ตอนจบ

อปกรณทตดตงในศนยควบคมมอเตอร

อปกรณหลกทตดตงในศนยควบคมมอเตอรคอชดควบคมมอเตอร

ซงมสวนประกอบพนฐานคอคอนแทคเตอร(Contactor)ซงจะเปด-ปด

วงจรไฟฟากำาลงทจายใหมอเตอรผานการกดสวทซปมกด(Pushbutton)

ในขณะทในสวนของการปองกนวงจรจะมรเลยโหลดเกน (Thermal

OverloadRelay) เพอตดวงจรในกรณทเกดกระแสเกนขนในวงจร และ

มเซอรกตเบรคเกอร หรอฟวส เพอเปดวงจรในกรณเกดการลดวงจร ดง

แสดงดวยไดอะแกรมวงจรควบคมมอเตอรในรปท20

รปท 20 ไดอะแกรมวงจรควบคมมอเตอร รปท 22 สภาพของใสฟวส(Fuse link) กอนและหลงทำางาน

รปท 21 อปกรณในชดควบคมมอเตอร

จากรปท20 จะพบวาชดควบคมมอเตอรจะประกอบดวยอปกรณท

จำาเปนในการควบคมมอเตอรและอปกรณประกอบดงแสดงในรปท21

จากรปท 21 แสดงตวอยางการใชโมลดเคสเซอรกตเบรคเกอรเปน

อปกรตดตอนและปองกน โดยผใชงานจะสามารถควบคมการเปด-ปด

วงจรไดดวยคนโยกทหนาต สวนมอเตอรสตารทเตอรทำาหนาทในการ

ควบคมการเรมเดนและหยดของมอเตอร และชดอปกรณใหสญญาณ

และควบคม(PilotDevice)ทหนาตชดควบคมมอเตอรมไวเพอใชในการ

ควบคมมอเตอรและแสดงสถานะของมอเตอร

อปกรณดงกลาวมรายละเอยดพอสงเขปดงน

เซอรกตเบรคเกอร และฟวส เปนอปกรณปองกนทนยมใชในชด

ควบคมมอเตอร ซงมขอพจารณาในการเลอกใชงานดงน

1. ฟวส (Fuse)เปนอปกรณปองกนทใชไดครงเดยวเมอทำางานแลว

จะตองเปลยนใหมและจะปองกนแบบแยกเฟสโดยฟวสจะหลอมละลาย

เมอความรอนทเกดจากกระแสลดวงจรสงกวาพกด

45

บ ท ค ว า ม ว ช า ก า ร

ค ณ ส ร พ ง ษ ส น ต เ ว ท ย ว ง ศ

ตอนทแลวเราไดทราบถงภาพโดยรวมของศนยควบคมมอเตอรกนแลว ดงนนในตอนนจะไดกลาว

ถงรายละเอยดของอปกรณตางๆ ทตดตงในชดควบคมมอเตอร และมาตรฐานทเกยวของ ซงจะ

ทำาใหเราไดทราบถงรายละเอยดของศนยควบคมมอเตอรมากขน

I S S U E 3 . V O L U M E 1 9 . N O V E M B E R . 2 0 1 2 - J A N U A R Y . 2 0 1 3

page 45-�������������.indd 45 12/4/12 1:20 PM

ฟวสทเหมาะสำาหรบปองกนมอเตอรเปนฟวสประเภทaMเพราะสามารถ

ปองกนการลดวงจรในระบบทมกระแสคายอดสงไดดกวาประเภทgL ซง

มลกษณะสมบตดงแสดงในรปท23

รปท 23 ลกษณะสมบตฟวสประเภท aM เทยบกบฟวสประเภท gL

รปท 25 ชดเรมเดนมอเตอร (Motor Starter)

รปท 24 เซอรกตเบรคเกอรแบบตางๆ

รปท 26 สวนประกอบของคอนแทคเตอร

2. เซอรกตเบรคเกอร (Circuit Breaker) ออกแบบมาเพอใชควบ

คมการเปด-ปดวงจรดวยมอ และใชปองกนวงจรโดยอตโนมตในกรณท

เกดการลดวงจรเปนอปกรณทปองกนวงจรไดทกเฟสพรอมกนและสามารถ

ใชงานไดโดยไมตองเปลยนใหมหลงจากทำางานแลว

เซอรกตเบรคเกอรทใชในวงจรมอเตอร ม 2 ชนดดงน

1.1. เซอรกตเบรคเกอรแบบปลดทนท(Instantaneous Circuit Breaker)

มลกษณะสมบตแบบปลดวงจรทนทอยางเดยว

1.2. เซอรกตเบรคเกอรแบบเวลาผกผน(Inverse time Circuit Breaker)

มลกษณะสมบต2ชวงคอชวงกระแสเกนโหลดเปนแบบเวลาผกผนและ

ชวงปลดวงจรทนท

การใชเซอรกตเบรคเกอรในการปองกนมอเตอร จะตองปรบตงชวง

ปลดวงจรทนทใหมากกวากระแสเรมเดนของมอเตอร เพอใหมอเตอร

สามารถเรมเดนได

3. ชดเรมเดนมอเตอร (Motor Starter) เปนหวใจของชดควบคม

มอเตอรประกอบดวยแมกเนตคคอนแทคเตอร(MagneticContactor)

และรเลยโหลดเกน(ThermalOverloadRelay)

โดยอปกรณทงสองมรายละเอยดดงน

■ คอนแทคเตอรเปนอปกรณสำาหรบตดตอวงจรไฟฟาซงควบคม

โดยแมเหลกไฟฟา เมอมกระแสไฟฟาไหลผานขดลวดแมเหลกไฟฟาของ

คอนแทคเตอรคอนแทคเตอรจะทำางานทำาใหหนาสมผสตอถงกนทำาให

วงจรไฟฟาทคอนแทคเตอรตออยครบวงจร ถาไมมกระแสไฟฟาไหลผาน

ขดลวดแมเหลกไฟฟา แรงแมเหลกไฟฟาทยดใหหนาสมผสของคอนแทค

เตอรตดกนกจะหมดไปเปนผลใหหนาสมผสแยกออกจากกนวงจรไฟฟา

ทคอนแทคเตอรตออยกจะไมครบวงจร

คอนแทคเตอรมสวนประกอบทสำาคญ3สวนคอ

- แมเหลกไฟฟา(Electromagnet)

- ขว(Pole)

- หนาสมผสชวย(AuxiliaryContacts)

นอกจากนยงมสวนประกอบตางๆอกดงแสดงในรปท26

46

บท

ค ว า ม ว ช า ก

าร

I S S U E 3 . V O L U M E 1 9 . N O V E M B E R . 2 0 1 2 - J A N U A R Y . 2 0 1 3

page 45-�������������.indd 46 12/4/12 1:20 PM

การใชงานคอนแทคเตอรสำาหรบโหลดไฟฟาทตางกน จะตองมการ

พจารณาชนการใชงาน (Utilization Category) ดวย ซงมาตรฐาน

IEC60947-4-1ไดกำาหนดไวตามตารางท4

ตารางท 4

■ รเลยโหลดเกน (Thermal Overload Relay)การเกดภาวะโหลด

เกนของมอเตอร จะสงผลใหมอเตอรตองทำางานทอณหภมสงกวาทถก

ออกแบบไวทำาใหความสามารถของฉนวนลดลงซงเปนสาเหตใหมอเตอร

เสยหายกอนเวลาอนควร ดงนนเราจงควรปองกนวงจรมอเตอรดวยรเลย

โหลดเกน

ประเภทการตดไฟของรเลยโหลดเกน (Thermal Overload relay

trip classes)

