sTRATEGIJA KLASTERA

7/25/2019 sTRATEGIJA KLASTERA

1/73

PREDLOG

Na osnovu lana 100, taka 1 Ustava Crne Gore, a u vezi sa lanom 19 stav 2, Zakona oregionalnom razvoju (Sl. List Crne Gore br. 20/11 od 15 -.04.2011. i 26/11 od30.05.2011), i na osnovu lana 17 Uredbe o Vladi Crne Gore (''Slubeni list CG'', broj80/08), Vlada Crne Gore na sjednici od ___________.2012. godine, donijela je

Strategiju za odrivi ekonomski rast Crne Gore kroz uvoenje

klastera 2012-2016. godina

St t ij d i i k ki t


2/73

St t ij d i i k ki t

Rezime

Razvoj klastera je od posebnog znaaja za podsticanje razvoja mikro, malog i srednjegpreduzetnitva, a klasteska politika postaje vaan element privrednog razvoja i ekonomskepolitike irom Evrope. Klaster mikro, malih i srednjih preduzea predstavlja sektorsku igeografsku koncentraciju preduzea i/ili individualnih proizvoaa koji proizvodekarakteristian opseg roba ili usluga, koji se suoavaju sa slinim prijetnjama imogunostima.

Strategija za odrivi ekonomski rast Crne Gore kroz uvoenje klastera za period 2012 -2016. godina, obuhvatila je sve relevantne aktere koji se bave razvojem klastera i

pruanjem podrke klasterima, a u izradi strategije se polo od procesa mapiranja klasterana cijeloj teritoriji Crne Gore, izrade15 dijagnostikih studija potencijalnih klastera, kojisuposluili kao osnov razvoja ove strategije. Takoe, odran je niz sastanaka sa kljunimakterima klastera na nivou jedinica lokalne samouprave, radionice sa kljunim akterima nanivou dravne uprave, kao i dva okrugla stola kojima je prisustvovao najvei broj glavnihaktera za razvoj klastera i to na nivou drave, jedinica lokalne samouprave, naunezajednice, obrazovanja, statistike, preduzetnika/preduzea u klasteru, poslovnih udurenja,meunarodnih razvojnih agencija, Investiciono-razvojnog fonda Crne Gore, udurenjabanaka i sl.

Strategija za odrivi ekonomski rast Crne Gore kroz uvoenje klastera 2012 -2016. godine,ima opti cilj da doprinese ravnomjernijem regionalnom drutveno-ekonomskom razvojupoveanjem konkurentnosti i kapaciteta zapoljavanja mikro, malih i srednjih preduzea,

kao i pred etnika ( i j ij i i ) b bj j i d lii i


3/73

Lista skraenica

URP Usluge za razvoj poslovanja

BK Broker za klasterIDS Izvjetaj o dijagnostikoj studiji

EU Evropska unija

UHP Udruenje za hranu i poljoprivredu

FKI Fondacija za klastere MMSP Indije

IPA Pretpristupna podrka

IPARD Pretpristupna podrka za razvojruralnog podruja

KIP Kljuni indikatori poslovanja

MONSTAT Zavod za statistiku Crne Gore

MMSP Mikro, mala i srednja preduzea

MSP Mala i srednja preduzea

JE Jugoistona Evropa

SPV Nezavisno tijelo za pruanje podrke u razvoju klastera


4/73

Sadraj

I UVOD ........................................................................................................................................ 3

1.1.POTREBA ZA STRATEGIJOM ZA RAZVOJ KLASTERA.................................................................................... 3

1.2.ZATO KLASTERI? .............................................................................................................................. 4

1.3.FAKTORI POGODNI ZA RAZVOJ KLASTERA U CRNOJ GORI.......................................................................... 5

1.4.RAZVOJ PROGRAMA PODRKE KLASTERIMA U EVROPI I JUGOISTONOJ EVROPI............................................ 5

1.5.CILJEVI I MISIJA STRATEGIJE................................................................................................................ 7

1.6.METODOLOKI PRISTUP..................................................................................................................... 7

II DEFINICIJE KLASTERA............................................................................................................... 11

2.1.TA JE KLASTER? ............................................................................................................................. 11

2.2.TA NE PREDSTAVLJA KLASTER? ......................................................................................................... 11

2.3.DEFINISANJE KLASTERA U CRNOGORSKOM KONTEKSTU.......................................................................... 12

III STANJE KLASTERA U CRNOJ GORI............................................................................................ 14

3.1.MAPIRANJE KLASTERA NA NIVOU DRAVE............................................................................................ 14

3.2.PRIKAZ POSTOJEIH KLASTERA U CRNOJ GORI...................................................................................... 16

3.2.1. Proizvodnja i prerada drveta ............................................................................................... 16

3.2.2. Graevinarstvo.................................................................................................................... 17

3.2.3. Poljoprivredna proizvodnja i prerada hrane ....................................................................... 17

3.2.4. Flairana voda..................................................................................................................... 22


5/73

5.4.4. Komponenta D: Praenje i izvjetavanje............................................................................. 35

5.5.FAZA IZGRADNJE KAPACITETA (2013) ................................................................................................. 36

5.5.1. Komponenta A: Definisanje nadlenosti i razvoj vjetina................................................... 36

5.5.2. Komponenta B: Podizanje svijesti ....................................................................................... 37

5.5.3. Komponenta C: Aktivnosti na nivou klastera ...................................................................... 38

5.5.4. Komponenta D: Strateko usmjerenje................................................................................. 38

5.5.5. Komponenta E: Upravljanje znanjem i irenje informacija ................................................. 39

5.5.6. Komponenta F: Praenje i izvjetavanje.............................................................................. 40

5.6.FAZA IMPLEMENTACIJE (20142016) .............................................................................................. 40

5.6.1. Komponenta A: Aktivnosti na nivou klastera ..................................................................... 40

5.6.2. Komponenta B: Praenje i izvjetavanje............................................................................. 41

5.6.3. Komponenta C: Strateka razmatranja............................................................................... 41

5.6.4. Komponenta D: Upravljanje znanjem i irenje informacija................................................. 42

5.7.UPRAVLJAKA STRUKTURA(FUNKCIJA I ULOGE) .................................................................................... 42

5.7.1. FAZA INKUBACIJE ................................................................................................................ 42

5.7.2. FAZA JAANJA KAPACITETA................................................................................................ 455.7.3. FAZA PUNE PRIMJENE ......................................................................................................... 47

5.8.SAGLEDAVANJE PRAVNOG OKVIRA..................................................................................................... 49

5.9. AKCIONI PLAN ZA IMPLEMENTACIJU STRATEGIJE.................................................................................. 50

5.10.IZVJETAJI.................................................................................................................................... 50

ANEKS 1: TABELA POTENCIJALNIH KLASTERA .............................................................................. 51

ANEKS 2 POJMOVNIK 54


6/73

I Uvod

Strategija za odrivi ekonomski rast Crne Gore kroz uvoenje klastera za period 2012 -2016.godine se predlae na osnovu lana 100, taka 1 Ustava Crne Gore, a u vezi sa lanom 19stav 2, Zakona o regionalnom razvoju (Sl. List Crne Gore br. 20/11 od 15-.04.2011. i26/11 od 30.05.2011), i na osnovu lana 17 Uredbe o Vladi Crne Gore ( ''Slubeni list CG'',

broj 80/08).

1.1. Potreba za Strategijom za razvoj klastera

Mikro, mala i srednja preduzea (MMSP) su kljuna za razvoj konkurentnog privatnog

sektora. Znaaj MMSP-a u razvijenim trinim ekonomijama najbolje ilustruje primjer EU ukojoj MMSP ine 99% svih aktivnihpreduzea,generiu 70% ukupnog prometa i uestvujusa 60% u BDP-u EU1. Dakle, dinamian i vitalan sektor MMSP je u stanju da obezbijediznaajan doprinos ekonomskom rastu i prosperitetu. U Crnoj Gori, sektor MMSP-a je

jako znaajan, posebno u pogledu uea ovog sektora u ukupnoj zaposlenosti i izvozu. Uskladu sa procjenama, uee ovog sektora u ukupnoj zaposlenosti iznosi 61.71% i 31% uukupnom izvozu. U sljedeoj tabeli prikazana je kljuna statistika koje se odnosi na

budetske prihode, nezaposlenost i broj MMSP-a po regionima.


7/73

Meutim, zbog svoje male veliine, MMSP se suoavaju sa znaajnim preprekama urastu. Ukoliko nastupaju pojedinano, preduzea ne mogu iskoristiti ekonomiju obima u

proizvodnji, suoena su sa ogranienom pozicijom za pregovaranje prilikom nabavkesirovina i nemaju dovoljno resursa neophodnih za kupovinu specijalizovanih pomonihusluga. Pojedinana preduzea nijesu u mogunosti da iskoristeprednosti trinih mogunostikoje zahtijevaju isporuku velikog obima standardizovanih proizvoda ili usklaenost sameunarodnim standardima u pogledu usaglaenosti sa tehnikim i drutvenim uslovima, kaoi uslovima koji se odnose na ivotnu sredinu.

Generalno gledano, MMSP imaju ogranien pristup proizvodnim, finansijskim i naunimresursima u poreenju sa veim konkurentima, kao i ogranienuticaj na definisanje politike

podrke i usluga. Budui da nijesu u mogunosti da uu u formalni sektor ili da prerastu uvelike poslovne jedinice, razvojni potencijal MMSP-s ostaje u velikoj mjeri neiskorien.

U skladu sa gore navedenim, Strategija koja omoguava MMSP-a da se poveu s drugimposlovnim partnerima, ime bi prevazila ogranienjau pogledu veliine, ima potencijal da

oslobodi njihovu dinaminost i da doprinese ukupnom rastu privatnog sektora. Kroz saradnju

sa partnerskim firmama i institucijama podrke, MMSP mogu postii ekonomiju obima ukupovini, proizvodnji i maloprodaji, dok bi s druge strane, bile u mogunosti da zajednikidjeluju na proces donoenja politika.

1.2. Zato klasteri?

Klasteri su obeavajua okruenja za razvoj veza koje poveavajukonkurentnost. Klasteri

f k k t ij d ih d i id ih i i ij Fi kl t


8/73

ime se olakava proces irenja znanja, korporativnog upravljanja i industrijskih vjetina, tozauzvrat ima mnogobrojne multiplikativne pozitivne efekte. U isto vrijeme, klasteri

znaajno doprinose konkurentnosti regiona stvaranjem regionalnih profila i brendiranjem.

Kreatori javnih politika i razvojne agencije su suoeni sa problemom obezbjeivanjasredstava klasterima koji loe posluju u cilju prevazilaenja problema i aktivnog ukljuivanjau globalne lance vrijednosti. Usklaivanje politika podrke MMSP-a sa naelima razvojaklastera, omoguava kreatorima javnih politika djelotvornije i efikasnije korienjeogranienih razvojnih resursa u cilju poveanja njihovog uticaja i opsega, kao i dakapitalizuju aktivno ueeprivatnog sektora.

1.3. Faktori pogodni za razvoj klastera u Crnoj Gori

U Crnoj Gori, utvreno je da MMSP, kao i preduzetnici, koji proizvode niz srodnihili istih proizvoda mogu da koegzistiraju u karakteristinimgeografskim lokacijama.Prvim mapiranjem klastera, koje je sprovedeno u Crnoj Gori, identifikovana su 62,

takozvana potencijalna klastera.

U zemlji ve postoje kolektivne strukture poljoprivrednih proizvoaa inepoljoprivrednih subjekata (npr. zadruge, udruenja) koje se mogu iskoristiti kao

podrka razvoju klastera.

