TiM treningu zdrowotnego

Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

Teoria i metodyka treningu zdrowotnego

Osoba prowadząca przedmiot:

Ossowski Zbigniew, dr, [email protected]

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku

Katedra: RekreacjiZakład: Rekreacji i Turystyki Kwalifikowanej


Cele przedmiotu

C1 - Zapoznanie studentów z procesem planowania i programowania treningu zdrowotnego w róŜnych grupach wiekowych: dzieci, młodzieŜ, osoby dorosłe, osoby starsze.

C2 - WyposaŜenie słuchaczy w praktyczne umiejętności doboru odpowiednich metod, form i środków treningowych dla ludzi o róŜnym poziomie sprawności fizycznej.

C3 - Wskazanie roli i miejsca treningu zdrowotnego w budŜecie czasu wolnego osób w róŜnych grupach społecznych.


Wykłady




Temat zajęć: Trening jako płaszczyzna do upowszechniania zachowań prozdrowotnych

„Pośród spraw ludzkich niŜszego rzędu nie ma dzisiaj i nie było nigdy w historii człowieczego losu sprawy waŜniejszej od zdrowia”(Pawłucki, 1994).

„Jednym z istotnych, jeśli nie najistotniejszych składników zdrowego stylu Ŝycia jest regularna aktywność fizyczna – podstawa promocji zdrowia”(Drabik, 1996).


1. Pojęcie treningu zdrowotnego i sportowego [Mała Encyklopedia Sportu,1986; Kuński, 2002]

Ryc. 1. RóŜnice w obciąŜeniach podczas treningu zdrowotnego i sportowego [Drabik, 1996]


1. Pojęcie zdrowia [WHO, 2007].2. Pojęcie wychowania zdrowotnego, promocji zdrowia

[Drabik, 1996].3. Styl Ŝycia i zachowania zdrowotne [Woynarowska, 2010;

Słońska, Misiura, 1993; Marcinkowski, 2005; Bond i wsp., 2004].

4. Cztery grupy czynników warunkujących pole zdrowia wg Lalonde’a

� czynniki biologiczne: 10-15%� wpływy środowiska zewnętrznego:

25-35%� opieka medyczna: 10-20%� właściwy styl Ŝycia: 50%

5. Aktywność fizyczna a aktywność ruchowa [Szopa, Drabik 1996].


1. Podstawowe wskaźniki zdrowia pozytywnego [Kuński, 1995]� wydolność tlenowa (VO2max), � spoczynkowa częstość skurczów serca (RHR), � ciśnienie tętnicze krwi (BP), � wskaźnik masy ciała lub procent tłuszczu podskórnego (BMI, % fat), � wskaźniki aterogenne (profil lipidowy), � wskaźniki wentylacji płuc, � wskaźniki siły mięśni stabilizujących kręgosłup.

2. Wybrane przeciwwskazania internistyczne do udziału w zajęciach organizowanych w grupach dla osób dorosłych i starszych


Temat zajęć: Wskazanie roli i miejsca treningu zdrowotnego w budŜecie czasu wolnego osób w róŜnych grupach społecznych

1. Udział w aktywności fizycznej i sporcie obywateli UE [Eurobarometr, 2010].

2. Wybrane konteksty uprawiania sportu i aktywności fizycznej [Eurobarometr, 2010].

3. Powody uprawiania aktywności fizycznej [Eurobarometr, 2010].

4. Bariery w uprawianiu aktywności fizycznej [Eurobarometr, 2010].

5. Podejście władz lokalnych do aktywności fizycznej [Eurobarometr, 2010].


1. Aktywność fizyczna a zdrowie

Ryc. 2. Zdrowotne aspekty systematycznej aktywności fizycznej [Gracz, Sankowski, 2001]


Temat zajęć: Struktura treningu fizycznego

Ryc. 3. Struktura treningu [Struktura treningu [Śledziewski, Sozański, Kosmol, 1999]


1. Pojęcie obciąŜeń treningowych [[Sozański, Śledziewski, 1995; Kozłowski, Nazar 1995;Drabik, 1996; Drabik, 1996; Śledziewski, Sozański, Kosmol, 1999]

