Thiết lập sơ đồ phản ứng trong hoá học vô cơ phần các nguyên tố phi kim và ứng dụng trong giảng dạy hoá học phổ thông

8/20/2019 Thiết lập sơ đồ phản ứng trong hoá học vô cơ phần các nguyên tố phi kim và ứng dụng trong giảng dạy hoá học …

http://slidepdf.com/reader/full/thiet-lap-so-do-phan-ung-trong-hoa-hoc-vo-co-phan-cac-nguyen 1/67

Khoá luận tốt nghiệp

Trần Thị Vân Anh – K32B – Khoa H oá 1

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA HOÁ HỌC

======☼♦♦♦☼======

TRẦN THỊ VÂN ANH

THIẾT LẬP SƠ ĐỒ PHẢN ỨNG TRONGHOÁ HỌC VÔ CƠ PHẦN CÁC

NGUYÊN TỐ PHI KIM VÀ ỨNGDỤNG TRONG GIẢNG DẠY HOÁ HỌC

PHỔ THÔNG

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Hoávô cơ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học NGUYỄN VĂN QUANG

HÀ NỘI – 2010

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

WWW.BOIDUONGHOAHOCQUYNHON.BLOGSPOT.COM

WW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

óng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú





TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA HOÁ HỌC

======☼♦♦♦☼======

TRẦN THỊ VÂN ANH

THIẾT LẬP SƠ ĐỒ PHẢN ỨNG TRONGHOÁ HỌC VÔ CƠ PHẦN CÁC

NGUYÊN TỐ PHI KIM VÀ ỨNG DỤNGTRONG GIẢNG DẠY HOÁ HỌC PHỔ

THÔNG

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Hoá vô cơ

HÀ NỘI – 2010









LỜI CẢM ƠN Sau một khoảng thời gian tìm tòi, nghiên cứu, khoá luận tốt nghiệp với

đề tài: “Thiết lập sơ đồ phản ứng trong hoá học vô cơ phần các nguyên tốphi kim và ứng dụng trong giảng dạy hoá học phổ thông”, đã đƣợc hoànthành. Ngoài sự cố gắng nỗ lực của bản thân, em nhận đƣợc sự khích lệ, giúpđỡ rất nhiều từ phía nhà trƣờng, thầy cô, gia đình và bạn bè.

Trƣớc hết, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới thầyNguyễn Văn Quang, đã tận tình hƣớng dẫn em trong suốt quá trình xây dựngvà hoà n thiện khoá luận.

Em xin cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa hoá học Trƣờng Đại HọcSƣ Phạm Hà Nội 2 đã truyền đạt những kiến thức quý báu cho chúng emtrong suốt quá trình học tập.

Và đặc biệt, em xin cảm ơn các thầy cô và các em học sinh Trƣờng

THPT VănGiang – Hƣng Yên đã tạo điều kiện cho em hoàn thành đề tài này.

Mặc dù bản thân em đã hết sức cố gắng nhƣng việc thực hiện khoá luậkhông tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, em kính mong nhận đƣợc những ýkiến đóng góp quý báu của các thầy cô giáo và bạn bè!

Em xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày 5 tháng 5 năm 2010 Sinh viên

Trần Thị Vân Anh









LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan khoá luận này là kết quả nghiên cứu của bản thân tôi. Những kết quả thu đƣợc là hoàn chân thực và chƣa có một đề án nghiên cứunào. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Sinh viên

Trần Thị Vân Anh









MỤC LỤC

TrangMỞĐẦU…………………………………………………………….………...1

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN………………………………….……………....2

1.1. Tính chất hoá học của halogen……………...……...……………...2

1.2. Tính chất hoá học của oxi – lƣu huỳnh……………….…………..71.3. Tính chất hoá học của nitơ – photpho…………………................14

1.4. Vị trí các kiến thức về nhóm Halogen, Oxi- Lƣu huỳnh, Nitơ -Photpho trong chƣơng trình hoá học phổthông ……………………….…….21 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU………...22

2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu……………………………...……….…22 2.2. Mục đích nghiên cứu……………………………………..……....23

2.3. Đối tƣợng nghiên cứu………………………………………….…23 2.4. Nhiệm vụ nghiên cứu…………………………..…...…………....23

CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN…….………...24

3.1. Sơ đồ hoá phản ứng của nhómHalogen………………………….24

3.2. Sơ đồ hoá phản ứng của Oxi – Lƣu huỳnh……………..………...34

3.3. Sơ đồ hoá phản ứng của Nitơ – Photpho. ……………...…….......42

3.4 . Vận dụng sơ đồ hoá phản ứng vô cơ vào giảng dạy hoá học vô cơ ởtrƣờng phổ thông…………………………………..…………...……….…...49 KẾT LUẬN………………………………………………………….…........53

TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………..………….....55

PHỤ LỤC……………………………………………………….…………...56

ĐỀ LỚP 10 KIỂM TRA HOÁ (đề gốc) và đáp án………………………….56

ĐỀ LỚP 11 KIỂM TRA HOÁ (đề gốc) và đáp án……………....….............59









DANH MỤC VIẾT TẮT

đpnc: điện phân nóng chảyr: rắnxt: xúc tác

dd: dung dịchto: nhiệt độ đpdd m.n.x: điện phân dung dịch màng ngăn xốp

tt: tinh thể SGK : sách giáo khoa

THPT: Trung Học Phổ Thông

bh: bão hòa

tr : trắng nc: nóng chảy CB: cơ bản TN: tự nhiênđ.n: đặc nóng









MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài

Hoá học là môn khoa học nghiên cứu về chất, sự biến đổi của chất. Nóvừa có tính lý thuyết, vừa có tính thực nghiệm và đƣợc ứng dụng rộng rãtrong đời sống, sản xuất. Hai mảng lý thuyết chủ đạo của hoá học là Vô cơ vHữu cơ. Mỗi mảng đi nghiên cứu sâu về một vấn đề nhất định. Tuy nhiên, hamảng này lại không tách rời mà luôn có sự liên quan thống nhất với nhau. Vìvậy, các lý thuyết hoá học nói chung và cả lý thuyết vô cơ nói riêng đều có sựmóc xích liên quan lẫn nhau, muốn tiếp thu kiến thức mới phải dựa trên nềtảng kiến thức đã biết. Vì vậy, việc ôn tập, củng cố và khắc sâu kiến thức chọc sinh là một trong những nhiệm vụ rất quan trọng của ngƣời giáo viên. Lmột giáo viên tƣơng lai, tôi cần phải làm nhƣ thế nào?

Có r ất nhiều phƣơng pháp khác nhau giúp cho việc ôn tập và củng cốkiến thức cho học sinh. Trong đó, việc sử dụng “Sơ đồ phản ứng” là công cụđơn giản và hữu hiệu giúp cho ngƣời học củng cố, ôn tập và kiểm tra kiếthức đã tiếp thu.

Với lý do trên tôi đã chọn đề tài: “Thiết lập sơ đồ phản ứng trong hoá học vô cơ phần các nguyên tố

phi kim và ứng dụng trong giảng dạy hoá học phổ thông”. Với đề tài này, tôi hy vọng sẽ góp phần nâng cao việc giảng dạy lý

thuyết hoá vô cơ, giúp cho học sinh có nền tảng kiến thức hoá học vững chắc

và rèn kỹ năng viết phƣơng trình hoá học của phản ứng.

2. Nội dung nghiên cứu Thiết lập sơ đồ phản ứng cho nhóm Halogen, Oxi – Lƣu huỳnh, Nitơ –

Photpho.

Vận dụng sơ đồ hoá phản ứng trong giảng dạy hoá học ở phổ thông vthử nghiệm sƣ phạm.









CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN 1.1. Tính chất hoá học của Halogen (X2)

Tính chất hoá học điển hình là tính oxi hóa mạnh, hoạt tính đó giảm dầntừ flo đến iot.

1.1.1. Tác dụng với đơn chất

Tác dụng với kim loại

2M + nX 2 ot 2MX n

3Cl 2 + 2Feot 2FeCl 3

Tác dụng với phi kim + Tác dụng với H2 : 2 2H X 2HX

Khả năng phản ứng giảm dần từ F đến I. o

o

350 C2 2 2 2

800 Cas2 2 2 2 Pt

H F 2HF H Br 2HBr

H Cl 2HCl H I 2HI

+ Tác dụng với phi kim khác nhƣ: P, S, … (halogen không phản ứngtrực tiếp với O2, N 2, C). 2P + 5Cl 2 2PCl 5

1.1.2. Tác dụng với hợp chất Tác dụng với nƣớc

+ Flo tác dụng mãnh liệt với nƣớc giải phóng oxi.

2 2 22F 2H O 4HF O

+ Clo, brom, iot phản ứng với nƣớc theo thứ tự giảm dần.

2 2X H O HX HXO

Tác dụng với dung dịch kiềm

2X + 2NaOH lạnh, nguội NaX + NaXO +H 2O

3X 2 + 6NaOHot 5NaX + NaXO 3 + 3H 2O (X: Cl 2; Br 2)









3I2 + 6NaOH 5NaI + NaIO 3 + 3H 2O

Tác dụng với muối của các halogen khác

Halogen mạnh đẩy halogen yếu hơn ra khỏi dung dịch muối của nó. Cl2 + 2NaBr 2NaCl + Br 2

Tác dụng với chất khử khác

Br 2 + SO 2 + 2H 2O 2HBr + H 2SO 4

Tác dụng với hợp chất hữu cơ

X2 + C nH2n+2 CnH2n+1 X + HX

1.1.3. Tính khử của các Halogen F2: không thể hiện tính khử.

Cl2, Br 2, I2: có tính khử nhƣng tính khử tăng dần từ clo đến iot.

5Cl 2 + Br 2 + 6H 2O 2HBrO 3 + 10HCl

Iot còn có khả năng tạo ra những hợp chất trong đó Iot ở dạng cation.

I2 + AgNO 3 AgI + INO 3 (Kém bền)

3INO 3 I2 + I(NO 3)3

1.1.4. Điều chế các Halogen

Điều chế flo (F2) (phƣơng pháp duy nhất)

2MF n(rắn) đpnc 2M + nF 2

Trong công nghiệp thƣờng dùng hỗn hợp KF + 3HF

Điều chế clo (Cl2)

+ Trong p hòng thí nghiệm: Cho axit clohiđric tác dụng với những chấtoxi hoá mạnh nhƣ: KMnO4, MnO 2, KClO 3, ...

2KMnO 4(rắn) + 16HCl (đặc) 2KCl + 2MnCl 2 + 5Cl 2 + 8H 2O

+ Trong công nghiệp: điện phân dung dịch muối ăn.

2NaCl + 2H 2Ođp

m.n.x 2NaOH + Cl 2 + H 2









Điều chế Br 2, I2: Cl 2 vừa đủ + 2NaBr 2NaCl + Br 2

Cl2 vừa đủ + 2NaI 2NaCl + I 2

1.1.5. Một số hợp chất của Halogen

1.1.5.1. Hiđrohalogenua và axit Halogenhiđric (HX)

- Khí hiđrohalogenua (HX) khô không có tính axit

- Khí hiđrohologenua tan vào trong nƣớc tạo thành dung dịch có tínhaxit và đƣợc gọi là axit halogenhiđric

HX + H 2O H 3O+ + X -

Tính axit tăng theo dãy axit: HF < HCl < HBr < HI Tính ch ất hoá học của axit halogenhiđric

- Làm đổi màu chỉ thị: Làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ

- Tác dụng với bazơ

HCl + NaOH NaCl +H 2O

(Riêng 2HF +NaOH NaHF 2 + H 2O)

- Tác dụng với oxit bazơ

2HCl + CuO CuCl 2 + H 2O

- Tác dụng với kim loại đứng trƣớc Hiđro trong dãy hoạt động hóa học

Fe + 2HCl FeCl 2 + H 2

- Tác dụng với muối tạo ra muối mới và axit mới

CaCO 3 + 2HCl CaCl 2 + CO 2 + H 2O

Ngoài ra SiO 2 + 4HF SiF 4 + 2H 2O

Nếu HF dƣ SiF4 + 2HF H2SiF 6 (Axit Hexaflosilixic)

