TRADYCYJNE I WSPÓŁCZESNE TRADYCYJNE I WSPÓŁCZESNE

TRENDY BADAWCZE TRENDY BADAWCZE

GEOGRAFII POLITYCZNEJGEOGRAFII POLITYCZNEJ

MAREK SOBCZYŃSKIMAREK SOBCZYŃSKI

Zakład Geografii PolitycznejZakład Geografii Politycznej

PLAN WYKŁADUPLAN WYKŁADU Początki geografii politycznejPoczątki geografii politycznej Tradycyjne kierunki badawczeTradycyjne kierunki badawcze Geografia polityczna w PolsceGeografia polityczna w Polsce „„Nowa” geografia polityczna i jej Nowa” geografia polityczna i jej

trendy badawczetrendy badawcze Perspektywy dalszego rozwoju Perspektywy dalszego rozwoju

geografii politycznejgeografii politycznej

Początki geografii politycznejPoczątki geografii politycznej

FRYDERYK RATZELFRYDERYK RATZEL(1844-1904)(1844-1904)

„„PolitischePolitische GeographieGeographie””Wyd. 1897 r.Wyd. 1897 r.

„„Anthropogeographie”Anthropogeographie”Wyd. 1882 tom1Wyd. 1882 tom1

1891 tom 21891 tom 2

Silny wpływ determinizmu Silny wpływ determinizmu darwinistycznegodarwinistycznego

„„Celem geografii politycznej jest wyjaśnianie Celem geografii politycznej jest wyjaśnianie praw wzrostu populacji i państw” (F. Ratzel)praw wzrostu populacji i państw” (F. Ratzel)

Państwo rozumiano jako żywy organizm Państwo rozumiano jako żywy organizm podlegający wszystkim prawidłowościom podlegający wszystkim prawidłowościom rozwoju biologicznego. rozwoju biologicznego.

„„Pomiędzy terytorium i państwem, które na Pomiędzy terytorium i państwem, które na nim powstało, zachodzą ścisłe związki nim powstało, zachodzą ścisłe związki organicznej jedności, dlatego wzrostem i organicznej jedności, dlatego wzrostem i ekspansją organizmu państwowego rządzą ekspansją organizmu państwowego rządzą prawa biologii” (F. Raztel)prawa biologii” (F. Raztel)

Tradycyjne kierunki badawcze Tradycyjne kierunki badawcze geografii politycznejgeografii politycznej

OrganicznyOrganiczny – państwo jako żywy organizm – państwo jako żywy organizm

Krajobrazowy Krajobrazowy –obserwacja i analiza zagospodarowanego –obserwacja i analiza zagospodarowanego krajobrazu, w szczególności obiektów będących wynikiem krajobrazu, w szczególności obiektów będących wynikiem układu stosunków politycznych (położenie, obszar, kształt układu stosunków politycznych (położenie, obszar, kształt państwa, podział administracyjny, granice państwowe, państwa, podział administracyjny, granice państwowe, ugrupowania międzynarodowe)ugrupowania międzynarodowe)

EkologicznyEkologiczny – badanie przystosowania się społeczeństwa – badanie przystosowania się społeczeństwa (jego struktury politycznej) do charakteru terytorium(jego struktury politycznej) do charakteru terytorium

Pojawienie się geopolitykiPojawienie się geopolityki

RUDOLF KJELLÉNRUDOLF KJELLÉN(1864-1922)(1864-1922)

Termin Termin „geopolitiken”„geopolitiken” pojawił się pojawił się w 1899, szerzej zdefiniowany w:w 1899, szerzej zdefiniowany w:

„„Staten som Lifsform”Staten som Lifsform”Wyd.Wyd. 1916 1916

wyd. niemieckie 1917wyd. niemieckie 1917„„Der Staat als Lebensform”Der Staat als Lebensform”

Typologię państw oraz ich wzajemne Typologię państw oraz ich wzajemne stosunki należy analizować według stosunki należy analizować według

pięciu komponentów (organów) państwa:pięciu komponentów (organów) państwa:

• kratopolityka - struktura władzykratopolityka - struktura władzy• demopolityka – struktura ludnościdemopolityka – struktura ludności• ekopolityka – struktura gospodarkiekopolityka – struktura gospodarki• socjopolityka – struktura społecznasocjopolityka – struktura społeczna• geopolitykageopolityka – struktura terytorium – struktura terytorium

(R. Kjellén)(R. Kjellén)

Kratopolityka – nauka o strukturze Kratopolityka – nauka o strukturze władzy dzieli się na:władzy dzieli się na:

Nomopolitykę – instytucjonalny kształt Nomopolitykę – instytucjonalny kształt władzywładzy

Praksypolitykę – instytucjonalne Praksypolitykę – instytucjonalne mechanizmy władzymechanizmy władzy

Archopolitykę – struktury wewnętrzne Archopolitykę – struktury wewnętrzne władzywładzy

Demopolityka – nauka o strukturze Demopolityka – nauka o strukturze ludności dzieli się na:ludności dzieli się na:

Etnopolitykę – nauka o narodachEtnopolitykę – nauka o narodach Pletopolitykę – badanie istoty ludzkościPletopolitykę – badanie istoty ludzkości Psychopolitykę – badanie charakteru i Psychopolitykę – badanie charakteru i

wartości ludnościwartości ludności

Ekopolityka – nauka o strukturze Ekopolityka – nauka o strukturze gospodarki dzieli się na:gospodarki dzieli się na:

Emporopolitykę – nauka o sferze Emporopolitykę – nauka o sferze wpływów i interesach państwawpływów i interesach państwa

Autarchiopolitykę – badanie stopnia Autarchiopolitykę – badanie stopnia samowystarczalności państwasamowystarczalności państwa

Ekonomopolityka – struktury i Ekonomopolityka – struktury i mechanizmy ekonomicznemechanizmy ekonomiczne

Socjopolityka – nauka o Socjopolityka – nauka o społeczeństwie dzieli się na:społeczeństwie dzieli się na:

Filopolitykę – nauka o strukturach Filopolitykę – nauka o strukturach społecznychspołecznych

Biopolitykę – badanie systemów i Biopolitykę – badanie systemów i mechanizmów stosunków społecznychmechanizmów stosunków społecznych

GeopolitykaGeopolityka – nauka o strukturze – nauka o strukturze terytorialnej państwa dzieli się na:terytorialnej państwa dzieli się na:

Topopolitykę Topopolitykę – położenie państwa w – położenie państwa w stosunku do sąsiadówstosunku do sąsiadów

MorfopolitykęMorfopolitykę – badanie kształtu – badanie kształtu terytorium państwaterytorium państwa

FizjopolitykęFizjopolitykę – charakterystyka – charakterystyka fizyczna (rozmiar) terytoriumfizyczna (rozmiar) terytorium

Początki rozwoju geopolityki wiążą Początki rozwoju geopolityki wiążą się z ogłoszeniem kilku teorii:się z ogłoszeniem kilku teorii:

Teoria Teoria „potęgi kontynentalnej”„potęgi kontynentalnej” Teoria Teoria „mocarstwa morskiego”„mocarstwa morskiego” Teoria Teoria „potęgi półwyspowej”„potęgi półwyspowej” Teoria „Teoria „potęgi powietrznej”potęgi powietrznej” Geopolityka Geopolityka regionalnaregionalna i i wielobiegunowawielobiegunowa

