SÖZLEŞMELERDE UYUŞMAZLIK KAYNAKLARI

SÜRE UZATIMI İLE İLGİLİ UYUŞMAZLIKLAR

Prof. Dr. Zeynep Sözen

GECİKME NEDENLERİ

● Bir projenin uygulanması sırasında kontratta üzerinde mutabakata varılmış süre çeşitli nedenlerle uzayabilir.

● Bu nedenler arasında şu faktörler sayılabilir:● Yüklenicinin işi kontrat ve eklerine göre yerine

getirememesi;● İşverenin veya malsahibinin/ya da temsilcilerinin neden

verdiği gecikmeler;● İki tarafın da hatasından ve kusurundan kaynaklanmayan

faktörler;● İki tarafın da hatasından ve kusurundan kaynaklanan

faktörler.

GECİKMELER

● Nedenleri ne olursa olsun, gecikmeler, proje süresinde ve maliyetinde değişikliklere yol açarlar.

● Uyuşmazlıklar, genellikle ek süre ve ek maliyetlerin hangi tarafça karşılanması gerektiği hususunda çıkar.

● Uyuşmazlık çıkması durumunda başvurulacak ilk merci,sözleşmenin kendisidir. Sözkonusu durumla ilgili açık bir madde varsa, uyuşmazlık bu maddenin vazettiği şekilde çözümlenir.

GECİKMELER

● Bu derste sözleşmelerde genellikle gecikmelere neden olan maddelere ve gecikmelerle ilgili uygulamalara ağırlık vereceğiz.

Gecikmelerle ilgili maddeler

● Hemen her sözleşmede , üzerinde mutabakata varılan bir sürenin aşılması durumunda uygulanacak yaptırımlarla ilgili bir veya birkaç madde bulunur.

● Bazı sözleşmelerde bu madde “cezaî şart” olarak anılır. FIDIC'in yeni edisyonlarında , yüklenicinin süre aşımı nedeniyle ödemesi gereken miktar “gecikme tazminatı” olarak adlandırılmıştır.

Gecikme tazminatı(sözleşme cezası veya cezai şart)

Maktu olarak kararlaştırılmış bir tazminattır.Cezai şart olarak adlandırılmasının nedeni

borcunu yerine getirmeyen borçlu üzerinde bir ceza etkisi yapmasıdır. Aslında ceza değil, bir tazminattır.

Gecikme tazminatı

İşin sözleşmede üzerinde anlaşmaya varılmış olan teslim gününün geçilmesiyle kendiliğinden işlemeye başlar.

Bu gecikme cezasının işlemesi için işverenin (malsahibinin) gecikme nedeniyle zarara uğramış olması gerekmez

Örnek maddeler

● Mukavelenin imzalandığının İdare tarafından Müteahhidin kendisine veya tebligat için gösterdiği adrese tebliğ tarihinden itibaren 5 gün içinde yer teslimi yapılarak işe başlayacak ve müşterek bir zabıtla tesbit edilecektir. Müteahhit taahhüdünü 3. maddede anılan sürede tamamlayıp geçici kabule hazır hale getirecektir. Aksi takdirde Müteahhit, ihale bedelinin onbinde üçü (%003) TL tutarında gecikme cezası ödeyecektir.

Örnek maddeler

● İşveren tarafından tebliğ edilen İş Programında öngörülen sürelere uymadığı ve geciktiği takdirde, geciktiği her gün için 500 USD/gün gecikme cezası TAŞARONun hakediş alacağından kesilir. Bu ceza, işin eksik kalan miktarının %20sini geçemez.

Gecikme tazminatı

Alacaklı, uğradığı zararı ispatlamak yükünden kurtulmuştur.

Cezai şartın ödenmesi için malsahibinin belirli bir zarara uğraması gerekmez.

Taraflar cezanın miktarını tayinde serbesttirler. Ancak kararlaştırılan ceza fahiş ise, hakim fahiş gördüğü cezayı indirebilir.

Örnek maddeler

● Müteahhit, Sözleşmenin imzalanmasından sonra bu Sözleşmenin 5. ve 7. maddesinde gösterilen süreler içinde işe başlamadığı veya süresi içinde işi bitirmediği takdirde her geçen gün için ihale bedelinin binde biri kadar gecikme cezası öder. Bu gecikme 30 günü geçerse, İşveren geciken her gün için bu cezayı alarak beklemekte veya Sözleşmeyi feshederek işi tasfiye etmekte serbesttir.