� objętość

� intensywność pracy

2. Czasowa struktura treningu fizycznego

3. Pojęcie i podziałśrodków treningowych [Toczek-Werner, 2002]


1. Rejestr grup środków treningowych dla potrzeb ukierunkowanego treningu zdrowotnego osób dorosłych i starszych [Ossowski, Prusik, Prusik, 2009]

1:49

1:31 2:

012:

260:

480:

580:

511:

07

0:12 0:

16

0:31

0:13

0:56

0:18

1:09

0:28

0:14

0:06

0:27 00

:35

0:29 0:33

1:30

1:48

0:19 0:

23

0:09 0:13

0:30 0:32

0:12 0:16

0:57

0:57

0:52

0:53 0:56

0:56

0:00

0:28

0:57

1:26

1:55

2:24

2:52[h]

1.1 1.2.1 1.2.21.2.3 1.3 2.1.12.1.2 2.1.3 2.2 3 4 5 6.1 6.2 6.3 6.4 7.1 7.2 7.3

[środki treningowe]

Grupa 1 Grupa 2

Ryc. 4. Rejestr grup środków treningowych zrealizowanych w grupie kobiet w wieku 50-75 lat (badania własne)


Temat zajęć: Podstawowe zasady treningu fizycznego

1. Fizjologiczne zasady treningu fizycznego [Kubica, 1995; Rychlewski, 2001; Kuński, 2002, Jegier, 2005]

� wszechstronność,

� specyficzność ruchu,

� systematyczność,

� stopniowanie obciąŜeń treningowych,

� rytmiczność.

2. Rodzaje wysiłku fizycznego


1. Dydaktyczne zasady nauczania� Zasada dostępności

� Zasada świadomości

� Zasada aktywności

� Zasada poglądowości

� Zasada systematyczności

� Zasada trwałości

� Zasada zdrowotności

� Zasada wszechstronności


1. Metody nauczania czynności ruchowych:� Niespecyficzne:

� Metody słowne

� Metody poglądowe

� Metody oddziaływania praktycznego

� Specyficzne:� Metoda analityczna

� Metoda syntetyczna (całościowa)

� Metoda kompleksowa (analityczno-syntetyczna)


Temat zajęć: Systematyka ćwiczeń fizycznych

1. Systematyka ćwiczeń fizycznych [Mazurek, 1980]

2. Podstawowe elementy ćwiczenia:1. Pozycja wyjściowa

2. Rodzaj ruchu

3. Kierunek i amplituda ruchu

4. Kolejność wykonania ruchów

5. Tempo

6. Pozycja końcowa ćwiczenia.

3. Terminologia


1. Trening siły [Szopa, 1996; Orzech, 2000; Trzaskoma2001; Wolański, 2005]

� Rodzaje skurczów mięśni

� Pojęcie siły mięśniowej, siły absolutnej i siły względnej

� Rozwój siły

� Metodyka treningu siły mięśniowej

Temat zajęć: Trening zdolności motorycznych


1. Trening wytrzymałości [Raczek, 1987; Szopa, 1996;

Wolański, 2005]

� Pojęcie wytrzymałości, pułapu tlenowego, progu mleczanowego

� Rozwój wytrzymałości

� Metodyka treningu wytrzymałości


1. Trening szybkości [Szopa, 1996; Śledziewski, Sozański, Kosmol, 1999; Raczek, Mynarski, Ljach, 2003; Wolański, 2005]

� Pojęcie szybkości

� Składowe szybkości

� Rozwój szybkości

� Metodyka treningu szybkości


1. Trening gibkości [Szopa, 1996; Wolański, 2005] � Pojęcie gibkości

� Podziałćwiczeń gibkościowych

� Rozwój gibkości

� Metodyka treningu gibkości


1. Trening koordynacji [Śledziewski, Sozański, Kosmol, 1999; Mynarski, Ljach, 2003; Wolański, 2005]

� Pojęcie koordynacji

� Równowaga ciała jako specyficzna zdolność koordynacyjna

� Podziałćwiczeń koordynacyjnych

� Rozwój koordynacji

� Metodyka treningu koordynacji


Temat zajęć: Uzasadnienie testowania sprawności fizycznej w programowaniu zajęć

rekreacji ruchowej

1. Pojęcie testu sprawności fizycznej2. Uzasadnienie testowania

� Kontrola� Diagnoza� Rola edukacyjna i psychospołeczna

3. Uwagi metodyczne dotyczące testowaniasprawności fizycznej [Drabik, 1997]


1. Kryteria poprawności budowy testów� Obiektywność

� Trafność

� Rzetelność

2. Rodzaje testów i prób testowych

3. Wybrane testy sprawności fizycznej

Literatura - [Drabik, 1997, 2006]


