku obrazovale su pokret

nesvrstanih.“9

4.TRAJNA NEUTRALNOST ( Opća obilježja)

Opca obilježja. Trajnu neutralnost valja razlikovati od neutralnosti u nekom oružanom

sukobu. Ovo je pravno i faktično stanje koje traje dok traje taj sukob. Trajnu neutralnost

treba razlikovati i od političke neutralnosti koja nije međunarodno priznata. Švedska je tako

ostala neutralna u svim sukobima još od 1815, a Finska od 1944. godine. No taj im položaj

nije međunarodno priznat niti zajamčen od drugih država.

Trajna je neutralnost pravno i političko stanje neke države kojoj njezin međunarodni položaj

zabranjuje da sudjeluje u bilo kojem oružanom sukobu ili da njezino državno područje

postane područjem ratnih operacija trećih država.

„Stjecanjem takvog položaja trajno neutralna država pristaje na neka ograničenja svoje

suverenosti. Ona time prihvaća obavezu uzdržavanja od sudjelovanja u napadačkim ratovima,

8 Sakib Softić, Međunarodno pravo, Sarajevo 2009,str 719 Sakib Softić, Međunarodno pravo, Sarajevo 2009,str 71

5

ali zadržava pravo samoodbrane u slučaju agresije protiv nje. Osim ako njezino područje nije

i demilitarizirano (razvojaceno), ona ima pravo držati oružane snage, ali samo za potrebe

vlastite odbrane. Ona ujedno pristaje da u svim sukobima do kojih može doći bude

nepristrana. Ne smije sklapati napadačke, ali ni obrambene, saveze koji bi mogli

komprornitirati njezin položaj“.10

Treće države, koje prihvaćaju taj položaj glede neke države, obvezuju se da neće naškoditi

njezinoj trajnoj neutralnosti. Takozvane države jamci (garanti) preuzimaju ugovorom o trajnoj

neutralnosti dodatnu obavezu da će oružanom silom intervenirati u slučaju agresije na trajno

neutralnu državu, da bi se taj polozaj ponovno uspostavio.

Nakon što je Njemačka, koja je i sama bila garant trajne neutralnosti Belgije, ovu u 1914.

napala, Britanija je navijestila rat Njemačkoj, ispunjavajući time svoju obavezu iz

Londonskoga ugovora iz 1839.

„U prošlosti je bilo više primjera trajne neutralnosti koji se nisu održali. ,,Neovisna Država

Krakov" pod zajedničkim protektoratom Austrije, Rusije i Pruske bila je ustanovljena na

Bečkom kongresu 1815. i bila je trajno neutralna do 1846, kada je to područje priključeno

Austriji. Belgija je bila trajno neutralna od 1839. do 1914, kada ju je napala Njemačka.

Nakon raspada Njemačke konfederacije, i Luksemburg je postao trajno neutralan, ali i

demilitariziran, i to od 1867. do početka Prvog svjetskog rata.“11 Mirovnim ugovorom s

Italijom iz 1947. bilo je predvideno uspostavljanje Slobodnoga Teritorija Trsta kao

demilitariziranoga (razvojacenog) i trajno neutralnog područja pod zaštitom UN-a. „Ti se

propisi nisu nikada ostvarili, a u 1954. to je podrucje bilo podijeljeno između bivše

Jugoslavije i Italije. Napokon, Laos je stekao položaj trajne neutralnosti Ženevskom

deklaracijom iz 1962. u tijeku Vijetnamskoga rata. No, s obzirom na to da ni jedna stranka u

tome sukobu nije bila poštovala taj položaj Laosa, on je od 1973. presutno napušten. Trajna

neutralnost Malte bila je priznata sporazumom koji se sastojao od razmjene nota s Italijom u

1980. Potom su tu trajnu neutralnost priznale i neke druge zemlje. Taj je položaj bio povezan s

politikom nesvrstanosti te zemlje. Nakon sto je tamo došlo do promjene parlamentarne većine

i napuštanja politike nesvrstanosti, na kraju je i Italija otkazala sporazum o trajnoj

neutralnosti Malte“12.

