Materiały pochodzą z bloga metodycznego Carol Read: www.carolread.wordpress.com© Carol Read 2015

K is for Kinesthetic learning

Metoda kinestetyczna, pamięć kinestetyczna, modalność kinestetyczna – oto terminy często używane przez dydaktyków, którzy zakładają, że kinestetyka to, mówiąc krótko, dobra rzecz. Jednak dla tych, którzy doświadczają codziennej rzeczywistości zajęć dydaktycznych w klasach pełnych hałaśliwych, żywiołowych dzieci, gdzie kontrola klasy (lub jej brak) staje się naczelnym priorytetem, nauczanie metodą kinestetyczną może być stresujące i wyczerpujące. Jeśli metody tej nie stosuje się w wyraźnie określonym celu edukacyjnym, trudno mieć stuprocentową pewność, że metoda ta pomoże w skutecznej nauce.

Czym jest zatem dokładnie jest nauczanie w oparciu o metodę kinestetyczną? Jakie korzyści płyną z naszych zajęć, gdy metoda kinestetyczna stosowana w pełni świadomie?

Metoda kinestetyczna wiąże się z wykorzystywaniem ruchów ciała i różnych umiejętności fi zycznych dla usprawnienia procesu uczenia się i nauczania. Metoda ta jest praktyczna – polega na wykonywaniu rozmaitych czynności, a wtedy dzieci są fi zycznie zaangażowane w proces uczenia się (np. poprzez manipulowanie przedmiotami, ruch, gimnastykę, aerobik, taniec, teatr, pantomimę, zadania rękodzielnicze lub wykonywanie modeli). Zadania oparte na metodzie kinestetycznej zazwyczaj aktywnie angażują uczniów i są uznawane za przyjemne. Często pomagają dzieciom doskonalić swoje poczucie czasu i prowadzą do poprawy koordynacji ruchowej. Uczenie się, które się wówczas odbywa, jest często wynikiem ścisłej koordynacji ciała i umysłu.

Gdy zadania oparte na metodzie kinestetycznej stosowane są w określonym celu, przynoszą wiele cennych korzyści, które udowadniają, że warto podjąć wyzwanie, jakim są tego typu zajęcia. Techniki w metodzie kinestetycznej:

● pomagają dzieciom w tworzeniu połączeń pomiędzy językiem a pojęciami:przykład: poprzez wykonywanie czynności mających na celu naukę określania przedmiotów dużych, średnich i małych (tutaj: miseczek, krzeseł i łóżek trzech niedźwiadków z popularnej bajki), dzieci łatwiej zaczynają rozumieć pojęcia względnej wielkości;

● pomagają dzieciom w tworzeniu związków pomiędzy słowami, dźwiękami i znaczeniami:przykład: gdy użyjesz dłoni, by pokazać lot motyla, dzieci skojarzą czynność ze słowem;

● pomagają dzieciom w nauce pisowni:przykład: poprzez wykorzystanie takich aktywności, jak „Zabawa w litery” (Spelling gym), podczas których dzieci zamykają oczy, wizualizują znane im słowa oraz mówią i wykonują czynności, aby pokazać położenie każdej litery (ręce na ramionach = litera na linii, np. „a”, „n”; ręce w górze = nóżka litery powyżej linii np. „t”, „l”; ręce wzdłuż ciała = nóżka litery poniżej linii, np. „y”, „j”);

● pomagają dzieciom zrozumieć zagadnienia gramatyczne:przykład: poprzez wykorzystanie takich aktywności, jak „Szereg” (Physical line-up)*, w którym dzieci otrzymują karty ze słowami, a następnie ustawiają się w szeregu w taki sposób, aby stworzyć zdanie – a przy tym mogą podać rękę uczniom stojącym obok nich, jeżeli ich słowa można połączyć w formę ściągniętą (np. There is = There’s);

Materiały pochodzą z bloga metodycznego Carol Read: www.carolread.wordpress.com© Carol Read 2015

K is for Kinesthetic learning

● dają powody do słuchania, na które dzieci reagują i z którymi się identyfi kują:przykład: poprzez słuchanie i postępowanie według instrukcji wykonania papierowego modelu;