Optine u Crnoj Gori takoe igraju kljunu ulogu u obezbjeenju lokalnogekonomskog razvoja odreenog regiona. Uz podrku Zajednice optina mogue je

k d j


9/73

kulminirao usvajanjem OECD Bolonjske povelje o politici MMSP-a, iz 2000. godine, koja

je prepoznala klastere kao "podsticajno okruenje za inovativna i konkurentna MMSP", dok

je 2007. godine usvojen OECD izvjetaj pod nazivom Konkurentni regionalni klasteri -pristupi nacionalne politike, u kojem je izvrena analiza ciljeva, instrumenata i upotrebameudravne uloge koristei 26 programa u 14 zemalja OECD-a (njih 10 iz Evrope) za

podrku regionalnih specijalizovanih napora kroz pristup zasnovan na klasterima. Iste godineje takoeusvojen European Cluster Observatory2(Evropski opservatorijum za klastere) -online platforma koja prua jedinstvenu taku pristupa informacijama i analizi klastera i

politike klastera u Evropi. European Cluster Alliance3 (Evropsko klastersko udruenje) je

jo jedna platforma koja je pokrenuta 2006. godine, pod pokroviteljstvom PRO INNOEurope inicijative Evropske komisije sa ciljem odravanja stalnog politikog dijalogaizmeu nacionalnih i regionalnih javnih institucija odgovornih za razvoj klasterske politike iupravljanja klasterskim programima u matinim zemljama.

U pogledu procesa pridruivanja Evropskoj uniji (EU), zemlje zapadnog Balkana su,uprkos mnogim tranzicionim problemina, ostvarile znaajan napredaku proteklim godinama.U ekonomskoj sferi, ove zemlje su usvojile i sprovele razliite ekonomske reforme u skladu

sa pravnom tekovinom EU (Acquis Communautaire). U skladu sa propisima EU izPoglavlja 20: politika preduzea i industrije, ove zemlje su ostvarile napredak u pogledu

izrade relevantnog pravnog okvira za razvoj MMSP-a, ukljuujui i osnivanje institucijazaduenih za izradu i donoenje optih politika o MMSP i elaboraciju konkretnih nacionalnihklasterskih strategija. S tim u vezi, u zemljama jugoistone Evrope ve su pokrenute razliiteinicijative za razvoj klastera, sa ciljem objedinjavanja usluga i promociju MMSP - a kako bi

iste postale okosnica ekonomskog razvoja.

Sl ij


10/73

unutranje trite, diverzifikovaniju ekonomiju, i svoje programe podrke usmjeravaju nasektore koji stvaraju veu dodatu vrijednost. Klasteri koji su dobili dravnu podrku su bili

oni koji su pokazali spremnost da odgovore na javne tendere, uspjeli da samostalno osmisleprijedlog za klasterske inicijative, kao i oni koji su imali na raspolaganju sredstva da

unaprijed finansiraju dio trokova za implementaciju ovih programa. Kao rezultat navedenog,moe se primjetiti nedostatak iskustva u razvoju klastera iji je cilj usmjeren na manjenapredne i manje tehnolokiintenzivne sektorekao to je poljoprivreda.

1.5. Ciljevi i misija Strategije

Predvieno je da Strategija doprinese ravnomjernijem regionalnom drutveno-ekonomskomrazvoju poveanjem konkurentnosti i kapaciteta zapoljavanja preduzetnika i MMSP - a(naroito u manje razvijenim optinama), obezbjeujui da razliiti ekonomski uesnici uzemlji podjednako iskoriste prednosti koje proizilaze iz procesa evropskih integracija i daljeg

otvaranja trita.Strategija je usmjerena na pruanje doprinosa u postizanju etiri glavna c ilja, koji suusklaeni sa gore navedenim osnovnim ciljem, kao i sa ciljevima drugih kljunih stratekih

dokumenata Vlade Crne Gore. Navedeni ciljevi ukljuuju (1) poveanje izvoza, (2) lokalnoporijeklo proizvoda i supstitucija uvoza, (3) otvaranje novihpreduzea i novih radnih mjesta,i (4) zadravanje nivoa zaposlenosti.

1.6. Metodoloki pristup

i di


11/73

Prvi korak u izradi metodologije je ukljuioprogram obuke u cilju upoznavanja donosiocaodluka, implementacionih institucija i pojedinaca/trenera angaovanih u razvoju MMSP-a sa

konceptom razvoja klastera.

Drugi korak se sastojao u mapiranju svih potencijalnih klastera na nivou drave kojiposluju u poljoprivredi, drvnoj i prehrambenoj industriji, graevinarstvu i turizmu5 iproizvodnim sektorima. Mapiranjem su identifikovani svi segmenti proizvodnih aktivnosti na

nivou drave, i na osnovu navedenog, formulisana je kategorizacija (klasifikacija) postojeihi potencijalnih klastera u razliitim sektorima na osnovu parametara koji se odnose na brojfirmi, nivo zaposlenost i geografskipoloaj.

Budui dase Strategijom ne predvia uspostavljanje univerzalnog pristupa u postizanju svihpotreba i ciljeva, odlueno je da teitebude postizanje etiri glavna ciljakoja bi trebala daobezbijede povratne informacije ili daprue doprinos upostizanju drugih ciljeva.

Imajui u vidu injenicu da svi identifikovani klasteri nemaju potencijal da (jednako)doprinose ostvarivanju sva etiri glavna cilja Strategije, sljedei korak se sastojao u

identifikovanju onih koji (a) ve doprinose ostvarivanju navedenih ciljeva, i (b) onih kojiimaju potencijal da doprinesu u budunosti ukoliko im se obezbijedi odreena podrka. Ovo

je postignuto na osnovu participativne elaboracije kriterijuma za ocjenu. S tim u vezi, 23.

februara 2012. godine je organizovana radionica kojoj je prisustvalo vie od 15 predstavnikaiz razliitih ministarstava, Privredne komore, Zavoda za statistiku Crne Gore (MONSTAT),institucija za podrku poslovanju, UN organizacija i agencija a sve u cilju postizanjadogovora o utvrenim kriterijumima. Navedeni kriterijumi e predstavljati osnovu za izraduOkvira za praenje i procjenu, na osnovu kojeg e se izmjeriti doprinos Strategije u

t i j


12/73

proizvodnja

maslinovog ulja

6 Proizvodnja mlijeka Nikic i Danilovgrad7 Proizvodnja mlijeka Pljevlja

8

Proizvodnja meda

Sredinji region (Podgorica, Danilovgrad, Niki i Bar) isjeverni region (Pljevlja, Bijelo Polje, Roaje, Berane,Andrijevica I Plav)

9 Klaster turizma Budva i Bar

10 Uzgoj svjeeg i

prerada voaAndrijevica, Roaje i Berane

11 Uzgoj krompira Kolasin

12 Drvna industrija Roaje13 Morska ribe i koljke Kotor, Tivat i Herceg Novi14 Proizvodnja kamena Danilovgrad

15 Mijeano povre Podgorica i DanilovgradIzvor: dijagnostike studije za klastere

U petom koraku izvrena je procjena tranje za kljunim klasterskim proizvodima nanacionalnom nivou. S tim u vezi, obavljeni su razgovori (na osnovu strukturiranog upitnika)

sa menaderima nabavke u hotelima, restoranima, veim fabrikama za preradu hrane isupermarketima u cilju identifikovanja proizvoda koji se trenutno uvoze, bez obzira da li se

isti proizvode lokalno i iz kojih razloga primat ima roba iz inostranstva (iz uvoza). Bilo je

neophodno sprovesti navedeno Istraivanje,budui da je veliki broj identifikovanih klastera,posebno u sjevernom regionu, suoen saogranienim izvoznim mogunostima, kratkorono i

d f i l d j


13/73

razmotrili i verifikovali kljune preporuke. Sastanku je prisustvovalo 29 predstavnika iz

nadlenih ministarstava, privatnog sektora, kljunih institucija za podrku poslovanju, UN

agencija i kljunih meunarodnih strunjaka iz zemalja sa iskustvom u klasterskoj politici (tj.Slovenija i Indija). Sastanak je odran sa ciljem:

Prezentacije objedinjenih nalaza svih sprovedenih aktivnosti;

Provjere kljunih zakljuaka o politici koji proizlaze iz nalaza; Postizanja dogovora o preporukama za politiku na kojoj e se zasnivati Strategija; Identifikovanje kljunih nosilaca za razliite predloene politike intervencije;

Izrade intervala/rasporeda i plana aktivnosti sa ulogama i odgovornostima.


14/73

II Definicije klastera

2.1. ta je klaster?

Klaster mikro, malih i srednjih preduzea (MMSP) predstavlja sektorsku i geografskukoncentraciju preduzea i/ili individualnih proizvoaa koji proizvode karakteristian opsegroba ili usluga, koji se suoavaju sa slinim prijetnjama (npr. zastarijevanje proizvoda ilivisoki nabavni trokovi) i mogunostima (npr.poveanjeprometa kroz poveanje kvaliteta ili

poveanje izvoza kroz ciljane marketinke napore). Oni se nazivaju glavnim preduzeima uklasteru. Glavna preduzeau klasterusu povezana razliitim kanalima sadobavljaima ikupcima ali i pruaocima usluga, koji ukljuuju razliite tehnike, akademske i finansijskeinstitucije kao i poslovna udruenja. Lokacija preduzea moeobuhvatati nekoliko sela, gradili grad sa okolinom. Stoga se klaster identifikuje istim (ili nekoliko slinih )

proizvodom/uslugom kao i lokacijom na kojem se MMSP nalazi.


15/73

U zavisnosti od smisla, u svijetu se pojam klaster upotrebljava kao sinonim za srodne

pojmove kao to su lokalni ekonomski sistem, vrijednosni lanac, tehnoloki park iliindustrijska zona. U skladu sa Strategijom, neophodno je napraviti jasnu razliku izmeu

pojmova kako bi se izbjeglo pogreno tumaenje i pogrean smisao. U skladu sa definicijomkoju koristi UNIDO, klaster ne predstavlja sektor koji moe obuhvatiti cjelokupnu teritoriju

jedne zemlje. Takoe, klaster ne predstavlja ni industrijska zona, posebna ekonomska zona ilitehnoloki park sa vie proizvoda. Dalje, klaster ne predstavlja ni zadruga ili kooperativa,koja promovie saradnju unutar odreenog broja preduzea u skladu sa odreenom normom,

pravilom ili emom/programom javne podrke . Zadruge su pravna lica kojima upravljajulanovi koji sarauju na dobrovoljnoj osnovi u cilju ostvarivanja drutvenih, ekonomskih ikulturolokih prednosti/benefita. U mnogim sluajevima, mogunosti finansiranja su glavnirazlog osnivanja zadruga. Klasteri nijesu pravna lica. Zainteresovane strane u klasteru koriste

prednosti irenja znanja, pristupa sirovinama, radnim i drugim prednostima kojepruaprostorna blizina klastera. Funkcija klastera je zasnovana na meusobnom povjerenju izmeuzainteresovanih strana u klasteru koje je steeno tokom odreenog perioda. Zainteresovanestrane u klasteru mogu osnovati zadrugu (ili udruenje) unutar klastera. Na primjer, klaster

moe da obuhvati nekoliko zadruga klastera.

Takoe, neophodno je istai da mree i klasteri nijesu isto. Mrea oznaava grupukompanija unutar klastera koje sarauju izmeu sebesamo zbog konkretnih aktivnosti (npr.izvozni konzorcijum). Stoga definicija mree ima mnogo ue znaenje u odnosu na klaster.Definicija klastera ima mnogo ire znaenje, koji u isto vrijeme ukljuuje nekolikomrea iliinicijativa za umreavanjem.

f kl k k k


16/73


17/73

III Stanje klastera u Crnoj Gori

3.1. Mapiranje klastera na nivou drave

Imajui u vidu definiciju klastera, klaster predstavlja pojam, a ne pravni okvir. S tim u vezi,na dravnom ili sektorskom nivou, treba definisatiklaster na osnovu opsega proizvoda, brojafirmi, broja zaposlenih, prema veliini ili na osnovu drugih relevantnih parametara. Nakondefinisanja klastera, sljedei korak je mapiranje klastera koje predstavlja proces

identifikacije svih klastera (ili potencijalnih klastera) koji se po datoj definiciji definiu

kao takvi.

Veliina ili kvantum predstavlja kljunu osnovu za identifikaciju klastera, a ne nivosaradnje, postojanje odreenih institucija ili stepena meusobne povezanosti na nivouklastera. U skladu sa Strategijom, klasteri ili postoje ili ne postoje, dok pruanje odgovora na

pitanja da li posluju (uspostavljena povezanost i saradnja) ili ne posluju (nepostojanje

povezanosti i saradnje), nije predstavljalo glavno usmjerenje Faze mapiranja klastera.