Temat zajęć: Programowanie treningu zdrowotnego

1. Formuła ABS w treningu zdrowotnym obejmuje: A –akceptowalność, B – bezpieczeństwo, S – skuteczność.

1. Zasady programu wg Kennetha H. Coopera [Kuński, 2002].


Tabela 1. Liczba punktów zdrowotnych wg K. Coopera, uzyskiwanychw czasie 30 minut aerobowych ćwiczeń fizycznych [Kuński, 2002]


1. Zasady programowania treningu zdrowotnego wg Drabika [1996]

2. Programowanie wg Paffenbargera� Wyliczanie tygodniowego wydatku energetycznego:

masa ciała w kg x MET’-y x godziny aktywności ruchowej = liczba kcal

1MET = 3,5 ml/kg/min pochłanianego tlenu w spoczynku /=1 kcal/kg/h, tj. 0,017 kcal/kg/min.

3. Przykład programu Sharkey’a


Temat zajęć: Trening zdrowotny w prewencji

wybranych chorób cywilizacyjnych

Ryc. 1. Zgony według przyczyn wszystkie grupy wieku Polska 2002,Źródło:www.google.pl/search?q=nadci%C5%9Bnienie+t%C4%99tnicze+zdj%C4%99cia&hl=pl


1. Trening zdrowotny w chorobie niedokrwiennej serca� Epidemiologia

� Czynniki ryzyka chorób układu krąŜenia

� Programy prewencyjne

� Karta Ryzyka SCORE

� Ograniczenia w realizacji programu ćwiczeń


1. Trening zdrowotny w prewencji nadciśnienia tętniczego� Epidemiologia

� Konsekwencje nadciśnienia tętniczego

� Profilaktyka nadciśnienia tętniczego

� wdraŜanie leczenia przeciwnadciśnieniowego wg obowiązujących zaleceń ESH/ESC 2007


� trening w nadciśnieniu tętniczym


1. Trening zdrowotny w otyłości i cukrzycy II typu� Epidemiologia

� Konsekwencje otyłości

� Skład ciała: system Lookin’Body 3.0 & system Lookin’Basic

� Wskaźnik Queteleta – Body Mass Index (BMI)


� Ograniczenia w realizacji programu ćwiczeń


1. Trening zdrowotny w osteoporozie� Epidemiologia

� Konsekwencje osteoporozy

� Osteoporoza - zapobieganie i zwalczanie ruchem

Literatura - [KuKuńński, Janiszewski, 1999; Kuski, Janiszewski, 1999; Kuńński, 2002; ski, 2002; JagierJagier, Nazar, Dziak, 2005, Nazar, Dziak, 2005]

Źródło: www.google.pl/search?q=osteoporoza+zdj%C4%99cia&hl=pl&client=firefox-a&hs=YID&tbo=u&rls=org.mozilla:pl


1. Kompetencje i umiejętności instruktora/trenera

2. Czynniki osobowościowe predysponujące do pracy w charakterze instruktora/trenera

3. Psychiczne cechy indywidualne sprzyjające sukcesom w pracy organizatora rekreacji i turystyki

4. Skala zachowań interpersonalnych organizatora rekreacji wraz z odpowiadającymi im wywoływanymi przez nie zwrotnymi zachowaniami uczestników zajęć rekreacyjnych[Gracz, Sankowski 2001].