Teoria „potęgi kontynentalnej”Teoria „potęgi kontynentalnej”

Sir HALFORD JOHNSir HALFORD JOHNMACKINDERMACKINDER

(1861-1947)(1861-1947)

„„The Geographical Pivot The Geographical Pivot of History” of History” Wyd. 1904Wyd. 1904

Przewaga ziemi nad Przewaga ziemi nad morzem, czyli państw morzem, czyli państw

kontrolujących wnętrza kontrolujących wnętrza kontynentów nad kontynentów nad

państwami morskimipaństwami morskimi

PIVOT AREAPIVOT AREA (heartland) (heartland) – sworzeń (serce) lądu – sworzeń (serce) lądu

Inner (marginal) crescentInner (marginal) crescent – wewnętrzny półksiężyc – wewnętrzny półksiężycOuter (insular) crescentOuter (insular) crescent – zewnętrzny półksiężyc – zewnętrzny półksiężyc

H.J. MACKINDERH.J. MACKINDER„Democratic Ideals and Reality”„Democratic Ideals and Reality” Wyd. 1919 Wyd. 1919

Teoria „potęgi kontynentalnej” Teoria „potęgi kontynentalnej” Mackindera brzmi:Mackindera brzmi:

Who rules East Europe coWho rules East Europe commandsmmands the Heartland the Heartland (kto rządzi Europą Wschodnią rządzi ‘sercem (kto rządzi Europą Wschodnią rządzi ‘sercem lądu’)lądu’)

Who rules the Heartland commands the WorldWho rules the Heartland commands the World--IslandIsland (kto rządzi ‘sercem lądu’ rządzi ‘wyspami (kto rządzi ‘sercem lądu’ rządzi ‘wyspami świata’)świata’)

Who rules the World-Island commands the WorldWho rules the World-Island commands the World (kto rządzi ‘wyspami świata’ (kto rządzi ‘wyspami świata’ RZĄDZIRZĄDZI ŚWIATEMŚWIATEM))

Rozwinięcie teorii Mackindera – czynnik Rozwinięcie teorii Mackindera – czynnik kulturowy, Mitteleuropa i Lebensraumkulturowy, Mitteleuropa i Lebensraum

Gen. KARL HAUSHOFERGen. KARL HAUSHOFER(1869-1946)(1869-1946)

„„Bausteine zur Geopolitik”Bausteine zur Geopolitik” Wyd. 1928Wyd. 1928

Institut für Geopolitik w Institut für Geopolitik w MonachiumMonachium

Zeitschrift für GeopolitikZeitschrift für GeopolitikZał. 1924Zał. 1924

Haushofer połączył teorie Ratzla i Haushofer połączył teorie Ratzla i Mackindera z geostrategicznym Mackindera z geostrategicznym

interesem Niemiec (nazistowskich)interesem Niemiec (nazistowskich)

Herrenvolk – naród ‘panów’Herrenvolk – naród ‘panów’

Volk ohne Raum – naród bez przestrzeniVolk ohne Raum – naród bez przestrzeni

Drang nach Osten – ekspansja na WschódDrang nach Osten – ekspansja na Wschód

Macht und Raum – władza i przestrzeńMacht und Raum – władza i przestrzeń

Idea 3 panregionów Haushofera Idea 3 panregionów Haushofera „Geopolitik der Pan-Ideen”„Geopolitik der Pan-Ideen” wyd. wyd. 19311931

Pan-Europa – dominacja Niemiec i Włoch (rdzeń) nad Afryką, Pan-Europa – dominacja Niemiec i Włoch (rdzeń) nad Afryką, Bliskim i Środkowym Wschodem (peryferie)Bliskim i Środkowym Wschodem (peryferie)

Pan-Ameryka – dominacja USA nad AmerykamiPan-Ameryka – dominacja USA nad Amerykami Pan-Pacyfika – dominacja Japonii nad Azją Wschodnią, Pan-Pacyfika – dominacja Japonii nad Azją Wschodnią,

Australią i OceaniąAustralią i Oceanią

Idea 4 panregionów Haushofera Idea 4 panregionów Haushofera 19411941

Pan-Ameryka – hegemonia USAPan-Ameryka – hegemonia USA Pan-Europa – hegemonia niemiecko-włoskaPan-Europa – hegemonia niemiecko-włoska Pan-Rosja – hegemonia ZSRRPan-Rosja – hegemonia ZSRR Pan-Pacyfika – hegemonia JaponiiPan-Pacyfika – hegemonia Japonii

Teoria „potęgi morskiej”Teoria „potęgi morskiej”

Kontradm. ALFRED Kontradm. ALFRED THAYER MAHANTHAYER MAHAN

(1840-1914)(1840-1914)

„„The Influence of Sea The Influence of Sea Power upon History”Power upon History”

Wyd. 1890Wyd. 1890

„„The Interest of America The Interest of America in Sea Power”in Sea Power”

Wyd. 1898Wyd. 1898

„„Naval Strategy”Naval Strategy” Wyd. 1911Wyd. 1911

Morze jest przede wszystkim środkiem transportu, zatem Morze jest przede wszystkim środkiem transportu, zatem ‘potęga morska’‘potęga morska’ jest ważniejsza od ‘potęgi lądowej’. jest ważniejsza od ‘potęgi lądowej’.

(A.T. Mahan).(A.T. Mahan).Kształtuje ją 6 czynników:Kształtuje ją 6 czynników:

Czynniki terytorialneCzynniki terytorialne

Location Location – dostęp do mórz otwartych– dostęp do mórz otwartych

Physical confirmationPhysical confirmation – ukształtowanie wybrzeża – ukształtowanie wybrzeża

Extent of territoryExtent of territory – długość wybrzeża – długość wybrzeża

Czynniki społeczneCzynniki społeczne

Number of populationNumber of population – liczebność narodu – liczebność narodu

Character of peopleCharacter of people – charakter narodowy, zdolności, – charakter narodowy, zdolności, umiejętności kupieckieumiejętności kupieckie

Character of governmentCharacter of government – determinacja rządu – determinacja rządu

Morze daje dostęp do wszystkich państw na świecieMorze daje dostęp do wszystkich państw na świecie(J. Richelieu)(J. Richelieu)

Alfred T. Mahan będąc doradcą Alfred T. Mahan będąc doradcą prezydenta T. Roosevelta zaproponował:prezydenta T. Roosevelta zaproponował:

Przekopanie kanału oceanicznego przez Przekopanie kanału oceanicznego przez Międzymorze Ameryki ŚrodkowejMiędzymorze Ameryki Środkowej

Aneksję Hawajów i Samoa przez Stany ZjednoczoneAneksję Hawajów i Samoa przez Stany Zjednoczone

Mahan absolutyzował znaczenie ‘potęgi Mahan absolutyzował znaczenie ‘potęgi morskiej’ dla zwycięstwa w konfliktach morskiej’ dla zwycięstwa w konfliktach zbrojnych i dominacji politycznej.zbrojnych i dominacji politycznej.

JULIAN CORBETTJULIAN CORBETT (1854-1922) (1854-1922)

„„Some Principles of Maritime StrategySome Principles of Maritime Strategy””Wyd. 1911Wyd. 1911

nie traktował ‘potęgi morskiej’ niezależnie, nie traktował ‘potęgi morskiej’ niezależnie, lecz jako ważną część strategii ogólnej (w lecz jako ważną część strategii ogólnej (w ujęciu Carla von Clausewitza),ujęciu Carla von Clausewitza),a siły morskie miały pełnić rolę służebną a siły morskie miały pełnić rolę służebną wobec sił lądowych.wobec sił lądowych.