10 Vladimir-Đuro Degan,Međunarodno pravo,Školska knjiga,201111 Vladimir-Đuro Degan,Međunarodno pravo,Školska knjiga,201112 Vladimir-Đuro Degan,Međunarodno pravo,Školska knjiga,2011 str256

6

5.PRIMJERI TRAJNO NEUTRALNIH DRŽAVA

Danas je postojanje trajno neutralnih država dovedeno u pitanje. Da li uopće postoje

trajno neutralne države i koje bi države mogli svrstati u tu kategoriju. Sljedeće države

nastoje steći ill održati takav ill sličan status:

„Švicarska koja je politiku nemijašanja u oružane sukobe vodila još od petnaestog

vijeka. Na Bečkom kongresu 1815. godine, njena neutralnost je i formalno ustanovljena i

garantovana a potvrđena je članom 435. Versajskog i clanom 375. Sen Žermenskog

ugovora. Švicarska je 2002. godine pristupila u clanstvo Ujedinjenih nacija.“13

Stalna ili trajna neutralnost Švicarske izvire iz više međusobno povezanih akata. To su:

Mirovni ugovor sklopljen u Parizu 30. maja 1814. između Francuske i Austrije, Francuske i

Velike Britanije, Francuske i Pruske; Završni akt Bečkoga kongresa sklopljen 9. juna 1815.

između Austrije, Španjolske, Francuske, V. Britanije, Portugala, Pruske, Rusije i Švedske i

Prilog B Završnoga akta, koji sadržava Deklaraciju sila potpisnica Prvoga pariškoga

mirovnoga ugovora, sklopljenoga 30. svibnja 1814., danu u Beču 20. marta 1815., Pristup

Švicarske Konfederacije od 27. maja 1815. i Potvrdu neutralnosti Švicarske od strane sila

potpisnica Drugoga pariškog ugovora, sklopljenog 20. novembra 1815.14 „Švicarska se

neutralnost izgradila pod posebnim povijesnim okolnostima. Velikim silama odgovarala je

njezina funkcija očuvanja europske ravnoteže, budući da je Švicarska, od 16. stoljeća, bila u

sjecištu interesa velikih sila, ponajprije zbog svoje velike geopolitičke uloge − čuvarice

alpskih prijevoja i time strateški važne veze Sjever − Jug. U to je vrijeme naoružana

neutralnost bila djelotvoran instrument male Švicarske u očuvanju neovisnosti u odnosu prema

utjecajnoj i moćnoj politici velikih sila. Švicarska neutralnost počivala je na ravnoteži stanja,

usmjerena na potencijalni ili aktualni vojni sukob, i stalno u znaku ratnih iščekivanja. Kritičari

neutralnosti, međutim, misle da Švicarsku od ratnih iskušenja nije štitio samo pravni status

neutralnosti, nego sreća i dobrohotnost strana koje su vodile rat, ponajprije NATO-a

(Wittmann, 1998.: 175), a poglavito SAD-a“15

Austrija je proglasila neutralnost 1955. godine. Austrija i Sovjetski Savez potpisali su 15.

aprila 1955. godine Memorandum kojim se Austrija obavezala da neće pristupati vojnim

savezima niti će dopustiti strane vojne baze na svojoj teritoriji. Također, Austrija se

13 Sakib Softić, Međunarodno pravo, Sarajevo 2009,str 7214 Švicarska je pristupila Vijeću Europe poslije višegodišnjega kolebanja. Godine 1955. smatralo se,naime, da odbijanje Švicarske da postane članicom Vijeća Europe “ne znači da Švicarska ne želi sagledatisvoje međunarodne obveze ili da je ravnodušna prema naporima da se ostvari jedinstvo Europe15 Grlić Radman, G., Neutralnost Švicarske i ..., Polit. misao, Vol XXXIX, (2002.), br. 3, str. 145–162

7

obavezala da će proglasiti trajnu neutralnost Švicarskog tipa. Državni ugovor za ponovnu

uspostavu nezavisne i demokratske Austrije potpisan 15. maja 1955. godine u Beču potvrdio

je principe sadržane u Memorandumu. Ugovorom je Austriji zabranjeno ujedinjenje sa

Njemačkom, restauracija Habzburske monarhije i osigurana je zaštita slovenačke i hrvatske

manjine. Neutralnost Austrije i zabrana uspostave stranih vojnih baza na njenoj teritoriji

inkorporirani su u Austrijski ustavni zakon 26. oktobra 1955. godine. Austrija je odmah

nakon toga postala članica Ujedinjenih nacija.

„Država vatikanskog grada je postala neutralna na osnovil Lateranskog ugovora iz 1929.

godine, kojim se papa obavezao na trajnu neutralnost u međunarodnim odnosima i odrekao se

prava posredovanja u sporovima ukoliko to ne zahtijevaju sve strane u sporu.

Kosta rika (Costa Rica) je proglasila neutralnost 1949. godine, nakon ukidarija vlastite

armije.

Finska je kreirala vlastitu vojnu doktrinu "uvjerljive" nezavisne odbrane i izrazila želju da

ostane izvan međunarodnih sukoba, Pošto je Finska postala članica EU njen status u

pogledu neutralnosti je sporan.

Irska vodi tradicionalnli politiku vojne heutralnosti koja je defmisana kroz nečlanstvo u

vojnim odbrambenim savezima.

Japan je ustanovio ustavnu zabranu učešća u ratovima i ako posjeduje snažnu armiju i

član je vojnih saveza.

Lihtestajn je raspustio armiju 1868. godine i otada je zadrzao neutralnost u oruzanim

sukobirna.

Svedska je neutralna u svim ratovima nakon rata protiv Napoleona 1814. godine.

Malta je neutralna od 1980. godine, a ova neutralnost joj je garantovana ugovorom sa

Italijom iz 1983. godine.

Panama je neutralna od 1989. godine.

Turkmenistan je proglasio trajnu neutralnost 1995. Godine koja je formalno priznata

rezolucijom Generalne skupštine UN od 12.decembra 1995 godine.Pravila o ponašanju trajno

neutralnih državi nikad nisu kodificirana.Međunarodno običajno pravo o trajnoj neutralnosti

ukjljučuje tri osnovne dužnosti trajno neutralnih državi u vrijeme mira.to su :ne započinju rat,

8

da brane status trajne neutralnosti, da sve učine da ne budu uvučene u rat i da se uzdrže od bilo

koje akcije koja može voditi uključivanje u rat.Shvaćanje ovih dužnosti je znatno evoluiralo od

trenutka pojave ovog međunarodnopravog institute.Razlike između tradicionalno trajno

neutralnih država i država koje u vrijeme rata vode sličnu politiku ali u vrijeme mira ne

pristaju na ograničenja koja nameće status trajno neutralne države, gotovo su se

izgubile.Pedesetih dodina proslig vijeka u vrijeme stvaranja evropskih ekonomskih integracija

preovladavalo je mišljenje da je članstvo u takvim integracijama nespojivo sa svakim tipom

neutralnosti.Također, vladalo je uvjerenje da je neutralnost nespojiva sa članstvom UN.Irsk je

pristupila EEZ 1973 god. Austrija, Švedska i Finska EU 1995 god.“16

Sve ove države su članice UN.Švicarska je postala članica UN 2002 god. EU postaje sve više i

odbrambeni savez država članica.Član 25. Povelje UN obavezuje članice UN-a da prihvate i

izvrše odluke Savjeta sigurnosti.Član 2. (5.) obavezuje sve članove UN da pruže Ujedinjenim

nacijama svaku pomoć u svakom postupku koje one pruzmu u skladu sa Poveljom na koji

način se isključuje mogućnost zadržavanja nautralnosti u slučaju preduzimanja akcija od strane

Savjeta sigurnosti.S druhe strane Švicarska nastoji da pomiri svoj status trajno neutralne države

sa svojim članstvom u UN što izaziva brojne kontraverze i nailazi na različite, česti oprečne

intrerpretacije.

6.USLOVI ZA STATUS STALNE NEUTRALNOSTI

Nutralnosti kao spoljnopolitičkog koncepta, kao i primjera ovakvih država u praksi, moguće

je izvesti neophodne uslove koje bi neka država trebalo da ispuni ukoliko bi htjela da bude

priznata kao stalno neutralna:

„Potrebno je da postoji istorijski utemeljen razlog za takav status. Za svaku od ovih država

postojala je suštinska prekretnica zbog koje je prihvatila status stalne neutralnosti. Potrebno je

da postoji unutrašnji konsenzus o precizno definisanom konceptu neutralnosti, sa ili bez

definisanja ovog statusa u domaćem zakonodavstvu. Svoj koncept neutralnosti država treba

dosledno da promoviše u spoljnoj politici, odnosno svaki spoljnopolitički potez da bude

obeležen ovim temeljnim opredeljenjem. Država mora da izbjegava bilo kakvo vojno

udruživanje i da vodi politiku uzdržavanja kako bi obezbjedila svoju teritoriju od upotreba u

nekom budućem ratu. U tom smislu, poželjno je dadržava promoviše politiku mira i dijaloga,

te da učestvuje kao medijator između strana u konfliktu, kao i u mirovnim inicijativama i

misijama. Potrebno je da postoji volja međunarodnih faktora da prihvate koncept stalne

16 Sakib Softić, Međunarodno pravo, Sarajevo 2009,str 73

9

neutralnosti jedne države. Priznanje ovog statusa može se ustanoviti formalno putem

međunarodnih ugovora, bilateralnih ugovora preko multilateralnih deklaracija ili priznanjem

od strane međunarodnog tijela. Priznanje može biti i neformalno, na osnovu spoljne politike

države i vrijednosti koje promoviše.“17 „Trajna neutralnost je dvostrani odnos, sastoji se od

izjave volje jedne države da ona želi biti trajno neutralna, a s druge strane potreban je prihvat

još neke države. Trajna neutralnost uređuje se u pravilu međunarodnim ugovorom. Međutim,

uvijek je potrebno da volja države za trajnom neutralnošću dobije i neki širi prihvat kao u

slučaju Turkmenistana čija je trajna neutralnost primjerice utvrđena u Rezoluciji Opće

skupštine UN-a iz 1995. Trajna neutralnost Laosa je bila priznata na konferenciji u Ženevi

1962., a trajnu neutralnost Malte, nakon njezina sporazuma s Italijom, priznao je KESS

1983“.18

7. ZAKLJUČAK

Koncept neutralne države je svakako dinamička kategorija, pošto se njegovo značenje

prilagođava vremenu i okolnostima u kojima se nalazi država koja proglašava status stalne

neutralnosti. Dva ključna uslova koja su izvedena su sljedeći: da spoljna politika

države koja se proglasila stalno neutralnom bude prepoznata kao politika uzdržavanja i da

moraju da postoje druge države koje su voljne da takvo određenje i prihvate. Takođe, ne treba

izgubiti iz vida da na prihvatanje ovog statusa bitno utiču i geostrategijski položaj (npr.

položaj Austrije iFinske tokom Hladnog rata) i konkretni istorijski trenutak kada je

neutralnost proglašena. Postoje brojni slučajevi država koje su proglasile neutralnost, a koja

im nije priznata od strane drugih (kao što je Moldavija).Način proglašenja neutralnosti i

priznanja od strane drugih država je od sekundarne važnosti, mada ne i nebitan.

Proklamovanje neutralnosti nesumnjivo je predstavljalo i predstavlja sredstvo koje države

mogu da upotrebe za otklanjanje bezbjednosnih prijetnji.Najmoćniji sistem kolektivne

bezbjednosti na svijetu, NATO, postao je glava šire mreže država koja je izašla iz stroge zone

Sjevernog Atlantika i Evrope.

8. LITERATURA

1. Dr. Davorin Lapaš,docent na katedri za Međunarodno pravo zagrebačkog Pravnog fakulteta

17 Igor S. Novaković, Izvor ni naučni rad, 201118 Dr. Davorin Lapaš,docent na katedri za Međunarodno pravo zagrebačkog Pravnog fakulteta, http://arhiv.slobodnadalmacija.hr/20050719/temedana01.asp

10

http://arhiv.slobodnadalmacija.hr/20050719/temedana01.asp

2.Grlić Radman, G., Neutralnost Švicarske i ..., Polit. misao, Vol XXXIX, (2002.), br. 3, str. 145–162

-Gordan Grlić Radman, magistar političkih znanosti, djelatnik Ministarstva vanjskih poslova RH

3. Igor S. Novaković, Izvor ni naučni rad, 2011

4. Sakib Softić, Međunarodno pravo, Sarajevo 2009

5. Vladimir-Đuro Degan,Međunarodno pravo,Školska knjiga,2011

6. http://avalon.law.yale.edu/20th_century/hague05.asp

7. http://hrcak.srce.hr/

8. http://www.un.org/en/documents/charter/

9. http://scindeks.ceon.rs/

11