มอเตอรแตละประเภทจะมชวงเรงเครองขณะเรมเดนแตกตางกน

ขนกบภาระของมอเตอรนน รเลยโหลดเกนจะตองยอมใหกระแสจำานวน

มากไหลผานไดโดยไมตดวงจรขณะมอเตอรเรมเดนตามปกตและจะตอง

ตดวงจรอยางรวดเรวกรณเกดกระแสเรมเดนนานเกนไป เพราะฉะนนใน

การเลอกรเลยโหลดเกนจะตองพจารณาชวงเวลาเรงของมอเตอรดวย

มาตรฐาน IEC60947-1 แบงประเภทการตดไฟของรเลยโหลดเกน

ออกเปน3ประเภทดงแสดงในรปท27โดยมรายละเอยดดงน

- ประเภท10(Class10)

สำาหรบใชงานกบมอเตอรทเวลาเรงไมเกน 10 วนาท ท 7.2 เทา

ของกระแสพกด

- ประเภท20(Class20)

สำาหรบใชงานกบมอเตอรทเวลาเรงไมเกน 20 วนาท ท 7.2 เทา

ของกระแสพกด

- ประเภท30(Class30)

สำาหรบใชงานกบมอเตอรทเวลาเรงไมเกน 30 วนาท ท 7.2 เทา

ของกระแสพกด

รปท 27 ประเภทการตดไฟของรเลยโหลดเกนตามมาตรฐาน IEC60947-1

การจดความสมพนธของการปองกน(Protection Coordination)

ของชดเรมเดนมอเตอร ตามมาตรฐาน IEC 60947

กรณเกดกระแสไฟฟาลดวงจรทดานมอเตอร อปกรณมอเตอรและ

ชดเรมเดนมอเตอรตองสามารถเปดวงจรเพอหยดยงกระแสไฟฟาดงกลาว

ไดโดยจะตองไมเกดอนตรายตอบคคลและไมสรางความเสยหายตออปกรณ

อนทตดตงอยใกลเคยง

มาตรฐาน IECไดกลาวถงเรองการจดความสมพนธของการปองกน

โดยระบขอบเขตความเสยหายทยอมรบไดของอปกรณชดเรมเดนมอเตอร

ภายหลงเกดกระแสไฟฟาลดวงจรดานมอเตอร โดยแยกระดบความเสย

หายออกเปน 3 ระดบ ตามขดความสามารถเชงปองกนของอปกรณชด

เรมเดนมอเตอร หรออกนยหนงกคอ โคออรดเนชน (Co-ordination)

ของชดเรมเดนมอเตอรแบงออกเปน3ระดบ(Type)ดงน

การจดความสมพนธแบบท 1 (Co-ordination Type 1 ; IEC60947-

4-1)

- ความเสยหายของอปกรณในชดชดเรมเดนมอเตอรสงเกตเหน

ไดและตองเปลยนอปกรณตวใหมกอนเรมทำางานครงตอไป

- การจดความสมพนธแบบท 2 (Co-ordination Type 2 ;

IEC60947-4-1)

- ไมเกดความเสยหายตออปกรณในชดเรมเดนมอเตอรโดยยอม

ใหคอนแทคเตอรเกดการเชอมทหนาคอนแทคตดกนไดบาง และ

ทำางานครงตอไปไดทนทโดยไมตองเปลยนอปกรณใดๆทงสน

การจดความสมพนธทงหมด(Total Co-ordination ; IEC60947-6-

2)

ไมเกดความเสยหายใดๆตออปกรณในชดเรมเดนมอเตอรอปกรณ

ทกชนจะตองสามารถทำางานตอไดทนทโดยไมตองเปลยนอปกรณหรอคา

ทางไฟฟาตางๆทไดตงไว

บท

ค ว า ม ว ช า ก

าร

47I S S U E 3 . V O L U M E 1 9 . N O V E M B E R . 2 0 1 2 - J A N U A R Y . 2 0 1 3

page 45-�������������.indd 47 12/4/12 1:20 PM

4. อปกรณใหสญญาณ และควบคม (Pilot Device)

สวตซปมกด (Push button switch) เปนอปกรณสงสญญาณโดย

การกดจากผปฏบตงาน โดยทวไปจะมหนาสมผสชวยอยดวย มหลายรป

แบบและหลายขนาดใหเลอกใชงาน เชน เปนแบบหวเรยบ แบบหวเหด

ขนาดเสนผานศนยกลางขนาด22ม.ม.และ30ม.ม.แบบมหลอดไฟ

ในตวเปนตน

รปท 28 สวตซปมกด (Push button switch)