Teoria „potęgi półwyspowej”Teoria „potęgi półwyspowej”

Nicholas J. SpykemanNicholas J. Spykeman(1893-1943)(1893-1943)

„„America’s Strategy in the World Politics”America’s Strategy in the World Politics” Wyd. 1942Wyd. 1942

„„The Geography of the Peace” The Geography of the Peace” wyd. pośmiertnie w 1944 w oprac. Helen R.Nicolwyd. pośmiertnie w 1944 w oprac. Helen R.Nicol

Kluczem do światowej hegemonii nie jest Kluczem do światowej hegemonii nie jest opanowanie heartlandu lecz pasa półwyspowego i opanowanie heartlandu lecz pasa półwyspowego i

wyspowego otaczającego Euroazję czyli wyspowego otaczającego Euroazję czyli obrzeża (rimland).obrzeża (rimland).

Teoria Teoria rimlandurimlandu Spykemana (1944) brzmi: Spykemana (1944) brzmi: Kto panuje nad obrzeżami kontynentu Kto panuje nad obrzeżami kontynentu

(rimlandem) panuje nad Euroazją(rimlandem) panuje nad Euroazją

Kto panuje nad Euroazją, panuje nad losami Kto panuje nad Euroazją, panuje nad losami świataświata

Teoria „potęgi powietrznej”Teoria „potęgi powietrznej”

ALEXANDER DE ALEXANDER DE SEVERSKYSEVERSKY

(Aleksandr Nikolajevič Prokofiev de (Aleksandr Nikolajevič Prokofiev de Severskij)Severskij)

(1894-1974)(1894-1974)

„„Victory Through Air Power”Victory Through Air Power”Wyd. 1942Wyd. 1942

„„Air Power: Key to SurvivalAir Power: Key to Survival””Wyd. 1950Wyd. 1950

Dominacja znaczenia sił lotniczych sprawia, Dominacja znaczenia sił lotniczych sprawia, że szczególnego znaczenia nabiera że szczególnego znaczenia nabiera

sąsiedztwo dwóch potęg USA i ZRRR poprzez sąsiedztwo dwóch potęg USA i ZRRR poprzez Ocean ArktycznyOcean Arktyczny (de (de Seversky 1950)Seversky 1950)

RegionalneRegionalne i i wielobiegunowewielobiegunowe teorie geopolityczne teorie geopolityczne powstały w opozycji do teorii Mackindera, powstały w opozycji do teorii Mackindera,

Spykemana oraz ich zastosowaniu w doktrynie Spykemana oraz ich zastosowaniu w doktrynie H.Trumana (containment – powstrzymania)H.Trumana (containment – powstrzymania)

SAUL BERNARD COHENSAUL BERNARD COHEN(1925- )(1925- )

„„Geography and Politics in Geography and Politics in a World Divided”a World Divided”

Wyd. 1963Wyd. 1963

Świat nie jest geopolityczną Świat nie jest geopolityczną jednością lecz składa się z jednością lecz składa się z

odrębnych regionów o odrębnych regionów o zróżnicowanym zróżnicowanym

charakterze, tworzących charakterze, tworzących jednak racjonalny system jednak racjonalny system

(S.B. Cohen)(S.B. Cohen)

Świat można podzielić na regiony o dwojakim charakterze: Świat można podzielić na regiony o dwojakim charakterze: geostrategicznegeostrategiczne i i geopolitycznegeopolityczne

Kontynentalny region euroazjatycki: Kontynentalny region euroazjatycki: Heartland i Europa Wsch.; Azja Wsch. (Chiny)Heartland i Europa Wsch.; Azja Wsch. (Chiny)

Morski region handlowy: Morski region handlowy: Anglo-Ameryka i Karaiby; Ameryka Pd., Europa Oceaniczna i Anglo-Ameryka i Karaiby; Ameryka Pd., Europa Oceaniczna i Maghreb; Afryka Subsaharyjska, Azja Wyspowa i OceaniaMaghreb; Afryka Subsaharyjska, Azja Wyspowa i Oceania

Samodzielne regiony geopolityczne:Samodzielne regiony geopolityczne: Azja Pd. (Indie); Azja Pd. (Indie); Azja Pd-Wsch., Bliski Wschód -shatterbeltsAzja Pd-Wsch., Bliski Wschód -shatterbelts

Dwa obszary Dwa obszary geostrategicznegeostrategiczne odpowiadają dwóm odpowiadają dwóm mocarstwom świata bipolarnego (mocarstwom świata bipolarnego (ZSRR-USAZSRR-USA), ), samodzielne regiony geopolityczne znajdują się samodzielne regiony geopolityczne znajdują się poza tym układem, przy czym wokół poza tym układem, przy czym wokół Indii Indii tworzy się trzeci region tworzy się trzeci region geostrategicznygeostrategiczny. . Powolny rozpad systemu dwubiegunowego Powolny rozpad systemu dwubiegunowego sprzyja powstawaniu sprzyja powstawaniu stref bramowych stref bramowych (Gateway States/Regions) (Gateway States/Regions) mających charakter mających charakter łączników (Europa Środkowo-Wsch. i Karaiby). łączników (Europa Środkowo-Wsch. i Karaiby).

S.B. Cohen dostrzegł rozpad systemu bipolarnego S.B. Cohen dostrzegł rozpad systemu bipolarnego już na początku lat 60.już na początku lat 60.

Ewolucja postrzegania geopolityki w XX w.Ewolucja postrzegania geopolityki w XX w. „„Geopolityka jest Geopolityka jest nauką nauką o geograficznych o geograficznych

ograniczeniach zjawisk politycznych. ograniczeniach zjawisk politycznych. Jako nauka o politycznym organizmie Jako nauka o politycznym organizmie przestrzennym i jego strukturze wykorzystuje przestrzennym i jego strukturze wykorzystuje szeroko metody nauk geograficznych” (1927)szeroko metody nauk geograficznych” (1927)

„„Geopolityka jest Geopolityka jest paradygmatemparadygmatem, podejściem , podejściem badawczym, racjonalizującym i badawczym, racjonalizującym i wprowadzającym wymierność działań, które wprowadzającym wymierność działań, które składają się na siłę państwa, jego zdolność składają się na siłę państwa, jego zdolność utrzymywania i rozwoju terytorium, utrzymywania i rozwoju terytorium, prowadzenia wojen i konfliktów. Geopolityka prowadzenia wojen i konfliktów. Geopolityka nie może pretendować do odkrywania nie może pretendować do odkrywania prawidłowości rozwoju świata, a zatem prawidłowości rozwoju świata, a zatem nie nie może być naukąmoże być nauką”” (2003)(2003)

Geografia polityczna w PolsceGeografia polityczna w Polsce

WACŁAW NAŁKOWSKIWACŁAW NAŁKOWSKI(1851-1911)(1851-1911)

„„Geograficzny rzut oka na Geograficzny rzut oka na dawną Polskę”dawną Polskę”