- Tính khử: HF không thể hiện tính khử, HCl chỉ thể hiện tính khử khitác dụng với những chất oxi hoá mạnh, còn HBr và nhất là HI có tính khử

mạnh

MnO 2 + 4HClot MnCl 2 + Cl 2 + 2H 2O









2HBr k + H 2SO 4đ Br 2 + SO 2 + 2H 2O

8HI k + H 2SO 4đ 4I 2 + H 2S + 4H 2O

Điều chế - Điều chế HF: CaF2 + H 2SO 4đ

o250 C CaSO 4 + 2HF

- Điều chế HCl

+ Phƣơng pháp sunfat

NaCl r + H 2SO 4đ o250 C NaHSO 4 + HCl

2NaCl r + H 2SO 4đ o400 C Na 2SO 4 + 2HCl

+ Phƣơng pháp tổng hợp

H2 + Cl 2 ot 2HCl

- Điều chế HBr, HI: Dùng phƣơng pháp thuỷ phân muối bromua và

iotua của Photpho PX3 + 3H 2O H 3PO 3 + 3HX

1.1.5.2. Axit Hipohalogenơ (HXO)

Axit HFO

-Ở nhiệt độ thƣờng: 2HFO 2HF + O 2-

- Tác dụng với nƣớc: HFO + H2O HF + H 2O2

Các axit HXO (X: Cl, Br, I) chỉ tồn tại trong dung dịch loãng, dễ bị

phân huỷ: HXO HX + O

Riêng HIO còn phân ly theo kiểu bazơ

HIO I+ + OH với K B=3.10 -10

Muối Hipohalogenit

- Trong môi trƣờng kiềm: 3XO- 2X - + XO 3-

- ClO - phân huỷ nhanh ở 750C

Ở nhiệt độ thƣờng: Cl2 + 2KOH KCl + KClO + H 2O









Khi đun nóng: 3Cl2 + 6KOHot 5KCl + KClO 3 + 3H 2O

- BrO phân huỷ chậm ở 0oC, phân huỷ nhanh ở nhiệt độ thƣờng

- IO phân huỷ ở tất cả các nhiệt độ

3I2 + 6KOH 5KI + KIO 3 + 3H 2O

Axit Hipohalogenơ và muối hipohalogenit đều là những chất oxi hoámạnh, tính oxi hoá giảm dần từ clo đến iot

3 ClO + 2NH 3 N2 + 3 Cl + 3H 2O

1.1.5.3. Axit Halogenơ (HXO2)

Ngƣời ta chỉ biết đến axit clorơ HClO2

Axit clorơ là hợp chất không bền, chỉ tồn tại trong dung dịch và phân

huỷ một phần: 4HClO2 2ClO 2 + HClO 3 + HCl + H 2O

Axit clorơ có độ axit trung bình, có hằng số phân ly là K 210

Muối Clorit bền hơn axit clorơ

NaClO 2 đƣợc điều chế: 2ClO2 + Na 2O2 2NaClO 2 + O 2

Khi đun nóng: 3NaClO2 NaCl + 2NaClO 3

Điều chế: Ba(ClO2)2 + H 2SO 4 2HClO 2 + BaSO 4

Huyền phù 1.1.5.4. Axit Halogenic (HXO3)

Axit HXO 3 là những axit mạnh một nấc lực axit giảm dần từ Cl đến I

Cả 3 axit HXO3 (HClO 3, HBrO 3, HIO 3) đều là chất oxi hoá mạnh tính

oxi hoá giảm từ clo đến iot.

- Tác dụng với S, P, As, SO2

4HClO 3 + 5S 2Cl 2 + 5SO 2 + 2H 2O

- Giấy hay bông bốc cháy ngay khi tiếp xúc với dd HClO3 40%

Điều chế: cho Halogenat tác dụng với axit H2SO 4









Ba(ClO 3)2 + H 2SO 4 2HClO 3 + BaSO 4 ¯

Riêng HIO 3: 3I 2 + 10HNO 3 6HIO 3 + 10NO - + 2H 2O

Muối halogenat bền hơn axit tƣơng ứng trong môi trƣờng trung tính,nhƣng muối halogenat có tính oxi hoá yếu hơn axit

Các muối halogenat đều không bền với nhiệt dễ bị phân huỷ tạo oxi

2KClO 3 o400 C 2KCl + 3O 2

-

2NH 4ClO 3o90 C N2

- + Cl 2 - + O 2- + 4H 2O

1.1.5.5. Axit Pehalogenic: HClO4, HIO4

HClO 4: axit pecloric là axit mạnh nhất

Axit pecloric khan là chất oxi hoá mạnh trong khi đó ở dung dịch loãnghầu nhƣ không có tính oxi hoá. Nhƣng trong môi trƣờng axit mạnh:

4ClO + 8H + + 8e Cl + 4H 2O

1.2. Tính chất hoá học của Oxi – Lƣu huỳnh

1.2.1. Tính chất hoá học của Oxi (16

8 O ) Oxi là nguyên tố phi kim hoạt động, có tính oxi hoá mạnh.

Tác dụng với kim loại: Oxi phản ứng với hầu hết các kim loại (trừ Au,

Pt...) 4Na + O 2 ot 2Na 2O

Tác dụng với phikim

4P + 5 O 2 ot 2P 2O5

Tác dụng với hợp chất

2H 2S + 3O 2 ot 2SO 2 + 2H 2O

4NH 3 + 5O 2 ot

Pt 4NO - + 6H 2O

1.2.2. Điều chế Oxi









Trong phòn g thí nghiệm: bằng phản ứng phân huỷ những hợp chất oxi,kém bền với nhiệt nhƣ KMnO4, KClO 3, H 2O2...

2H 2O2 2MnO

2H 2O + O 2 Trong công nghiệp

- Đi từ không khí: Chƣng cất phân đoạn không khí lỏng thu đƣợc khíOxi ở-183 oC

- Đi từ nƣớc: 2H2O 2 4

®pH SO hoÆcNaOH¾ ¾ ¾ ¾ ¾¾® 2H 2 + O 2

1.2.3. Các hợp chất của Oxi

Ozon (O 3)

- Tính chất hoá học

Ozon là một chất có tính oxi hoá mạnh, mạnh hơn Oxi.

+ Ozon oxi hoá hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt)

2Ag + O 3 Ag 2O + O 2

+ Tác dụng với hợp chất

PbS + 4O 3 PbSO 4 + 4O 2

O3 phá huỷ nhanh chóng cao su, nhiều chất hữu cơ khác nhƣancol...

+ O 3 có tính oxi hoá rất mạnh trong môi trƣờng axit cũng nhƣ môi

trƣờng bazơ : 2KI + O 3 + H 2O I2 + 2KOH + O 2

-Ở trên tầng cao của khí quyển: 3O2 UV 2O 3

Nƣớc (H2O)

- Tính chất hoá học

H2O là hợp chất có khả năng phản ứng kết hợp với nhiều oxit của cácnguyên tố và với các muối, tƣơng tác đƣợc với nhiều nguyên tố.

Nƣớc vừa có tính oxi hoá vừa có tính khử.

2Na + 2H 2O 2NaOH + H 2









Bột Mg và Al đang cháy sẽ tiếp tục cháy trong hơi nƣớc ở 1000C, các

kim loại nhƣ Fe, Zn, Ni,... phản ứng thuận nghịch với nƣớc ở to cao

Nƣớc còn là chất xúc tác: 2NO + O2 2h¬i H O

¾ ¾ ¾® 2NO 2 Hiđropeoxit (H2O2)

- H 2O2 là hợp chất ít bền, dễ bị phân huỷ, phân huỷ nhanh khi có xúctác.

2H 2O2 2xtMnO 2H 2O + O 2

- Dung dịch lỏng H2O2 có tính axit mạnh hơn nƣớc

H2O2 + H 2O H 3O+ + HO 2-

H2O2 + Ba(OH) 2 BaO 2 + 2H 2O

BaO 2 + H 2SO 4 BaSO 4 + H 2O2

- H 2O2 vừa có tính oxi hoá vừa có tính khử.

H2O2 + KNO 2 H 2O + KNO 3

5H 2O2 + 2KMnO 4 + 3H 2SO 4 2MnSO 4+ 5O 2 +K 2SO 4 +8H 2O

- Điều chế Trong công nghiệp: H2O2 đƣợc điều chế bằng phƣơng pháp điện phân

và phƣơng pháp antraquinol.

Trong phòng thí nghiệm:

H2SO 4 + BaO 2 BaSO 4 + H 2O2

1.2.4.Tính chất hoá học của Lƣu huỳnh Lƣu huỳnh là một nguyên tố tƣơng đối hoạt động, đặc biệt là khi đun

nóng.

Lƣu huỳnh thể hiện tính oxi hoá khi tác dụng với H2 và kim loại.

- Với H2:oS tà phƣơng+ H o

2 o300 C

H 12 S 2 ( H = -20,08 KJ)

- Với kim loại: Hgo + S o Hg 2 S 2









Lƣu huỳnh thể hiện tính khử khi tác dụng với chất oxi hoá

- Với những nguyên tố phi kim hoạt động nhƣ clo, flo, oxi,...

So

+ Oo2

ot

S 4

O 22 H = -297 KJ

- Với những chất oxi hoá nhƣ KNO3, KClO 3, K 2Cr 2O7, HNO 3,

H2SO 4đ,… 2KClO 3 + 3S 2KCl + 3SO 2

Lƣu huỳnh không tan trong nƣớc nhƣng có thể tan trong dung dịchkiềm hoặc trong kiềm nóng chảy.

3S + 6NaOH 2Na 2S + Na 2SO 3 + 3H 2O

Lƣu huỳnh tan trong dung dịch sunfua và dung dịch sunfit.

S 2 + nS S 2n 1 SO 2

3 + S 22 3S O

1.2.5. Sản xuất Lƣu huỳnh

Khai thác lƣu huỳnh: trong lòng đất. Sản xuất lƣu huỳnh từ hợp chất

- Đốt H2S trong điều kiện thiếu không khí

2H 2S + O 2 ot 2S + 2H 2O

Dùng H 2S khử SO2: 2H 2S + SO 2 ot 3S + 2H 2O

- Ngoài ra, ở nhiệt độ 6000C trong các lò hầm.

FeS 2 ot FeS + S

1.2.6. Các hợp chất của Lƣu huỳnh

1.2.6.1. Đihiđrosunfua (H2S) Tính chất hoá học

- Tính axit yếu

H2S + H 2O H3O + HS K 1 = 10 -7

HS + H 2O H 3O + S 2 K 2 = 10 -14

- Tính khử mạnh









2H 2Skhí + 3O 2 ot 2SO 2 + 2H 2O

2KMn 7 O4+5H 2S 2 +3H 2SO 4 2Mn 2 S 6 O4+5S o +K 2SO 4 +8H 2O

Điều chế - Trong công nghiệp: H2S là sản phẩm phụ của quá trình tinh chế dầu

mỏ và khí thiên nhiên.

- Trong phòng thí nghiệm: FeS + 2HCl FeCl 2 + H 2S

1.2.6.2. Muối sunfua (S2 ) Tính chất hoá học

- Một số muối sunfua có thể tác dụng với axit:

Na 2S + 2HCl 2NaCl + H 2S

ZnS + H 2SO 4(l) ZnSO 4 + H 2S

- Một số muối sunfua của kim loại nặng nhƣ: PbS, CuS không tan trongnƣớc và axit HCl, H 2SO 4 loãng.

Điều chế - Cho kim loại tác dụng trực tiếp với lƣu huỳnh

Fe + S FeS

- Sunfua kim loại kiềm và kiềm thổ

BaSO 4 + 4Co600 800 C BaS + 4CO

- Các sunfua kim loại dễ tan: H2S + 2NaOH Na 2S + 2H 2O

- Các sunfua ít tan của các kim loại nặng

(NH 4)2S + Pb(CH 3COO) 2 PbS + 2CH 3COONH 4

Có thể thay (NH4)2S bằng: Na2S, K 2S…1.2.6.3. Lƣu huỳnh đioxit (SO2)

Tính chất hoá học

- SO 2 là oxit axit









H2O + SO 2 H2SO 3

SO 2 + 2NaOH Na 2SO 3 + H 2O

- SO 2 là vừa là chất khử vừa là chất oxi hóaS 4 O2 + Br o

2 + 2H 2O 2HBr 1 + H 2S 6 O4

S 4 O2 + 2 H 2S 2 3S o + 2H 2O

Điều chế SO2 - Trong phòng thí nghiệm:

ot 2 3 2 4 2 4 2 2

Na SO H SO Na SO H O SO

- Trong công nghiệp:

Đốt cháy S: S + O2 ot SO 2

Đốt quặng sunfua kim loại:

4FeS 2 + 11O 2 ot 2Fe 2O3 + 8SO 2

1.2.6.4. Lƣu huỳnh trioxit (SO3)


- Là oxit axit: SO 3 + H 2O H 2SO 4 H<0

SO 3 + 2NaOH Na 2SO 4 + H 2O

- SO 3 kết hợp với HF, HCl tạo thành axit halogensunfonic

SO 3 + HCl HSO 3Cl

- SO 3 là chất oxi hoá mạnh, nó tƣơng tác với halogenua (nhất là iođua)

của các kim loại và không - kim loại giải phóng halogen.

1.2.6.5. Axit Sunfuric H2SO4

Tính chất hoá học của dung dịch axit H2SO 4 loãng

H2SO 4 là một axit mạnh, hai nấc.

Dung dịch H2SO 4 loãng có các tính chất chung của axit

- Làm đổi màu quỳ tím thành đỏ









- Tác dụng với kim loại hoạt động giải phóng khí hiđro

Zn + H 2SO 4 ZnSO 4 + H 2

- Tác dụng với bazơ H2SO 4 + 2NaOH Na 2SO 4 + 2H 2O

- Tác dụng với oxit bazơ

H2SO 4 + CuO CuSO 4 + H 2O

- Tác dụng với muối của axit yếu hơn

H2SO 4 + CaCO 3 CaSO 4 + H 2O + CO 2

Tính chất hoá học của H2SO 4 đặc - Tính oxi hoá mạnh

H2SO 4 đặc, nóng oxi hoá đƣợc hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt) và phi

kim nhƣ C, S, P,... và nhiều hợp chất.