18/73


19/73

3.2. Prikaz postojeih klastera u Crnoj Gori

3.2.1. Proizvodnja i prerada drveta

U sredinjemi sjevernom regionu Crne Gore, posebno u sjevernom regionu, prerada drvetaje iroko rasprostranjena aktivnost. Crna Gora biljei trgovinski suficit drvne grae kaoprimarnog prozvoda, kao i trgovinski deficit prerade drveta. Proizvodi od drveta, kao to supodovi, parketi i drugi proizvodi, biljee uvoz koji je za 6,4; , i , puta vei od izvoza.

Za proizvodnju namjetaja, definicija klastera koriena kao osnova za mapiranje, obuhvatilaje najmanje 10 firmi koje zapoljavaju vie od 50 zaposlenih u gradu i okolini. U skladu sanavedenom osnovom, identifikovana su 4 klastera za proizvodnju nametaja u Ulcinju,Nikiu, Podgorici i ijelom PoljuMojkovcu. Klasteri obuhvataju ukupno 55 firmi, sa ukupno615 zaposlenih i godinjim prometom u iznosu od oko EUR 7,8 miliona. Daljom procjenom jeutvreno da je ukupno 50 domainstva u potpunosti zavisno jer aktivnost klasterapredstavlja njihov glavni izvor prihoda (zavisna domainstva). Izuzimajui klaster ijelo

Polje/Mojkovac, udio u ukupnom izvozu ovih klastera je nizak.U pogledu drugih klastera za prozvodnju i preradu proizvoda od drveta, definicija obuhvata

najmanje 15 firmi koje proizvode istu vrstu drveta i/ili sa ukupno 0 zaposlenih u gradu iokolini. U skladu sa navedenim, mapirano je klastera koji ukljuuju Pljevlja, Roaje,Mojkovac, abljak, ijelo Polje, Niki i eraneAndrijevica. Navedeni klasteri obuhvataju10 glavnih preduzea, sa ukupno 1,025 zaposlenih i sa 624 zavisna domainstava. Ukupnipromet ovih klastera iznosi oko EUR 12 miliona, pri emu svi klasteri obuhvataju kompanije

k


20/73

3.2.2. Graevinarstvo

Graevinska industrija je uglavnom locirana u sredinjem i junom regionu zemlje, ipredstavlja veoma vaan sektor za Crnu Goru. Ovaj sektor obuhvata klastere angaovane uizgradnji objekata, puteva, tunela, mostova, kao i vaenje graevinskih materijala (npr.pjeska). U pogledu postojeih graevinskih klastera, mapiranje je obuhvatilo grupu odnajmanje 50 firmi, sa vie od 100 zaposlenih, u gradu i okolini. U skladu sa ovom definicijom,identifikovano je 5 klastera i to u Podgorici, udvi, aru, Nikiu i KotoruHerceg Novom,koji obuhvataju 0 preduzea sa ukupno 5, 765 zaposlenih. Ukupni godinji promet ovih

klastera iznosi EUR 256 miliona, sa skoro 450zavisnih domainstava.

Grupu za proizvodnju graevinskog materijala ine klasteri ija je primarna aktivnostproizvodnja konkretnog materijala, kamena. Proizvodnja ukljuuje rezanje i oblikovanjekamena (2 klastera u Danilovgradu i Nikiu), proizvodnja metalnih djelova i konstrukcija (2klastera u Podgorici i Nikiu), kao i proizvodnja metalnih vrata i prozora ( klastera uaruUlcinju, Podgorici i Nikiu). Prilikom definisanja klastera za svaku grupu proizvoda,koriena je neto drugaija definicija mapiranja, s tim to je minimalnibroj bio postavljen

na 5 firmi, koje zapoljavaju vie od 60 zaposlenih u gradu i okolini. Sv ih 7 identifikovanihklastera, zajedno obuhvataju 6 firmi, sa ukupno 1,0 zaposlenih i procenjenim godinjimprometom u iznosu od EUR 22 miliona i 62 zavisnih domainstava.

Potencijalne zajednike aktivnosti navedenih klastera mogu ukljuiti odnose sa naruiocima,upotrebu zajednike opreme, maina i drugih usluga, kao i izradu zajednikog kodeksaponaanja.


21/73

Med

Ukupno dva klastera meda obuhvataju 1,296 uzgajivaa pela (koji istovremenopredstavljaju i ukupan broj zaposlenih u klasterima). Ukupan godinji promet ovih klasteraiznosi EUR , miliona. udui da veina uzgajivaa pela, pelarstvo smatra hobijem ilidodatnim zanimanjem za ostvarivanje dodatnih prihoda, stie se utisak da je manje od 5domainstava zavisno od aktivnosti ovih klastera.

Saradnja izmeu klastera u ovom sektoru se pokazala problematinom u prolosti. U skladusa sprovedenim istraivanjem, glavni nedostatak se ogleda u injenici to pelari nijesu

ujedinjeni. Ne postoji izraen interes za saradnju ili komunikaciju sa drugim pelarima kojase moe ostvariti udruivanjem zajednikih napora u cilju poveanja efektivnosti uproizvodnji, a ovo iz razloga toproizvoai stavljajuteite na konkurenciji zasnovanoj natrokovima ime anuliraju ili potiskuju potencijalne prednosti koje proizilaze udruivanjemsnaga. Navedeno predstavlja problem, jer proizvodnja meda na lokalnom nivou ne moe bitikonkurentna cijeni iz uvoza koja je jeftinija. Destruktivna konkurencija lokalnih proizvoaaograniava ne samo njihov trini potencijal, ve sprjeava lokalne proizvoae u istraivanju

i pronalaenju trinih mogunosti (nacionalnog i inostranog trita). Stie se utisak da jenepovjerenje meu pelarima problem hijerarhijskog razmiljanja i statusnih simbola, slabograzumijevanja savremenog poslovnog upravljanja, marketinga i proizvodnje, ime sesprjeavanapredak. Veze sa finansijskim institucijama gotovo da ne postoje.

Zajednike aktivnosti klasterase mogu usmjeriti na pakovanjeambalau, razvoj proizvoda uciju dobijanja viokokvalitetnog meda (u cilju prevazilaenja nedostataka koji se odnose nakonkurente cijene i obim), poboljanje ili uspostavljanje Zajednikih centara.


22/73

razmatraju mogunost pokretanja inicijativa na lokalnom nivou za poveanja snabdijevanjasirovim mlijekom i poboljanjem logistike uspostavljanjem sopstvenih farmi (sa ciljem

smanjivanja uvoza sirovog mlijeka). Navedene mogunosti obezbjeuju dobru osnovu zasaradnju. Pakovanje proizvoda, koje se takoe trenutno uvozi, takoe predstavlja jednu odoblasti mogue saradnje. Neke mljekare imaju proizvodne linije za pakovanje proizvoda, aliih ne koriste jer su finansijski neisplative samo za jednog proizvoaa, zbog manjegproizvodnog obima i visokih trokova za elektrinu energiju. U jednom klasteru, trokovi sirovina i pakovanja iznose preko 0% ukupnih proizvodnih trokova. Kljuno pitanje kojegtreba rjeavati u saradnjidijalogu sa kupcima odnosise na neizmirena potraivanja (jednom

klasteru jejo uvijek blokiran iznos od milion eura, dok drugi u prosjeku ekaju 60 dana nanaplatu pruenih usluga). Ovaj pritisak se osjea u cijelom lancu potranje, jer oni koji sebave preradom mlijeka takoe kasne u isplatidobavljaima sirovog mlijeka. Druge oblasti zapotencijalne zajednike aktivnosti ukljuuju preiavanje otpadnih voda (jedan klaster jeve ostvario saradnju u ovom dijelu), razvoj proizvoda (npr. postoji potranja na tritu zamlijekom sa duim upotrebnim rokom), istraivanje mogunosti za smanjenje proizvodnihtrokova (posebno je faza pasterizacije mlijeka finansijski zahtjevna u odnosu na uporedne

primjere mljekara u susjednim zemljama), brending (npr. lokalna proizvodnja sira kaostandardnog proizvoda regiona), pronalaenje mogunosti u saradnji sa Laboratorijom zamljekarstvo za zamjenu opreme, kao i instalacija jedinica za mobilno testiranje, i pruanjepodrke lokalnim uzgajivaima stoke.

Proizvodnj a i prerada mesa

Proizvodnja i prerada mesa je vaan sektor za Crnu Goru. Udio uvoza mesa i mesnih

i d k lj i d ih i d j i i 24 % 2010 di i d k


23/73

Uzgoj r ibe i morskih plodova

Akvakultura predstavlja ekonomsku aktivnost koja prua znaajne razvojne mogunosti,uprkos svim postojeim problemima u pogledu tehnolokih i tehnikih ogranienja, potreberazvoja administrativnih kapaciteta i usklaivanja zakonodavstva, organizovanja adekvatnog

praenja i kontrole ispravnosti hrane. U pogledu sektora ribarstva, inicijalnim mapiranjem jeidentifikovano 6 klastera za uzgoj pastrmke (Pljevlja, Bijelo Polje, Berane, Mojkovac,

Podgorica/Danilovgrad i Niki/avnik), kao i klaster koji se bavi ribolovom i uzgajanjemmorske ribe i koljki (Kotor/Herceg Novi/Tivat). Klaster uzgoja pastrmki obuhvata 34 firme,sa ukupno 126 zaposlenih, godinjim prometom u iznosu od oko milion eura, sa 72 zavisnihdomainstava. Pastrmka je proizvod za razvoj klastera, ukljuujui i optinu avnik usjevernom regionu. Kljuna pitanja u pogledu navedenih klastera odnose se na mjere zatiteivotne sredine i podizanje svijesti, potrebu uzgajanja razliitih sorti i nepohodnostiobnavljanja uzgoja (novi genetski materijal), niski prinosi (uglavnom usljed neadekvatne

prehrane), zastarjele opreme, nepotovanja standarda (HACCP), usklaivanje sa propisimaEU (npr. upotreba zabranjene supstance malahita). U ovom sektoru je prisutna jaka

konkurencija iz drugih zemalja: prosjena cjena pastrmke porijeklom iz mediteranskih

zemalja iznosi EUR 2,62/kg (dok cijena u regionu dostie i EUR 1,47/), dok se nacrnogorskom tritu domaa pastrmka prodaje po cijeni od EUR 3,5/kg. Klaster kojise baviribolovom i uzgajanjem morske ribe i koljki obuhvata 12 firmi sa ukupno 55 zaposlenih, idvadeset i jednim zavisnim domainstvom. Proizvoai su otpoeli saradnju u pogledu uvozaneophodnih sirovina. Oni su udrueni u grupama od 2 3 proizvoaa, dijele uvoznetrokove i obezbjeuju nie cijene na osnovu veih koliina robe. Meutim, nakon zavretkasezone, svi proizvoai usljed straha od konkurencije, bacaju viak proizvoda u more,Takoe postoji Udruenje marikulturista Crne Gore (Marefarm), ali su neki proizvoai


24/73

koji je dobro pozicioniran na tritu i izvoznim vezama, kao i nekoliko malih i srednjihproizvoaa koji nijesu konkurenti sa aspekta kvaliteta i proizvodnje.

U sektoru uzgoja povra, mapiranjem je identifikovan jedan potencijalni klaster za uzgojpovra (Podgorica/Danilovgrad), kao i dva klasteraza uzgoj krompira (Kolain i Podgorica).Klaster za uzgoj i proizvodnju mjeanog povra obuhvata 841 proizvoaa iz preko 52 sela,koji proizvode paradajz, kupus, papriku, krastavce i lubenice, u plastenicima ili na

otvorenom. Potencijalni klaster za uzgoj krompira obuhvata 84 proizvoaa, sa ukupo 164zaposlenih, sa procjenjenim godinjimprometom u iznosu od EUR 2,7 miliona i 83 zavisnihdomainstava. U ovom klasteru se uzgaja sjemenski krompir i krompir za prodaju. Ostvareni

promet proizvoaa u Kolainu je za oko 7 puta vei u odnosu na ostvareni prometproizvoaa u Podgorici. Uprkos injenici da je saradnja proizvoaau ovim klasterima navisokom nivou, njihovi izgledi nisu previe obeavajui, posebno u pogledu uzgoja krompiraza prodaju. Njihove cijene nijesu konkurentne u poreenju sa niom cijenom krompira izuvoza. U periodu 2005.2011. godine, uvoz je povean za 226,1%, dok je izvoz smanjen za45,4%.