Wyd. 1888Wyd. 1888

„„Terytorjum Polski historycz -Terytorjum Polski historycz -nej jako indywidualność nej jako indywidualność

gieograficzna”gieograficzna”Wyd. 1912Wyd. 1912

EUGENIUSZ ROMEREUGENIUSZ ROMER(1871-1954)(1871-1954)

„„Rola rzek w historii i Rola rzek w historii i geografii narodówgeografii narodów””

Wyd. 1901Wyd. 1901

„„Przyrodzone podstawy Przyrodzone podstawy Polski historycznej”Polski historycznej”

Wyd. 1912 Wyd. 1912

„„Polska. Ziemia i państwo”Polska. Ziemia i państwo” Wyd. 1917Wyd. 1917

Ekspert podczas Konferencji Ekspert podczas Konferencji Wersalskiej 1918Wersalskiej 1918

Geografia polityczna okresu międzywojennego w Geografia polityczna okresu międzywojennego w Polsce rozwijała się w cieniu zasadniczego sporu Polsce rozwijała się w cieniu zasadniczego sporu

o charakter położenia geopolitycznego krajuo charakter położenia geopolitycznego kraju W. Nałkowski optował za W. Nałkowski optował za

przejściowością przejściowością terytorium terytorium Polski w rozumieniu Polski w rozumieniu uwarunkowań komunikacyj-uwarunkowań komunikacyj-nych, hipsometrii, tektoniki, nych, hipsometrii, tektoniki, klimatu. Ten właśnie czynnik, klimatu. Ten właśnie czynnik, przedstawiany w duchu przedstawiany w duchu determinizmu geograficznego determinizmu geograficznego miał zdaniem Nałkowskiego miał zdaniem Nałkowskiego tłumaczyć katastrofę I Rzeczy-tłumaczyć katastrofę I Rzeczy-pospolitej i źle rokować dla pospolitej i źle rokować dla przyszłości polskiej przyszłości polskiej państwowości. państwowości.

Oponentem wobec poglądów Nałkowskiego był Oponentem wobec poglądów Nałkowskiego był lwowski geograf Antoni Rehman, a później jego lwowski geograf Antoni Rehman, a później jego

wybitny uczeń Eugeniusz Romer.wybitny uczeń Eugeniusz Romer.

Teoria przejściowości, negująca istnienie Teoria przejściowości, negująca istnienie naturalnych granic terytorium Polski, zdaniem naturalnych granic terytorium Polski, zdaniem obu lwowian godziła w istotę narodu polskiego i obu lwowian godziła w istotę narodu polskiego i stanowiła próbę rehabilitacji mocarstw stanowiła próbę rehabilitacji mocarstw zaborczych. Rehman dostrzegał raczej zaborczych. Rehman dostrzegał raczej indywidualność terytorium Polski potwierdzoną w indywidualność terytorium Polski potwierdzoną w układzie systemu hydrograficznego, układzie systemu hydrograficznego, stanowiącego naturalny stanowiącego naturalny pomost pomost pomiędzy pomiędzy Bałtykiem a Morzem Czarnym, na obszarze Bałtykiem a Morzem Czarnym, na obszarze którego od wieków kształtowała się polska którego od wieków kształtowała się polska przestrzeń polityczna. przestrzeń polityczna.

Zarysowany dualizm poglądów, zazwyczaj Zarysowany dualizm poglądów, zazwyczaj pożądany w nauce, w okresie międzywo-pożądany w nauce, w okresie międzywo-jennym, w warunkach absolutnej supremacji jennym, w warunkach absolutnej supremacji obu geograficznych autorytetów, nie owocował obu geograficznych autorytetów, nie owocował niestety rozwojem dyskusji, lecz prowadził do niestety rozwojem dyskusji, lecz prowadził do kształtowania się odrębnych lokalnych „szkół”, kształtowania się odrębnych lokalnych „szkół”, co ostatecznie co ostatecznie uniemożliwiło powstanie polskiej uniemożliwiło powstanie polskiej narodowej szkoły geografii politycznej. narodowej szkoły geografii politycznej. Dlatego Dlatego rozwój tej nauki podlegał wpływom szkół rozwój tej nauki podlegał wpływom szkół zagranicznych początkowo zagranicznych początkowo niemieckiejniemieckiej i i francuskiejfrancuskiej, a później , a później anglosaskiejanglosaskiej. .

Głównym przedmiotem zainteresowań polskiej Głównym przedmiotem zainteresowań polskiej geografii politycznej była problematyka:geografii politycznej była problematyka:

kształtu terytorialnegokształtu terytorialnego Polski, jej położenia Polski, jej położenia geopolitycznego, przebiegu granic i podziałów geopolitycznego, przebiegu granic i podziałów wewnętrznych w kontekście integracji obszarów wewnętrznych w kontekście integracji obszarów trzech zaborów trzech zaborów

mniejszościmniejszości narodowych, religijnych i językowych narodowych, religijnych i językowych

dostępu Polski do morzadostępu Polski do morza, przynależności Gdańska i , przynależności Gdańska i związanych z tym stosunków z Niemcamizwiązanych z tym stosunków z Niemcami

walki o walki o polski interes narodowypolski interes narodowy, toczonej z , toczonej z niemieckimi geografami politycznymi i ich niemieckimi geografami politycznymi i ich publikacjami na łamach publikacjami na łamach Zeitschrift für GeopolitikZeitschrift für Geopolitik, , szczególnie po 1933 r. szczególnie po 1933 r.

Pośród wybitnych badaczy polskiej geografii Pośród wybitnych badaczy polskiej geografii politycznej okresu międzywojennego politycznej okresu międzywojennego

wymienić należy ze wymienić należy ze „szkoły krakowskiej”„szkoły krakowskiej”::JERZY SMOLEŃSKIJERZY SMOLEŃSKI

(1881-1940)(1881-1940)

„„Przyrodzony obszar Polski i Przyrodzony obszar Polski i jego granice w świetle jego granice w świetle

nowoczesnych poglądów” nowoczesnych poglądów” Wyd. 1926Wyd. 1926

„„Geopolityczne bariery Geopolityczne bariery nadbałtyckie”nadbałtyckie”

Wyd. 1937Wyd. 1937

WALERY GOETELWALERY GOETEL(1889-1972)(1889-1972)

„„O JaworzynęO Jaworzynę” ” Wyd. 1922Wyd. 1922

„„Spór o Jaworzynę a Park Spór o Jaworzynę a Park Narodowy Tatrzański”Narodowy Tatrzański”

Wyd. 1925Wyd. 1925

Ekspert podczas Konferencji Ekspert podczas Konferencji Poczdamskiej 1945Poczdamskiej 1945

WŁADYSŁAW SEMKOWICZWŁADYSŁAW SEMKOWICZ(1878-1949)(1878-1949)

„„Geograficzne podstawy Polski Geograficzne podstawy Polski Chrobrego”Chrobrego” Wyd. 1925Wyd. 1925

„„Rozwój terytorialny Polski na Rozwój terytorialny Polski na podłożu geograficznym”podłożu geograficznym”

Wyd. 1936Wyd. 1936

ANTONI WRZOSEKANTONI WRZOSEK(1908-1983)(1908-1983)

Rozdziały poświęcone Rozdziały poświęcone geografii politycznej geografii politycznej (rozdz. XIV-XVIII) w (rozdz. XIV-XVIII) w

dzieledziele

„„Antropogeografia” Antropogeografia”

