Tekstbundel examen vwo Grieks 2007 › VWO › Grieks › 2007 › I...ἀπώλεσάς με, μαῖα, καί σε πρὸς θεῶν ... τί τοῦθ' ὃ δὴ λέγουσιν

700025-1-004b

Bijlage VWO

2007

Grieks

Tekstboekje

tijdvak 1

Beschikbaar gesteld door Stichting Studiebegeleiding Leiden (SSL).Voor alle eindexamens, zie www.alleexamens.nl. Voor de perfecte voorbereiding op je eindexamen, zie www.sslleiden.nl.

700025-1-004b 2 lees verder ►►►

Tekst 1 De voedster probeert te achterhalen wat er met Phaedra aan de hand is. 304 Τρ. ἀλλ' ἴσθι μέντοι – πρὸς τάδ' αὐθαδεστέρα

305 γίγνου θαλάσσης – , εἰ θανῇ, προδοῦσα σοὺς

306 παῖδας, πατρῴων μὴ μεθέξοντας δόμων,

307 μὰ τὴν ἄνασσαν ἱππίαν ᾿Αμαζόνα,

308 ἣ σοῖς τέκνοισι δεσπότην ἐγείνατο,

309 νόθον φρονοῦντα γνήσι' , οἶσθά νιν καλῶς,

310 ῾Ιππόλυτον Φα. οἴμοι. Τρ. θιγγάνει σέθεν τόδε;

311 Φα. ἀπώλεσάς με, μαῖα, καί σε πρὸς θεῶν

312 τοῦδ' ἀνδρὸς αὖθις λίσσομαι σιγᾶν πέρι.

313 Τρ. ὁρᾷς; φρονεῖς μὲν εὖ, φρονοῦσα δ' οὐ θέλεις

314 παῖδάς τ' ὀνῆσαι καὶ σὸν ἐκσῶσαι βίον.

315 Φα. φιλῶ τέκν' · ἄλλῃ δ' ἐν τύχῃ χειμάζομαι.

316 Τρ. ἁγνὰς μέν, ὦ παῖ, χεῖρας αἵματος φορεῖς;

317 Φα. χεῖρες μὲν ἁγναί, φρὴν δ' ἔχει μίασμά τι.

318 Τρ. μῶν ἐξ ἐπακτοῦ πημονῆς ἐχθρῶν τινος;

319 Φα. φίλος μ' ἀπόλλυσ' οὐχ ἑκοῦσαν οὐχ ἑκών.

320 Τρ. Θησεύς τιν' ἡμάρτηκεν εἴς σ' ἁμαρτίαν;

321 Φα. μὴ δρῶσ' ἔγωγε κεῖνον ὀφθείην κακῶς.

322 Τρ. τί γὰρ τὸ δεινὸν τοῦθ' ὅ σ' ἐξαίρει θανεῖν;

323 Φα. ἔα μ' ἁμαρτεῖν· οὐ γὰρ εἰς σ' ἁμαρτάνω.

324 Τρ. οὐ δῆθ' ἑκοῦσά γ' , ἐν δὲ σοὶ λελείψομαι.

325 Φα. τί δρᾷς; βιάζῃ, χειρὸς ἐξαρτωμένη;

326 Τρ. καὶ σῶν γε γονάτων, κοὐ μεθήσομαί ποτε.

327 Φα. κάκ' ὦ τάλαινά σοι τάδ' εἰ πεύσῃ, κακά.

328 Τρ. μεῖζον γὰρ ἢ σου μή τυχεῖν τί μοι κακόν;

329 Φα. ὀλῇ. τὸ μέντοι πρᾶγμ' ἐμοὶ τιμὴν φέρει.

330 Τρ. κἄπειτα κρύπτεις, χρήσθ' ἱκνουμένης ἐμοῦ;

331 Φα. ἐκ τῶν γὰρ αἰσχρῶν ἐσθλὰ μηχανώμεθα.

332 Τρ. οὔκουν λέγουσα τιμιωτέρα φανῇ;

333 Φα. ἄπελθε πρὸς θεῶν δεξιάν τ' ἐμὴν μέθες.

334 Τρ. οὐ δῆτ' , ἐπεί μοι δῶρον οὐ δίδως ὃ χρῆν.


700025-1-004b 3 lees verder ►►►

335 Φα. δώσω· σέβας γὰρ χειρὸς αἰδοῦμαι τὸ σόν.

336 Τρ. σιγῷμ' ἂν ἤδη· σὸς γὰρ οὑντεῦθεν λόγος.

337 Φα. ὦ τλῆμον, οἷον, μῆτερ, ἠράσθης ἔρον,

338 Τρ. ὃν ἔσχε ταύρου, τέκνον; ἢ τί φῂς τόδε;

339 Φα. σύ τ' ὦ τάλαιν' ὅμαιμε, Διονύσου δάμαρ·

340 Τρ. τέκνον, τί πάσχεις; συγγόνους κακορροθεῖς;

341 Φα. τρίτη δ' ἐγὼ δύστηνος ὡς ἀπόλλυμαι.

342 Τρ. ἔκ τοι πέπληγμαι· ποῖ προβήσεται λόγος;

343 Φα. ἐκεῖθεν ἡμεῖς, οὐ νεωστί, δυστυχεῖς.

344 Τρ. οὐδέν τι μᾶλλον οἶδ' ἃ βούλομαι κλύειν.

Φα. φεῦ·

345 πῶς ἂν σύ μοι λέξειας ἁμὲ χρὴ λέγειν;

346 Τρ. οὐ μάντις εἰμὶ τἀφανῆ γνῶναι σαφῶς.

347 Φα. τί τοῦθ' ὃ δὴ λέγουσιν ἀνθρώπους ἐρᾶν;

348 Τρ. ἥδιστον, ὦ παῖ, ταὐτὸν ἀλγεινόν θ' ἅμα.

349 Φα. ἡμεῖς ἂν εἶμεν θατέρῳ κεχρημένοι.

350 Τρ. τί φῄς; ἐρᾷς, ὦ τέκνον; ἀνθρώπων τίνος;

351 Φα. ὅστις ποθ' οὗτός ἐσθ' , ὁ τῆς ᾿Αμαζόνος,

352 Τρ. ῾Ιππόλυτον αὐδᾷς; Φα. σοῦ τάδ' , οὐκ ἐμοῦ κλύεις.

353 Τρ. οἴμοι, τί λέξεις, τέκνον; ὥς μ' ἀπώλεσας.

354 γυναῖκες, οὐκ ἀνασχέτ' , οὐκ ἀνέξομαι

355 ζῶσ' · ἐχθρὸν ἦμαρ, ἐχθρὸν εἰσορῶ φάος.

356 ῥίψω μεθήσω σῶμ' , ἀπαλλαχθήσομαι

357 βίου θανοῦσα· χαίρετ' · οὐκέτ' εἴμ' ἐγώ.

358 οἱ σώφρονες γάρ, οὐχ ἑκόντες ἀλλ' ὅμως,

359 κακῶν ἐρῶσι. Κύπρις οὐκ ἄρ' ἦν θεός,

360 ἀλλ' εἴ τι μεῖζον ἄλλο γίγνεται θεοῦ,

361 ἣ τήνδε κἀμὲ καὶ δόμους ἀπώλεσεν. Euripides, Hippolytus 304-361 Aantekeningen regel 304 αὐθάδης koppig regel 307 ἵππιος van paarden regel 315 χειμάζομαι geteisterd worden regel 318 ἐπακτὸς πημονή van buiten toegebracht leed regel 325 ἐξαρτώμενος + gen. hangend aan


700025-1-004b 4 lees verder ►►►

regel 339 ἡ ὅμαιμος zuster regel 340 κακορροθέω kwaad spreken over regel 354 ἀνασχετός uit te houden