Temat zajęć: Osobowość i kompetencje

instruktora rekreacji ruchowej


1. Rola kadry z wyŜszym wykształceniem w realizacji funkcji rekreacji ruchowej

2. Kierowanie grupą� styl autokratyczny� styl demokratyczny� styl liberalny

3. Trzy poziomy udziału człowiekaw zajęciach fizycznych

� heteronomiczny� partnerski� autonomiczny


Temat zajęć: Rola aktywności fizycznej w cyklu Ŝycia człowieka. Zasady planowania rekreacji w środowisku dzieci, młodzieŜy, osób dorosłych, niepełnosprawnych, seniorów i rodzin

Aktywność fizyczna jest niezbędna człowiekowi na kaŜdym etapie Ŝycia i w kaŜdej grupie wiekowej. Znaczenie ruchu zmienia się i ewoluuje wraz z wiekiem człowieka, zawsze jednak pozostaje jednym z głównych czynników warunkujących pole zdrowia.


Cykl Ŝycia moŜna podzielić na trzy podstawowe fazy (Winiarski):� anafazę: okres wzrostu i rozwoju organizmu (do 25 roku Ŝycia):

� ruch spełnia funkcję prospektywno-rozwojową,� korzystnie stymuluje rozwój fizyczny organizmu,� pomaga w wytworzeniu wysokiego poziomu sprawności i

ogólnej wydolności organizmu,� kompensuje przeciąŜenia związane z nauką,� pomaga w korekcji odchyleń w rozwoju psychofizycznym.


� metafazę: faza wieku dojrzałego (od 25 do 60 roku Ŝycia)� utrzymanie osiągniętego poziomu ogólnej wydolności

organizmu,� działa jako środek profilaktyczny i leczniczy,� zapobiega chorobom cywilizacyjnym i zawodowym,� pomaga w utrzymaniu homeo- i heterostazy.

� katafazę: faza wieku starszego (po 60 roku Ŝycia):� opóźnia procesy inwolucyjne wydolności i sprawności

organizmu, prowadząc tym samym do odnowy zdrowia,� spełnia zadanie kompensacyjne i korekcyjne.


Ćwiczenia




915Razem godz.

01Rola muzyki w wybranych formach aktywności fizycznej (zajęcia kolektywne)11

11Programowanie treningu zdrowotnego dla osób dorosłych i starszych i niepełnosprawnych10

22

Trening ogólnokondycyjny z wykorzystaniem schodów, skakanek i przyborów nietypowych (ręcznik, gazeta, itp.)

9

11Rola gier i zabaw ruchowych w treningu zdrowotnym osób w różnym wieku.8

12

Kształtowanie siły - programowanie ćwiczeń czynnych z oporem z użyciem przyborów i przyrządów: hantle, krzesła, ławki gimnastyczne, drabinki.Ćwiczenia korygujące postawę ciała oraz kształtujące mięśnie posturalne.

7

12Pomiar sprawności fizycznej – test sprawności fizycznej EUROFIT oraz test biegowy wg Coopera6

01Mała Zabawa Biegowa – trening w terenie5

0,51

Kształtowanie wytrzymałości w oparciu o metody przerywane (interwały, metoda powtórzeniowa). Zajęcia w terenie. Kontrola treningu z użyciem urządzenia typu Sport-Tester (analiza HR, wydatek energetyczny, intensywność zajęć, itp.).

4

12

Technika kroku biegowego i marszowego. Kształtowanie wytrzymałości ogólnej w oparciu o metodęciągłą (zajęcia w terenie)

3

0,51Kształtowanie gibkości oraz znaczenie ćwiczeń rozluźniających w programie treningowym2

11Teoria i metodyka prowadzenia rozgrzewki – wskazówki praktyczne (zajęcia plenerowe)1

NSTST

Liczba godz.Treść ćwiczeńLp.


Bibliografia

� Badanie specjalne Eurobarometru nr 3.334. Sport i aktywność fizyczna. TNS Opinion & Social Avenue.

� Bond D.S., Evans R.K., DeMaria E.J., Meador J.G., Warren B.J., ShannonK.A.,. Shannon R.M, A Conceptual Application of Health Behavior Theory in the Design and Implementation of Successful Surgical Weight Loss Program. “Obesity Surgery”, 2004, nr 14 (6), s. 849-856.

� Drabik J., Pedagogiczna kontrola pozytywnych mierników zdrowia fizycznego. AWFiS, Gdańsk, 2006.