Örnek maddeler● FIDIC Kırmızı Kitap:● M.8.7 : Gecikme Tazminatı● Yüklenici alt madde 8.2'ye (Tamamlama

Süresi), Yüklenici alt madde 2.5'e (İşverenin Hakları) göre bu kusurdan dolayı İşverene gecikme tazminatı ödeyecektir.

Kabul edilebilir gecikmeler

● Bir gecikmenin kabul edilebilir nitelikte olup olmaması üç kritere göre değerlendirilir:

● 1. Gecikmeye neden olan faktör yüklenici tarafından öngörülebilir miydi?

● 2. Gecikmeye neden olan faktör yüklenicinin denetiminde miydi?

● 3. Gecikmeye neden olan faktör yüklenicinin kusuru ya da ihmalinden mi kaynaklanıyordu?

Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa göre mücbir sebepler

● Doğal afetler

● Kanuni grev

● Genel salgın hastalık

● Kısmi veya genel seferberlik hali

● Gerektiğinde Kurum tarafından belirlenebilecek

benzeri diğer haller

Gerçek Zarar● Gecikme Tazminatıyla farkları

➏Gerçek zarar, bir sözleşmenin sağladığı menfaatten mahrum olma dolayısıyla uğranan zarardır.

➏Alacaklı, malvarlığında ifanın meydana getireceği fazlalıktan mahrum olmaktadır

➏Başka bir deyişle beklenen bir kazançtan mahrum olması sözkonusu olabili

İşveren tarafından talep edilebilecek zarar

Finans maliyetleri: Projenin finansman maliyeti üzerinden faiz

Genel giderler: Başka bir binanın kiralanması, ısıtma, elektrik masrafları

Denetim/Gözetim masrafları: İşin uzamasından dolayı katlanılan denetim ve gözetim masrafları

İşveren tarafından talep edilebilecek zarar

● Örnekler:● Gelir kaybı(Satış kayıpları, köprü geçiş

ücretleri...)● Taşınma masrafları● Malzeme fiyat artışları

Tazminatın belirlenmesi

Tazminatın amacı, zarardan önceki durumu yeniden kurmaktır.

Kural olarak zarara sebep olan taraf aynen tazminle yükümlüdür.,Başka bir deyişle zarara sebep olan taraf, “eski hali iade” etmelidir.

Tazminatın belirlenmesi

Ancak eski halin iadesi pratikte mümkün olmayabilir. Bu nedenle tazminat, genellikle uğranılan zararın para karşılığı olarak belirlenir.

İşveren tarafından talep edilebilecek zarar

Kira maliyetleri:gecikme süresi içinde binanın getirebileceği kira miktarı

Binanın kiralık bir mülk olmaması durumunda (nükleer tesis, tünel, altyapı) kullanılamamasından doğan zarar

İlliyet

Sorumluluğun doğması için zararla kusurlu fiiller arasında illiyet bulunması gerekir.

Bu nedensel bir ilişki ya da bağlantı anlamına gelir.

Örnek maddeler

A claim for delay will arise where Network and Carrier have agreed upon prearranged pick-up and/or delivery times and Carrier does no arrive within two (2) hours of the prearranged pickup or delivery time. The extent of the Carrier’s liability for delay claims shall be reimbursement of the actual labor cost of the crew if idle or the actual rental time of equipment if idle. Claim for reimbursement shall be made to the Carrier in writing at its principal place of business. The claim shall include the Network’s shipment number, origin and destination, shipment date, a copy of paid invoice and/or work order from the company providing the crew and/or equipment, and

explanation of details. Carrier shall pay valid claims within 30 day

Örnek maddeler

The liability, if any, of Carrier for loss of, damage to, or delay in the delivery of checked or unchecked baggage and/or its contents, with the exception of wheelchairs, mobility aids, and assistive devices used by an individual with a disability is limited to the proven amount of damage or loss, but in no event shall be greater than Two Thousand Eight Hundred Dollars ($2,800.00) Domestic or International per fare-paying passenger. Carrier will compensate the passenger for reasonable, documented damages incurred as a result of the loss of, damage to, or delayed delivery of such baggage up to the limit of liability or declared valuation, whichever is higher, provided the passenger has exercised reasonable effort to minimize the amount of damage. Actual value for reimbursement of lost or damaged property shall be determined by the documented original purchase price less depreciation for prior usage.

Örnek

● so if one pays a flooring company $2,468 to install a floor, but to no avail, and pays another contractor $1,311 to put in the correct floor, does the plaintiff get to recover $3,779 ($2,468 plus $1,311)? The Missouri Court of Appeal said NO...the correct measure of damages was $1,311 because the defendant restored the improperly installed floor, apparently back to its original condition.....so the defendant only need paid for the new floor at $1,311.

● http://blawg.midwestconstructionlaw.com/damages_claims/index.html..

Dolaylı zarar

Sözleşmelerin çoğunda dolaylı zararın tazminin yolu kapatılmıştır

Dolaylı zararlar nelerdir? İş kaybıPrestij kaybıYönetim ve çalışanların üretkenlik kaybıPazar kaybı (pazar payı kaybı)Fırsat kaybıKar kaybı

Dolaylı zararlar:Perini davası

● 1992 yılında New York ‘ta Perini şirketi Greate Bay Hotel ve Casino’nun aleyhine açtığı davada 14,500,000 dolar ödemeye mahkum oldu. Bu miktar , kumarhanenin kâr kaybı karşılığı olarak belirlenmişti.(Sözleşme bedeli, 24,000,000 dolardı)

● Bu tarihi dava, AIA’nin 1997 yılında A201 Genel Koşullarına karşılıklı feragat maddeleri yerleştirmesine yol açtı.

Örnek

● X. Consequential Damages● Under the Contract, the terms "Consequential

Loss" or "Consequential Damages" shall mean: ● consequential or indirect loss under English

law; or loss and/or deferral of production, loss of product, loss of use, loss of revenue, profit or anticipated profit (if any), in each case whether direct or indirect to the extent that these are not included in (i), and whether or not foreseeable at the Effective Date.

Örnek

● . In no event, and notwithstanding any provision to the contrary elsewhere in the Contract, and except to the extent of any agreed Liquidated Damages or rates for delays (including without limitation any predetermined termination fees) provided for in the Contract, shall either Party be liable to the other Party, whether in contract, warranty, tort (including negligence or strict liability) or otherwise, for any special, indirect, incidental or Consequential Loss or Consequential Damages of any kind or nature whatsoever

Örnek

4. AIT SHALL NOT BE LIABLE IN ANY EVENT FOR ANY SPECIAL, INCIDENTAL, OR CONSEQUENTIAL

DAMAGES, INCLUDING, BUT NOT LIMITED TO, LOSS OF PROFITS, INCOME, INTEREST, UTILITY, OR

LOSS OF MARKET, WHETHER OR NOT AIT HAD KNOWLEDGE THAT SUCH DAMAGES MIGHT BE

INCURRED.

Örnek

● Article XV Waiver of Consequential Damages. In no event shall Seller [contractor] be liable to [owner] whether in contract, warranty, tort (including negligence or strict liability) or otherwise for any special, indirect, incidental or consequential damages of any kind or nature whatsoever

Örnek

● Section 4.3.10 of AIA Document A201-1997 waives the following consequential damages by both the Owner and the Contractor:

● .1 damages incurred by the Owner for rental expenses, for losses of use, income, profit, financing, business and reputation, and for loss of management or employee productivity or of the services of such persons; and

● .2 damages incurred by the Contractor for principal office expenses including the compensation of personnel stationed there, for losses of financing, business and reputation, and for loss of profit except anticipated profit arising directly from the Work

Örnek

● The owner hereby waives any form of consequential or indirect damages. Such prohibited damages include, but are not limited to, lost rent or revenue; rental payments for temporary offices; increased costs of administration or supervision; costs or delays suffered by others unable to commence work or provide services as previously scheduled, for which a party to this contract may be liable; increased costs of borrowing funds devoted to the project; delays in selling all or part of the project upon completion; termination, postponement, or other revision to agreements to lease or buy all or part of the project, whether or not suffered before completion of services or work; forfeited bonds, deposits or other monetary costs or penalties due to delay of the project; increased taxes (federal, state, local, or international) due to delay or re-characterization of the project; lost tax credits or deductions due to delay; impairment of security; or any other indirect loss arising from the conduct of the parties to this contract."

● http://www.jonesday.com/news/news_detail.aspx?newsID=290

Örnek

● "The contractor hereby waives any form of consequential or indirect damages, as such damages. Such prohibited damages include, but are not limited to, lost profits, home office overhead or any form of overhead not directly incurred at the project site; wage or salary increases; ripple or delay damages; loss of productivity; increased cost of funds for the project; extended capital costs; lost opportunity to work on other projects; inflation costs of labor, material, or equipment; non-availability of labor, material, or equipment due to delays; increased cost of bonding due to delay; or any other indirect loss arising from the conduct of the parties to this contract."

● http://www.jonesday.com/news/news_detail.aspx?newsID=290

Örnek olay

● The design-builder defended by pointing to its clause in the contract, which stated: “in no event shall [design-builder] be liable for any compensatory or consequential damage in connection with the installation, use, or failure” of the facility.