Glavne karakteristike klastera za uzgoj povra i voa, se ogledaju u niskom stepenuproizvodnje i nekonkurentnih cijena. Potencijal za saradnju je identifikovan u oblastima kaoto je nabavka sjemena, zajednikih objekata za skladitenje i pakovanje robe, zajednikojobuci, sortiranju i obradi, identifikaciji odreenog proizvoda za kojim postoji potreba natritu (organski ili brendirani proizvodi), kao i uspostavljanje Zajednikih centara. Kljuneinstitucije za podrku od posebnog znaaja za ove sektore ukljuuju Udruenje uzgajivaavoa, Udruenje proizvoaa vina, Agrarni marketinki informacioni sistem, kao isavjetodavna sluba u uzgoju biljaka.


25/73

3.2.4. Flairana voda

Mapiranjem je identifikovanpotencijalni klaster za proizvodnju flairane vode, koji obuhvata8 kompanija, sa ukupno 287 zaposlenih, godinjim prometom u iznosu od oko EUR 19,5miliona i sa 126 zavisnih domainstava.

3.2.5. Turizam

Iz razloga konzistentnosti, Strategija je geografski definisala klastere u turizmu u skladu sa

Nacionalnom strategijom za razvoj turizma. U sektoru turizma je identifikovano 6 klastera

koji obuhvataju 2,103 glavnih preduzea, sa ukupno 11.100 zaposlenih i godinjim prometomod skoro EUR 600 miliona i oko 4.780 zavisnih domainstava. U ovim klasterima,umreavanje je mnogo ee nego to je to sluaj u drugim sektorima, i zahvaljujuirazliitim programima podrke koji su do danas sprovedeni u ovom sektoru, ovaj sektor sesmatra najnaprednijim. Meutim, potencijal za uspostavljanje bolje povezanosti ovog klasterasa klasterom poljoprivrede jo uvijek nije u potpunosti iskorien. Stoga turizam moe

posluiti kao nosilac pruanja podrke u ujedinjenim grupama preduzea, posebno u

sjevernom regionu, kao i u sprovoenju aktivnosti koje mogu unaprijediti povezanost klastera(tvining klastera) i koje mogu generisatimultiplikativne efekte.


26/73

IV Strateki ciljevi i usklaenost sa politikom

4.1. Opis stanja

Crna Gora je u proteklih deset godina prola kroz intenzivne tranzicione promjene i jaanjetrine ekonomije. Ovaj period je bio karakteristian po ekonomskom rastu i poveanomobimu stranih direktnih investicija. Meutim, u periodu izmeu 2006. i 2009. godine, dolo jedo smanjenja industrijske proizvodnje i stope izvoza, dok je s druge strane dolo do

poveanja stope inflacije, uvoza i nivoa trgovinskog deficita.

Crna Gora je trenutno snano opredijeljena procesu Evropskih integracija i orjentisana je naimplementaciju ekonomskih reformi i usklaivanje svojih politika sa pravnim tekovinamaEU, to predstavlja dodatni izazov za nacionalnu ekonomiju. Uporedo sa procesom

pristupanja u EU, Crna Gora ima na raspolaganju paket finansijske podrke, u obliku tkz. EUinstrumenta za pretpristupnu podrku (IPA). Meutim, postojei apsorpcioni kapaciteticrnogorskih lokalnih institucija, privatnog sektora i posebno MMSPa su ogranieni. Dravase i dalje suoava sa ozbiljnim problemima po pitanju nezaposlenosti, regionalnih razlika i

potreba daljeg jaanja konkurentnosti nacionalne ekonomije. Sjeverni region i dalje znatno


27/73

4.2. Opti ciljStrategije

Strategije ima za cilj da doprinese ravnomjernijem regionalnom drutveno-ekonomskomrazvoju, jaanjem konkurentnosti i kapaciteta za stvaranje novih radnih mjesta MMSP-a(posebno u manje razvijenim jedinicama lokalne samouprave), kao i da omogui da se koristikoje proizilaze iz procesa integracije u EU i daljeg otvaranja trita, to ujednaenije proirena razliite ekonomske aktere u zemlji.

Strategija je usmjerena na pruanje doprinosa u ispunjavanju etiri glavna cilja, koja su

usklaena sa gore navedenim optim ciljem, kao i sa ciljevima drugih kljunih stratekihdokumenata Vlade Crne Gore. Ovi ciljevi se odnose na (1) poveanje izvoza, (2) supstitucijuuvoza, (3) otvaranje novih preduzea i novih radnih mjesta, i (4) odravanje nivoazaposlenosti.

4.3. Glavni ciljevi Strategije

Strategija je usmjerena na postizanje etiri glavna cilja, koja su u skladu sa gore navedenim

optim ciljem, kao i ciljevima drugih kljunih stratekih dravnih dokumenata . Oni susljedei:

1. Poveanje izvoza;

2. Supstitucija uvoza;

3. Otvaranje novih preduzea inovih radnih mjesta;


28/73

su ili (a) oni koji nude proizvod koji se na neki nain razlikujeili se moe nazvati posebnimproizvodom (npr. lokalno vino ilipreraevineod mesa), i oni za koje se odluka o kupovini ne

zasniva na cijeni ve zavisi od drugih faktora, ili (b) onih koji su ve konkurentniproizvoai, to znai da su uspjeli da poveaju produktivnost i smanje trokovenabavke. Usvim navedenim sluajevima, klasteri, u kojem je jedan broj firmi ve uspostavio veze zaizvoz proizvoda i koje imaju iskustvo u izvozu proizvoda, imaju najvei potencijal za

poveanje izvoza. Strategija e se usmjeriti na izvozne klastere, u cilju pruanja doprinosapoveanju izvoza do 2016. godine. Klasteri koji nemaju gore navedene karakteristike e sepripremiti za mogui doprinos izvozu na dui rok ili e im biti pruena podrka u ciljunjihovog doprinosa postizanju jednog ili vie preostalih ciljeva. Trenutno, u skladu saistraivanjemkoje je sprovedeno u cilju definisanja Strategije, vrijednost izvoza roba/uslugasvih potencijalnih klastera koji su identifikovani u mapi, iznosila bi 42,8% ukupne vrijednosti

izvezenih roba/usluga u odgovarajuim podsektorima (industrija-graevinarstvo,drvoprerada, poljoprivredna industrija i turizam). U poljoprivrednim klasterima (izuzimajui

povre, voe i masline) ovi iznosi su meunajniim. Jedan od ciljeva Strategije kojem se teije poveanje ovog postotka na 50%, imajui na umu da eu pomonim klasterima koji suizvozno orjentisani, ovo poveanje biti znatno vee u odnosu na poveanje po kumulativnoj

osnovi.

4.3.2. Lokalno obezbjeivanjeproizvoda i supstitucija uvoza

U prethodnom dijelu dokumenta je istaknut problem negativnog trgovinskog bilansa.

Meutim, ogranieni izvozni kapacitet nije jedini razlog negativnog trgovinskog bilansa, vei visok stepen uvoza proizvoda koji se takoe proizvode u Crnoj Gori. Mnogobrojni surazlozi uvoza. Zakljuak do kojeg se dolo na osnovu istraivanja koje je prethodilo izradi


29/73

ciljeve Vlade Crne Gore, ijem ispunjavanju mogu doprinijeti klasteri. Zbog izraenognedostatka mogunosti za pronalaenje posla u sjevernom regionu, mlada populacija tei ka

naseljavanju sredinjeg i junog regiona.Procenat mladih ljudi koji su trenutno zaposleni upotencijalnim klasterima identifikovanim tokom faze mapiranja dostie skoro 17%9. Procenatzaposlene omladine je generalno najmanji u sjevernom regionu, posebno u manjim

gradovima kao to su Pluine, avnik i Mojkovac. Kada je rije o ekonomskim sektorima,sektor poljoprivrede biljei najmanji broj zaposlenih mladih ljudi, kako u primarnoj

proizvodnji tako i u preradi.

Iako je Vlada Crne Gore prepoznala vanu ulogu MMSP-a u ekonomskom rastu i generisanjuzapoljavanja, mnoga postojea MMSP se i dalje bore da opstanu na tritu i nemajusrednjorono - dugoronu viziju planiranja. U isto vrijeme, Crna Gora takoe rauna na prilivstranih radnika u jeku sezone, ime se lokalno stanovnitvo liava mogunosti ostvarivanja

prihoda. U skladu sa istraivanjem koje je sprovedeno u cilju pripreme Strategije, procenatsezonskih radnika iz inostranstva u ukupnoj zaposlenosti svih identifikovanih potencijalnih

klastera dostie oko 17%. Priliv je najvei u sektoru turizma, posebno u opinama Budva,Kotor i Herceg Novi. U nekim sluajevima ovo je povezano sa trokovima zapoljavanja, ali

u drugim sluajevima ovaj problem predstavlja problem neadekvatnog protoka informacijaizmeu kompanija kojima je potrebna dodatna radna snaga i nezaposlenih lica iz drugihoptina koje su u potrazi za radnim angaovanjem. U pogledu otvaranja novih radnih mjesta,oko 3% novih radnih mjesta je otvoreno u svim potencijalno identifikovanim klasterima

tokom faze mapiranja u periodu 2010. i 2011. godine. Najmanji procenat je primjeen uklasteru sektora graevinarstva. Kroz podrku koja e biti obezbijeenatokom pune primjeneove Strategije, cilj je da se povea broj otvorenih radnih mjesta u identifikovanim klasterimana najmanje 5%, sa najveim poveanjem koje e ostvariti oni klasteri koji e primiti


30/73

Cilj zadravanja nivoa zaposlenosti je definisan zbog globalne ekonomske krize, koja je

akcenat sa otvaranja radnih mjesta preusmjerila na zadravanje postojeeg nivoazaposlenosti. Budui da se neki klasteri bore da opstanu na tritu, njihov potencijal dadoprinesu izvozu ili poveanju zaposlenosti u kratkom i srednjem roku je relativno mali.Ipak, mnoga domainstva, posebno u sjevernom regionu zavise od aktivnosti onih preduzeakoje tee odravanju nivoa zaposlenosti. Nastavak poslovnih aktivnosti se moe sam po sebismatrati uspjehom. Prema rezultatima istraivanja koje je sprovedeno u cilju pripremeStrategije, u svim identifikovanim potencijalnim klasterima skoro 94% zaposlenih su uspjeli

da zadre radno mjesto nakon 12 mjeseci rada. Krajnji cilj ove Strategije je poveanje ovogbroja na 100%.

4.4. Uslaenost sa drugim stratekim prioritetima

Prebacivanjem teita sa pojedinanih firmi na grupe kompanija i geografsku povezanostrazliitih aktera, Strategija e pruiti doprinos veoj povezanosti razliitih politika krozstvaranje sinergije izmeu Strategije i drugih politika Vlade, njenih strategija i programa.

Kroz bolje zajedniko iskoriavanje raspoloive pomoi, postojee politike, strategije iprogrami se mogu bolje primjeniti i impelmentirati a time i ojaati kapaciteti za razvojruralnog podruja. Cilj opisa i analize dravnih strategija i programa je identifikacija moguesinergije i zajednikih ciljeva.