� Drabik J., Aktywność fizyczna w treningu zdrowotnym osób dorosłych. CzęśćII, AWF, Gdańsk, 1996.

� Drabik J., Testowanie sprawności fizycznej u dzieci i młodzieŜy, Gdańsk 1997.� Jegier A., Aktywność ruchowa w promocji zdrowia oraz zapobieganiu chorobom

przewlekłym [W:] Jegier A., Nazar K., Dziak A., (red.) Medycyna sportowa.Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej. Warszawa, 2005.

� Jagier A., Nazar K., Dziak A. Medycyna sportowa, PTMS, Warszawa, 2005.� Jegier A., Metody oceny sprawności i wydolności fizycznej człowieka,

Warszawa 1997.


� Kozar J., Testy sprawności fizycznej i próby wydolnościowe, Częstochowa 1997.

� Kubica R., Podstawy fizjologii pracy i wydolności fizycznej. Skrypt dla studentów AWF, Kraków, 1995.

� Kasperczyk T. Trening zdrowotny z elementami fizjoterapii, AWF, Kraków, 2001.

� Kozłowski S., Nazar K., Wprowadzenie do fizjologii klinicznej. PZWL.Warszawa, 1995.

� Kuński H., Janiszewski M., Medycyna aktywności ruchowej dla pedagogów. UŁ, Łódź, 1999.

� Kuński H., Trening zdrowotny osób dorosłych, MedsporTpress. Warszawa 2002.� Marcinkowski M., Osobliwości aktywności ruchowej jako komponenty

zdrowego stylu Ŝycia, w: Aktywność ruchowa ludzi w róŜnym wieku, red. D. Umiastowska, Wydawnictwo promocyjne Albatros, Szczecin, 2005, tom 9, s. 446-451.

� Orzech J. Kształtowanie siły mięśniowej w stanach patologicznych, tom IV, SiR, Tarnów, 2000.

� OssowskiZ., PrusikK., PrusikK., Rejestracja i analiza obciąŜeń treningowych w ukierunkowanym treningu zdrowotnym kobiet w wieku 50-75 lat, W : Proces doskonalenia treningu i walki sportowej. T. 6 / red. Anna Kuder, Krzysztof Perkowski, Dariusz Śledziewski. - Warszawa: Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej, 2009, 277-286


� Perkowski K., Śledziewski D., Zasady, formy, środki i metody treningu. [W:] Sozański H., Gajewski A., Kielak D. i wsp. (red.) Podstawy teorii treningu sportowego. COS, Warszawa, 1999.

� Raczek J. Wytrzymałość dzieci i młodzieŜy. Rozwój i kształtowanie, AWF, Katowice, 1987.

� Raczek J., Mynarski W., Ljach W., Kształtowanie i diagnozowanie koordynacyjnych zdolności motorycznych. AWF, Katowice, 2003.

� Rychlewski T., Fizjologiczne podstawy rekreacji. [W:] Kiełbasiewicz-Drozdowska I., Siwiński W., Teoria i metodyka rekreacji. Zagadnienia podstawowe. AWF, Poznań, 2001.

� Słońska Z., Misiura M., Promocja zdrowia. Słownik podstawowych terminów, Agencja Promo-Lider, Warszawa, 1993.

� Sozański H., Kosmol A., Śledziewski D., ObciąŜenia treningowe. [W:] Sozański H., Gajewski A., Kielak D. i wsp. (red.) Podstawy teorii treningu sportowego. COS, Warszawa, 1999.

� Sozański H., Śledziewski D., ObciąŜenie treningowe. Dokumentowanie i opracowywanie danych. Centralny Ośrodek Sportu, Warszawa.Szopa J., Podstawy antropomotoryki, Warszawa 1996.

� Trzaskoma Z., Ł. Kompleksowe zwiększanie siły mięśniowej sportowców, COS, Warszawa, 2001.

� Wolański N.; Rozwój biologiczny człowieka. Podstawy auksologii, gerontologii i promocji zdrowia. PWN, Warszawa, 2005; 276, 364, 365, 498.

Documents

TiM treningu zdrowotnego