Wielka Geografia Wielka Geografia Powszechna T. 1. Powszechna T. 1.

wraz z B. Zaborskim wraz z B. Zaborskim Wyd. 1938Wyd. 1938

JAN FLISJAN FLIS(1912-1993)(1912-1993)„„Związek Związek

geograficzny geograficzny dorzecza Odry dorzecza Odry

z Polską” z Polską”z B. Zaborskimz B. Zaborskim

Wyd. 1947Wyd. 1947

BOGDAN ZABORSKIBOGDAN ZABORSKI (1901-1985)(1901-1985)

„„Polskie pogranicze Polskie pogranicze północne i zachodnie”północne i zachodnie”

Wyd. 1936Wyd. 1936

„„Zmiany granicy państwowej Zmiany granicy państwowej na pograniczu polsko-na pograniczu polsko-

czechosłowackim”czechosłowackim” Wyd. 1939Wyd. 1939

„„Szkoła warszawska”Szkoła warszawska” polskiej geografii polskiej geografii politycznej okresu międzywojennegopolitycznej okresu międzywojennego

JERZY LOTHJERZY LOTH(1880-1967)(1880-1967)

STANISŁAW SROKOWSKISTANISŁAW SROKOWSKI (1872-1950)(1872-1950)

„„Uwagi o Kresach Uwagi o Kresach Wschodnich”Wschodnich” Wyd. 1924Wyd. 1924

„„Czy słuszne są niemieckie Czy słuszne są niemieckie pretensje do Polskiego pretensje do Polskiego

Pomorza?”Pomorza?”Wyd. 1927Wyd. 1927

Hasło Hasło „Geopolityka”„Geopolityka” w w Encyklopedii Nauk Encyklopedii Nauk

PolitycznychPolitycznych Wyd. 1937Wyd. 1937

STANISŁAW LENCEWICZSTANISŁAW LENCEWICZ(1889-1944)(1889-1944)

„„Geograficzne i strategiczne Geograficzne i strategiczne położenie Polski. położenie Polski. Indywidualność Indywidualność geograficznageograficzna””

Wyd. 1919Wyd. 1919

„„Geografia wojskowa”Geografia wojskowa” Wyd. 1924Wyd. 1924

mjr. ROMAN UMIASTOWSKImjr. ROMAN UMIASTOWSKI(1899-1982)(1899-1982)

„„Terytorium Polski pod Terytorium Polski pod względem wojskowym”względem wojskowym”

Wyd. 1921Wyd. 1921

„„Przyrodnicze podstawy obrony Przyrodnicze podstawy obrony państwa”państwa”

Wyd. 1922Wyd. 1922

„„Geografja wojenna Geografja wojenna Rzeczypospolitej Polskiej i Rzeczypospolitej Polskiej i

ziem ościennych”ziem ościennych” Wyd. 1924Wyd. 1924

LEON WASILEWSKILEON WASILEWSKI(1870-1936)(1870-1936)

„„Wschodnia granica Polski”Wschodnia granica Polski”Wyd. 1923Wyd. 1923

„„Granice Rzeczypospolitej Granice Rzeczypospolitej Polskiej”Polskiej”

Wyd. 1926Wyd. 1926

„„Skład narodowościowy Skład narodowościowy państw europejskich”państw europejskich”

Wyd. 1933Wyd. 1933

WŁODZIMIERZ WAKARWŁODZIMIERZ WAKAR(1885-1933)(1885-1933)

„„Rozwój terytorialny Rozwój terytorialny narodowości polskiej”narodowości polskiej”

Wyd. 1917Wyd. 1917

„„Program terytorialny”Program terytorialny”Wyd. 1917Wyd. 1917

„„Stosunki narodowościowe Stosunki narodowościowe Europy Wschodniej”Europy Wschodniej”

Wyd. 1921Wyd. 1921

„„Polski korytarz czy Polski korytarz czy niemiecka enklawa”niemiecka enklawa”

Wyd. 1985 Wyd. 1985

„„Szkoła poznańska”Szkoła poznańska” polskiej geografii polskiej geografii politycznej okresu międzywojennegopolitycznej okresu międzywojennego

STANISŁAW PAWŁOWSKISTANISŁAW PAWŁOWSKI(1882-1940)(1882-1940)

„„Geografia polityczna Polski”Geografia polityczna Polski” Wyd. 1923Wyd. 1923

„„Znaczenie BałtykuZnaczenie Bałtyku””Wyd. 1924Wyd. 1924

„„Rola geografii w życiu Rola geografii w życiu narodów”narodów”

Wyd. 1939Wyd. 1939

STANISŁAW NOWAKOWSKISTANISŁAW NOWAKOWSKI(1888-1938)(1888-1938)

„„Kanał Panamski i jego Kanał Panamski i jego światowe znaczenieświatowe znaczenie” ”

Wyd. 1915Wyd. 1915

„„Do kogo świat należy? Studium Do kogo świat należy? Studium porównawcze z gospodarki porównawcze z gospodarki

światowej” światowej” Wyd.Wyd. 1925 1925

„„Marksizm a geografia Marksizm a geografia gospodarcza”gospodarcza”

Wyd. 1928Wyd. 1928

„„Szkoła lwowska”Szkoła lwowska” polskiej geografii polskiej geografii politycznej okresu międzywojennegopolitycznej okresu międzywojennego

MIECZYSŁAWMIECZYSŁAWORŁOWICZORŁOWICZ

(1881-1959)(1881-1959)

„„Nowe granice na Nowe granice na Spiszu i Orawie”Spiszu i Orawie”

Wyd. 1920Wyd. 1920

JÓZEF WĄSOWICZJÓZEF WĄSOWICZ(1900-1964)(1900-1964)

„„Spory graniczne w Spory graniczne w Ameryce Południowej”Ameryce Południowej”

Wyd. 1925Wyd. 1925

„„Materiały do geografii Materiały do geografii politycznej Polski”politycznej Polski”

Wyd. 1937Wyd. 1937

„„Kilka uwag na temat Kilka uwag na temat zasad nowej granicy zasad nowej granicy

Czechosłowacji” Czechosłowacji” Wyd. 1938Wyd. 1938

Po drugiej wojnie światowej polska geografia Po drugiej wojnie światowej polska geografia polityczna rozwijała się jeszcze tylko przez polityczna rozwijała się jeszcze tylko przez dwa dwa latalata. Zasadnicze problemy badawcze okresu . Zasadnicze problemy badawcze okresu 1945-1947 to:1945-1947 to:

nowy nowy kształt terytorialnykształt terytorialny Polski Polski

nowa nowa struktura etnicznastruktura etniczna oraz migracje polityczne oraz migracje polityczne

nowe nowe sąsiedztwosąsiedztwo i zmiana aliantów i zmiana aliantów

podział administracyjnypodział administracyjny i kwestia i kwestia integracji ziem integracji ziem północnych i zachodnichpółnocnych i zachodnich

Bezpośrednio po drugiej wojnie światowej ukazało się Bezpośrednio po drugiej wojnie światowej ukazało się zaledwie kilkanaście opracowań z geografii politycznejzaledwie kilkanaście opracowań z geografii politycznej

STANISŁAW LESZCZYCKISTANISŁAW LESZCZYCKI(1907-1996)(1907-1996)

Ekspert podczas Konferencji Ekspert podczas Konferencji Poczdamskiej 1945Poczdamskiej 1945