U Nacionalnoj strategiji odrivog razvoja (NSOR), regionalne razlike su definisane kao

jedan od kljunihproblema odrivog razvoja. Ova strategija navodi da optimalno korienjekomparativnih prednosti u oblasti ruralnog razvoja i poljoprivrede moe dovesti do poveanja


31/73

Nacionalni program proizvodnje hrane i razvoja ruralnih podruja identifikuje mjere za

poboljanje konkurentnosti poljoprivredno - prehrambenog sektora, diverzifikacijuekonomskih aktivnosti i poboljanje kvaliteta ivota u ruralnim podrujima u ciljupromovisanja izvoza i konkurentnosti MMSP-a. Program predvidja hitnu potrebu za

poveanjem pomoi i podrke za razvoj, promovisanje otpoinjanja biznisa, podsticanjeizvoza i inovacija kako bi se osiguralo stabilno snabdijevanje hranom, obezbijedio

odgovarajui ivotni standard u ruralnim podrujima i trajno poveala konkurentnostdomaih proizvoaa hrane.

Dalje, Strategija za socijalnu inkluziju i smanjenje siromatva, kao jedan od svojihstratekih ciljeva navodi poveanje zaposlenosti jaanjem MMSP-a. Strategija je konkretnousmjerena na institucionalnu i finansijsku podrku MMSP-u u cilju promocije otvaranjanovih radnih mjesta, jaanje konkurentnosti i stimulisanje izvoza i inovacija na nivouMMSP-a.

Nacionalni program za zapoljavanje tei jaanju samozapoljavanja, preduzetnitva i

razvoju MMSP-a na osnovu poveanja konkurentnosti preduzea i proizvodnje. Posebnapanja posveena je stimulisanju izvoza, novim mogunostima zapoljavanja jaanjemdomaih poduzea u oblasti poljoprivrede (posebno prerade mesa), preradi drveta i turizma.

S druge strane, Nacionalna strategija zapoljavanja i razvoja ljudskihresursaidentifikuje

stvaranje boljih uslova za otvaranje novih radnih mjesta, kao jednog od kljunih ciljeva.Strategija predvia ostvarivanje ovog cilja poboljanjem poslovnog okruenja, poveanjemsamozapoljavanja i stimulisanjem preduzetnitva. Strategija takoe istie manje razvijen


32/73


33/73

V Predloeneaktivnosti

5.1. Naela implementacije

Strategija se donosi na period od pet godina, tj. za period od 2012. do 2016. godine. Imajui uvidu injenicu da Crna Gora po prvi put donosi i implementira ovu vrstu Strategije i daklasterski pristup predstavlja novi element koji e biti ukljuen u crnogorski kontekst, odabirStrategije, kao i povjerenje u Strategiju i njenu mogunost da obezbijedi korist u skladu sanjenim stratekim ciljevima, mora da se razvija tokom vremena.

U skladu sa gore navedenim, bie usvojena sljedea naela implementacije kako bi sepoveala vjerovatnoa uspjeha i odrivost implementacionog procesa Strategije.

Saradnja izmeu predstavnika javnog i privatnog sektora (kao i unutranjasaradnja oba sektora), e se promovisati u cilju osiguranja iskorienosti ogranienihresursa na pravedan i optimalan nain, kao i obezbjeivanja da se razliite vjetine i

pristupi koriste za ostvarivanje onih ciljeva u kojima mogu dati najbolje razultate.

Tokom faze pune implementacije Strategije, oekuje se da e privatni sektor preuzetiulogu nosioca u implementaciji Strategije na nivou klastera i u olakavanjuimplementacije na nacionalnom nivou.


34/73

Kao to je reeno, petogodinji period implementacije Strategije e se iskoristiti kako bi sestvorila relevantna osnova, izgradio kredibilan proces i podstakla spremnost za finansiranje

planiranih aktivnosti. Stoga se proces implementacije sastoji iz tri faze a odrivost Strategijezavisi od njihove implementacije.

5.2.1. Faza inkubacije (2012)

Faza inkubacije Strategije je usmjerena na sprovoenje pilot aktivnosti u izabranimciljnim/pilot klasterimado kraja 2012. godine sa sljedeim sveukupnim ciljem:

"D se prike relevntnost pristup razvoja klastera u postiznju odrivog rst u CrnojGori i d se generie dovoljan stepen pr ihvatlj ivosti i pokretke snge n ncionlnom

nivou kako bi se nastavilo sa punom implementacijom Strategije" .

U cilju postizanja sveukupnog cilja, Faza inkubacije je usmjerena na postizanje sljedeihrezultata:

Ispitani su razliiti operativni modaliteti za implementaciju Strategije na nivou

klastera, tj. saradnja izmeu razliitih javnih i privatnih lica, ukljuujui i razliitedravne nivoe (centralni i lokani nivo vlasti), izvrena je identifikacija institucionalnihnedostataka.

Kolektivna efikasnost je ostvarena ili se moe postii na nivoupilot klastera. Jedanod ciljeva faze inkubacije je stvaranje vizije o izgledima postizanja kratkoronih,srednjoronih i dugoronih ciljeva.

Definisane su neophodne funkcije za predvienu upravljaku strukturu i opisan je


35/73

zainteresovanih strana. U planu za praenje(monitoring) je naveden redosljedizvjetavanja, rokovi i vrste informacije koje treba da se prikupesaopte.

Kriterijumi za odabir/procjenu i mehanizmi finansiranja za fazu pune primjene

Strategije su razvijeni i potvreni na nacionalnom nivou u cilju obezbjeenja podrkeza dodatne grupe klastera tokom pune faze implementacije Strategije.

Detaljni Akcioni plan za fazu pune primjene Strategije je pripremljen i potvren.

5.2.3. Puna primjena Strategije

Faza implementacije (2014 - 2016)

U skladu sa dostupnim sredstvima i mehanizmima finansiranja, Faza implementacije je

usmjerena na postizanje sljedeeg cilja:

Efektivno i efiksno proiriti pomo zrazvoj veeg brojklastera u Crnoj Gori u cil ju

postizanja strtekih ciljevStrategije.

Za postizanje sveukupnog cilja, faza implementacije je usmjerena na postizanje nekoliko

rezultata:

Postignuti su ili e se postii ciljevi kolektivne efikasnosti na nivou novih grupaciljnih/pilot klastera (druga runda - serija 2). Klasteri odabrani kroz tenderski

postupak i/ili na osnovu ostalih mehanizama e iskoristiti prednosti konkurencije iiligenerisati znaajan doprinos u postizanju sva etiri cilja Strategije i pruiti odgovorna pitanja jednakog regionalnog razvoja.


36/73

napretku e sadrati informacije na osnovu kojih e se predlagati izmjene ili potvrivatirelevantni podaci.

Prikupljanje podataka na nacionalnom i na klasterskom nivou, predstavlja dio procesa

razvoja klastera predvienog za prve dvije faze.

U skladu sa stratekim ciljevima Strategije, konana procjena faze implementacije e sebazirati na veem obimu pokazatelja koji obuhvataju uticaj ili priblinu vrijednost u odnosuna: (1) izvoz, (2) supstituciju uvoza, (3) zadravanje nivoa zaposlenosti,() nova preduzea i

otvaranje novih radnih mjesta, kao i druge parametre u pogledu konkurentnost i regionalneravnotee.

5.4. Faza inkubacije (2012)

Tokom faze inkubacije i u skladu sa sveukupnim ciljem i konkretnim rezultatima koji su gore

navedeni, odreeni broj rezultata ili direktnih rezultata se definie u okviru razliitih

komponenti i usmjeren je na razliite nivoe strategije/izvrenje.

5.4.1. Komponenta A: Podizanje svijesti

Podizanje svijesti u pogledu Strategije, stratekih ciljeva i naela implementacije, koja epredstavljati okosnicu Faze inkubacije Strategije:

Rezultat 1: podizanje svijesti u pogledu opteg poznavanja ciljeva Strategije, njenog


37/73

klastera i konkretnog procesa koji je predloen da se sprovede na nivou klastera(glavne intervencije i odgovornosti).

U pogledu nosilaca procesa na lokalnom nivou, neophodno je informisati ireklastersko okruenje o planiranim aktivnostima i pripremiti relevantne nosioce

procesa i zainteresovanih strana, posebno optine i relevantna poslovna udruenjausljed pruanja pomonih funkcija (koordinacija sa drugim inicijativama,uspostavljanje veza sa pruaocima finansijskih i nefinansijskih usluga, izvjetavanjeinstitucija na nacionalnom nivou, pruanje tehnikih inputa i podrke krozkonkretne tehnike ili savjetodavne uslugekao to su poslovni centri koji postoje

u nekoliko optina).

5.4.2. Komponenta B: Definisanje nadlenosti i razvoj vjetina

Definisanje nadlenosti i razvoj vjetina u pogledu implementacije Strategije i upogledu pomoi nanacionalnom nivou kao i na nivou odabranih ciljnih/pilot klastera:

Rezultat 3: kontak osobe Ministarstva ekonomije su zaduene za praenje procesa

razvoja klastera na lokalnom nivou, kao i za prikupljaje i tumaenje relevantnih podatakai identifikaciju sistemskih pitanja, posredovanje u obezbjeivanju neophodneinfrastrukture, pristup vjetinama i profesionalnom usavravanju, pristup finansijama,

pravna ogrnienja, itd.

Rezultat 4: u potpunosti osposobljeni brokeri za klaster koji su u stanju da podreinicijative za razvoj klastera na lokalnom nivou, kao i da obezbijede koordinaciju sa

lokalnim zainteresovanim stranama.


38/73

direktne kredite Investiciono razvojnog fonda koji su odobreni tokom i nakon2012. godine za sjeverni region i manje razvijene optine.

Nivo cilj nih/pilot klastera: - odabranom ciljnom klasteru je neophodan u potpunosti

osposobljen broker za klaster koji e obezbijediti, a potom i kontinuirano pratiti ipruati savjete vodeim klasterskim firmama ili lanicama tokom trajanjacjelokupnog procesa implementacije. Imajui u vidu postojanje odreenih

brokerskih kapaciteta u Crnoj Gori, bie neophodno obezbijediti dodatnu obuku iizgraditi kapacitete postojeih brokera u cilju jaanja njihovih "sofisticiranihvjetina" i cjelokupne sposobnosti kako bi bili u stanju da rukovode, motiviu i

ukljue zainteresovane strane u klastere i izgrade povjerenje lanova klastera.

Tokom procesa implementacije na lokalnom nivou, broker za klaster postepeno

izgrauje kapacitet zainteresovanih strana za praenje procesa, preuzima obavezeprilikom implementacije lokalnog akcionog plana o klasterima i prua informacije onapretku istog. Na osnovu redovnih sastanaka sa optinama, obezbjeuje njihovorazumijevanje procesa razvoja klastera i postizanje moguih rezultata. U cilju

sprovoenja navedenog,bilo bi odlino ukoliko bi optineimenovale kontakt osobu.

5.4.3. Komponenta C: Aktivnosti na nivou klastera

Izvrenje aktivnosti koje se odnose na razvoj klastera na nivou odabranih ciljnih/pilot

klastera:

Rezultat 5: lanovima odabranog ciljnog/pilot klastera je pruena pomo prilikom


39/73

- Nacionalni nivo: u saradnji sa brokerima za klastere (mogue i sa optinama i/ilidrugim relevantnim pomonim institucijama), kontakt osobe Ministarstva

ekonomije e biti odgovornezapruanje optih informacijaodnosno izvjetavanje oprocesu razvoja klastera, na nain to e rezimirati informacije dobijene ododabranih ciljnih/pilot klastera/brokera za klastere i dostaviti iste sektoru u

Ministarstvu ekonomije, drugim resornim ministarstvima i relevantnim

koodinacionim tijelima sa vie zainteresovanih strana (npr. Partnerski savjet zaregionalni razvoj ili Savjet za konkurentnost). Pored teita kojee biti stavljeno narezultate na nivou svakog ciljnog/pilot klastera pojedinano, bie znaajno (1)obezbijediti sugestije o upravljanju i koordinacionoj strukturi i (2) sveukupnom

okviru za praenje implementacije Strategije (vrsta neophodnih podataka, redosljed iraspored izvjetavanja, itd.); (3) identifikacija veza sa kljunim uesnicima u

procesu na lokalnom, nacionalnom i meunarodnom nivou (ukljuujui EU,agencije bilateralne tehnike pomoi, UN organizacije, itd.), kao i (4) objedinjavanjeinformacija o sistemskim pitanjima koje e najvjerovatnije morati da se rijee nanivou Vlade Crne Gore.