● This clause looks good for the builder, doesn’t it? In spite of this waiver, however, the court ruled in favor of the owner and required the design-builder to pay substantial consequential damages.

● How could this be? Because waivers of consequential damages are not as simple as they appear to be, that’s how. The court determined that the waiver clause did protect the contractor against damages for faulty construction and installation, but not for faulty design. Since the owner’s claim was based on faulty design, the waiver didn’t apply and the owner could exercise its full remedies against the design-builder .

Örnek olay

● The answer to all these questions is no. Design-builders should take one simple lesson from this case: an ounce of contract language prevention is worth a pound of litigation cure. Design-builders should recognize that waivers of consequential damages are much more difficult to negotiate in design-build contracts than in traditional owner/contractor construction contracts, especially when they’re dealing with well counseled owners. If design-builders are able to negotiate a consequential damages waiver, they should make sure it says what they intend it to mean. That’s the job of the design-builder’s legal counsel, who should have experience in the construction industry and construction contract

● http://www.millerjohnson.com/pubs/xprPubDetail.aspx?xpST=PubDetail&pub=1211

Hatırlatmalar

● Aşağıdaki gecikmelerin hangileri genel ilkeler açısından “kabul edilebilir” niteliktedir?

● Mühendis tarafından değişiklik talimatının geciktirilmesi

● Fırtınanın maddi hasara yol açması● Alt yüklenicilerin neden olduğu gecikmeler● Sahaya ulaşımın yerel yönetim tarafından

engellemesi

Hatırlatmalar● Mühendisin hatalı aplikasyon vermesi● Bitmiş bir işin üstünün açtırılıp, yüklenicinin

kusurunun bulunamaması

SÜRE UZATIMI

UYGULAMALAR

KYY ile uyuşmazlıların çözümüne örnekler

Aşağıda, iş programları KYY ile yapılmış inşaat projelerinde süre uzatımı ile ilgili uyuşmazlıkların

çözümüne gerçek örnekler sunulmaktadır.

ADR

●Taraflardan biri 28 gün içinde itiraz bildirirse, karar bir arbitrator tarafından revize edilinceye kadar geçerlilik taşır.

Kaynak: Thomas, Reg, Construction Contract Claims,2nd edition, Palgrave, 2001

.

● Şekil listesi● Fig. 5.2, s.98

● Fig. 5.3, s.99

● Fig.5.4, s.100

● Fig. 5.5, s.102

● Fig. 5.7 , s.105

● Fig. 5.8, s. 107

● Fig. 5.9, s.108

Yorum

● Sözleşmenin, kullanılacak süre programıyla ilgili maddesinin açık olmasında yarar vardır:

● Örnek muğlak madde:● The contractor shall complete the work so as to

give beneficial occupancy and use to the owner in accordance with a schedule which best suits the owner's requirements and which shall be mutually agreed upon prior to the start of construction

Örnek

● “The schedule shall show the order in which the contractor proposes to carry on the work, the dates on which he will start the several salient features (including procurement of materials, plant and equipment) and the contemplated days for completing same

İlgili maddenin açıklığı

● Yukarıdaki maddelerde● Şebeke tekniklerinin kullanılıp kullanılmayacağı

belli değildir.● Programı kimin yapacağı belli değildir.● Gecikmelerde ne gibi bir uygulama yapılacağı

belli değildir.

Örnek

● Schedule ● 3.1 ● The CM/GC in consultation with the Designer shall prepare,

provide, and maintain appropriately detailed pre-construction phase Critical Path Method (CPM) schedules utilizing the same standard software that will later be used to develop the Project Construction Schedule.

● 3.2 ● The Project schedule shall be sufficiently detailed to allow

for a realistic projection of design activity sequences and durations. Updated schedules will be required at the end of each Design phase established by the contract between the Owner and the Designer,and after major value analysis decisions.

Örnek

● The contractor is required to demonstrate that the delay occurred to an activity or activities on the critical path of the then current Contract Program (GC21/madde 54.1.4)

Örnek

● Within thirty (30) days from the execution of the Master Contract, the CM/GC is to establish a detailed CPM schedule of the pre-construction phase with the concurrence of the Owner and the Designer. The CM/GC is responsible to monitor this schedule during the pre-construction/design phases, and advise the Owner of any deficiencies in adhering to this schedule by any party

Yorum

● Dokümantasyon ve arşivleme, hem yüklenici, hem de malsahibi açısından büyük önem taşımaktadır

● Sözleşmenin Süre uzatımı maddesi , bir İş Programı özel şartnamesiyle bütünleştirilmelidir.