„„Ustalenie granicUstalenie granic Polski Polski

współczesnej”współczesnej” Wyd. 1945Wyd. 1945

MARIA KIEŁCZEWSKA-ZALESKAMARIA KIEŁCZEWSKA-ZALESKA(1906-1980)(1906-1980)

„„Odra-Nisa najlepsza granica PolskiOdra-Nisa najlepsza granica Polski” ” Wyd. 1946Wyd. 1946

Kilkudziesięcioletnią przerwę w rozwoju polskiej Kilkudziesięcioletnią przerwę w rozwoju polskiej geografii politycznej pod rządami geografii politycznej pod rządami komunistycznymi komunistycznymi nie spowodował zapis cenzurynie spowodował zapis cenzury lecz nieprzychylne opinie kilku „politruków”: lecz nieprzychylne opinie kilku „politruków”:

JAKUB LITWINJAKUB LITWIN w „ w „Szkicach krytycznych o Szkicach krytycznych o determinizmie geograficznym i geopolityce”determinizmie geograficznym i geopolityce”

Wyd. 1956Wyd. 1956

oskarżył polską międzywojenną geografię oskarżył polską międzywojenną geografię polityczną o polityczną o propagowanie nazistowskich idei propagowanie nazistowskich idei geopolitycznychgeopolitycznych, interesów burżuazji, która , interesów burżuazji, która wiązała Polskę z niemieckim imperializmem wiązała Polskę z niemieckim imperializmem

W ten krytyczny nurt wpisali się niestety W ten krytyczny nurt wpisali się niestety wybitni polscy geografowie powojenni:wybitni polscy geografowie powojenni:

„„geografia polityczna geografia polityczna nigdy nie nigdy nie była naukąbyła nauką, a konstruowane , a konstruowane na jej gruncie teorie prowadzą na jej gruncie teorie prowadzą do do geopolitykigeopolityki””

(M. Fleszar 1958)(M. Fleszar 1958)

„…„…istnieje także istnieje także niebezpieczeństwo, że niebezpieczeństwo, że opracowania geograficzne opracowania geograficzne tego typu tego typu [geograficzno [geograficzno polityczne (M.S.)],polityczne (M.S.)], zajmujące się między zajmujące się między innymi położeniem innymi położeniem geograficznym, z niego geograficznym, z niego wynikającą polityką, mogą wynikającą polityką, mogą łatwo spełznąć na pozycje łatwo spełznąć na pozycje geopolitykigeopolityki. Sprawa nie . Sprawa nie jest więc jasna i wymaga jest więc jasna i wymaga dalszego przemyślenia.” dalszego przemyślenia.”

(S. Leszczycki 1962)(S. Leszczycki 1962)

Osobą, która rozpoczęła przywracanie Osobą, która rozpoczęła przywracanie polskiej geografii politycznej na właściwe jej polskiej geografii politycznej na właściwe jej

miejsce pośród nauk geograficznych był:miejsce pośród nauk geograficznych był:

JÓZEF BARBAGJÓZEF BARBAG (1903-1982)(1903-1982)

21 kwietnia 196421 kwietnia 1964obronił pracę doktorską na obronił pracę doktorską na UŁ UŁ pt.pt.

„„Kształtowanie się granic Kształtowanie się granic politycznych oraz integracja i politycznych oraz integracja i dezintegracja państw w latach dezintegracja państw w latach

1900-1962”1900-1962”Promotor J. DylikPromotor J. Dylik

„„Zarys geografii politycznej”Zarys geografii politycznej”Wyd. 1971Wyd. 1971

„„Nowa”Nowa” geografia polityczna i jej geografia polityczna i jej trendy badawczetrendy badawcze

Dotychczasowy rozwój światowej geografii politycznej Dotychczasowy rozwój światowej geografii politycznej można poddać można poddać periodyzacjiperiodyzacji::

Pierwszy etapPierwszy etap – 1897-1914, związany z rywalizacją – 1897-1914, związany z rywalizacją imperialistycznych mocarstw (USA, Anglii, Francji, imperialistycznych mocarstw (USA, Anglii, Francji, Niemiec) o dominację w świecie, gwałtownymi Niemiec) o dominację w świecie, gwałtownymi przemianami społeczno-ekonomicznymi w państwach przemianami społeczno-ekonomicznymi w państwach rozwiniętych, pojawieniem się ideologii lewicowych rozwiniętych, pojawieniem się ideologii lewicowych nazywany nazywany etapem pierwszej fali uogólnień etapem pierwszej fali uogólnień teoretycznych. teoretycznych. Badania prowadzono w skali całego Badania prowadzono w skali całego świata oraz poszczególnych państw. Autorami świata oraz poszczególnych państw. Autorami „sztandarowych” dla tego etapu prac byli: F. Ratzel, H.J. „sztandarowych” dla tego etapu prac byli: F. Ratzel, H.J. Mackinder, A. SiegfriedMackinder, A. Siegfried

Drugi etapDrugi etap – 1915-1949, związany z dwoma wojnami – 1915-1949, związany z dwoma wojnami światowymi i powojennymi zmianami mapy politycznej światowymi i powojennymi zmianami mapy politycznej świata, tworzeniem państw narodowych, pojawieniem świata, tworzeniem państw narodowych, pojawieniem się i ekspansją systemu komunistycznego, rozwojem się i ekspansją systemu komunistycznego, rozwojem przemysłowym i społecznym, początkami procesu przemysłowym i społecznym, początkami procesu dekolonizacji i pojawieniem się bipolarnego systemu dekolonizacji i pojawieniem się bipolarnego systemu potęg światowych (USA-ZSRR). Etap potęg światowych (USA-ZSRR). Etap rozwoju geografii rozwoju geografii politycznej aplikowanejpolitycznej aplikowanej, licznych prac stosowanych , licznych prac stosowanych (geografia granic, konfliktów terytorialnych). Zbliżenie (geografia granic, konfliktów terytorialnych). Zbliżenie nauki z polityką (władzą państwową). Badania nauki z polityką (władzą państwową). Badania prowadzono w makro i mezo skali (globu i państw). prowadzono w makro i mezo skali (globu i państw). Autorami najważniejszych prac tego etapu byli: Autorami najważniejszych prac tego etapu byli: H.J.Mackinder, I. Bowman, J. Ancel, R. HartshorneH.J.Mackinder, I. Bowman, J. Ancel, R. Hartshorne

Trzeci etapTrzeci etap – 1950-1973/75, to okres zimnej wojny, – 1950-1973/75, to okres zimnej wojny, wzrostu zapotrzebowania na surowce, szczególnie wzrostu zapotrzebowania na surowce, szczególnie energetyczne, znacznego przyspieszenia rozwoju energetyczne, znacznego przyspieszenia rozwoju gospodarczego wiodących potęg świata, ekspansji gospodarczego wiodących potęg świata, ekspansji państwa socjalnego, procesów międzynarodowej państwa socjalnego, procesów międzynarodowej integracji, dekolonizacji i powstania bloku państw integracji, dekolonizacji i powstania bloku państw rozwijających się. Geografia polityczna słabo wpisała rozwijających się. Geografia polityczna słabo wpisała się w pozytywistyczny paradygmat rozwoju geografii. się w pozytywistyczny paradygmat rozwoju geografii. Jest to Jest to etap stagnacjietap stagnacji tej dyscypliny, odsuniętej na tej dyscypliny, odsuniętej na dalszy plan rozwoju nauk geograficznych. Zaniedbano dalszy plan rozwoju nauk geograficznych. Zaniedbano podstawy teoretyczne geografii politycznej, słabo podstawy teoretyczne geografii politycznej, słabo wykorzystano możliwości płynące z badań globalnych i wykorzystano możliwości płynące z badań globalnych i mezoskalowych. Najważniejsi badacze z tego okresu mezoskalowych. Najważniejsi badacze z tego okresu to: R. Hartshorne, S.B.Jones, J. Gottmannto: R. Hartshorne, S.B.Jones, J. Gottmann