รปท 29 สวตซเลอก (Selector Switch)

รปท 30 หลอดไฟ (Pilot Light)

สวตซปมกดมหลายสใหเลอกใชงาน โดยมตวอยางการใชสของหลอด

ไฟในการใชงานดงน

สแดง เพอหยดการทำางานปกตหรอหยดการทำางานฉกเฉน

สเหลอง เพอใชงานในระหวางมการดำาเนนงานอย

สเขยว เพอสงเรมการทำางาน

สวตซเลอก (Selector Switch) เปนอปกรณทใชในการเลอกการ

ทำางานของอปกรณทตองการควบคม โดยมตำาแหนงใหเลอกตงแต2 ถง

4 ตำาแหนง มทงแบบบดคาง (Maintained) และแบบสปรงยอนกลบ

(SpringReturn)

หลอดไฟ(PilotLight)เปนอปกรณทใชแสดงสถานะการทำางานของ

อปกรณ

มหลายสใหเลอกใชงานโดยมตวอยางการใชสของหลอดไฟดงน

สแดง เพอแสดงสญญาณเตอนภย เชน แสดงการเดนเครอง

ของมอเตอรเปนตน

สเหลอง เพอแสดงการแนะนำา หรอเตอน เชน แสดงการผด

ปกตของระดบแรงดนภายในทอเปนตน

สเขยว แสดงวาปลอดภยหรอปกต เชน แสดงการหยดการ

ทำางานของมอเตอรเปนตน

สรป

ศนยควบคมมอเตอร เปนการรวมกลมชดควบคมมอเตอรไวในตตง

พนทมอยางนอย1แถวในแนวตงโดยมบสรวมแนวนอนเปนบสหลกและ

มบสในแนวตงเปนบสรองตอเขากบบสแนวนอน ในศนยควบคมมอเตอร

นอกจากจะประกอบดวยชดควบคมมอเตอรยงอาจจะมชดควบคมแบบ

อนๆดวยเชนชดจายไฟยอยชดเรมเดนแบบลดแรงดนชดควบคมแบบ

โปรแกรมได ชดควบคมควบบคมแบบปรบความถ และดจตอลมเตอร

เปนตน

ศนยควบคมมอเตอร ชวยใหการเดนสายและการตดตงชดควบคม

มอเตอรงาย และประหยด ทำาใหคาตดตงลดลงอยางมากเมอเทยบกบ

การตดตงชดควบคมมอเตอรแบบแยกตางหากหลายๆ ชดรวมกน นอก

จากนยงชวยใหประหยดพนทตดตง และสะดวกในการขยายระบบใน

อนาคตดวย

48

s_santiwetwong@yahoo.comวฒวศวกรไฟฟา สาขาไฟฟากำาลง : วฟก.895บรษท โปรเอน เทคโนโลย จำากดการศกษา : ปรญญาตรวศวกรรมไฟฟา สาขาวศวกรรมไฟฟากำาลง สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา พระนครเหนอ ปรญญาโทบรหารธรกจ สาขาการจดการทวไป มหาวทยาลยรามคำาแหงประสบการณ : ออกแบบระบบไฟฟาในโครงการสถานไฟฟายอย บานพก อาศย อาคารชดพกอาศย, โรงแรม โรงงานอตสาหกรรม อาคารสำานกงาน และหางสรรพสนคา

สวนตวผเขยน นายสรพงษ สนตเวทยวงศ

เอกสารอางองSiemens Technical Education Program, Basic of Motor Control Centersประสทธ พทยพฒน, การควบคมมอเตอรไฟฟา, ศนยหนงสอแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541ASEFA CO.,LTD ,Experiences Profile.

บท

ค ว า ม ว ช า ก

าร

I S S U E 3 . V O L U M E 1 9 . N O V E M B E R . 2 0 1 2 - J A N U A R Y . 2 0 1 3

page 45-�������������.indd 48 12/4/12 1:20 PM