Tekst 2 Gesprek tussen Phèdre (= Phaedra) en Oenone (= de voedster) 217 Phèdre: Niet langer wil ik mijn misdadig leven rekken. 218 Oenone: Wat nu? Wordt u door enig schuldgevoel verteerd? 219 Kan enig misdrijf oorzaak zijn van al die wroeging? 220 Nooit drenkte u uw handen in onschuldig bloed. 221 Phèdre: Mijn handen treft, de hemel dank, geen blaam. Ach, gaven 222 de goden dat mijn hart net zo onschuldig was! 223 Oenone: Maar wat hebt u dan uitgebroed aan snode plannen 224 dat u daar in uw hart nog steeds van ijzen1) moet? 225 Phèdre: ’k Heb je genoeg gezegd nu. Spaar mij. Door te sterven 226 vermijd ik een onzalige bekentenis. 227 Oenone: Goed, sterf dan, en bewaar dit onbarmhartig zwijgen; 228 maar zoek een ander die uw ogen sluiten zal. 229 Hoe weinig tijd van leven u ook moge resten, 230 mijn ziel daalt eerder naar de onderwereld af. 231 Daartoe staan altijd meer dan duizend wegen open; 232 in mijn gerechte smart kies ik de kortste weg. 233 Ondankbare, is ooit mijn trouw te kort geschoten? 234 Beseft u in wier armen u ter wereld kwam? 235 Mijn land, mijn kinderen, heb ik voor u verlaten. 236 Is dit het loon voor al mijn toewijding en zorg? 237 Phèdre: Wat hoop je toch met zo’n tirade te bereiken? 238 Je siddert als ik nu het stilzwijgen verbreek. 239 Oenone: Wat zou u kunnen zeggen dat niet zou verbleken 240 bij ’t schrikbeeld – goden! – dat u voor mijn ogen sterft? 241 Phèdre: Als jij mijn schande kent en mijn ondraaglijk noodlot, 242 dan sterf ik evengoed, ja sterf ik schuldiger. 243 Oenone: In naam der tranen die ik voor u heb vergoten, 244 mevrouw, en bij uw zwakke knieën die ’k omvat, 245 bevrijdt u mij van deze dodelijke twijfel. Racine, Phèdre 217-245 noot 1 ijzen = huiveren


700025-1-004b 5 lees verder ►►►

Tekst 3 De godin Artemis spreekt tot Theseus. 1283 Ar. Hooggeboren zoon van Aegeus, ik beveel je, luister naar mij. 1284 Leto’s dochter, de maagdelijke Artemis, spreekt tot jou. 1285 Theseus, godvergeten man, waarom schep je behagen 1286 in het lot van je zoon die je vervloekt hebt 1287 omdat je de leugens van je vrouw geloofde 1288 toen alles nog onduidelijk was? 1289 Duidelijk genoeg is de blinde ramp die je getroffen heeft. 1290 Waarom verberg je je niet van schaamte 1291 in de diepste krochten van de onderwereld, 1292 of vlieg je niet weg als een vogel ver weg in de lucht 1293 om je ongeluk te ontvluchten? 1294 Want er is voor jou geen plaats meer 1295 in een wereld van rechtschapen mensen.

1296 ἄκουε, Θησεῦ, σῶν κακῶν κατάστασιν.

1297 καίτοι προκόψω γ' οὐδέν, ἀλγυνῶ δέ σε·

1298 ἀλλ' εἰς τόδ' ἦλθον, παιδὸς ἐκδεῖξαι φρένα

1299 τοῦ σοῦ δικαίαν, ὡς ὑπ' εὐκλείας θάνῃ,

1300 καὶ σῆς γυναικὸς οἶστρον ἢ τρόπον τινὰ

1301 γενναιότητα. τῆς γὰρ ἐχθίστης θεῶν

1302 ἡμῖν ὅσαισι παρθένειος ἡδονὴ

1303 δηχθεῖσα κέντροις παιδὸς ἠράσθη σέθεν·

1304 γνώμῃ δὲ νικᾶν τὴν Κύπριν πειρωμένη

1305 τροφοῦ διώλετ' οὐχ ἑκοῦσα μηχαναῖς,

1306 ἣ σῷ δι' ὅρκων παιδὶ σημαίνει νόσον.

1307 ὁ δ' , ὥσπερ οὖν δίκαιον, οὐκ ἐφέσπετο

1308 λόγοισιν, οὐδ' αὖ πρὸς σέθεν κακούμενος

1309 ὅρκων ἀφεῖλε πίστιν, εὐσεβὴς γεγώς·

1310 ἡ δ' εἰς ἔλεγχον μὴ πέσῃ φοβουμένη

1311 ψευδεῖς γραφὰς ἔγραψε καὶ διώλεσεν

1312 δόλοισι σὸν παῖδ' , ἀλλ' ὅμως ἔπεισέ σε.

Θη. οἴμοι.

1313 Ἀρ. δάκνει σε, Θησεῦ, μῦθος; ἀλλ' ἔχ' ἥσυχος,

1314 τοὐνθένδ' ἀκούσας ὡς ἂν οἰμώξῃς πλέον.

1315 ἆρ' οἶσθα πατρὸς τρεῖς ἀρὰς ἔχων σαφεῖς;


700025-1-004b 6 lees verder ►►►

1316 ὧν τὴν μίαν παρεῖλες, ὦ κάκιστε σύ,

1317 εἰς παῖδα τὸν σόν, ἐξὸν εἰς ἐχθρῶν τινα.

1318 πατὴρ μὲν οὖν σοι πόντιος φρονῶν καλῶς

1319 ἔδωχ' ὅσονπερ χρῆν, ἐπείπερ ᾔνεσεν·

1320 σὺ δ' ἔν τ' ἐκείνῳ κἀν ἐμοὶ φαίνῃ κακός,

1321 ὃς οὔτε πίστιν οὔτε μάντεων ὄπα

1322 ἔμεινας, οὐκ ἤλεγξας, οὐ χρόνῳ μακρῷ

1323 σκέψιν παρέσχες, ἀλλὰ θᾶσσον ἤ σ' ἐχρῆν

1324 ἀρὰς ἐφῆκας παιδὶ καὶ κατέκτανες.

1325 Θη. δέσποιν' , ὀλοίμην. Ἀρ. δείν' ἔπραξας, ἀλλ' ὅμως

1326 ἔτ' ἐστὶ καί σοι τῶνδε συγγνώμης τυχεῖν·

1327 Κύπρις γὰρ ἤθελ' ὥστε γίγνεσθαι τάδε,

1328 πληροῦσα θυμόν. θεοῖσι δ' ὧδ' ἔχει νόμος·

1329 οὐδεὶς ἀπαντᾶν βούλεται προθυμίᾳ

1330 τῇ τοῦ θέλοντος, ἀλλ' ἀφιστάμεσθ' ἀεί.

1331 ἐπεί, σάφ' ἴσθι, Ζῆνα μὴ φοβουμένη

1332 οὐκ ἄν ποτ' ἦλθον εἰς τόδ' αἰσχύνης ἐγὼ

1333 ὥστ' ἄνδρα πάντων φίλτατον βροτῶν ἐμοὶ

1334 θανεῖν ἐᾶσαι. τὴν δὲ σὴν ἁμαρτίαν

1335 τὸ μὴ εἰδέναι μὲν πρῶτον ἐκλύει κάκης·

1336 ἔπειτα δ' ἡ θανοῦσ' ἀνήλωσεν γυνὴ

1337 λόγων ἐλέγχους, ὥστε σὴν πεῖσαι φρένα.

1338 μάλιστα μέν νυν σοὶ τάδ' ἔρρωγεν κακά,

1339 λύπη δὲ κἀμοί· τοὺς γὰρ εὐσεβεῖς θεοὶ

1340 θνῄσκοντας οὐ χαίρουσι· τούς γε μὴν κακοὺς

1341 αὐτοῖς τέκνοισι καὶ δόμοις ἐξόλλυμεν. Euripides, Hippolytus 1283-1341 Aantekeningen regel 1297 προκόπτω er iets bij winnen regel 1298 ἐκδείκνυμι aantonen regel 1301 ἡ γενναιότης edel karakter regel 1302 παρθένειος maagdelijk regel 1305 διωλόμην aor. van διόλλυμαι regel 1307 ἐφέπομαι, aor. ἐφεσπόμην, + dat. ingaan op regel 1316 παραιρέω, aor. παρεῖλον verbruiken regel 1335 ἡ κάκη slechtheid regel 1341 ἐξόλλυμι geheel vernietigen