RICHARD HARTSHORNERICHARD HARTSHORNE(1899-1992)(1899-1992)

„„The Nature of Geography”The Nature of Geography” Wyd. 1939Wyd. 1939

„„The Functional Approach in The Functional Approach in Political Geography”Political Geography”

Wyd. 1950Wyd. 1950

Zwolennik idei funkcjonalizmu w Zwolennik idei funkcjonalizmu w badaniu państwa, twórca badaniu państwa, twórca teorii sił dośrodkowych i teorii sił dośrodkowych i

odśrodkowychodśrodkowych decydujących o decydujących o potędze i stabilności państwapotędze i stabilności państwa

STEPHEN B. JONESSTEPHEN B. JONES„„A Unified Field Theory of Political Geography”A Unified Field Theory of Political Geography”

Wyd. 1954Wyd. 1954

„„Geography of World Affairs”Geography of World Affairs”Wyd. 1971Wyd. 1971

Teoria Teoria jednolitego polajednolitego pola dotyczy formowania jednostek polityczno- dotyczy formowania jednostek polityczno-terytorialnych w 5 etapach:terytorialnych w 5 etapach:

powstanie kluczowej (bazowej) ideipowstanie kluczowej (bazowej) idei podjęcie decyzji politycznejpodjęcie decyzji politycznej przepływ ludności, kapitału, towarów i ideiprzepływ ludności, kapitału, towarów i idei powstanie „pola natężenia”, w którym stosunek sił politycznych powstanie „pola natężenia”, w którym stosunek sił politycznych

występujących ‘za’ lub ‘przeciw’ kluczowej idei zmienia się od występujących ‘za’ lub ‘przeciw’ kluczowej idei zmienia się od punktu do punktupunktu do punktu

powstanie jednostki polityczno-terytorialnejpowstanie jednostki polityczno-terytorialnej

JEAN GOTTMANNJEAN GOTTMANN(1915-1994)(1915-1994)

„„La politique des Etates et leurs géographie” La politique des Etates et leurs géographie” Wyd. 1952Wyd. 1952

„„The Significance of Territory” The Significance of Territory” Wyd. 1973Wyd. 1973

Teoria ikonografiiTeoria ikonografii – równowaga świata opiera się – równowaga świata opiera się siłach dynamicznychsiłach dynamicznych (ruch, powiązania, (ruch, powiązania,

komunikacja, globalizacja) oraz komunikacja, globalizacja) oraz siłach tradycjisiłach tradycji - - naród, terytorium, symbolika (naród, terytorium, symbolika (ikonaikona). Powstaje ). Powstaje

konflikt kulturowy. konflikt kulturowy.

Cztery Cztery podejścia teoretycznepodejścia teoretyczne w w geografii politycznej trzeciego etapu jej geografii politycznej trzeciego etapu jej

rozwoju:rozwoju: funkcjonalnefunkcjonalne strategicznestrategiczne (porównanie potencjału bloków militarno- (porównanie potencjału bloków militarno-

politycznych i państw)politycznych i państw) historyczne historyczne (historyczna geografia polityczna, geneza (historyczna geografia polityczna, geneza

państw i terytoriów, zmienność granic)państw i terytoriów, zmienność granic) morfologicznemorfologiczne (kształt terytorium i konfiguracja granic (kształt terytorium i konfiguracja granic

politycznych jednostek terytorialnych)politycznych jednostek terytorialnych)

Koncepcje Hartshorne’a, Jones’a i Gottmanna sprzyjały Koncepcje Hartshorne’a, Jones’a i Gottmanna sprzyjały ponownej integracji geografii politycznej i ponownej integracji geografii politycznej i systematyzacji podejścia badawczego do państwasystematyzacji podejścia badawczego do państwa

Czwarty etapCzwarty etap – od 1973/75 do chwili obecnej, to okres – od 1973/75 do chwili obecnej, to okres licznych konfliktów lokalnych, upadku systemu licznych konfliktów lokalnych, upadku systemu dwubiegunowego oraz komunizmu, dezintegracji państw dwubiegunowego oraz komunizmu, dezintegracji państw oraz nasilenia procesu integracji międzynarodowej, oraz nasilenia procesu integracji międzynarodowej, globalizacji. Etap znacznego globalizacji. Etap znacznego przyspieszeniaprzyspieszenia rozwojurozwoju geografii politycznej, jej ekspansji przestrzennej na nowe geografii politycznej, jej ekspansji przestrzennej na nowe państwa w tym postkomunistyczne.państwa w tym postkomunistyczne.

Na tym etapie rozwoju geografii politycznej dominowały takie Na tym etapie rozwoju geografii politycznej dominowały takie teorie jak:teorie jak:

regionu geopolitycznegoregionu geopolitycznego (B. M. Russett) (B. M. Russett) analizy strukturalno-fukcjonalnej analizy strukturalno-fukcjonalnej sytemu politycznegosytemu politycznego (D. (D.

Easton, P. Taylor, R. Johnston) oraz Easton, P. Taylor, R. Johnston) oraz miejskiego systemu miejskiego systemu terytorialno-politycznegoterytorialno-politycznego (T. Parsons) (T. Parsons)

ekologii politycznejekologii politycznej w geografii wyborczej (S. Rokkan, F. w geografii wyborczej (S. Rokkan, F. Goguel)Goguel)

behawioralizmubehawioralizmu

Grupa anglosaskich geografów poruszona treścią Grupa anglosaskich geografów poruszona treścią publikacji B.J.L. Berry’ego określającego ówczesną publikacji B.J.L. Berry’ego określającego ówczesną geografię polityczną jako „zaschłe błoto” oraz R. Muira geografię polityczną jako „zaschłe błoto” oraz R. Muira (1976) rozważającego czy nauka ta może być jeszcze (1976) rozważającego czy nauka ta może być jeszcze Feniksem, czy już tylko „zdechłą kaczką” zdecydowała Feniksem, czy już tylko „zdechłą kaczką” zdecydowała się na podjęcie starań podniesienia rangi geografii się na podjęcie starań podniesienia rangi geografii politycznej. W 1982 powołano politycznej. W 1982 powołano pierwsze specjalistyczne pierwsze specjalistyczne czasopismoczasopismo „Political Geography Quarterly”„Political Geography Quarterly” (dziś (dziś „Political Geography”).„Political Geography”).