- Nivo cilj nih/pilot klastera: brokeri za klaster e, na osnovu lokalnog okvira za

praenje, prikupiti relevantne podatke od klasterskih firmi i redovno izvjetavatilokalne (npr. optine, poslovna udruenja) i nacionalne partnere kontakt osobeMinistarstva ekonomije. Navedeno je mogue obezbijediti na osnovu kratkihizvjetaja i redovnih sastanaka ili telefonskih razgovora. S vremena na vrijeme,optine (kontakt osobe ili osobe za vezu, ukoliko postoje) bi trebalo da budu

pozvane da prisustvuju konkretnim dogaajima organizovanimza potrebe klastera imoe se takoe postii dogovor oko posjeta kontakt osoba Ministarstva ekonomije.


40/73

razviju tokom 2013. godine. Vjetine i sposobnosti koje treba razviti e obuhvatiti dvanivoa koja se odnose na:

1. rang liste i pruanje obuke moguim tehnikim posrednikim organima iliorganizacijama koje e obezbijediti glavnu obuku koja se odnosi na razvojklastera tokom faze implementacije sa sljedeim procesom odabira u ciljuidentifikacije kljune organizacije(organizacija) za pruanje pomonih uslugatokom faze implementacije.

2.Pruanje obuke donosiocima politike, predstavnicima prvatnog sektora i

institucija koji e biti ukljueni u sveukupni okvir za praenje implementacijeStrategije, pregled ostvarenog napretka u pogledu ostvarivanje sistemskih

rezultata i usklaenosti sa politikom.

- Nivo ciljnih/pilot klastera: tokom 2013, godine planirana je priprema faze za

implementaciju novih grupa klastera, izgradnja kapaciteta za dodatni broj brokera za

klastere. Navedeni cilj zahtjevaproirivanjepoziva za dostavljanje zahtjeva i procesodabira u cilju identifikovanja kvalifikovanih brokera za klaster i organizovanje

poetnih obuka na osnovu standardnog programa obuke za razvoj klastera. Bilo biodlino ukoliko bi se ve sproveo proces odabira i otpoela organizacija obuka saodabranom posrednikom organizacijom i u saradnji sa imenovanimkoordinacionim tijelom za implementaciju Strategije.

5.5.2. Komponenta B: Podizanje svijesti


41/73

nefinansijskih usluga, sa akcentom na one koje su od posebnog znaajaza aktivnostirazvoja klastera, kao to je identifikacija sistemskih pitanja ili u cilju pruanja

podrke razvoju klasterskih nadlenosti.- Nivo cilj nih/pilot klastera: tokom faze izgradnje kapaciteta, bie vano proiriti

opseg napora u na nivou ireg obima klastera u Crnoj Gori, ukljuujui i podizanjesvijesti o iremopsegu klastera u Crnoj Gori, ukljuujui i podizanje svijesti o irimciljevima Strategije (obrazloenje za podrku), razmatranje kriterijuma odabira ilispecifinosti procesa za budue grupe ciljnih/pilot klastera, i naravno o konkretnom

procesu koji je predloen da se sprovede na nivou klastera (glavne intervencije i

odgovornosti).Isti napori usmjereni na podizanje svijesti treba da obuhvate vei broj optina,idealno bi bilo sprovesti ovu aktivnost kroz Zajednicu optina i relevantnanacionalna ili operativna poslovna udruenja u cilju podizanja svijesti o njihovimmoguim pomonim funkcije (vidjeti takoe tekst pod fazom inkubacije), kao inacionalne ili meunarodne pruaoce finansijskih i nefinansijskihusluga.

5.5.3. Komponenta C: Aktivnosti na nivou klastera

Izvrenje/produbljivanje aktivnosti koje se odnose na razvoj klastera na nivou izabranih

ciljnih/pilot klastera:

Rezultat 5:pruena je podrka lanicama odabranih ciljnih/pilot klastera u preduzimanju


42/73

Rezultat 7: koordinaciono tijelo sa veim brojem zainteresovanih strana je izvrilopregled i definisalo naine implementacije Strategije.

Opis aktivnosti

- Nacionalni nivo: u cilju pripreme Faze implementacije Strategije o klasterima, u

Fazi izgradnje kapaciteta e se formalizovati upravljaka/koordinaciona struktura,ukljuujui utvrivanje redosljeda izvjetavanja i nain izvjetavanja, rasporedkonsultacija, pregled napretka i analizu podataka prikupljenih od razliitih klastera,itd. Upravljake/koordinacione strukture e konkretno ukljuiti definisanje

odgovornosti lanova, cjelokupnu strukturu lanstva i institucionalnu pripadnost,mehanizme za donoenje odluka i zahtjeva, kao i razgranienje savjetodavnogkapaciteta koordinacionog tijela vis--vis Ministarstva ekonomije kao ministarstvanadlenog za sprovoenje Strategije i crnogorskih dravnih organa.

Tokom Faze izgradnje kapaciteta, posebna panja e biti usmjerena na utvrivanjesistemskih pitanja i ogranienjakako bi se obezbijedilo ukljuivanje sistemskih

prioriteta u drugim relevantnim politikim procesima, posebno u kontekstu IPAprogramiranja.

Na drugom nivou, koordinaciono tijelo e razmotriti, diskutovati i finalizovatimetode za odabir klastera tokom Faze implementacije, kao i finansiranje, reviziju i

mehanizme tehnike podrke. Planirana je bliska saradnja sa posrednikim


43/73

5.5.6. Komponenta F: Praenje i izvjetavanje

Praenje sprovedenih aktivnosti i izvjetavanje o napretku: Rezultat 9: napredak i rezultati preduzetih aktivnosti na nivou klastera su sadrani na

formalno strukturiran i usklaen nain i povratne informacije su dobijene na osnovukonsultacija sa lokalnim zainteresovanim stranama i u procesu donoenja odluka krozkvartalne izvjetaje o praenju.

Rezultat 10:napredak i rezultati preduzetih aktivnosti na nivou klastera su sadrani naformalno strukturiran i usklaen nain i povratne informacije su dobijene na osnovu

konsultacija sa velikim brojem zainteresovanih strana na nacionalnom nivou i kroz proceskonsultacija na osnovu kvartalnih izvjetajao praenju.

Opis aktivnosti

- Nivo cilj nih/pilot klastera: na osnovu finalizovanih lokalnih okvira za praenje,

uspostavljene su standardizovane strukture i obrasci izvjetavanja o kljunimindikatorima za koje je postignut dogovor koji e biti predmet izvjetavanja i organikojima e se izvjetaji dostavljati (optine, poslovna udruenja, posrednikaorganizacija (organizacije), kljunekontakt osobe Ministarstva ekonomije, itd.).

- Nacionalni nivo: u pogledu finalizovanja upravljake i koordinacione strukture zapolitiku klastera, sveukupni okvir praenja i kljuni indikatori poslovanja za politikuklastera e biti definisani tokom 2013. godine, naravno na osnovu nauenih lekcija


44/73

- Nivo cil jn ih /pil ot klastera: (serij a 2 i dodatne serij e): na osnovu modaliteta za

odabir klastera na prijedlog koordinacionog tijela, nove grupe preduzeakoje ebiti

korisnici podrke za razvoj klastera e biti odabrane i pratie se implementacijapreduzetih koraka sa ciljnim/pilot klasterima proporcionalno raspoloivimsredstvima, poetno stanje klastera i prioritetnih problema i ogranienjaidentifikovanih na nivou klastera. Podrka e biti u potpunosti obezbijeena odstrane osposobljenog posrednikog tijela na osnovu standardizovanog paketa obuke.

Izgradnja kapaciteta koji se odnose na Strategiju i instucije podrke:

-

Nivo ciljnih/pilot klastera (serija 2 i dodatne serije): potpuno opremjena iosposobljena posrednika organizacija(organizacije) obezbjeuje poslovnu,savjetodavnu i tehniku podrku brokerima za klastere i savjet o kljunim koracimau procesu razvoja klastera.

5.6.2. Komponenta B: Praenje i izvjetavanje

Praenje sprovedenih aktivnosti i izvjetavanje o napretku:- Nacionalni nivo: na osnovu sveukupnih okvira za praenje i kljunih indikatora

poslovanja iz Strategije i upravljake/koordinacione strukture, implementacijapodataka/napretka e biti predmet redovnih pregleda i razmatrae se uticaj politike.Koordinaciono tijelo e pruiti savjetodavnu podrku Vladi Crne Gore, posebno u

pogledu sistemskih pitanja i kako bi se obezbijedila vea usklaenost politike.

- Nivo ciljnih/pilot klastera (serija 2 i dodatne serije): na osnovu testiranih i


45/73

5.6.4. Komponenta D: Upravljanje znanjem i irenje informacija

Olakavanje upravljanja znanjem i irenje informacije u pogledu implementacijeStrategije:

Relevane platforme i mehanizmi za razmjenu informacija su finalizovani i operativni krajem

2014. godine. U cilju umreavanja klastera, optina i drugih pomonih institucija biedostupne relevantne funkcije koje bi trebale da budu usklaene sa razmjenom najboljeprakse izmeu klastera na evropskom nivou.

5.7. Upravljaka struktura (funkcija i uloge)

Kako bi se obezbjedilo da implementacija Strategije bude sprovoena na efikasan i efektivannain i da rezultati prve dvije Faze pripreme teren za Fazu pune primjene, potrebno je da dokraja Faze Jaanja kapaciteta budu razvijene i u potpunosti funkcionalne struktureupravljanja i koordinacije za Strategiju. Ovdje je vano napomenuti da cilj Strategije nijestvaranje novih organa upravljanja, ve da se u najveoj moguoj mjeri iskoriste postojei

organi.

Tokom Faze inkubacije i Faze jaanja kapaciteta, postepeno e se razvijati vodei uesnici imeusobni odnosiuloge i funkcije, u skladu sa procesom fazne implementacije. Na crteukoji slijedi je prikazan ovaj razvoj kroz tri Faze.

5.7.1. FAZA INKUBACIJE


46/73


47/73


48/73

5.7.2. FAZA JAANJA KAPACITETA

U toku trajanja Faze jaanja kapaciteta, imenovano koordinaciono tijelo koje obuhvata viezainteresovanih strana (odabrano meu postojeim organima) postupno preuzima jauulogu u toku implementacije Strategije. U koordinaciji sa kontakt osobom (osobama)

Ministarstva ekonomije, njegove funkcije obuhvataju:

Odravanje konsultativnih sastanaka u cilju razmatranja i analize napretka uimplementaciji na nacionalnom i na lokalnom nivou, ukljuujui prezentiranje/konsolidaciju informacija obezbjeenih od strane drugih aktera (npr. brokeri za

klaster) i identifikacija uobiajenih uskih grla i sistemskih ogranienja na nacionalnomnivou i na nivou klastera.

Analiziranje pristupa u razmjeni informacija, na primjer putem posveene platformeza povezivanje kljunih aktera u okviru razvoja klastera.

Na meu nivou, odreena nacionalna organizacija prua podrku brokerima klastera i

drugim lokalnim i nacionalnim uesnicima i olakava vezu lokalnog sa nacionalnim, pri emue odreenu tehniku podrku i dalje pruati eksterni facilitator. Konretnije, nacionalnaposrednika organizacija e:

Razviti svoj portfolio usluga obuke za razliite ciljne grupe, ukljuujui putemstandardizovanog paketa obuke

Obuiti dodatne brokere i davati im smjernice tokom implementacije na nivou


49/73

46

FAZA JAANJA KAPACITETA (STRUKTURA UPRAVLJANJA)

NACIONALNI NIVO

NACIONALNI NIVO

MEU NIVO

NIVO KLASTERA

DRUGA

MINISTARSTVA-

KONTAKT OSOBE

MINISTARSTVO

EKONOMIJE-

KONTAKT OSOBA

KOORDINACIONO

TIJELIO

FACILITATOR

OSTALE INSTITUCIJE

PODRKE

KLASTER BROKER OPTINE

CILJNI KLASTER

POSEREDNIKA

ORGANIZACIJA


50/73


51/73

48

FAZA PUNE PRIMJENE (PROVIZORNA STRUKTURA UPRAVLJANJA)

NACIONALNI NIVO

NACIONALNI NIVO

MEU NIVO

NIVO KLASTERA

VLADA CRNE GORE

(Ministarstvo

ekonomije)

KOORDINACIONO

TIJELIO

OSTALE INSTITUCIJE

PODRKE

KLASTER BROKER OPTINE

CILJNI KLASTER

FOND

POSREDNIKA

ORGANIZACIJA


52/73

5.8. Sagledavanje pravnog okvira

Niz je barijera u razvoju klastera. Poseban problem predstavljaju pravila koja se odnose naostvarivanje pristupa finansijskim sredstvima, koja zahtjevaju da kandidat bude pravno lice.