6H 2S6O4đ + 2Fe

o

ot Fe 32 (SO 4)3 + 3S 4 O2 + 6H 2O

2H2S

6O

4đ + S

o

ot 3 S 4 O2 + 2H 2O

H2S6O4đ + 8HI

1 4I o

2 + H 2S 2 + 4H 2O

Axit H 2SO 4 đặc, nguội làm Fe, Al, Cr,... bị thụ động hoá

- Tính háo nƣớc

Cn(H2O)m 2 4H SO đ nC + mH 2O

Sau đó một phần: C + 2H2SO 4đ CO 2 + 2SO 2 + 2H 2O

Điều chế H2SO 4

Trong công nghiệp: H2SO 4 đƣợc sản xuất bằng phƣơng pháp phòng chì

(1758) hay gọi là phƣơng pháp nitro hoá và phƣơng pháp tiếp xúc (1831).

- Phƣơng pháp phòng chì: cho phép điều chế H2SO 4 nồng độ 60-70%

2SO 2 + O 2 + NO + NO 2 + H 2O 2NOHSO 4

2NOHSO 4 + H 2O 2H 2SO 4 + NO + NO 2









- Phƣơng pháp tiếp xúc: gồm 3 công đoạn

(1) Sản xuất SO2: 4FeS 2 + 11 O 2 ot 2Fe 2O3 + 8SO 2

S + O 2 ot SO 2

(2) Sản xuất SO 3: 2SO 2 + O 2

o

2 5

450 C

V O 2SO 3

(3) Sản xuất H2SO 4

H2SO 4 + nSO 3 H2SO 4.nSO 3 (oleum)

H2SO 4.nSO 3 + nH 2O (n+1)H 2SO 4

1.2.6.6.Muối sunfat và nhận biết ion sunf at ( 24SO )

Muối Sunfat: Có 2 loại muối - Muối trung hoà (muối sunfat): Na2SO 4, BaSO 4,…

- Muối axit (muối hiđrosunfat): NaHSO4, Ba(HSO 4)2,…

Nhận biết ion sunfat: dùng ion2Ba

tạo BaSO4 kết tủa trắng

H2SO 4(dd) + BaCl 2(dd) BaSO 4 + 2HCl (dd)

Na 2SO 4(dd) + BaCl 2(dd) BaSO 4 + 2NaCl (dd)

1.3. Tính chất hoá học của Nitơ- Photpho

1.3.1. Tính chất hoá học của Nitơ -Ở nhiệt độ thƣờng, nitơ khá trơ về mặt hoá học, chỉ tác dụng với Li.

6Li o + N o2 2Li 1

3 N 3

-Ở nhiệt độ cao, nitơ trở lên hoạt động hơn + Tính oxi hoá

Tác dụng với H2: N o2 + 3H o

2 o400 600 C

200 1000amt,Fe 2N 3 H 1

3

Tác dụng với các kim loại: Ca, Mg, Al,...

N o2 + 3Mg o

o600 C Mg 23 N 3

2









+ Tính khử: N 2 + O 2 o3000 C

tialöa®iÖnˆ ˆ ˆ ˆ ˆ†‡ ˆ ˆ ˆ ˆ ˆ 2NO

N 2 + CaC 2 o1000 C C + CaCN 2

1.3.2. Điều chế N2 - Trong phòng thí nghiệm: Nhiệt phân muối amoni nitr it

NH 4 NO 2 ot N2 - + 2H 2O

(Hoặc NH4Cl bh + NaNO 2 bhot N 2 + NaCl + 2H 2O)

- Trong công nghiệp: Chƣng cất phân đoạn không khí lỏng.

1.3.3. Một số hợp chất của Nitơ 1.3.3.1. Amoniac (NH3)

- Tính bazơ yếu + Tác dụng với nƣớc tạo dung dịch bazơ yếu

NH 3 + H 2O NH 4

+

+ OH

+ Tác dụng với axit: NH3 + HCl NH 4Cl

+ Tác dụng với muối: Al3+ 3NH 3 + 3H 2O Al(OH) 3 + 3NH 4

+

- Khả năng tạo phức với một số ion: Cu2, Ag , Zn

2,...

Cu(OH) 2 + 4NH 3 [Cu(NH 3)4](OH) 2

- Tính khử + Tác dụng với O2

o

t3 o o 23 2 2 24N H 3O 2N 6H O

o800 900 C3 o 2 2 23 2 2Pt4N H 5O 4N O 6H O

sî i ami¨ ng3 o 5 2

3 2 4 3 2muéi Pt2N H 2O NH N O H O- + -+ ¾ ¾ ¾ ¾® +

+ Tác dụng với halogen 3 o o 1

3 2 22N H 3Cl N 6HCl









3 o 3 1 13 2 3 44N H 3F N F 3NH F

I2 tác dụng với dung dịch NH3 tạo kết tủa đen (NI3.NH 3)

+ Tác dụng với oxit kim loại ot2 3 o o

3 2 23Cu O 2N H N 3H O 3Cu

- Phản ứng thế nguyên tử H trong phân tử NH3 lần lƣợt bằng các kim

loại hoạt động tạo thành amiđua (NH2 ), imiđua (NH2 ), nitrua (N 3 )o

o

300 C3 2 2

800 900 C3 2

2Na 2NH 2NaNH H

2Al 2NH 2AlN 3H

Điều chế NH3

- Trong phòng thí nghiệm ot

4 2 3 2 22NH Cl Ca(OH) 2NH CaCl 2H O

- Trong công nghiệp o400 600 C

2(k) 2(k) 3(k)200 1000atm,Fe N 3H 2NH

1.3.3.2. Muối amoni (NH4 ) Tính chất hoá học

- Tất cả các muối amoni đều tan trong nƣớc và bị thuỷ phân

4 2 3 3 NH H O NH H O

- Tác dụng với dung dịch kiềm o

t4 2 4 2 4 3 2(NH ) SO 2NaOH Na SO 2NH 2H O

- Dễ bị nhiệt phân

+ Muối amoni chứa gốc của axit không có tính oxi hoá khi đun nóng bị phân huỷ thành NH3









o

o

o

t4 (r) 3(k) (k)

t4 2 3 3(k) 4 3

t4 3 3 2 2

NH Cl NH HCl

(NH ) CO NH NH HCO

NH HCO NH CO H O

+ Muối amoni chứa gốc axit có tính oxi hoá nhƣ HNO3, HNO 2 khi bị

nhiệt phân cho ra N2, N2O, H 2Oo

o

t4 2 2 2

t4 3 2 2

NH NO N 2H O

NH NO N O 2H O

1.3.3.3. Nitơ đioxit NO2 - Là chất khí màu nâu đỏ, dễ trùng hợp tạo thành N2O4 nên tồn tại cân

bằng: 2 2 42NO N O

- NO 2 là anhiđrit của axit nitric và axit nitrơ

2 2 2 3

2 2 3 2

2NO H O HNO HNO

2NO 2NaOH NaNO NaNO H O

- NO 2 vừa có tính khử vừa có tính oxi hoá 4 o 3

2 2 3 2

4 o 1 22 2

4 2 4 22 2

o 4 5 2 o3 2 2 5 2

4 52 2 2 3

2N O 7H 2N H 4H O

N O 2Cu Cu O N O

N O C O C O N O

O 2N O N O O

H O 2N O 2HN O

1.3.3.4. Axit nitric (HNO3)


- Tính axit

HNO 3 là axit mạnh 3 2 3 3HNO H O H O NO

+ Làm đổi màu quỳ tím thành đỏ

+ Tác dụng với oxit bazơ 3 3 2 22HNO CuO Cu(NO ) H O









+ Tác dụng với bazơ 3 3 2HNO NaOH NaNO H O

+ Tác dụng với muối

3 3 3 2 2 2CaCO 2HNO Ca(NO ) H O CO

+ Tác dụng với kim loại

Fe + 2HNO 3 (rất loãng) ¾ ¾® Fe(NO 3)2 + H 2

- Tính oxi hoá mạnh

+ Với kim loại

HNO 3 oxi hoá hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt) sản phẩm khử

khác nhau tuỳ thuộc nồng độ HNO3 và tính khử của kim loại.

3M HNO muối + H2O +X(NO 2, NO, N 2O, N 2, 4 NH ,...)

(Muối ở trạng thái hoá trị cao nhất)

Fe + 4HNO 3(l) ¾ ¾® Fe(NO 3)3 + NO - + 2H 2O

Al, Fe, Cr,... bị thụ động hoá trong HNO3 đặc, nguội.

+ Với phi kim HNO 3 đặc oxi hoá đƣợc nhiều phi kim nhƣ C, S, P,... đƣa phi kim lên

trạng thái oxi hoá cao nhất. oto 5 6 4

3đ 2 4 2 2S 6HN O H S O 6N O 2H O

+ Với hợp chất

3H 2S + 2HNO 3(loãng) 3S + 2NO + 4H 2O

Nhiều chất hữu cơ bị phá huỷ hoặc bốc cháy khi tiếp xúc với axit HNO3 đặc. Điều chế HNO3

- Trong phòng thí nghiệm:

KNO 3(rắn)+ H 2SO 4(đặc) ¾ ¾® KHSO 4+ HNO 3

- Trong công nghiệp: đi từ NH3, gồm 3 giai đoạn:









oPt

3 2 2800 900 C

2 2

2 2 2 3

(1) 4NH 5O 4NO 6H O

(2) 2NO O 2NO

(3) 4NO O 2H O 4HNO

1.3.3.5. Muối nitrat ( 3 NO )

- Tất cả các muối nitrat đều tan trong nƣớc

- Có tính oxi hoá trong môi trƣờng axit 2

3 2

5 2 4 o 1 32 2 2 4

3Cu 8H 2NO 3Cu 2NO H O

(N N O; N O ; N ; N O; N H )

- Dễ bị nhiệt phân

+ Muối nitrat của các kim loại hoạt động mạnh (K, Na,...) bị phân huỷ

thành muối nitrit và oxi:ot

3 2 22KNO 2KNO O

+ Muối nitrat của Mg, Zn, Fe, Pb, Cu,... bị phân huỷ thành oxit kim loại

tƣơng ứng, NO2 và O 2:ot

3 2 2 22Cu(NO ) 2CuO 4NO O

+ Muối nitrat của Ag, Au, Hg,... bị phân huỷ thành kim loại tƣơng ứng

NO 2 và O 2:ot

3 2 22AgNO 2Ag 2NO O

1.3.4. Tính chất hoá học của Photpho

Tính oxi hoá

Khi đun nóng P tƣơng tác với nhiều kim loại tạo thành photphua. o o 1 3

3P 3Na Na P

Tính khử (tính chất cơ bản)

- Với Oxi 4 oP + 5 o2O (đủ hoặc dƣ)

ot 5 2

2 5P O

4 oP + 3 o2O (thiếu)

ot 3 2

2 3P O

- Với halogen o o 3 12 32P 3Cl 2P Cl

- Với các chất oxi hoá khác









oto 6 3 5tr 2 2 7 2 2 3 2 56P 5K Cr O 5K O 5Cr O 3P O

Riêng P trắng có thể giải phóng kim loại khỏi dung dịch muối Au, Ag,

Pb, Cu: 3 2 3 4 3P 5AgNO 4H O 5Ag H PO 5HNO

o800 Cđ 2 3 4 22P 8H O 2H PO 5H

1.3.5. Điều chế Photpho

3 4 2 2 3Ca (PO ) 3SiO 5C 3CaSiO 2P 5CO

1.3.6. Một số hợp chất của Photpho1.3.6.1. Photpho(V) oxit (P2O5):

P2O5 là hợp chất màu trắng, hút nƣớc mạnh

2 5 2 3 4P O 3H O 2H PO

P2O5 là oxit axit

o

2 5 3 4 2

t cao2 5 2 3 4

P O 6NaOH 2Na PO 3H O

P O 3Na O 2Na PO

Điều chế:4 P + 5 2O (đủ hoặc dƣ) ot P2O5

1.3.6.2. Axit phophoric H3PO4 Tính axit

H3PO 4 là axit trung bình, trong dung dịch nó phân ly theo 3 nấc:

3 4 2 4

22 4 4

2 34 4

H PO H H PO

H PO H HPO

HPO H PO

H3PO 4 thể hiện đầy đủ tính chất của một axit:

+ Làm đổi màu quỳ tím thành đỏ

+ Tác dụng với kim loại: 3 4 3 4 2 22H PO 3Zn Zn (PO ) 3H

+ Tác dụng với oxit bazơ: 3 4 3 4 2 22H PO 3CaO Ca (PO ) 3H O









+ Tác dụng với bazơ:H3PO 4 + 3NaOH ¾ ¾® Na 3PO 4 + 3H 2O

+ Tác dụng với muối

3 4 2 3 4 2

3 4 2 3 3 4 2 2

2H PO 3BaCl Ba (PO ) 6HCl2H PO 3Na CO 2Na PO 3H O 3CO

Tác dụng bởi nhiệt o

o

200 250 C3 4 4 2 7 2

400 500 C4 2 7 3 2

2H PO H P O H O

H P O 2HPO H O

Các axit HPO 3, H 4P2O7 có thể kết hợp tạo H3PO 4

Điều chế H3PO 4

- Trong phòng thí nghiệmot

3đ 3 4 2 2P 5HNO H PO 5NO H O

- Trong công nghiệp o

o

t3 4 2 2 4 đ 4 3 4

t

2 2 5

2 5 2 3 4

(1) Ca (PO ) 3H SO 3CaSO 2H PO

(2) 4P 5O 2P O

P O 3H O 2H PO

1.4. Vị trí các kiến thức về nhóm Halogen, Oxi- Lƣu huỳnh, Nitơ -Photpho trong chƣơng trình hoá học phổ thông.

Nhóm Halogen: Chƣơng 5/ SGK hóa học lớp 10

Oxi- Lƣu huỳnh: Chƣơng 6/SGK hóa học lớp 10

Nitơ - Photpho: Chƣơng 2/ SGK hóa học lớp 11









CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU 2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu

2.1.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết Tìm hiểu vấn đề lý thuyết liên quan đến phần nghiên cứu, các phản ứncó liên quan đến các chất vô cơ đƣợc giảng dạy trong môi trƣờng phổ thông.

Tổng hợp và xử lý tài liệu bằng phƣơng pháp khái quát hoá, thống kê

logic.

2.1.2. Phƣơng pháp thực nghiệm

2.1.2.1. Điều tra, tổng hợp, so sánh

Điều tra: Nhằm đánh giá việc sơ đồ hoá phản ứng vô cơ trong quá trìnhgiảng dạy hoá học vô cơ ở trƣờng phổ thông, tôi đã soạn một số đề kiểm tvề sơ đồ phản ứng dƣới dạng câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọtrắc nghiệm khách quan ghép đôi, trắc nghiệm khách quan phối hợp với tựluận. Sau đó tiến hành kiểm tra ở một số lớp của trƣờng THPT Văn Giang

Hƣng Yên.

Tổng hợp: Sau khi có kết quả của bài kiểm tra sẽ tổng hợp để đánh gikết quả thu đƣợc.

So sánh: So sánh kết quả giữa các lớp đã tiến hành kiểm tra.

2.1.2.2. Sử dụng trắc nghiệm khách quan Trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn

Trắc nghiệm ghép đôi

Trắc nghiệm khách quan phối hợp với tự luận

2.1.2.3. Thử nghiệm sƣ phạm Tôi đã xây dựng đƣợc hai đề gốc về sơ đồ phản ứng dƣới dạng câu h

trắc nghiệm kết quả phối hợp với tự luận. Từ hai đề gốc này, tôi đã mã hothành bốn đề khác nhau, sau đó tôi thu đƣợc kết quả, phân tính số liệu.









Vận dụng sơ đồ phản ứng trong giảng dạy tiết luyện tập để ôn tập, củcố kiến thức.

2.2. Mục đích nghiên cứu Xem xét mối quan hệ giữa các chất vô cơ (cụ thể là nhóm Halogen, Oxi – Lƣu huỳnh, Nitơ – Photpho và các hợp chất của chúng) thông qua tính chất,điều chế để từ đó thiết lập nên sơ đồ phản ứng nhằm phục vụ cho việc giảdạy hoá học ở trƣờng phổ thông.

Việc thiết lập sơ đồ phản ứng còn giúp cho học sinh dễ học, tƣ duy linhoạt, kiến thức đƣợc củng cố, mở rộng, đào sâu. Ngoài ra, còn giúp cho họsinh các kỹ năng viết phƣơng trình hoá học.2.3. Đối tƣợng nghiên cứu

Một số chất vô cơ thuộc phần phi kim: các đơn chất và các hợp chất(axit, bazơ, muối,…) của Halogen, Oxi – Lƣu huỳnh, Nitơ – Photpho (các

chất này liên quan đến chƣơng trình hoá học lớp 10, 11 trung học phổ thông)đƣợc sử dụng để sơ đồ hoá phản ứng.

Học sinh trung học phổ thông.

2.4. Nhiệm vụ nghiên cứu Sơ đồ hoá phản ứng vô cơ liên quan đến Halogen, Oxi – Lƣu huỳnh,

Nitơ – Photpho.

Thử nghiệm sƣ phạm.









CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 3.1. Sơ đồ hoá phản ứng của nhóm Halogen

3.1.1. Dạng 1: Sơ đồ biểu diễn mối quan hệ giữa các chất mà trong sơ đồtất cả các chất đều biết Để thiết lập nên sơ đồ dạng này ngƣời ta dựa vào tính chất hoá họ

cũng nhƣ các phƣơng pháp điều chế các chất nhóm halogen từ đó sơ đồ ho

phản ứng tạo thành sơ đồ phản ứng.

Dạng này khá đơn giản, dễ làm bởi trong sơ đồ các chất đều đã biếthọc sinh chỉ cần tìm chất phản ứng với nó hay điều kiện của phản ứng là viđƣợc phƣơng trình hoá học của phản ứng

VD: Sơ đồ hóa phản ứng vô cơ thể hiện tính chất hoá học của clo

Để thiết lập đƣợc sơ đồ dạng này ta đi từ tính chất của clo là một phkim hoạt động mạnh, tác dụng với hiđro, tác dụng với nƣớc, với dung dịchkiềm, với kim loại.

Để điều chế clo trong phòng thí nghiệm ngƣời ta tiến hành cho HCl tác

dụng với chất oxi hoá mạnh (MnO2, KClO 3,…), còn trong công nghiệp tiếnhành điện phân dung dịch NaCl có màng ngăn xốp.

Từ các tính chất trên ta thiết lập đƣợc một số sơ đồ sau:

Sơ đồ 1 Nƣớc Clo

(1)

(2)

HCl Cl 2 nƣớc Javel (3) (4)

(7)(6) (5)

(8)

NaClCác phản ứng minh họa:

2 2(1) Cl H O HCl HClO









o

o

t2 2 2 2

askt2 2

2 2

2

đpdd2 2 2m.n.x

400 Ctt 2 4 đ 2 4

2

(2) MnO 4HCl MnCl Cl 2H O

(3) Cl H 2HCl

(4) Cl 2NaOH NaCl NaClO H O(5) 2Na Cl 2NaCl

(6) 2NaCl 2H O 2NaOH Cl H

(7) 2NaCl H SO Na SO 2HCl

(8) HCl NaOH NaCl H O

Sơ đồ 2 (3) (4) (5) (6) K 2Cr 2O7 Br 2 HBr ZnBr 2 ZnCl 2 AgCl

(1) (2)

(13) (7) (9) (10) (11) (12) S Cl 2 KClO 3 O2 Fe 3O4 FeCl 2 FeCl 3

(14) (8)

(15) (16) (17) (18) (19) CaOCl 2 KCl HCl Cl 2 CaCl 2 Ca(OH) 2

(20)

Các phản ứng minh họa:

o

o

2 2 7 2 3 2

2 2

t2 2

2 2

2 2 2 2

2 3 3 2

t2 đđ 3 2

(1) K Cr O 14HCl 3Cl 2CrCl 2KCl 7H O

(2) Cl 2NaBr 2NaCl Br

(3) Br H 2HBr

(4) 2HBr Zn ZnBr H

(5) ZnBr Cl ZnCl Br

(6) ZnCl 2AgNO 2AgCl Zn(NO )

(7) 3Cl 6KOH KClO 5KCl 3H O(8) K

o

2

o

o

3 2 2

t3 2MnO

t2 3 4

3 4 2 2

t2 2 3

ClO 6HCl KCl 3Cl 3H O

(9) 2KClO 2KCl 3O

(10) 3Fe 2O Fe O

(11) Fe O 8HCl Fe 4FeCl 4H O

(12) 2FeCl Cl 2FeCl









đđ

đđ

đ

o

o

o

2 2

2 2 2 2

2250 C

tt 2 4 4

400 Ctt 2 4 2 4

4(r) 2 2 2

t2

(13) Cl H S S 2HCl

(14) CaOCl 2HCl CaCl Cl H O

(15) Cl 2K 2KCl(16) KCl H SO KHSO HCl

hoÆc 2KCl H SO K SO 2HCl(17) 16HCl 2KMnO 2KCl 2MnCl 5Cl 8H O

(18) Cl Ca

+ ¾ ¾® ¯ ++ ¾ ¾® + - +

+ ¾ ¾®+ ¾ ¾ ¾® +

+ ¾ ¾ ¾® ++ ¾ ¾® + + - +

+ ¾ 2

®pdd2 2 2 2 2m.n.x

2 2 2 2

CaCl

(19) CaCl 2H O Ca(OH) Cl H

(20) Ca(OH) Cl CaOCl H O

¾®+ ¾ ¾ ¾® + - + -

+ ¾ ¾® +

Sơ đồ 3: NH 4Cl

(12) (17)

(1)

KCl (11) (2) HCl(13) (14) (10) Cl 2 (3) (19) (18)

(9) (4)

KClO (15) (8) (5) (21) FeCl 3 (16) (20)

KClO 3 (7) (6) BaCl 2

(22)

CaCl 2 CaOCl 2

Các phản ứng minh hoạ:

đ

o

o

o

o

o

t

2 3 4 2as

2 2

t2 2 2 2

t2 3

t2 2

30 C2 2bét 2 2

(1) 3Cl 8NH 6NH Cl N

(2) Cl H 2HCl

(3) 4HCl MnO MnCl Cl 2H O

(4) 3Cl 2Fe 2FeCl

(5) Cl Ba BaCl

(6) Cl Ca(OH) CaOCl H O

+ ¾ ¾® ++ ¾ ¾®

+ ¾ ¾® + - +

+ ¾ ¾®

+ ¾ ¾®

+ ¾ ¾¾® +









o

o

o

o

t2 2

t2 3 2

2 2

2

đpncr 2

t4 3 2

30 500 C3

đp2

(7) Cl Ca CaCl

(8) 3Cl 6KOH 5KCl KClO 3H O

(9) Cl 2KOH KCl KClO H O(10) Cl 2K 2KCl

(11) 2KCl 2K Cl

(12) NH Cl KOH KCl NH H O

(13),(16) 3KClO KClO 2KCl

(14) 2KCl 2H O

o

2

o

dd2km.n

t3 2xt MnO

t4 3

3 2 2

2 3 3 2

3 2 3 2

2 2 4 4

2KClO 2H

(15) 2KClO 2KCl 3O(17) NH Cl NH HCl

(18) 2FeCl 2HI 2FeCl I 2HCl

(19) Fe O 6HCl 2FeCl 3H O

(20) 2FeCl 3Ba(OH) 2Fe(OH) 3BaCl

(21) BaCl H SO BaSO 2HCl

2 2 2 2(22) CaOCl 2HCl CaCl H O Cl

Sơ đồ 4 KClO KClO (3) KClO 3 (4) H 2SO 4

(6) (1) (2)

(7) (8) (9) (5)

AgCl Cl 2 Ca(ClO 2)2 CaCl 2 Cl 2 (16) (10) (11) (13)

(15)

O2 FeCl 3(12) BaCl 2 (14) BaSO 4

(17) Fe 2(SO 4)3 Các phản ứng minh hoạ:

o

o

đ 2 2

2 2

70 C3

t3 đ 2 2

2 2 2 2 4

as2

2 2 2 2 2

(1) KClO 2HCl KCl Cl H O

(2) Cl 2KOH KCl KClO H O

(3) 3KClO KClO 2KCl

(4) KClO 6HCl KCl 3Cl 3H O

(5) Cl SO 2H O 2HCl H SO

(6) 2AgCl 2Ag Cl

(7) 2Cl 2Ca(OH) CaCl Ca(ClO) 2H O









đ

đ

o

o

o

t2 2 3 2

pnc2(r) 2

xt2(kh«ngkhÝ) 2 2150 C

t2 3

3 2 3 2

pnc2(r) 2

2(r

(8) 3Ca(ClO) 2CaCl Ca(ClO )

(9) CaCl Ca Cl

(10) 4HCl O 2Cl 2H O(11) 3Cl 2Fe 2FeCl

(12) 2FeCl 3Ba(OH) 2Fe(OH) 3BaCl

(13) BaCl Ba Cl

(14) BaCl

¾ ¾® +¾ ¾¾® + -

+ ¾ ¾ ¾® - ++ ¾ ¾®

+ ¾ ¾® ¯ +¾ ¾¾® + -

) 2 4 4

4 2 2 4 2 4 3

2 3 2 4 2 4 3 2

2 4 3 2 4 3

Na SO BaSO 2NaCl

(15) 2FeSO Cl H SO Fe (SO ) 2HCl

(16) Fe O 3H SO Fe (SO ) 3H O(17) Fe (SO ) 3BaCl 3BaSO 2FeCl

+ ¾ ¾® ¯ ++ + ¾ ¾® +

+ ¾ ¾® ++ ¾ ¾® ¯ +

3.1.2. Dạng 2: Sơ đồ hoá phản ứng trong đó chỉ biết một số chất và điềukiện của phản ứng.

Để thiết lập nên sơ đồ dạng này ta phải tìm các dữ liệu liên quan, cácdữ liệu phải là tính chất, phản ứng đặc trƣng của đơn chất và hợp chất nhó

halogen, từ các dữ liệu đó, xem xét chất nào cần cho biết, chất nào cần tìm đthiết lập nên sơ đồ.

Dạng này khó hơn đòi hỏi học sinh vận dụng linh hoạt các mối liên hệgiữa các chất với nhau để tìm đáp án.

Dựa trên tính chất của đơn chất, hợp chất nhóm Halogen ta thu đƣợcmột số sơ đồ sau:

Sơ đồ 1:ot

3

2 2 4

(1) KClO A B(2) A MnO H SO C D E F

(3) ®pnc A G C¾ ¾¾® +

(4)ot

3C L KClO A F

(5) C L KClO A F

(6)ot

3 1KClO A B









Theo giả thiết ta có:

A: KCl , 2B: O , 2C:Cl , 2 4D: K SO , 2E:MnCl ,

2F: H O , G: K, L: KOH, 1 4B :KClO Các phản ứng minh hoạ:

o

o

o

t3 2

2 2 4 2 2 4 2 2

đpnc(r) 2

t2 3 2

2 2

t3 4

(1) 2KClO 2KCl 3O

(2) 4KCl MnO 2H SO Cl 2K SO MnCl 2H O

(3) 2KCl 2K Cl

(4) 3Cl 6KOH KClO 5KCl 3H O

(5) Cl 2KOH KCl KClO H O(6) 4KClO KCl 3KClO

Sơ đồ 2: Theo đề bài:

A1: Mg, A 2: MgO, A 3: MgSO 4

B1: Cl 2, B 2: HCl, B 3: BaCl 2


o

o

đpnc2(r ) 2

t

2

2 4 4 2

as2 2

2 2 2

t2 2

2 2

4 2 4 2

(1) MgCl Mg Cl

(2) 2Mg O 2MgO(3) MgO H SO MgSO H O

(4) Cl H 2HCl

(5) 2HCl Ba(OH) BaCl 2H O

(6) Mg Cl MgCl

(7) MgO 2HCl MgCl H O

(8) MgSO BaCl BaSO MgCl

A1 A2 A 3

2MgCl MgCl 2 MgCl 2 2MgCl

B1 B2 B3









Sơ đồ 3:X (1) Cl 2

(2) X (3) Y (4) Z (5) X (6) NaNO 3

Biết X, Y, Z đều là hợp chất của Natri. Theo đề bài:

X: NaCl, Y: NaOH, Z: Na 2CO 3 đpnc

(r) 2

2

đpdd2 2 2m.n.x

2 2 3 2

2 3 2 2

3 3

(1) 2NaCl 2Na Cl

(2) Cl 2Na 2NaCl

(3) 2NaCl 2H O H Cl 2NaOH

(4) 2NaOH CO Na CO H O

(5) Na CO 2HCl 2NaCl CO H O

(6) NaCl AgNO NaNO AgCl

Sơ đồ 4:

(1) NaCl(r) + H 2SO 4 khí (A) + rắn (B)

(2) (A) + MnO 2 ot khí (C) + rắn (D) + lỏng (E)

(3) (C) + NaBr (F) + (G)

(4) (F) + NaI (H) + (I)

(5) (H) + hồ tinh bột dd xanh dƣơng

(6) (G) + AgNO 3 (J) + (K)

(7) (J) + as (L) + (C)

(8) (A) + NaOH (G) + (E)

(9) (C) + NaOH

(G) + (M) + (E)Theo đề bài:

A: HCl, B: Na 2SO 4, C: Cl 2, D: MnCl 2, E: H 2O, F: Br 2, G:NaCl,

H: I 2, I: NaBr, J: AgCl, K: NaNO 3, L: Ag, M: NaClO

Phản ứng minh hoạ:

tt 2 4 đ,n 2 4(1) 2NaCl H SO 2HCl Na SO









ot2 2 2 2

2 2

2 2

(2) 4HCl MnO Cl MnCl 2H O

(3) Cl 2NaBr Br 2NaCl

(4) Br 2NaI I 2NaBr

(5) I 2 + hồ tinh bột dung dịch xanh dƣơng.

3 3

as2

2

2 2

(6) NaCl AgNO AgCl NaNO

(7) 2AgCl 2Ag Cl

(8) HCl NaOH NaCl H O

(9) Cl 2NaOH NaCl NaClO H O

3.1.3. Dạng 3: Sơ đồ hoá phản ứng mà trong đó các chất đều chƣa biếtnhƣng biết điều kiện bên ngoài.

Để thiết lập nên sơ đồ này thì các dữ liệu liên quan phải là những dữliệu đặc trƣng, các dữ liệu này đều đƣợc xuất phát từ tính chất của các chất

Từ các tính chất đặc trƣng ta thu đƣợc một số sơ đồ sau:

Sơ đồ 1:

A1 A 2 A3 A4 X X X X X

B1 B2 B3 B4

X là hợp chất có nhiều trong nƣớc biển thƣờng gọi là muối ăn.

A1: là khí màu vàng lục, mùi hắc.

Theo đề bài:

X: NaCl, A 1: Cl 2, A 2: HCl, A 3: BaCl 2, A 4: FeCl 2

B1: Na, B 2: NaOH, B 3: Na 2CO 3, B 4: Na 2S


o

đpnc(r ) 2

t2

as2 2

(1) 2NaCl 2Na Cl

(2) 2Na Cl 2NaCl

(3) Cl H 2HCl









2 2

2 4 4 2

2 2

2 2 3 2

2 3 2 2 2 2

2

2 2 3 3

2 2

(4) 2HCl BaO BaCl H O

(5) BaCl FeSO BaSO FeCl

(6) 2Na 2H O 2NaOH H(7) 2NaOH CO Na CO H O

(8) Na CO H S Na S H O CO

(9) NaOH HCl NaCl H O

(10) BaCl Na CO BaCO 2NaCl

(11) Na S FeCl F

2 2

2 2

eS 2NaCl

(12) FeCl 2NaOH 2NaCl Fe(OH)

(13) Na S 2HCl 2NaCl H S

Sơ đồ 2: D + E + F

(3 (4) D + G + F

A (1) B (2) C (5)

(6) D + I

D

(1) là phản ứng điều chế ra khí B có màu vàng lục trong phòng thínghiệm.

C, D là hợp chất của kim loại mà nguyên tử có cấu hình electron ngoàicùng là 3d 64s2

Theo đề bài:

Nguyên tử có cấu hình e ngoài cùng là 3d 64s2 có cấu hình e đầy đủ là:1s22s22p63s23p 63d 64s2 nên có Z = 26, đó là Fe.

A: HCl, B: Cl 2, C: FeCl 3, D: FeCl 2

E: S, F: HCl, G: I 2, I: CuCl 2 o

o

t2 2 2 2

t2 3

(1) 4HCl MnO MnCl Cl 2H O

(2) 3Cl 2Fe 2FeCl









3 2 2

3 2 2

3 2 2

3 2

(3) 2FeCl H S 2FeCl S 2HCl

(4) 2FeCl 2HI 2FeCl I 2HCl

(5) 2FeCl Cu 2FeCl CuCl(6) 2FeCl Fe 3FeCl

Sơ đồ 3: A (1) B (2) C (3) D (4) E (5) F (6) G

A là đơn chất kim loại.

B, C, D, E, F là hợp chất khi đốt cháy cho ngọn lửa màu tím, B là bazơ.

G là khí màu vàng lục đƣợc điều chế từ F bằng cách điện phân nóngchảy hoặc điện phân màng ngăn xốp.

Theo đề bài:

B, C, D, E, F là hợp chất của Kali (K).

Nên A là K, G: Cl 2, F: KCl

B: KOH, C: KClO, D: KClO 3, E: KClO 4


o

o

o

2 2

2 2

t3

t3 4

t4 2

đpncr 2

đpdd2 2 2m.n.x

(1) 2K 2H O 2KOH H

(2) 2KOH Cl KCl KClO H O

(3) 3KClO KClO 2KCl

(4) 4KClO KClO 3KCl

(5) KClO KCl 2O

(6) 2KCl 2K Cl

or 2KCl 2H O 2KOH Cl H

Sơ đồ 4: A đpdd B (3) F +K (4) D

m.n.x (2) to

E + A

E + A: là dung dịch làm tẩy trắng vải sợi.









F: làm xanh hồ tinh bột.

Theo đề bài: E + A là dung dịch tẩy trắng vải sợi nên E + A là dung

dịch nƣớc Javel (NaCl + NaClO) đm.n.xA Bpdd nên A: NaCl, B: Cl 2

F: làm xanh hồ tinh bột nên F: I2


o

đ2 2 2m.n.x

2 2

2 2

t2

(1) 2NaCl 2H O 2NaOH Cl H

(2) Cl 2NaOH NaCl NaClO H O

(3) Cl 2NaI I 2NaCl(4) I 2K 2KI

pdd

3.2. Sơ đồ hoá phản ứng của Oxi – Lƣu huỳnh 3.2.1. Dạng 1. Sơ đồ biểu diễn mối quan hệ giữa các chất mà trong sơ đồtất cả các chất đều biết

Để thiết lập sơ đồ dạng này cần dựa vào tính chất hoá học của

Oxi – Lƣu huỳnh, của các hợp chất Oxi, hợp chất Lƣu huỳnh. Từ đósơ đồ hoá tạo thành sơ đồ phản ứng biểu diễn mối quan hệ giữa cácchất.

Ta thiết lập đƣợc một số sơ đồ sau:

Sơ đồ 1:

KMnO 4 Na 2O(7)

NaOH(8)

O 2 (9)

SO 2(10)

(11)

2 4 4(12)H SO CuSO

KNO 3(1) (6)

(14) CO 2 (15) CaCO 3

(16) CaCl 2(17) Ca(NO 3)2

(18) O2 (2) O2 (19)

(13)

KClO 3(3) (4) (5) O3 (20) I2

(21) KI (22) I2 (23) S

Al2O3 HgO (24) Ag 2O










o

o

o

2

6

o

o

t4 2 4 2 2

t3 2 2

t3 2MnO

đ2 3 2 NaAlF

t2

t2 2

2 2

đ2 2

(1) 2KMnO K MnO MnO O

(2) 2KNO 2KNO O

(3) 2KClO 2KCl 3O(4) 2Al O 4Al 3O

(5) 2HgO 2Hg O

(6) 4Na O 2Na O

(7) Na O H O 2NaOH

(8) 4NaOH 4Na O 2H O

(9) S

pnc

pnc

o

o

o

t2 2

2 2 2 2 4

t2 4đ 4 2 2

đpdd4 2 2 2 4

t2 2

O SO(10) SO Br 2H O H SO 2HBr

(11) Cu 2H SO CuSO SO 2H O

(12) 2CuSO 2H O 2Cu O 2H SO

(13) C O CO

(14) 6CO 2lá cây + 6H 2Orễ câyas

quanghî p¾ ¾ ¾¾® C6H12O6 + 6O 2

đ

o

2 3

3 2 2 2

2 3 3 2

t3 2 2 2 2

phãng ®iÖn2 3

3 2 2 2

2

pncr

(15) CO CaO CaCO

(16) CaCO 2HCl CaCl H O CO

(17) CaCl 2AgNO Ca(NO ) 2AgCl

(18) Ca(NO ) Ca(NO ) O

(19) 3O 2O

(20) O 2KI H O I O 2KOH

(21) 2K I 2KI

(22) 2KI 2K

+ ¾ ¾®+ ¾ ¾® + + -

+ ¾ ¾® + ¯

¾ ¾® + -¾ ¾ ¾ ¾®

+ + ¾ ¾® ¯ + - +

+ ¾ ¾®¾ ¾¾® + 2

2 2

3 2 2

I

(23) I H S 2HI S

(24) O 2Ag Ag O O

¯ + ¾ ¾® + ¯ + ¾ ¾® + -









Sơ đồ 2: H2S (1) (7) FeS 2

(8)

(13) (2) H2SO 4 (6)

(15)

S (10) (3) (4) (5) (14)SO 2 (9 SO 2 SO 3

(11) K 2SO 4(12)


o

o

2 2 2 2 4

3đ 2 4 2 2

2 2 2 2 4

2 4 2 4 2

3 2 2 4

t2 4 đ 4 2 2

t2 3 đ 3 3 2 4

(1) H S 4Cl 4H O H SO 8HCl

(2 S 6HNO H SO 6NO 2H O

(3 SO Br 2H O H SO 2HBr

(4) H SO 2KOH K SO 2H O

(5) SO H O H SO

(6) 2H SO Cu CuSO SO 2H O

(7) FeS 18HNO Fe(NO ) 2H SO 15N

o

o

o

2 5

o

2 2

2 2

t2 2 2

t2 2

2 4 2 2 4 4 2 4

3 2 4 2

t2 2

V O2 2 3450 500 C

2

O 7H O

(8) H S Cl S 2HCl

(9) SO 2H S 3S 2H O

(10) S O SO

(11) 5SO 2KMnO 2H O K SO 2MnSO 2H SO

(12) SO 2KOH K SO H O

(13) S H H S

(14) 2SO O 2SO

(15) 4FeS

ot2 2 3 211O 2Fe O 8SO









Sơ đồ 3: SO 3

(3) H2SO 4 (4) SO 2(5) K 2SO 4 (6) KCl (7) KNO 3

(2) (8)

FeS 2 (1) SO 2 (9) S (10) SO 2 (11) NaHSO 3 (12) NaHSO 4

(13) Na 2SO 4 (14) O2

(15) (20)

HCl (16) H 2S(17) HCl (18) Cl 2 (19) kali clorat

Các phản ứng minh hoạ: o

2 5

o

o

t2 2 2 2 3

V O

2 2 3450 500 C

3 2 2 4

t2 4đ 4 2 2

2 4 2 2 4 4 2 4

2 4 2 4

(1) 4FeS 11O 8SO 2Fe O

(2) 2SO O 2SO(3) SO H O H SO

(4) Cu 2H SO CuSO SO 2H O

(5) 5SO 2KMnO 2H O K SO 2MnSO 2H SO

(6) K SO BaCl BaSO 2KCl

(7) KCl Ag

o

o

o

2 4

3 3

t

3 2 2t

2 2 2

t2 2

2 3

3 2 4 4 2 2

4 2 4 2

đ2 2 2 Na SO

2

NO AgCl KNO

(8) 2KNO 2KNO O

(9) SO 2H S 3S 2H O

(10) S O SO

(11) SO NaOH NaHSO

(12) NaHSO H SO NaHSO SO H O

(13) NaHSO NaOH Na SO H O

(14)2H O 2H O

(15)SO C

pdd

o

o

o

2

2 2 2 4

2 2

2 2 2 2 4

tđ 2 2 2 2

t2 đ 3 2

t3 2xtMnO

l 2H O H SO 2HCl

(16)2HCl FeS FeCl H S

(17)H S 4Cl 4H O H SO 8HCl

(18)4HCl MnO MnCl Cl 2H O

(19)3Cl 6KOH 5KCl KClO 3H O

(20)2KClO 2KCl 3O









3.2.2. Dạng 2: Sơ đồ phản ứng trong đó chỉ biết một số chất và điều kiệncủa phản ứng.

Để thiết lập đƣợc sơ đồ dạng này ta chọn một số chất cụ thể đã bidựa vào tính chất hoá học của các chất đó mà ta đƣa ra các chất khác dƣớdạng ẩn rồi dựa vào mối quan hệ để tìm ra các chất đó.


Sơ đồ 1:

(1) FeS 2 + O 2 ot khí A + rắn B

o

o

o

t2

t

t

3 2

2

(2) A O C(3) C D axit E

(4) E Cu A D F

(5) A D axit G

(6) G KOH H D

(7) H Cu(NO ) I K

(8) I E F A D

(9) G Cl D E L

Theo giả thiết: A: SO 2, B: Fe 2O3, C: SO 3, D: H 2O, E: H 2SO 4,

F: CuSO 4, G: H 2SO 3, H: K 2SO 3, I: CuSO 3, K: KNO 3, L: HCl


2 5

o

o

o

t2 2 2 2 3

V O

2 2 3450 500 C

3 2 2 4

t2 4 đ 2 2 4

t2 2 2 3

2 3 2 3 2

2 3 3 2 3

(1) 4FeS 11O 8SO 2Fe O

(2) 2SO O 2SO

(3) SO H O H SO

(4) 2H SO Cu SO 2H O CuSO

(5) SO H O H SO

(6) H SO 2KOH K SO 2H O

(7) K SO Cu(NO ) CuSO 2

3KNO









3 2 4 4 2 2

2 3 2 2 2 4

(8) CuSO H SO CuSO SO H O

(9) H SO Cl H O H SO 2HCl

Sơ đồ 2: FeS +B +B +F +B

Zn A D K 2S E KNO 3 KHSO 4 K 2SO 4

H2+F

Theo giả thiết:

A: H 2S, B: KOH, D: KHS, E: KCl, F: AgNO 3


o

o

o

t2 2

t2 4 đ 4 2 2

t2 2

2 2

2 2

t

2 2

3 3

2 3 2 3

3

(1) FeS 2HCl FeCl H S

(2) 4Zn 5H SO 4ZnSO H S 4H O

(3) H S H S

(4) H S KOH KHS H O

(5) KHS KOH K S H O

(6) K S 2HCl 2KCl H S(7) KCl AgNO AgCl KNO

(8) K S 2AgNO Ag S 2KNO

(9) KNO

ot

2 4 đ 4 3

4 2 4 2

H SO KHSO HNO

(10)KHSO KOH K SO H O

Sơ đồ 3: o

o

o

t2 4

phãng ®iÖn

t

t

(1) A K MnO B C

(2) B HCl D F G

(3) C H

(4) H G X KOH E C

(5) D X L E

(6) D KOH L M G

(7) M L C

¾ ¾® + ¯ + -+ ¾ ¾® + +¾ ¾ ¾ ¾® -+ + ¾ ¾® + ¯ + -+ ¾ ¾® + ¯

+ ¾ ¾® + +

¾ ¾® + -









Theo đề bài: A: KMnO 4, B: MnO 2, C: O 2 , D: Cl 2, F: MnCl 2,

G: H 2O, H: O 3, X: KI, E: I 2, L: KCl, M: KClO 3


o

o

o

t4 2 4 2 2

t2 2 2 2

phãng ®iÖn2 3

3 2 2 2

2 2

t

2 3 2t

3 2

(1) 2KMnO K MnO MnO O

(2) MnO 4HCl Cl MnCl 2H O

(3) 3O 2O

(4) O H O 2KI 2KOH I O

(5) Cl 2KI 2KCl I

(6) 3Cl 6KOH 5KCl KClO 3H O(7) 2KClO 2KCl 3O

¾ ¾® + ¯ + -

+ ¾ ¾® - + +¾ ¾ ¾ ¾®

+ + ¾ ¾® + ¯ + -+ ¾ ¾® + ¯

+ ¾ ¾® + +¾ ¾® + -

3.2.3. Dạng 3. Sơ đồ hoá phản ứng mà trong đó các chất đều chƣa biếtnhƣng biết điều kiện bên ngoài.

Để thiết lập sơ đồ này thì các dữ liệu liên quan phải là dữ liệu đặctrƣng, dễ nhận thấy xuất phát từ tính chất hoá học đặc trƣng của đơn chất

hợp chất oxi, lƣu huỳnh. Có thể dữ kiện bên ngoài cho phép tìm thấy côngthức của chất nào đó, dựa vào mối quan hệ ta suy ra các chất chƣa biết.


Sơ đồ 1: +X 2 A1 A 2 A3 +Z 2

X1 Z1 X1

B1 B2 B3

Biết rằng: X1 là hợp chất của một kim loại và một phi kim.

A1, A 2, A 3 là các hợp chất của lƣu huỳnh.

B1, B 2, B 3 là hợp chất của đồng hoặc đồng kim loại.

Z1 là hợp chất có chứa S, Cu.

Hãy viết phƣơng trình hoá học của các phản ứng xảy ra theo sơ đồ trên(ghi điều kiện, nếu có)









Theo đề bài:

X1 là hợp chất của Cu và S nên X1: Cu 2S, X 2: O 2

A1: SO 2, A 2: H 2SO 4, A 3: H 2SB1: CuO, B 2: CuSO 4, B 3: CuCl 2, Z 1: CuS, Z 2: Cu

Các phản ứng minh họa: o

o

o

t2 2 2

2 2 2 2 4

t2 4 đ 2 2 2

2 4 4 2

4 2 4 2

2 2

t2

(1) Cu S 2O 2CuO SO

(2) SO Br 2H O H SO 2HBr

(3) H SO 8HI H S 4I 4H O

(4) CuO H SO CuSO H O

(5) CuSO BaCl BaSO CuCl

(6) CuCl H S CuS 2HCl

(7) CuS Cu Cu S

Sơ đồ 2: +H 2, to A1 + A 2 A + A 4

A +O 2, t A 2 +Br 2+A 4 A5 + A 6

+Fe, t o A3 +A 5hayA 6 A 1 + A 7

Biết A tạo anion A2- có cấu hình electron lớp ngoài cùng là 3s23p6

Vì anion A 2- có cấu hình electron lớp ngoài cùng là 3s23p6 nên nguyên

tử A có cấu hình electron lớp ngoài cùng là 3s23p4 suy ra A là lƣu huỳnh

Theo đề bài: A 1: H 2S, A 2: SO 2, A 3: FeS

A4: H 2O, A 5: HBr, A 6: H 2SO 4, A 7: FeSO 4 (hoặc FeBr 2)


o

o

o

t2 2

t2 2

t

t2 2 2

(1) S H H S

(2) S O SO

(3) S Fe FeS

(4) 2H S SO 3S 2H O









2 2 2 2 4

2 2

2 4 4 2

(5) SO Br 2H O 2HBr H SO

(6) FeS 2HBr FeBr H S

hoÆc FeS H SO FeSO H S

+ + ¾ ¾® ++ ¾ ¾® + -

+ ¾ ¾® + -

Theo đề bài:

X: S, A: H 2, B: H 2S, D: O 2, E: SO 2, F: HBr, G: H 2SO 4 Các phản ứng minh hoạ:

o

o

o

o

t2 2

t2 2

t2 2 2 2

2 2 2 2 4

t2 2 2

(1) S H H S

(2) S O SO

(3) 2H S 3O 2SO 2H O

(4) SO Br 2H O 2HBr H SO

(5) 2H S SO 3S 2H O

3.3. Sơ đồ hoá phản ứng của Nitơ – Photpho3.3.1. Dạng 1. Sơ đồ hoá phản ứng biểu diễn mối quan hệ giữa các chấtmà trong sơ đồ tất cả các chất đều biết

Dựa vào tính chất hoá học của đơn chất và hợp chất Nitơ – Photpho, ta

thiết lập đƣợc một số sơ đồ sau:

Sơ đồ 1: (3) (4) (5) (6)

2 3 2 3 4 3 2 N Mg N NH NH NO N O (1)

(2) (7)

(8) (9) 3 4NH HCl NH Cl (10) N2

(11) (16)

(12) (13) (14) (15)2 3 2 3 NO NO KNO O HNO

Sơ đồ 3: E

A B X + H 2O

X t o D dd Br 2

D E dd mất màu F + G










o

o

o

o

t3 2 2 2

400 600 C,Fe2 2 3200 1000atm

600 C2 3 2

3 2 2 2 3

3 3 4 3

210 C4 3 2 2

350 C4 3 2

(1) 4NH 3O 2N 6H O

(2) N 3H 2NH

(3) N 3Mg Mg N

(4) Mg N 6H O 3Mg(OH) 2NH

(5) NH HNO NH NO

(6) NH NO N O 2H O

(7) 2NH NO 2N

o

o

o

2 2

3 2 2

3 4

t4 2 2

500 C3 2 2Pt

2 2

2 2 3 2

t3 2 2

2 2

O 4H O

(8) 2NH 3Cl N 6HCl(9) NH HCl NH Cl

(10) 2NH Cl 3CuO 3Cu 2HCl N 3H O

(11) 4NH 5O 4NO 6H O

(12) 2NO O 2NO

13 2NO 2KOH KNO KNO H O

(14) 2KNO 2KNO O(15) O 4NO 2

2 3

3(l) 3 2 23

H O 4HNO

(16) 10Al 36HNO 10Al NO 3N 18H O

Sơ đồ 2: (3) (4) (5)

3 3 3 3 4 3PCl H PO H PO HPO (2)

Ca 3(PO 4)2 (1) P (6) (7) (8) (9)2 3 2 5 3 3 4P O P O HPO H PO

(10)

(11) (12) (13) (14)3 2 3 2 5 3 4 3 4Zn P PH P O Na PO Ag PO


olß®iÖn

3 4 2 2 31500 C

2 3

(1) Ca (PO ) 3SiO 5C 3CaSiO 2P 5CO

(2) 2P 3Cl 2PCl

+ + ¾ ¾ ¾® + + -

+ ¾ ¾®









o

o

o

3 2 3 3

3 3 2 3 4

3 3 2 2 3 4

3 3 3 4 3

300 C3 4 3 2

ttr 2 2 3

t2 3 2 2 5

2 5 2 3

3 2 3 4

(3) PCl 3H O H PO 3HCl

(4) 2H PO O 2H PO

hay : H PO Cl H O H PO 2HCl4H PO 3H PO PH

(5) H PO HPO H O

(6) 4P 3O 2P O

(7) P O O P O

(8) P O H O 2HPO

(9) HPO H O H PO

(1

o

tr 3 2

3 2 2 2 3

150 C3 2 2 5 2

2 5 3 4 2

3 4 3 3 4 3

0) 2P 3Zn Zn P

(11) Zn P 6H O 3Zn(OH) 2PH

(12) 2PH 4O P O 3H O

(13) P O 6NaOH 2Na PO 3H O

(14) Na PO 3AgNO Ag PO 3NaNO

Sơ đồ 3: (1) (3) (5)

2 3 4 3 2(2) (4) N NH NH NO N O

(6)(7)

(8) (10)2 3(9) (11)

NO NO HNO


đ

o

o

o

o

o

400 600 C,Fe2 2 3200 1000atm

t3 2 2

3 3 4 3

t4 3 3 3 2

210 C4 3 2 2

tia löa iÖn2 2 1500 C

(1) N 3H 2NH

(2) 2NH 3CuO 3Cu N 3H O

(3) NH HNO NH NO

(4) NH NO NaOH NaNO NH H O

(5) NH NO N O 2H O

(6) N O 2NO

-

-+

+ ¾ ¾® + - ++ ¾ ¾®

+ ¾ ¾® + - +

¾ ¾ ¾® ++ ¾ ¾ ¾ ¾®

ˆ ˆ ˆ ˆ ˆ ˆ †̂‡ ˆ ˆ ˆ ˆ ˆ ˆ̂









o

o

500 C3 2 2Pt

2 2

2 2 3

2 2 2 3

t3( đ) 3 2 2 2

(7) 4NH 5O 4NO 6H O

(8) 2NO O 2NO

(9) NO SO SO NO(10) 4NO O 2H O 4HNO

(11) Cu 4HNO Cu(NO ) 2NO 2H O

3.3.2. Dạng 2: Sơ đồ hoá phản ứng trong đó chỉ biết một số chất và điềukiện của phản ứng

Ta thiết lập đƣợc một số sơ đồ phản ứng sau:

Sơ đồ 1: o

2 2t (1) H (2) Cl (3) B(4) (5) (6)4 2 4 3 NH NO A B C D NH NO B

Theo đề bài:

A: N 2, B: NH 3, C: HCl, D: NH 4Cl

Các phản ứng minh họa: o

O

o

o

t4 2 2 2

400 600 C, Fe2 2 3200 1000atm

t3 2 2

3 4

4 3 4 3

t4 3 3 3 2

(1) NH NO N 2H O

(2) N 3H 2NH

(3) 2NH 3Cl N 6HCl

(4) HCl NH NH Cl

(5) NH Cl AgNO AgCl NH NO

(6) NH NO NaOH NaNO NH H O

Sơ đồ 2:

H2SO 4 A3 (khí)2 2

oCO H O

3 1 2Pcao,t cao NH A A

NaOH A 4 (khí)

Biết rằng A1 chứa các nguyên tố C, H, O, N tỉ lệ khối lƣợng mC : m H :

mO : m N= 3:1:4:7 và trong phân tử chứa 2 nguyên tử nitơ.

Giải: Đặt công thức A1 : C xHyOz N t (x, y, z, t N*

)









Ta có:

3 4 7x:y:z:t :1: : 1:4:1:2

12 16 14

Công thức A1 : (CH 4ON 2)n

Do A 1 chứa 2 nguyên tử N nên công thức phân tử A1 : CH 4ON 2

Ta có: A1 : (NH 2)2CO (ure), A 2: (NH 4)2CO 3, A 3: CO 2, A 4: NH 3


o

Pcao3 2 2 2 2t

2 2 2 4 2 3

4 2 3 2 4 4 2 4 2 2

4 2 3 2 3 3 2

(1) 2NH CO (NH ) CO H O

(2) (NH ) CO 2H O (NH ) CO

(3) (NH ) CO H SO (NH ) SO CO H O

(4) (NH ) CO 2NaOH Na CO 2NH 2H O

Sơ đồ 3: o

2O , t NaOH NaOH NaOH3 4(1) (2) 1:1(3) (4) (5)A B H PO C D E

(7) (6)+Ca(OH) 2

FTheo đề bài: A: P, B: P 2O5, C: NaH 2PO 4.

D: Na 2HPO 4, E: Na 3PO 4, F: Ca 3(PO 4)2


ot2 2 5

2 5 2 3 4

3 4 2 4 2

2 4 2 4 2

2 4 3 4 2

3 4 2 3 4 2 2

3 4 2 2 4 4 3 4

(1) 4P 5O 2P O

(2) P O 3H O 2H PO

(3) H PO NaOH NaH PO H O4 NaH PO NaOH Na HPO H O

(5) Na HPO NaOH Na PO H O

(6) 2H PO 3Ca(OH) Ca (PO ) 6H O

(7) Ca (PO ) 3H SO 3CaSO 2H PO









Sơ đồ 4:

(4) Supephotphat kép

Photpho (1) X (2) Y (3) Z (5) Amophot

Theo đề bài: X: P 2O5, Y: HPO 3, Z: H 3PO 4

Các phản ứng minh hoạ: ot

2 2 5

2 5 2 3

3 2 3 4

3 4 3 4 2 2 4 2

3 4 3 4 2 4

4 2 4 3 4 2 4

(1) 4P 5O 2P O

(2) P O H O 2HPO

(3) HPO H O H PO

(4) 4H PO Ca (PO ) 3Ca(H PO )

(5) H PO NH NH H PO

NH H PO NH (NH ) HPO

3.3.3. Dạng 3: Sơ đồ hoá phản ứng mà trong đó các chất đều chƣa biết nhƣng biết điều kiện bên ngoài

Để thiết lập đƣợc sơ đồ này thì các dữ liệu liên quan phải là các dữ kiệđặc trƣng dễ nhận thấy xuất phát từ tính chất hoá học đặc trƣng của đơn cnitơ, photpho cũng nhƣ hợp chất của chúng.


Sơ đồ 1: 32

oHNOH O HCl NaOH nung

2(1) (2) (4) (5)(3),tA A B A C D H Odd

Cho biết khí A là một hợp chất vô cơ.

Theo đề bài : dd A có tính bazơ, tác dụng với HCl tạo muối B, muối Btác dụng với kiềm giải phóng A nên:

A: NH 3, B: NH 4Cl, C: NH 4 NO 3, D: N 2O


3 2 4(1) NH H O NH OH









o

o

3 4

t4 3 2

3 3 4 3

210 C4 3 2 2

(2) NH HCl NH Cl

(3) NH Cl NaOH NaCl NH H O

(4) NH HNO NH NO(5) NH NO N O 2H O

dd

Sơ đồ 2:B (3) D (6) A (8) H

A (1) (2) A (9) A (10) G

C (4) E (5) F (7) G

Biết khí A đƣợc giải phóng từ phản ứng của 1 muối vô cơ với dd kiềm nóng Giải: Theo đề bài:

A: NH 3, B:N 2, C: H 2, D: AlN,

E: H 2O, F: HCl, G: NH 4Cl, H: (NH 4)2SO 4


o

o

o

o

500 C3 2 2

400 C,Fe2 2 3

t2

t2 2 2

2 2

2 3 3

3 4

3 2 4 4

(1) 2NH N 3H

(2) N 3H 2NH

3 N 2Al 2AlN

(4) 2H O 2H O

(5) H O Cl HCl HClO

(6), (9) AlN 3H O NH Al(OH)

(7), (10) NH HCl NH Cl

(8) 2NH H SO (NH

2 4) SO

Sơ đồ 3: ) + ) )

X (1) A (2) B (3) C (4) D (5) F (6) C

(12) +A (10) (11) + KOH

E (13) G (14) O 2









Biết X là khí không màu rất trơ ở điều kiện thƣờng, chiếm khoảng 78%

thể tích không khí, D là 1 axit.

Giải: Theo đề bài: X: N 2, A: NH 3, B: NO, C: NO 2,D: HNO 3, E: NH 4 NO 3, G: KNO 3, F: Zn(NO 3)2


o

o

o

o

400 C, Fe2 2 3

500 C3 2 2Pt

2 2

2 2 2 3

3 3 2 2

t3 2 2 2

3000 C2 2

3

1 N 3H 2NH

2 4NH 5O 4NO 6H O

3 2NO O 2NO

(4) 4NO O 2H O 4HNO(5) ZnO 2HNO Zn(NO ) H O

(6) 2Zn(NO ) 2ZnO O 4NO

(7) N O 2NO

(8) 5HNO 3P 2

o

o

o

o

2 3 4

t3đ 3 2 2 2

3 3 4 3

3 3 2

350 C4 3 2 2 2

t4 3 3 3 2

t3 2 2

H O 5NO 3H PO

(9) 4HNO Cu Cu(NO ) 2NO 2H O

(10) NH HNO NH NO(11) KOH HNO KNO H O

(12) 2NH NO 2N O 4H O

(13) NH NO KOH KNO NH H O

(14) 2KNO 2KNO O

3.4. Vận dụng sơ đồ hoá phản ứng vô cơ vào giảng dạy hoá học vô cơ ở

phổ thông Trong quá trình giảng dạy hoá học ở trƣờng phổ thông, việc truyền tả

các kiến thức lí thuyết cho học sinh nói chung và lí thuyết vô cơ nói riêng giữvai trò quan trọng và quyết định. Vậy làm thế nào giúp cho học sinh có thểhiểu, nhớ và vận dụng một cách linh hoạt nhanh nhạy các kiến thức đã học?









Để giải quyết tốt vấn đề này thì việc vận dụngsơ đồ phản ứng vô cơ

trong quá trình giảng dạy hoá học ở trƣờng phổ thông có ý nghĩa vô cùng to

lớn. Bởi sơ đồ hoá phản ứng vô cơ là một phƣơng pháp giúp học sinh hiểunhớ kiến thức một cách dễ dàng hơn, nắm kiến thức lâu hơn và tránh học vẹhọc suông, vận dụng các kiến thức vào làm bài tập. Đồng thời, việc sơ đồ ho phản ứng còn giúp giáo viên kiểm tra và đánh giá khả năng nắm kiến thức củhọc sinh sau mỗi bài, mỗi phần, mỗi chƣơng một cách nhanh và khái quáthơn.

Đối với mỗi bài dạy về chất, tính chất hoá học, phƣơng pháp điều chcủa mỗi chất luôn đƣợc minh hoạ bằng các phƣơng trình hoá học. Vì vậy, skhi dạy xong phần lí thuyết ta có thể tiến hành sơ đồ hoá phƣơng trình phảứng thể hiện tính chất hoá học, phƣơng pháp điều chế và tạo thành các sơ đđể học sinh ôn tập, khắc sâu kiến thức, mặt khác có thể dùng để kiểm tra hsinh.

Ví dụ: Sau khi học xong về tính chất của clo và hợp chất của nó ta cóthể sơ đồ hoá đƣợc sơ đồ sau:

2 2

2

(1) Cl X Y (2) Y Fe Z H

(3) Z E F NaCl (4) F Y Z H O

Vận dụng sơ đồ vào giảng dạy cũng nhƣ kiểm tra đánh giá có thể tiếhành theo nhiều cách khác nhau.

Cho sơ đồ yêu cầu học sinh thực hiện sơ đồ phản ứng.

Cho phƣơng trình phản ứng yêu cầu học sinh thiết lập nên sơ đồ.

Ngoài ra, còn dùng dƣới nhiều hình thức trắc nghiệm khách quan nhiềulựa chọn, trắc nghiệm khách quan ghép đôi hoặc trắc nghiệm khách quan phốhợp với tự luận.

Với sơ đồ phản ứng trên nếu cho câu hỏi dƣới dạng:

Trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn:









X, Y, Z, E, F lần lƣợt là: A. H 2, HCl, FeCl 3, NaOH, Fe(OH) 3

B. H 2O, HClO, FeCl 3, NaOH, Fe(OH) 3

C. H 2, HCl, FeCl 2, NaOH, Fe(OH) 2 D. Cả 3 đáp án A, B, C đều đúng

Trắc nghiệm khách quan ghép đôi:

Hãy chọn chất ở cột II ghép với các chất cột I sao cho phù hợp với sơđồ trên.

Cột I Cột II

Trắc nghiệm khách quan phối hợp với tự luận.

Câu hỏi tƣơng tự nhƣ 2 phần trên và có thêm phần viết phƣơng trình phản ứng minh hoạ.

Với mục đích kiểm tra và đánh giá việc sơ đồ hoá phản ứng vô cơ tronggiảng dạy hoá học ở trƣờng phổ thông tôi đã soạn 2 đề gốc bao gồm các đtrắc nghiệm và 1 số câu phối hợp với tự luận.Các đề này đƣợc kiểm tra sakhi học sinh học toàn bộ kiến thức liên quan. Từ mỗi đề gốc tôi đã tiến hànmã hoá thành 4 đề và tiến hành kiểm tra tại 4 lớp (10CB3, 10CB6, 11TN7,11CB1) của trƣờng THPT Văn Giang – Hƣng Yên.

Ở đề lớp 10: kiến thức liên quan đến nhóm halogen, Oxi – Lƣu huỳnh(thời gian làm bài 20 phút).

X

Y

Z

E

F

1.H 2O2. H 2

3. HCl

4. FeCl 2

5. FeCl 3

6. NaOH

7. Fe(OH) 2









Ở đề lớp 11: kiến thức liên quan đến Nitơ – Photpho ( thời gian làm bài 20 phút).

Các đề gốc và đáp án đƣợc trình bày trong phần phụ lục. Kết quả nhƣ sau:

Kết quả Lớp

Giỏi (%) Khá (%) Trung bình (%) Yếu(%)

10CB3 83,33 10,42 6,25 0

10CB6 54,35 34,78 10,87 0

11TN7 80,58 15,02 4,4 0

11CB1 23,47 46,05 25,46 5,02

Nhận xét: + Trong 2 lớp 10: Lớp 10CB3 so với lớp 10CB6 thì tỷ lệ học sinh đạt

điểm giỏi cao hơn nhiều, ở lớp 10CB6 tỷ lệ học sinh đạt điểm khá lại tănhơn so với lớp 10CB3 và đặc biệt cả 2 lớp đều không có học sinh đạt điểm

yếu. + Trong 2 lớp 11: Lớp 11TN7 so với lớp 11CB1 thì tỷ lệ học sinh đạt

điểm giỏi ở lớp 11TN7 cao hơn nhiều, lớp 11CB1 có tỷ lệ học sinh đạt điểmkhá lớn hơn.

Điều trên đánh giá khá chính xác về lực học của mỗi học sinh bởi lớp10CB3, 11TN7 là 2 lớp chọn của Trƣờng THPT Văn Giang, lớp 10CB6 là lớp

tự nhiên khá, còn lớp 11CB1 là lớp đứng đầu các lớp cơ bản về học tập. Kết luận: Qua đây, ta thấy lớp có áp dụngsơ đồ hoá phản ứng vào

giảng dạy thì học sinh nắm chắc kiến thức, hiểu sâu, nhớ lâu, vận dụng mcách linh hoạt chính xác vào làm bài tập nên đạt đƣợc kết quả cao. Vì vậyviệc vận dụng sơ đồ hoá phản ứng vào giảng dạy phổ thông có ý nghĩa to lớtrong việc nâng cao chất lƣợng giảng dạy, đem lại hiệu quả học tập cao chhọc sinh.









KẾT LUẬN Trong quá trình thực hiện khoá luận, tôi đã tiến hành nghiên cứu đƣợc

các nội dung sau đây:

Đƣa ra tính chất hoá học của một số đơn chất và hợp chất nhóm cácnguyên tố phi kim (Halogen, Oxi – Lƣu huỳnh, Nitơ – Phot pho) cũng nhƣ phƣơng pháp điều chế các chất đó.

Thiết lập đƣợc một số dạng sơ đồ phản ứng sau:

- Dạng 1: Sơ đồ hoá phản ứng mà tất cả các chất trong sơ đồ đã biết.

Ở dạng này sơ đồ hoá đƣợc 10 sơ đồ, trong đó nhóm Halogen có 4 sơđồ, Oxi – Lƣu huỳnh, Nitơ – Photpho mỗi nhóm có 3 sơ đồ.

- Dạng 2: Sơ đồ hoá phản ứng trong đó chỉ biết một số chất và điềukiện phản ứng.

Ở dạng này, sơ đồ hoá đƣợc 11 sơ đồ, trong đó mỗi nhóm Halogen, Nitơ – Photpho đều có 4 sơ đồ, Oxi – Lƣu huỳnh có 3 sơ đồ.

- Dạng 3: Sơ đồ hoá phản ứng mà các chất đều chƣa biết nhƣng biế

điều kiện bên ngoài.

Ở dạng này, sơ đồ hoá đƣợc 10 sơ đồ, trong đó nhóm halogen có 4 sơđồ, Oxi – Lƣu huỳnh, Nitơ – Photpho mỗi nhóm đều có 3 sơ đồ.

Thử nghiệm sƣ phạm:

Việc áp dụng sơ đồ hoá phản ứng vào giảng dạy hoá học phổ thôngcũng nhƣ kiểm tra đánh giá học sinh bằng nhiều hình thức trắc nghiệm, t

nhận thấy:Sơ đồ hoá phản ứng là phƣơng pháp hữu hiệu giúp cho học sinhnắm chắc, hiểu sâu, nhớ kiến thức một cách dễ dàng, logic, rèn cho học sintƣ duy khái quát hoá. Đồng thời còn giúp cho giáo viên hệ thống kiến thức dễdàng cho học sinh, kiểm tra đánh giá học sinh một cách chính xác.









Tuy nhiên, việc kiểm tra sơ đồ hoá phản ứng dƣới dạng trắc nghiệmkhách quan còn hạn chế. Bởi theo cách này, giáo viên chỉ kiểm tra kiến thức

của học sinh nhƣng không kiểm tra đƣợc kỹ năng viết phƣơng trình phản ứnVì vậy, nên ra đề kiểm tra trong đó phối hợp giữa kiểm tra trắc nghiệm vàkiểm tra tự luận sẽ giúp đánh giá học sinh chính xác hơn và rèn cho học sinh

phát tr iển toàn diện.









TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Ngô Ngọc An (2005), Giúp trí nhớ chuỗi phản ứng hoá học, NXB Đại học

sƣ phạm, Hà Nội. 2. Ngô Ngọc An (2007), Bài tập trắc nghiệm hoá học trung học phổ thông đạcƣơng – hoá vô cơ – hoá hữu cơ, NXB giáo dục, Hà Nội.

3. Phạm Đức Bình (2007), Phƣơng pháp giải bài tập hoá phi kim, NXB giáo

dục. 4. TS Cao Cự Giác (2010), Bài tập lý thuyết và thực nghiệm hoá học – Tập 1 – Hoá học vô cơ, NXB giáo dục Việt Nam.

5. Võ Trƣờng Huy (2006), Chuỗi và sơ đồ phản ứng hoá học hữu cơ – vô cơ, NXB Thanh Hoá.

6. Hoàng Nhâm (2002), Hóa học vô cơ- Tập 1, NXB Giáo dục, Hà Nội.



9. Tạp chí của Hội hoá học Việt Nam (2008), hoá học và ứng dụng, Xí nghiệpin Bộ quốc phòng, Hà Nội.

10. Quan Hán Thành (2009), Sơ đồ phản ứng hoá học, NXB Đại học sƣ phạmquốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.

11. Lê Minh Thu (2008), Khoá luận tốt nghiệp “Thiết lập sơ đồ phản ứng vôcơ và ứng dụng trong giảng dạy hoá học phổ thông” Trƣờng Đại học sƣ phạHà Nội 2.

12. Nguyễn Xuân Trƣờng (2006), Trắc nghiệm và sử dụng trắc nghiệm trondạy học hoá học ở trƣờng phổ thông, NXB Đại học sƣ phạm, Hà Nội.13. Hoàng Thị Quỳnh Trang (2007), Khoá luận tốt nghiệp “Vấn đề sơ đồ hoá phản ứng vô cơ và vận dụng trong giảng dạy hoá học phổ thông”, Trƣờng Đhọc sƣ phạm Hà Nội 2.

14. Sách giáo khoa hoá học 10, 11, NXB giáo dục, Hà Nội.









PHỤ LỤC ĐỀ LỚP 10 KIỂM TRA HOÁ – THỜI GIAN: 20 phút

Bài 1: Cho sơ đồ chuyển hoá sau: (khoanh tròn vào đáp án đúng) Cl2 X Y Z X Cl 2

Trong đó X, Y, Z, là chất rắn, Y và Z đều chứa natri.

X, Y, Z trong chuỗi chuyển hoá tƣơng ứng với nhóm chất nào sau đây:

A. NaCl, NaOH, Na 2CO 3 B. HCl, NaCl, Na 2CO 3

C. NaClO, NaOH, Na 2CO 3 D. NaBr, Na 2CO 3, NaCl

Bài 2: Hoàn thành các phản ứng sau: (khoanh tròn vào đáp án đúng)

2

2 2

(1) Cl X Y (3) Z E F NaCl

(2) Y Fe Z H (4) F Y Z H O

Các chất X, Y, Z, E, F lần lƣợt là:

A. H 2, HCl, FeCl 3, NaOH, Fe(OH) 3

B. H 2O, HClO, FeCl 3, NaOH, Fe(OH) 3

C. H 2, HCl, FeCl 2, NaOH, Fe(OH) 2

D. Cả A, B, C đều đúng .

Bài 3: Cho sơ đồ chuyển hoá sau:

X Biết rằng X: khí màu vàng lục

Z: có nhiều trong nƣớc biển

Y Z T

Hãy chọn chất ở cột II ghép với cột I sao cho phù hợp với sơ đồ trên.

Cột I Cột II

X 1. NaCl

Y 2. Cl 2

Z 3. NaClO 3

T 4. HCl

5.NaClO









Bài 4: Cho sơ đồ chuyển hoá sau: +H2 A (mùi trứng thối) +B X + D

X + O2 B + D + Br 2 Y + Z

+Fe E +Y hoặc Z A + G

Xác định X, A, B, D, E, Y, G, Z ?

Bài 5: Cho sơ đồ sau:

FeS +B +B +F +B

Zn A D K 2S E KNO 3 KHSO 4 K 2SO 4

H2+F

Hãy chọn chất ở cột II ghép với cột I sao cho phù hợp với sơ đồ trên.

Cột I Cột II

A 1. AgNO 3

B 2. KOH

D 3. H 2SO 4

E 4. H 2S

F 5. KCl

6. KHS

Bài 6: Cho các phản ứng sau: o

o

t2 4

phãng ®iÖn

t

A K MnO B C

B HCl D F G

C H

H G X KOH E C

D X L E

D KOH L M G

M L C

¾ ¾® + ¯ + -+ ¾ ¾® + +¾ ¾ ¾ ¾® -+ + ¾ ¾® + ¯ + -+ ¾ ¾® + ¯ + ¾ ¾® + +

¾ ¾® + -









Xác định các chất chƣa biết trong các phản ứng trên?

Viết phƣơng trình phản ứng minh hoạ.

ĐÁP ÁN: 1. A

2. C

3. X 2, Y 4, Z 1, T 3

4. X: S, A: H 2S, B: SO 2, E: FeS, D: H 2O,

Y: H 2SO 4, Z: HBr, G: FeSO 4 ( hoặc FeBr 2 )5. A 4, B 2, D 6, E 5, F 1

6. Theo giả thiết:

A: KMnO 4, B: MnO 2, C: O 2 , D: Cl 2, F: MnCl 2

G: H 2O, H: O 3, X: KI, E: I 2, L: KCl, M: KClO 3


o

t4 2 4 2 2

t2 2 2 2

(1) 2KMnO K MnO MnO O(2) MnO 4HCl Cl MnCl 2H O

o

o

phãng ®iÖn2 3

3 2 2 2

2 2

t2 3 2

t3 2

(3) 3O 2O

(4) O H O 2KI 2KOH I O

(5) Cl 2KI 2KCl I

(6) 3Cl 6KOH 5KCl KClO 3H O

(7) 2KClO 2KCl 3O

¾ ¾ ¾ ¾®+ + ¾ ¾® + ¯+ -+ ¾ ¾® + ¯ + ¾ ¾® + +

¾ ¾® + -









ĐỀ LỚP 11 KIỂM TRA HOÁ – THỜI GIAN 20 phút

Bài 1: cho sơ đồ phản ứng sau: (khoanh tròn đáp án đúng)

H2SO 4 A3 (khí)2 2

oCO H O

3 1 2Pcao,t cao NH A A

NaOH A 4 (khí)

A1, A 2, A 3, A 4 tƣơng ứng với nhóm các chất là:

A. (NH 2)2CO, (NH 4)2CO 3, CO 2, NH 3

B. NH 2CO, (NH 3)2CO, CO 2, NH 3

C. (NH 2)2CO, (NH 3)2CO, CO 2, NO 2 D. (NH 2)2CO, (NH 4)2CO 3, CO 2, NO 2

Bài 2: Cho sơ đồ phản ứng sau: (khoanh tròn đáp án đúng)

(4) Supephotphat kép

Photpho (1) X (2) Y (3) Z

Amophot

X, Y, Z tƣơng ứng với nhóm các chất là: A. PH 3, P 2O5, HPO 3 B. P 2O5, HPO 3, H 3PO 4

C. P 2O3, HPO 3, H 3PO 4 D. P 2O5, HPO 3, H 4P2O7

Bài 3:Cho sơ đồ: o

2 2t (1) H (2) Cl (3) B(4) (5) (6)4 2 4 3 NH NO A B C D NH NO B

Hãy chọn chất ở cột II ghép với cột I sao cho phù hợp với sơ đồ trên

Cột I Cột IIA 1. NH 3

B 2. NO

C 3. N 2

D 4. HCl

5. NH 4Cl









Bài 4: Cho sơ đồ sau: o

32 2 4 HNOH O H SO KOH 400 C2A B C A D E F H O

Hãy chọn chất ở cột II ghép với các chât ở cột I sao cho phù hợp với sơđồ trên.

Cột I Cột II

A 1. N 2

B 2. NH 3

C 3. NH 4 NO 3

D 4. N 2O

E 5. (NH 4)2SO 4

F 6. NH 4OH

7. O 2

Bài 5: Cho sơ đồ sau: (1) Axit A 1 (2)

Muối A (5) Khí A 3 (4) Khí A 2

(3)

Biết rằng A tác dụng với dung dịch kiềm giải phóng khí A2 có mùi

khai.

Khí A 3 là khí không màu rất trơ ở điều kiện thƣờng.

Xác định công thức hoá học của A, A1, A 2, A 3? Viết phƣơng trình phảnứng minh hoạ.

ĐÁP ÁN: 1. A

2. B

3. A 3, B 1, C 4, D 5

4. A 2,B 6,C 5,D 3,E 1,F 7








5. A: NH 4 NO 3, A 1: HNO 3, A 2: NH 3, A 3: N 2


(1)

2NH 4 NO 3 +

H2SO 4(đặc) ¾ ¾® (NH 4)2SO 4

+ 2HNO 3 (2) 10Al + 36HNO 3(đặc)

ot¾ ¾® 10 Al(NO 3)3 + 3N 2- + 18H 2O

(3) 4NH 3 + 3O 2ot¾ ¾® 2N 2

- + 6H 2O

(4) NH 4 NO 3 + NaOH ot¾ ¾® NaNO 3 + NH 3

- + H 2O

(5) 2NH 4 NO 3 ot¾ ¾® 2N 2 - + O 2 - + 4H 2O

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHONWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM

Documents

Thiết lập sơ đồ phản ứng trong hoá học vô cơ phần các nguyên tố phi kim và ứng dụng trong giảng dạy hoá học phổ thông