W 1983 r. na konferencji w Oksfordzie ogłoszono W 1983 r. na konferencji w Oksfordzie ogłoszono powstanie powstanie „nowej geografii politycznej”„nowej geografii politycznej” co co zaowocowało na Kongresie MUG w Paryżu w 1984 r. zaowocowało na Kongresie MUG w Paryżu w 1984 r. powołaniem powołaniem grupy roboczej MUG grupy roboczej MUG „Mapa Polityczna „Mapa Polityczna Świata”,Świata”, która zgromadziła 500 badaczy z 80 państw. która zgromadziła 500 badaczy z 80 państw. Nastąpił znaczący rozwój liczby publikacji.Nastąpił znaczący rozwój liczby publikacji.

W 1996 pojawił się kolejny periodyk W 1996 pojawił się kolejny periodyk „Geopolitics and „Geopolitics and International Boundaries”International Boundaries” (dziś (dziś „Geopolitics”„Geopolitics”), ), we Francji działa od 1976 grupa wydająca we Francji działa od 1976 grupa wydająca „Herodote”. „Herodote”.

W Europie Środkowo-Wschodniej pierwsze fachowe W Europie Środkowo-Wschodniej pierwsze fachowe czasopismo ukazało się w Polsce w 1994 wydawane czasopismo ukazało się w Polsce w 1994 wydawane w w UŁUŁ jako dwurocznik jako dwurocznik „Region and Regionalism”,„Region and Regionalism”, a w Warszawie oda w Warszawie od 1997 wychodził periodyk 1997 wychodził periodyk „Geopolitical Studies” „Geopolitical Studies” (po 2003 w Białymstoku). (po 2003 w Białymstoku). W 1999 w Oradei (Rumunia) uruchomiono kolejny W 1999 w Oradei (Rumunia) uruchomiono kolejny tytuł tytuł „Revista Română de Geografie Politică”.„Revista Română de Geografie Politică”.

Rozwój sfery badawczej „nowej” geografii politycznej Rozwój sfery badawczej „nowej” geografii politycznej wynika z objęcia badaniami zjawisk tradycyjnie wynika z objęcia badaniami zjawisk tradycyjnie badanych przez politologów a także „upolitycznienia” badanych przez politologów a także „upolitycznienia” tradycyjnych problemów geograficznych. tradycyjnych problemów geograficznych.

W „nowej” geografii politycznej ważne miejsce W „nowej” geografii politycznej ważne miejsce zajmują takie zajmują takie problemy badawczeproblemy badawcze jak: jak:

regiony zamieszkane przez mniejszości narodowe i regiony zamieszkane przez mniejszości narodowe i religijnereligijne

geografia polityczna miastageografia polityczna miasta wpływ granic politycznych na gospodarkę i życie wpływ granic politycznych na gospodarkę i życie

społeczne w pograniczachspołeczne w pograniczach konflikty ekologiczne, polityka ochrony środowiska, konflikty ekologiczne, polityka ochrony środowiska,

polityka regionalna, dystrybucja przestrzenna polityka regionalna, dystrybucja przestrzenna budżetu państwabudżetu państwa

kartografia politycznakartografia polityczna klasyczna triada „terytorium (granice) – państwo- klasyczna triada „terytorium (granice) – państwo-

tożsamość terytorialna” w nowym ujęciu tożsamość terytorialna” w nowym ujęciu metodologicznymmetodologicznym

Główne teorie „nowej” geografii politycznejGłówne teorie „nowej” geografii politycznej systemów światowych systemów światowych (jądro-peryferie) (N.D.Kondratieff, (jądro-peryferie) (N.D.Kondratieff,

I.Wallerstein, P. Taylor)I.Wallerstein, P. Taylor) państwa jako państwa jako „konteneru władzy”„konteneru władzy” (P. Taylor) (P. Taylor) państwa jako państwa jako regulatora konfliktów społecznychregulatora konfliktów społecznych i dystrybucji i dystrybucji

dóbrdóbr postmodernistyczna teoria postmodernistyczna teoria konstruowania przestrzenikonstruowania przestrzeni

(D.Harvey, M. Foucault)(D.Harvey, M. Foucault) geopolityka krytycznageopolityka krytyczna (J.O’ Thuatail) (J.O’ Thuatail) multikulturalizmu multikulturalizmu (A. Liphart – „współczesna geografia (A. Liphart – „współczesna geografia

polityczna to dyscyplina uprawiana głównie przez białych polityczna to dyscyplina uprawiana głównie przez białych mężczyzn pochodzenia anglosaskiego”)mężczyzn pochodzenia anglosaskiego”)

terytorialności i tożsamościterytorialności i tożsamości etnicznej, politycznej (R. Sack) etnicznej, politycznej (R. Sack) koncepcja miejscakoncepcja miejsca, podejście kontekstualne (J. Agnew), podejście kontekstualne (J. Agnew) geostrategii geostrategii (Z. Brzeziński, E.N. Luttwak, Y-M. Laulan, A.Toffler)(Z. Brzeziński, E.N. Luttwak, Y-M. Laulan, A.Toffler) zderzenia cywilizacjizderzenia cywilizacji (S.P. Huntington) (S.P. Huntington) końca historii i człowiekakońca historii i człowieka (F. Fukuyama) (F. Fukuyama)

Definicja geografii politycznej w Definicja geografii politycznej w duchu odnowionej naukiduchu odnowionej nauki

Geografię polityczną można określić Geografię polityczną można określić jako dyscyplinę geografii badającą jako dyscyplinę geografii badającą przestrzenno-polityczną organizację przestrzenno-polityczną organizację społeczeństw, prawidłowości ich społeczeństw, prawidłowości ich powstawania i rozwoju w powstawania i rozwoju w konkretnych uwarunkowaniach konkretnych uwarunkowaniach historycznych historycznych

(V. Kolosov, N. Mironenko 2001)(V. Kolosov, N. Mironenko 2001)

Perspektywy dalszego rozwoju geografii Perspektywy dalszego rozwoju geografii politycznejpolitycznej

Nowe i rozwojowe problemy badawczeNowe i rozwojowe problemy badawcze:: globalizacja i wynikające z niej konfliktyglobalizacja i wynikające z niej konflikty współistnienie systemów politycznych i narodowychwspółistnienie systemów politycznych i narodowych procesy integracji i dezintegracjiprocesy integracji i dezintegracji wewnętrzna organizacja przestrzenna państwawewnętrzna organizacja przestrzenna państwa mikropaństwa i ich problemymikropaństwa i ich problemy potencjał gospodarczy i polityczny małych i średnich państwpotencjał gospodarczy i polityczny małych i średnich państw państwa o gospodarce centralnie planowanej oraz ich państwa o gospodarce centralnie planowanej oraz ich

transformacja ustrojowatransformacja ustrojowa kontakty pomiędzy wielkimi i małymi międzynarodowymi kontakty pomiędzy wielkimi i małymi międzynarodowymi

ugrupowaniami gospodarczymiugrupowaniami gospodarczymi międzynarodowe przepływy kapitałumiędzynarodowe przepływy kapitału ugrupowania państw oraz ich konflikty wewnętrzneugrupowania państw oraz ich konflikty wewnętrzne strefy napięć i konfliktów na świeciestrefy napięć i konfliktów na świecie polityka państw wobec mniejszościpolityka państw wobec mniejszości polityczne problemy ochrony środowiskapolityczne problemy ochrony środowiska geografia praw człowiekageografia praw człowieka pandemie (np. AIDS)pandemie (np. AIDS) geografia terroryzmugeografia terroryzmu

Jan Vermeer van Delft - Jan Vermeer van Delft - „Geograf” „Geograf” 16691669

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę