Prof. dr hab. med.Tadeusz Mika
PODRCZNIKDLAWYDZIAWFIZJOTERAPIIMEDYCZNYCHSTUDIWZAWODOWYCH
Wydanie II
Wydawnictwo Lekarskie PZWLWarszawa
Copyright by Tadeusz Mika 1993, 1996 Copyright by Pastwowy Zakad Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1993 Copyright by Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996
Redaktor: Ewa JaworskaRedaktor techniczny: Franciszka WyszomirskaKorektor: Elbieta Michalska
Projekt okadki i strony tytuowej: Artur Lewandowski
Podrcznik dotowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i dopuszczony do uytkuszkolnego przez Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej
Wszystkie prawa zastrzeone.Przedruk i reprodukcja w jakiejkolwiek postaci caoci bd czci ksiki bez pisemnej zgodywydawcy s zabronione.
ISBN 83-200-2053-0
Wydawnictwo Lekarskie PZWLWarszawa 1996 r.Wydanie II.Cieszyska Drukarnia WydawniczaCieszyn, ul. Pokoju 1Zam. nr 727-k-96.
Spis treci
Rys historycznyRola medycyny fizykalnej i lecznictwa uzdrowiskowego w leczeniu,diagnostyce i rehabilitacjiCzynniki fizyczne
Mechanizm dziaania czynnikw fizycznych
Leczenie ciepem i zimnem
CiepolecznictwoWaciwoci fizyczne energii cieplnejWymiana ciepaRegulacja cieplna organizmuWpyw ciepa na organizmZabiegi ciepolecznicze
ania sucha szafkowaania sucha rzymskaSaunaZabiegi cieplne przy uyciu parafiny
Leczenie zimnemWpyw zimna na organizmZimne zabiegi miejscowe
Zimne okady lub zawijaniaOzibienie przy uyciu ciekego chlorku etyluZabiegi miejscowe przy uyciu zimnego powietrza
Oglne zabiegi zimneOglna terapia zimnem
Wodolecznictwo
Wpyw zabiegw wodoleczniczych na ustrjWybrane zabiegi wodolecznicze
9
14
1618
21
212122242931313232374040434344444646
49
4959
Kpiele . . 59Pkpiele 63Natryski . . 64
Natryski specjalne 68Wskazania i przeciwwskazania d o stosowania natryskw . . . . . 7 0
Polewania 70Polewania czciowe 71Polewania cakowite 72
Zmywania . . 72Nacierania . 72Zawijanie . . . 73Okady . . . ' 73Pukania 75
Pierwsza pomoc w przypadku utonicia 76
wiatolecznictwo 77Podstawy fizyczne i biologiczne 77Promieniowanie podczerwone 80
Dziaanie biologiczne promieniowania podczerwonego 81Terapeutyczne promienniki podczerwieni 82Lampy i urzdzenia do nawietla promieniami podczerwonymi i widzialnymi . 84Oglne zasady obowizujce >v nawietlaniach promieniami podczerwonymi . 89
Promieniowanie nadfioletowe 90Podzia i waciwoci promieniowania nadfioletowego 90Dziaanie biologiczne i wpyw promieniowania nadfioletowego na organizmludzki . 92Sztuczne rda promieni nadfioletowych 101Terapeutyczne lampy kwarcowe 106Nowoczesne metody terapii promieniowaniem nadfioletowym . . . . 112Bakteriobjcze lampy kwarcowe 116Metodyka nawietla oglnych i miejscowych 117Zastosowanie promieni nadfioletowych w zapobieganiu i leczeniu . . . 125
Helioterapia 129Biostymulacja promieniowaniem laserowym 133Podstawy fizyczne 133Dziaanie biologiczne promieniowania laserowego 138
Wybrane wskazania i przeciwwskazania do stosowania promieniowanialaserowego 140
Metodyka zabiegw promieniowaniem laserowym maej mocy 141Terapeutyczna aparatura laserowa 143
Elektrolecznictwo 151Prd stay . 151
Wpyw prdu staego na organizm 151