Ali ovo nije jedini izazov sa kojim se klasteri suoavaju u tom pogledu. Prisutni su pravniproblemi koji utiu na interne odnose izmeu lanova, eksterne odnose sa klijentima iostalim treim licima (kao to su eksterni brokeri) i nacionalne politike koje utiu na razvojklastera.

Klju za razvoj uspjenih klastera je postojanje adekvatnog okvira(organizacioni i pravni) daupravlja klasterom i izborom eventualnog pravnog subjekta, koji na najbolji nainomoguava upravljanje i funkcionisanje razliitih zainteresovanih strana u okviru sistema.

Kljuni zakonski propisi koji su znaajni za razvoj klastera u Crnoj Gori su (1) Zakon onevladinim organizacijama("Slubeni list Crne Gore", br. 27/99, 09/02, 30/02, Slubenilist Crne Gore, br. 11/07 od 13. decembra 2007.), (2) Zakon o poljoprivredi i ruralnomrazvoju("Slubeni list Crne Gore, br. 56/09, 14. avgusta 2009.), i (3) Zakon o zadrugama("Slubeni list Savezne Republike Jugoslavije", br. 41/96).

S obzirom da je razvoj klastera i dalje relativno nov koncept u Crnoj Gori, potrebno je da u

poetku jak naglasak bude stavljen na gradnju povjerenja u okviru privrednog sektora kao iizmeu firmi i njihovih odgovarajuih institucija za podrku. Kako bi se ovo postiglo,

potrebno je da se prui podrka ovim uesnicima da se zajedno angauju u takozvanimsofisticiranim mjerama koje donose opipljive benefite ali u relativno kratkom vremenskom


53/73

Takoe se preporuuje da se razmisli o omoguavanju formiranja zadruga unutarzadruga (drugi stepen zadruga), gdje bi razliiti oblici zadruga mogli biti ukljueni

radi meusobnih razmjena. Pored toga, trebalo bi definisati na valjan nain trokove mehanizma upravljanja

zadrugama, to trenutno nije regulisano, kako bi se omoguio jednostavniji radzadruga.

to se tie finansiranja, bie potrebno napraviti realne mehanizme za investiranje ifinansijsku podrku (npr. u skladu sa primjerom koji nudi italijanski zakon 59/1992)gdje bi se proirila finansijska mrea zadruga na nain to bi se dozvolilo

emitovanje finansijskih instrumenata, i gdje pruaoci podrke jo uvijek ne bi bili diozajednikih mehanizama.

5.9. Akcioni plan za implementaciju Strategije

Realizacija Strategije Za odrivi ekonomski rast Crne Gore kroz uvoenje klastera 2012-2014. godina, ostvarivae se na osnovu godinjih programa koje e Vlada donositi u skladu

sa sredstvima obezbijeenim za ove namjene (budet drave, budeti lokalnih samouprava,donacije i sl). Vrste godinjih Programa, dinamika realizacije, i nosioci realizacije, utvrujuse Akcionim planom za implementaciju ove strategije koja se donosi za period od 2012-

2013; a potom na godinjem nivou, do kraja 2016. godine. Akcioni plan za implementacijuStrategije za odrivi ekonomski rast Crne Gore kroz uvoenje klastera u 2012. i 2013.godine, Vlada donosi u 2012. godini, po usvajanju Strategije, i on e sadrati program

podsticanja razvoja konkurentnosti preduzetnika, mikro, malih i srednjih preduzea uSjevernom regionu Crne Gore i manje razvijenim optinama, koji ima za cilj povoljniji


54/73

51

ANEKS 1: TABELA POTENCIJALNIH KLASTERA

Optina ProizvodBroj

firmi

Zaposle

niPromet

Broj

zavisnih

domainstava

Trite

L R N I

Ulcinj

Namjetaj10 150 2,230,000 51 da Da Da Da

Nikic 13 276 2,820,000 187 Da Da Da DaPodgorica 13 129 892,500 74 Da Da Da Da

Bijelo Polje + Mojkovac 19 60 1,871,600 38 Da Da Da Ne

Pljevlja

Drvne sirovine

17 85 1,740,000 62 Da Da Da Da

Rozaje 34 322 2,560,720 216 Da Da Da Da

Mojkovac 15 73 1,250,000 37 Da Da Da Da

abljak 15 86 1,840,000 65 Da Da Da DaBijelo Polje 22 136 1,276,000 72 Da Da Da Da

Niki 5 124 1,780,000 14 Da Da Da DaBerane + Andrijevica 22 199 1,470,000 158 Da Da Da Da

Podgorica Zgrade/putevi/

tuneli/mostovi i

graevinskimaterijal /iskop

graevinskogmaterijala

419 3,784 158,865,965 230 Da Da Da Da

Budva 98 141 24,437,118 78 Da Da Da Ne

Bar 105 471 24,932,625 62 Da Da Da Ne

Kotor + Herceg Novi 119 407 28,423,642 47 Da Da Da Ne

Niki 66 962 18,957,650 26 Da Da Da Ne

DanilovgradKamen

9 185 6,580,000 79 Da Da Da Da

Niki 7 127 4,280,000 49 Da Da Da DaPodgorica Metalne

konstrukcije idjelovi konstrukcije

13 129 2,464,046 41 Da Da Da Da

Niki 10 217 2,289,532 179 Da Da Da Da

Bar + UlcinjMetalna vrata i

prozori

13 112 2,112,900 82 Da Da Da Da

Niki 5 95 927,654 36 Da Da Da DaPodgorica 19 182 3,326,344 162 Da Da Da Da


55/73


56/73

53

Podgorica, Danilovgrad, Niki 101 101 1,320,457 48 Da Da Da Da

Bijelo Polje, Berane, Mojkovac Maline 30 30 189,500 14 Da Da Da Da

Pljevlja Heljda 21 21 172,000 13 Da Da Da Da

Kolain Sjemenski i jestivikrompir

11 91 2,350,427 26 Da Da Da Da

Podgorica 73 73 315,790 57 Da Da Da Da

Podgorica, Danilovgrad Povre 847 847 - 627 Da Da Da DaUlcinj, Bar

Masline178 178 4,232,170 60 Da Da Da Da

Kotor, Herceg Novi 51 51 1,119,500 12 Da Da Da Da

Ulcinj, Bar Agrumi 136 136 838,560 49 Da Da Da Da

Ulcinj

Turistike usluge

122 807 1,860,000 612 Da Da Da Da

Bar and Budva 712 3578 279,000,000 1,103 Da Da Da Da

Boka (TV KO HN) 888 3329 62,620,000 1,724 Da Da Da Da

Skadarsko Jezero (PG I CT) 198 2731 148,800,000 897 Da Da Da Da

Komovi (KL MK BP BA AND) 98 406 80,600,000 219 Da Da Da Da

Durmitor (ZB) 85 258 21,700,000 223 Da Da Da Da

Izvor: Mapiranje klastera u okviru prve faze izrade Strategije


57/73


58/73

55

ANEKS 3: GRUPA/SET KLJUNIHINDIKATORA POSLOVANJA STANDARDNOG PROGRAMA RAZVOJA KLASTERA

INDIKATORI UINKA

SET KLJUNIH INDIKATORA POSLOVANJA PO NIVOIMA REZULTATA

UINCI

Tema Indicator / ProxyNIVO

MJERE

N

JA

PRIKU

P

LJANJE

CORE

NANIV

OUBIZNISA

Opseg aktivnosti

podrke na nivoubiznisa

broj sastanaka u privredi, dogaaja organizovanih u cilju aktivacije, obilazaka s ciljemprezentiranja, itd. za direktne korisnike koje je pomogao KB u toku prethodnog mjeseca

KB VE C

Doprinos direktnih

korisnika

doprinos direktnih korisnika iskazan kao dio ukupnih trokova aktivnosti podrke na nivoubiznisa iz prethodnog mjeseca DK

VE /

BLS C

% promjene u doprinosu koji daju klaster firme za realizaciju manifestacija podrke na nivoubiznisa koje su realizovane u prethodnom mjesecu (ukljuiti dorpinose u naturi kao to sutrokovi transporta) DK

VE /

BLS

Dostupnost KB

zainteresovanim

stranama za

klastere

percepcija zainteresovanih strana za klastere da KB redovno obilazi klaster (koristei skalu)DK

MN /

BLS

dio zainteresovanih strana za klastere koji znaju kako da kontaktiraju KBDK !!!

Kvalitet usluga KB procenat promjene percepcije o kvalitetu usluga koje prua KB (koristei skalu) DK BLS

INSTIT

UTIONAL

S

IDE

Opseg aktivnosti

podrke koje imajuza cilj

unapreivanje

pristupa iraspoloivostiusluga (BD)

broj pruaoca usluga koji su upoznati sa potrebama zainteresovanih strana za klastere PU VE Cbroj pruaoca uluga koji su u prethodnom mjesecu imali podrku u osmiljavanjunovih/kastomizovanih usluga PU VE

broj sastanaka pruaoc-korisnik koji su omogueni prethodnog mjeseca DK VE

dio direktnih korisnika ukljuenih u osmiljavanje/kastomizaciju usluga za zaintresovanestrane za klastere u prethodnom mjesecu DK VE


59/73

56

IN

ICIJATIVENA

NIVOUPOLITIKEOpseg aktivnosti

podrke na nivoupolitike

broj sastanaka sa vie zainteresovanih strana, dogaaja u cilju upoznavanja sa potrebama, itd.koje jepodraoKB u prethodnom mjesecu

CB VE

C

Ukljuivanjeklastera u

inicijative u oblasti

politike

dio direktnih korisnika ukljuen u dijalog vie zainteresovanih strana u prethodnom mjesecu

DK VEKB (CB) = Klaster brokerDK(DB) = direktni korisnikPU(SP) = Prualac usluga VE(RK) = Voenje evidencije INP = Istraivanje na

nivou biznisaZS(MN) = Zapisnik sa sastanka


60/73

57

INDIKATORI REZULTATA

REZULTAT-

ZAJEDNIKE

AKTIVNOSTI

Indikator

(Grupa) Indicator / Proxy

NIVO

M

JERENJA

ALATZA

P

RIKUPLJA

NJE

PODATAKA

CORE/

O

DRIVOST

SASTRANEBIZN

ISA

Efektivnost

aktivnosti

podrke

broj formalnih operativnih mrea uspostavljenih u okviru klastera u toku prethodnih 6 mjeseciDB

RK+BL

S

dio klaster firmi koje su lanovi formalne i operativne mreeDB

RK+BL

S C

doprinos relevantnim mreama i udruenjima (lanarina, itd.) dat u prethodnih 6 mjeseciDB

RK+BL

S

dio proizvoaa u klasteru koji su direktno angaovani u aktivnostima klastera koje pomae KB DK RK

Opseg

zajednkihaktivnosti

prosjean broj zajednikih aktivnosti realizovanih od strane direktnih korisnika u prethodnih 6mjeseci DK BLS

broj poslovnih mrea koje su preduzele najmanje 3 zajednike aktivnosti u prethodna 3 mjeseca DKRK+BL

S

Nivo

angaovanosti

dio zaintresovanih strana za klastere koji je ukljuen u najmanje 1 zajedniku aktivnost uprethodnih 6 mjeseci