● sprzyjają procesowi zapamiętywania i przypominania:przykład: obserwacja, wykonywanie i przypominanie skojarzonych czynności (np. latanie jak motyl) pomaga dzieciom zapamiętać nowe słówko;

● wspierają rozwój umiejętności poznawczych, takich jak sekwencjonowanie:przykład: poprzez wykonywanie czynności towarzyszących słuchaniu opowieści, a następnie odtwarzanie kolejności zdarzeń dzięki przypominaniu sobie tych czynności;

● wspierają rozwój umiejętności komunikacyjnych, takich jak czekanie na swoją kolej:przykład: poprzez manipulowanie przedmiotami, takimi jak karty obrazkowe w grze;

● zapewniają różnorodność i niezbędny odpoczynek dla ciała:przykład: niech dzieci wstaną i przeczytają teksty umieszczone na ścianie zamiast z książki w pozycji siedzącej w ławce;

● koncentrują na sobie uwagę dzieci lub pomagają ją odzyskać:przykład: za pomocą Brain Gym® lub krótkiego zadania na bazie aerobiku;

● wydłużają czas koncentracji u dzieci:przykład: poprzez zachęcenie bardzo małych dzieci, aby naśladowały ruchy wykonywane przez pacynki, takie jak „Mr Wiggle and Mr Waggle”* lub „wspinaczkę” kciuka i palca wskazującego w wierszyku lub piosence „Incy, Wincy Spider”.

Wedle teorii, istnieją trzy rodzaje uczniów (lub stylów uczenia się – modalności sensorycznych): wzrokowy (visual), słuchowy (auditory) i kinestetyczny (kinesthetic) – w efekcie powstaje akronim „VAK”. Niektórzy mówią również o koncepcji VARK, gdzie „R” oznacza „czytanie i pisanie” (reading and writing); inni z kolei dowodzą istnienia „VAK plus”, gdzie „plus” odnosi się do sposobu, w jaki angażujemy dzieci poprzez umiejętne zadawanie pytań. Każde dziecko na swój własny sposób próbuje zrozumieć otaczający je świat. Jednak opracowano empirycznych dowodów na potwierdzenie teorii, że dzieci w jakiejkolwiek sytuacji stosują tylko jedną preferowaną modalność sensoryczną. Dlatego wydaje się, iż stosowanie na naszych zajęciach wielu multisensorycznych technik będzie najbardziej efektywne. Umożliwi wówczas dzieciom naukę na wiele sposobów: poprzez patrzenie, słuchanie, czytanie, pisanie (w zależności od wieku) i wykonywanie różnych czynności – jak również poprzez sposób, w jaki pośredniczymy w działaniach i wzbudzamy ciekawość u dzieci.

W wywiadzie radiowym sprzed kilku lat Howard Gardnem, twórca teorii inteligencji wielorakich, powiedział: „Pamiętam, jak oglądałem fi lm o inteligencjach wielorakich, w którym dzieci pełzały po podłodze, a podpis brzmiał: inteligencja ruchowa. A ja na to: to nie jest inteligencja ruchowa – to dzieci pełzające po podłodze. Zaraz chyba ja zacznę chodzić po ścianach”.

Widoczny w fi lmie brak celu działań wykonywanych przez dzieci podsumowuje pytanie, które musimy sobie nieustannie zadawać podczas stosowania zadań kinestetycznych w nauczaniu: czy pomagają dzieciom w postępach w nauce? Jeśli tak, to w jaki sposób?

_______________________________________________________________________________________________

* Zadania te szczegółowo opisano w książce 500 Activities for the Primary Classroom, Read C., Macmillan Education, 2007. VARK pochodzi z publikacji N.D. Fleming and Mills, C. Not Another Inventory, Rather a Catalyst to Refl ection, 

To Improve the Academy, Vol. 11, 1992. VAK plus pochodzi z publikacji Smith A. & Call N. The Alps Approach, Network Educational Press, 1999. Ilustracja – Teri Gower w Footprints 1, Read. C., Macmillan Education, 2008