Zabiegi elektrolecznicze przy uyciu prdu staego 156Galwanizacja 157Jontoforeza 163Kpiele elektryczno-wodne 174
Prdy maej czstotliwoci 179Elektrostymulacja 184Impulsy prostoktne 191Impulsy trjktne 192Aparaty do elektrostymulacji 198
Aparat do leczenia prdem staym i prdami impulsowymi maej czstotliwociStymat S-100 198Aparat do leczenia prdem staym i prdami maej czstotliwoci StymatS-120 200Elektrostymulator Myostim-2 201
Prd faradyczny 203Prd maej czstotliwoci w leczeniu porae kurczowych 204
Metoda Hufschmidta 204Metoda tonolizy 205Aparaty do tonolizy 206Elektrostymulacja czynnociowa 209
Przezskrna stymulacja elektryczna (TENS transcutaneous electrical nervestimulation) 213Metoda eleklrostymulacji w skrzywieniach bocznych krgosupa . . . . 215
Prdy diadynamiczne (DD), zwane inaczej prdami Bernarda 216Aparat do leczenia prdami diadynamicznymi Diadynamic, typ DD6 . . 222Aparat d o leczenia prdami diadynamicznymi Stymat S-200 . . . . 224Aparat do leczenia prdami diadynamicznymi i ich modyfikacj Isodyna-mic, typ DD8 226
Metodyka zabiegw 228Wybrane przykady metodyki zabiegw przy uyciu prdw diadynami-cznych 230Wskazania i przeciwwskazania do stosowania prdw diadynamicznych . 233
Prdy redniej czstotliwoci 239Prdy interferencyjne (zwane rwnie prdami Nemeca) 240
Aparat do terapii prdami interferencyjnymi Interdyn ID 99 . . . . 246Aparat d o terapii prdami interferencyjnymi Stymat S-300 . . . . 248
Prdy stereointerferencyjne 249Modulowane prdy redniej czstotliwoci 250Aparaty do elektroterapii skojarzonej z oddziaywaniem mechanicznym . . 252
Zestaw do terapii skojarzonej ultradwikami i prdami impulsowymimaej czstotliwoci, typ DS-200 252Intervac typ IV-0l 253
Zasady postpowania w wypadku poraenia prdem elektrycznym i zasady bez-pieczestwa obsugi urzdze elektroleczniczych 256
Elektrodiagnostyka 259
Metody stosowane w elektrodiagnostyce ukadu nerwowo-miniowego . . . 259Metody jakociowe 260Metody ilociowe 263
Pola elektromagnetyczne wielkiej czstotliwoci 270Drgania elektromagnetyczne ich istota i wytwarzanie 271Dziaanie drga elektromagnetycznych na tkanki ustroju 280
Oddziaywanie na tkanki prdu wielkiej czstotliwoci 281Oddziaywanie na tkanki pola elektrycznego wielkiej czstotliwoci . . . 283Oddziaywanie na tkanki pola magnetycznego wielkiej czstotliwoci . . . 287
Metody lecznicze 288Arsonwalizacja 288Diatermia krtkofalowa 290
Budowa, dziaanie i obsuga aparatu do diatermii krtkofalowej DiamatG-10 305
Terapia impulsowym polem magnetycznym wielkiej czstotliwoci . . . 310Budowa, dziaanie i obsuga aparatu do terapii impulsowym polem magne-tycznym wielkiej czstotliwoci Terapuls GS-200 310
Diatermia mikrofalowa 314Aparat do diatermii mikrofalowej ucz-58-1 322Aparat do diatermii mikrofalowej Wona-2 324
Pola magnetyczne 325
Charakterystyka fizyczna pola magnetycznego 326Dziaanie biologiczne pola magnetycznego 329Leczenie polami magnetycznymi 331
Impulsowe pole magnetyczne maej czstotliwoci 332Aparatura do magnetoterapii 334
Aparatura do leczenia zmiennym polem magnetycznym maej czstotliwo-ci Ambit 2000 335
Ultradwiki 338
Podstawy fizyczne 338Dziaanie biologiczne ultradwikw 345
Zmiany miejscowe (pierwotne) 345Dziaanie mechaniczne 345Dziaanie cieplne 346Dziaanie fizykochemiczne 346