700025-1-004b 7 lees verder ►►►

Illustratie


700025-1-004b 8 lees verder ►►►

Tekst 4

Door het lot was bepaald dat koning Admetus op jonge leeftijd moest sterven. Maar een god had de mogelijkheid geboden een ander in zijn plaats te laten sterven. Alleen zijn vrouw Alcestis bleek hiertoe bereid. Na haar dood verwijt Admetus zijn vader Pheres dat hij niet voor hem wilde sterven. In onderstaande tekst reageert Pheres op dit verwijt met een aantal argumenten van verschillende aard. Pheres: Je bent al te brutaal. Je slingert me beledigingen naar het hoofd als een kwajongen, maar ik wil je toch van antwoord dienen. Om van jou de toekomstige heer en meester in het paleis te maken, heb ik je verwekt en grootgebracht. Dat heb ik gedaan. Maar het was niet mijn plicht te sterven in jouw plaats. Vaders die sterven in de plaats van hun zoon! Dat heb ik mijn leven lang nog niet gehoord, dat is geen Griekse zede. Jij bent geboren voor je eigen geluk of ongeluk. Al wat je van ons kon verwachten, heb je ook gekregen. 687 πολλῶν μὲν ἄρχεις, πολυπλέθρους δέ σοι γύας

688 λείψω· πατρὸς γὰρ ταῦτ’ ἐδεξάμην πάρα.

689 τί δῆτά σ’ ἠδίκηκα; τοῦ σ’ ἀποστερῶ;

690 μὴ θνῇσχ’ ὑπὲρ τοῦδ’ ἀνδρός, οὐδ’ ἐγὼ πρὸ σοῦ.

691 χαίρεις ὁρῶν φῶς· πατέρα δ’ οὐ χαίρειν δοκεῖς;

692 ἦ μὴν πολύν γε τὸν κάτω λογίζομαι

693 χρόνον, τὸ δὲ ζῆν μικρόν, ἀλλ’ ὅμως γλυκύ.

694 σὺ γοῦν ἀναιδῶς διεμάχου τὸ μὴ θανεῖν,

695 καὶ ζῇς παρελθὼν τὴν πεπρωμένην τύχην,

696 ταύτην κατακτάς· εἶτ’ ἐμὴν ἀψυχίαν

697 λέγεις, γυναικὸς, ὦ κάκισθ’ , ἡσσημένος,

698 ἣ τοῦ καλοῦ σοῦ προὔθανεν νεανίου;

699 σοφῶς δ’ ἐφηῦρες ὥστε μὴ θανεῖν ποτε,

700 εἰ τὴν παροῦσαν κατθανεῖν πείσεις ἀεὶ

701 γυναῖχ’ ὑπὲρ σοῦ· κᾆτ’ ὀνειδίζεις φίλοις

702 τοῖς μὴ θέλουσι δρᾶν τάδ’ , αὐτὸς ὢν κακός;

703 σίγα· νόμιζε δ’, εἰ σὺ τὴν σαυτοῦ φιλεῖς

704 ψυχήν, φιλεῖν ἅπαντας. Euripides, Alcestis 679-704


700025-1-004b 9 lees verder ►►►

Aantekeningen regel 687 πολύπλεθρος uitgestrekt regel 688 πατρὸς πάρα Lees παρὰ πατρός regel 689 τοῦ = τίνος onzijdig regel 690 θνῇσχ’ = θνῇσκε τοῦδ’ ἀνδρός Pheres bedoelt hiermee zichzelf ἐγώ Vul aan θνῄσκω regel 692-693 ὁ κάτω χρόνος de tijd in de onderwereld regel 692 λογίζομαι beschouwen als regel 694 διαμάχομαι τὸ μή + inf. zich ertegen verzetten om te regel 695 πεπρωμένος voorbestemd regel 696 ταύτην Verwijst naar Alcestis κατακτάς = κατακτείνας ἡ ἀψυχία lafheid regel 697 λέγω spreken over κάκιστος overtreffende trap van κακός ἡσσημένος + gen. overwonnen door regel 698 τοῦ καλοῦ σοῦ νεανίου zo’n mooie jongen als jij regel 699 ἐφηῦρες Vul aan een manier regel 700 κατθανεῖν = καταθανεῖν regel 700-701 τὴν παροῦσαν γυναῖχ’ de vrouw die je op dat moment hebt regel 701 κᾆτ’ = καὶ εἶτα regel 704 φιλεῖν Vul aan τὴν ψυχήν

einde 700025-1-004b*


Documents

Tekstbundel examen vwo Grieks 2007 › VWO › Grieks › 2007 › I...ἀπώλεσάς με, μαῖα, καί σε πρὸς θεῶν ... τί τοῦθ' ὃ δὴ λέγουσιν