DK

RK+BL

S C

Angaovanje

ukupna vrijednost doprinosa zajednikim aktivnostima izvrenim od strane zainteresovanihstrana za klastere (nabavke / inovacije, itd.) u prethodnih 6 mjeseci DK BLS

resursi mobilizovani od strane zainteresovanih strana za klastere u prethodnih 6 mjeseci radi

realizovanja zajednikih aktivnosti DK BLSoekivanje budueg angaovanjau zajednikim aktivnostima sa zainteresovanim stranama zaklastere u narednih 12 mjeseci DK BLS S

Kvalitet

angaovanja

maksimalan nivo rizika preuzet od strane zainteresovanih strana za klastere koje su bile

angaovane u zajednikim aktivnostima u prethodnih 6 mjeseci, mjereno na skali koja opisujezajednike aktivnosti i njihove odgovarajue nivoe rizika DK

RK+BL

S

Pod- broj trenutno operativnih aranmana pod-ugovora u /koji pruaju uslugu klaster firmama DK BLS


61/73

58

REZULTAT-

ZAJEDNIKE

AKTIVNOSTI

Indikator(Grupa) Indicator / Proxy

NIVO

MJERENJA

ALATZA

PRIKUPLJA

NJE

PODATAKA

CORE/

ODRIVOST

ugovaranje dio klaster firmi (direktnih korisnika) koje pod-ugovaraju usluge/proizvodnju polugotovihproizvoda DK BLS

broj pod-ugovora koje su sklopili direktni korisnici u prethodnih 6 mjeseci DK BLS

INS

TITUCIONALNASTRANA-(BD)S

Institucionalno

jaanje klastera broj lanova klasteraCG /

CB RK

broj lanova klastera koji plaaju punu lanarinuCG /

CB RK

broj usluga koje prua klasterCG /

CB RK

broj usluga koje su dostupne kroz klaster CG /CB RK

broj MoU / sporazuma o partnerstvu potpisanih za nacionalnim zainteresovanim stranama i

institucijama koje pruaju podrku /univerzitetima ili R&D institucijama / meunarodnimklasterima i organizacijama

CG /

CB RK

Raspoloivostusluga

broj pruaoca usluga koji funkcioniu u klasteru (razdvojiti po odgovarajuim uslugama) SPSD

(SP-WW)

broj novih / kastomizovanih usluga ponuenih u prethodnih 6 mjeseci od strane prualacausluga koji su od strane KB upoznati sa potrebama klaster firmi SP

SPS+SP-

WW

broj zaposlenih konkretno na pruanju usluga u institucijama koje pruaju podrku (koje surelevantne za klaster) SP SPS

Potranja zauslugama

% promjene u ukupnim trokovima relevantnih odabranih usluga klaster firmi SP BLSdio direktnih korisnika koji su ostvarili pristup svakoj relevantnoj odabranoj usluzi u

prethodnih 6 mjeseci DB BLS C

Dostupnost

usluga

troak odabranih usluga kao % prosjene mjesene prodaje (ukoliko postojiprofit) DB BLS% relevantnih usluga koje su subvencionisane (od strane javnih subjekata ili privatnog DB SPS+BLS


62/73


63/73

60

radna produktivnost polaznika obuke u poreenju sa drugim (neobuenim) radnicima DB BLS

FINANSIJS

KEUSLUGE

Raspoloivost

broj (mikro) finansijskih institucija (bankarstvo, tednja, kreditiranje, osiguranje) koje suoperativne u klasteru i koje su dostpune klaster firmama SP SP-WW

broj novih / kastomizovanih finansijskih usluga za klaster preduzetnike / radnike / poslovne

mree (bankarstvo, tednja, kreditiranje, osiguranje) koje nude pruaoci usluga upoznatisapotrebama klaster firmi SP SP-WW

broj nefinansijskih usluga koji se nude korisnicima finansijskih usluga (npr. finansijska

pismenost, izrada biznis planova) SP SP-WW

Potranja

prosjean iznos kreditakojima su imale pristup klaster firme u prethodnih 6 mjeseci DB BLSdio klaster firmi koje su otvorile bankovni/tedni raun u prethodnih 6 mjeseci DB BLSdio osiguranih preduzetnika / firmi / radnika (razdvojiti na zdravstveno osiguranje i drugarelevantna osiguranja) DB BLS

Odrivostfinansijskih

usluga

broj preduzetnika / radnika koji su u prethodnih 6 mjeseci podnijeli zahtjev za odtetu odpruaoca usluge osiguranja DB BLSprosjean radni kapital koji trenutno imaju klaster firme (direktni korisnik) DB BLS Sukupan radni kapital trenutno na raspolaganju direktnim korisnicima DB BLS

Dostupnost

finansijskih

usluga

dio direktnih korisnika koji su ostvarili pristup finansijskim uslugama u prethodnih 6 mjeseci(bankarstvo, kreditiranje, osiguranje) DB BLS

prosjene efektivne kamatne stope za zajmove odobrene direktnim korisnicima u prethodnih6 mjeseci SP SPS

efektivni trokovi specifine bankarske usluge kao % prosjenih mjesenih prihodapreduzetnika / radnika DB BLS

efektivni trokovi osiguranja kao % prosjenih mjesenih prihoda preduzetnika / radnika DB BLS

Odrivost%pokrivanja operativnih trokova iz naknade koju plaaju klijenti u prethodnih 6 mjeseci SP SPS Sdravna podrka (subvencije) za razvoj i funkcionisanje finansijskih usluga (kao % ukupnihtrokova) SP SPS S

Relevantnost

siromatva

% siromanih zainteresovanih strana koje imaju pristup finansijskim uslugama B HS% siromanih zainteresovanih stranakoje nijesu zadovoljile potrebu za relevantnimfinansijskim uslugama B HS

% siromanih zainteresovanih stranakoje mogu da plate punu cijenu relevantne finansijskeusluge B HS


64/73

61

% siromanih zainteresovanih strana koje dobijaju subvencijeza pristup finansijskimuslugama B HS

broj pruaoca finansijskih usluga koji su specijalizovani da usmjere svoje aktivnosti nasiromane SP SPS

Specijalizacija

Nivo

specijalizacije u

okviru klastera

broj dobavljaa materijala u /pruaoca ketering usluge klasteru SP SP-WWbroj dobavljaa opreme u / puaoca usluge klasteru SP SP-WWbroj BDS dobavljaau / koji pruaju usluge klasteru SP SP-WWbroj (veleprodajnih) kupaca u / koji pruaju uslugu klasteru SP SP-WWbroj pruaoca usluge transporta SP SP-WWbroj dobavljaa rezervnih djelova i odravanja u/ koji snabdijevaju klaster SP SP-WWbroj firmi koje vre spajanje u/ vre usluge za klaster SP SP-WWbroj pruaoca usluge pakovanja u /vre usluge za klaster SP SP-WW

INICIJATIVEKOJESETIU

POLITIKE

Ukljuenostklastera u

inicijative

vezane za

politiku

Broj predloga novih zakona / propisa / amandmana / pravilnika napisanih uz znaajno ueeaktera iz klastera i prezentiranih donosiocima politike u prethodnih 6 mjeseci

CG CM C

Broj predloga novih zakona / propisa / amandmana / pravilnika usvojenih uz znaajno uee

aktera iz klastera u prethodnih 6 mjeseci CG CMBroj procedura / politika / praksi preporuenih da budu unapreene ili eliminisane uprethodnih 6 mjeseci

CG CM

Broj procedura / politika / praksi unaprijeenih ili eliminisanih u prethodnih 6 mjeseci CG CMBroj subjekata koji su sproveli preporuene promjene u prethodnih 6 mjeseci CG CM

Kvalitet

inicijativa

vezanih za

politiku

Stepen zadovoljstva direktnih korisnika predloenim promjenama politike (koristili skalu)

CG BLS

DRUTVENI

KAPITAL

IUee dio (vodeih) firmi koje uestvuju u aktuvnostima sa vie zainteresovanih strana DB BLS

Koordinacija:

Zainteresovane strane za klaster su saglasne sa kratkoronim / dugoronim ciljevima klasterudruenja DB BLSlokalna krovna organizacija je preuzela koordinaciju klaster aktivnostima (da / ne) [Na

raspolaganju su i obezbjeeniBiznis plan ili Operativni strateki plan.] CG BLSReprezentacija percepcija zainteresovanih strana za klaster da su njihovi sopstveni poslovni interesi DB BLS C


65/73


66/73

63

INDIKATORI UTICAJA

UTICAJ-

PO

SLOVANJA

K

LASTERA

Grupa indikatora Indikator / Proxy

NIVO

MJERENJA

ALATZA

PRUKUPL

JA

NJE

PODATAKA

CORE

DCED

STANDARD Opseg

Broj kompanija koje su imale korist od projektnih aktivnosti (definisati korist:

angaovanost u odnosu na finansijske koristi koje se tiu poveane prodaje ili profita) uprethodnih 6 mjeseci B RK C

Neto prihodDodatni prihod ili % poveanja koje je ostvarila ciljna kompanija kao rezultat programau 6 mjeseci DB BLS

Neto dodatni otvoreni

poslovi

Neto dodatna radna mjesta sa punim radnim vremenom otvorena u ciljnim kompanijama

ili u klasteru kao rezultat programa (neto= otvoreni poslovi minus zatvorni poslovi) B

BLS

+SPS

EKO

NOMSKIREZULTATI

Kvalitet

dio klaster firmi(direkti korisnici) koje su poele sa korienjem nove proizvodne

opreme u prethodnih 6 mjeseci DB BLSsluajevi prekida proizvodnje usleg kvara opreme u prethodnih 6 mjeseci DB BLSdio klaster firmi (direktni korisnici) zadovoljnih sa osnovnim ulaznim matrijalima

(kvalitet / raspoloivost) koji su korieni u proizvodnju u prethodnih 6 mjeseci DB BLSstepen povratka potroaa na 1,000,000 proizvedene robe DB BLSstepen problema u procesu na 1,000,000 proizvedene robe DB BLS

standardi kvalitetadio proizvoda za koje su identifikovani i usvojeni relevantnistandardi kvaliteta (precizirati) DB BLS

standardi kvalitetadio klaster firmi iji proizvodi se redovno testiraju (najmanjejednom godinje) kod nezavisne institucije za kontrolu kvaliteta DB BLSstandardi kvalitetadio proizvoda koji zadovoljavaju stadarde kvaliteta DB BLS

standardi kvalitetadio firmi koje su dobile nacionalne / meunarodno priznatecertifikate kvaliteta DB BLS

% promjene maloprodajne cijene proizvoda (takoe uporediti sa slinim proizvodomkonkurencije) u prethodnih 12 mjeseci DB BLS

trenutna mara profita jednog proizvoda sa najveim ueem u prihodima od prodaje DB BLS


67/73


68/73

65

podrazumjeva pod redovnim zavisno od sadraja projekta)

% prihoda direktnog korisnika koji se moe pripisati redovnim potroaima DB BLS S

Upravljanjebroj direktnih korisnika koji imaju raunovodstveni sistem (u vrijeme intervjua) DB BLSbroj firmi sa operativnim biznis planom (u vrijeme intervjua) DB BLS

Poslovne finansije

neto profit (=prihodi minus trokovi minus porez) u prethodnih 12 mjeseci DB BLS

akumulacija kapitala (% poveanja akumulacije kapitala u klasteru u prethodnih 12mjeseci) DB BLS

Poveanjeproduktivnosti

% promjene u proizvodnji po jedinici osnovnog ulaznog elementa u prethodnih 12

mjeseci DB BLS

% promjene u produktivnosti radne snage u prethodnih 12 mjeseci (ukupna proizvodnja

koja zadovoljava zahtjeve kvaliteta / ukupan broj radnih sati zaposlenih) DB BLS

% promjene u proizvodnim trokovima po jedinici proizvodnje u prethodnih 12 mjesecikoji se moe pripisati klaster inicijativi DB BLS C% promjene u proizvodnji po jedinici proizvodnje u prethodnih 12 mjeseci koji se moepripisati klaster inicijativi DB BLS

ukupan proizvodni kapacitet (maksimalna koliina koju mogu proizvesti direktnikorisnici sa postojeom mehanizacijom (ne uzimajui u obzir potencijalna uska gralaradne snage) mjeseno) DB BLS

Documents

sTRATEGIJA KLASTERA