Zmiany oglne (wtrne) 347Dawkowanie ultradwikw 348
Wskazania i przeciwwskazania d o stosowania ultradwikw . . . . 350Lecznicza aparatura ultradwikowa 353
Budowa, dziaanie i obsuga aparatu do terapii ultradwikowej UltratonD-300 357Budowa, dziaanie i obsuga aparatu do terapii ultradwikowej UltratonD-200 359
Metodyka zabiegw ultradwikowych 361Metody leczniczego stosowania ultradwikw 363
Wziewania 366
Aerozole 366Lecznicze stosowanie aerozoli 368Leki stosowane do wziewa 369Urzdzenia do wziewa 370
Higiena aparatw do wziewa oraz wymogi bezpieczestwa pracy . . . 374
Balneoterapia 376
Lecznicze wody m i n e r a l n e 376Podzia i c h a r a k t e r y s t y k a dziaania leczniczego wd minera lnych . . . . 379Wystpowanie wd leczniczych w Polsce 380
Borowina 381Kpiele w wodzie sztucznie minera l izowanej lub gazowanej 384
Kpiele s o l a n k o w e 384Kpiele kwasowglowe 385Kpiele s i a r k o w o d o r o w e 386
Klimatologia 388
P o j c i e k l i m a t u i p o g o d y 3 8 8E l e m e n t y k l i m a t y c z n e 3 8 9C e c h y k l i m a t u P o l s k i 3 9 6
L e c z n i c t w o u z d r o w i s k o w e 4 0 0W s k a z a n i a i p r z e c i w w s k a z a n i a d o l e c z e n i a u z d r o w i s k o w e g o . . . . 4 0 4
Rys historyczny
Historia fizykoterapii i balneoterapii siga zamierzchej przeszoci, w kt-rej czowiek, poszukujc w otaczajcej go przyrodzie rodkw leczcychchoroby, odkry leczniczy wpyw ciepa, zimna, promieniowania sonecz-nego i wd mineralnych. Instynkt oraz obserwacja wiata zwierzcegowytyczay drogi prymitywnego, lecz skutecznego postpowania lecznicze-go.
Leczniczy wpyw ciepa oraz promieni sonecznych stanowi zapewnegwn podstaw do utrwalenia si powszechnego u ludw staroytnychkultu ognia i soca. Jak gboko zakorzenione w wiadomoci tych ludwbyo przekonanie o zalenoci stanu zdrowia od soca, wiadczy mitologiagrecka, wedug ktrej Asklepios, bg sztuki lekarskiej, zwany w RzymieEskulapem, by synem Apollina boga soca.
Wykorzystywanie przez czowieka od niepamitnych czasw leczniczegowpywu wody znajduje swj wyraz u rnych ludw w przetrwaych dodnia dzisiejszego obrzdach i zwyczajach rytualnych, bdcych echemdawnych, zapomnianych metod leczniczych. wiadcz o tym rwniezapisy w staroytnych ksigach Hindusw, Egipcjan i narodw BliskiegoWschodu.
Kolebk nowoczenie pojtej fizykoterapii i balneoterapii s ziemiebasenu Morza rdziemnego. Ludy Egiptu, Bliskiego Wschodu, Grecyi Rzymianie przykadali du wag do leczniczego wpywu naturalnych,fizycznych bodcw przyrody. Dowodem tego s opracowane naukowoprzez znanych lekarzy staroytnoci, takich jak Hipokrates (460-380p.n.Ch.) czy Asklepiades z Bitynii (120-56 p.n.Ch.), metody leczniczegowykorzystania wiata sonecznego i wody. Rzymianom zawdzicza sistworzenie podwalin lecznictwa uzdrowiskowego, a wiele wykorzystywa-nych przez nich uzdrowisk cieszy si do dnia dzisiejszego zasuon saw.
W tym samym obszarze dokonywano, rwnie ju w staroytnoci,pierwszych zabiegw elektroleczniczych. rdem elektrycznoci byy ryby
- drtwy, majce zdolno gromadzenia adunku elektrycznego. Przy-kadanie tych ryb do ciaa ludzkiego byo pierwszym zastosowaniemelektrycznoci w celach leczniczy
