0

Uniwersytet Łódzki

Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny

Studia podyplomowe „Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro”

Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach

programu edukacji ekonomicznej

Ewa Pawlak – Lewandowska, Jolanta Supeł

Stosunek Wielkiej Brytanii

do procesu integracji europejskiej i unii monetarnej

Praca dyplomowa napisana

pod kierunkiem naukowym

prof. zw. dra hab. Janusza Bilskiego,

w Katedrze Międzynarodowych

Stosunków Gospodarczych

1

Łódź 2016

Spis treści

Wstęp…………………………………………………………………………………………2

Rozdział 1. Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie

1.1 Procesy integracji gospodarczej i walutowej w Europie...............................…………5

1.2 Kryteria konwergencji nominalne……………………………………………………….9

1.3 Zasady funkcjonowania strefy euro…………………………………………………….12

Rozdział 2. Wielka Brytania w Unii Europejskiej

2.1 Miejsce Wielkiej Brytanii w procesie integracji europejskiej po II wojnie

światowej...............………………………………………………………………………..16

2.2 Sytuacja gospodarcza po kryzysie z 2007 r……………………………………………..20

Rozdział 3. Przyczyny pozostania Wielkiej Brytanii poza unią walutową.

3.1 Motywy polityczne pozostania Wielkiej Brytanii poza strefą euro…………………..29

3.2 Motywy gospodarcze pozostania Wielkiej Brytanii poza strefą euro oraz perspektywy

przystąpienia………………………………………………………………………………….32

Zakończenie …………………………………………………………………………………37

Bibliografia………………………………………………………………………………….41

Spis tabel i wykresów ………………………………………………………………………43

2

Wstęp

"Pomimo tego, że Wielka Brytania jest tylko jednym członkiem, dopóki jest

członkiem, dopóty status Europy pozostanie niejednoznaczny, ani międzyrządowy ani

ponadnarodowy" , to stwierdzenie premiera Danii J. Rasmusena najlepiej oddaje znaczenie

roli Wielkiej Brytanii w tworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej w Europie. Chociaż

Wielka Brytania sama wysuwała pomysły zjednoczenia Europy (W. Churchill 1946 rok),

aktywnie uczestniczyła w budowaniu wizji jej struktur, to do budowanej po wojnie wspólnoty

gospodarczej przystąpiła dopiero w 1973 roku i to na własnych, specyficznych warunkach:

a mianowicie z prawem a nie obowiązkiem przystąpienia do unii walutowej. Do dziś

dyskusja o tym, co Wielka Brytania traci a co zyskuje na integracji, jest żywa nie tylko

w samej Wielkiej Brytanii, której temat Brexitu", czyli ewentualnego opuszczenia Unii przez

Wielką Brytanię, ma być badany w ogólnonarodowym referendum 23-go czerwca 2016 roku,

ale także w pozostałych państwach wspólnoty. Wielka Brytania to bodajże jedyne państwo,

które spełniając wymogi trzeciego etapu integracji, (tzw. kryteria konwergencji, określone

w traktacie z Mastricht) do unii nie przystąpiła przez wiele lat, a mimo to wpływała znacząco

na politykę unii i jej kształt.

Historia relacji Wielkiej Brytanii z Unią Europejską, ewolucja poglądów na

członkostwo w Unii Gospodarczej i Walutowej Walutową w samej Wielkiej Brytanii to

materiał na samodzielną książkę ale z racji ograniczeń pracy dyplomowej zmuszone byłyśmy

do skoncentrowania się na kilku podstawowych zagadnieniach i mocnej selekcji materiału.

W pracy zajmujemy się głównie spojrzeniem na relacje między UGiW a Wielką Brytanią od

strony korzyści i zagrożeń, jakie UGiW przynosi dla samych Brytyjczyków. Interesuje nas

odpowiedź na pytanie jakich zagrożeń a jakich pozytywnych zmian upatrują oni

w członkostwie w UGiW i jakie przyczyny spowodowały takie właśnie podejście. W tym celu

w rozdziale drugim zajmujemy się historią uczestnictwa Wielkiej Brytanii w UGiW, jej

sytuacją polityczną i gospodarczą, aby pokazać szczególne miejsce jakie Wielka Brytania

zajmuje nie tylko w Europie ale i na świecie oraz przedstawić jak mocno polityczne spory

3

wewnątrzpaństwowe wpływały na nastawienie do UGiW i jak mocno bazowały one na

przekonaniach Brytyjczyków o własnej, wyjątkowej roli do odegrania na świecie.

Aby móc pokazać gdzie brytyjskie interesy są zgodne z polityką UGiW a gdzie

pojawia się ich konflikt, w pierwszym rozdziale opisałyśmy powstanie i rolę UGiW

ze szczególnym uwzględnieniem kryteriów gospodarczych, które wyznaczają progi niezbędne

do tego, aby dane państwo stało się członkiem UGiW. Rozdział pierwszy zawiera także

skrócony opis unii walutowej, ponieważ sprawa rezygnacji z waluty narodowej czyli w tym

wypadku funta szterlinga i zamiany jej na euro budzi w Wielkiej Brytanii niemal tyle samo

kontrowersji co kwestia podporządkowania prawa narodowego prawu europejskiemu.

Dlatego też w tym rozdziale pokazujemy, czym w istocie jest dla państwa przyjęcie euro,

z jakimi wiąże się to konsekwencjami i jaki wpływ ma na gospodarkę państwa, które się na to

decyduje. Do tego tematu w kontekście Wielkiej Brytanii powracamy w rozdziale trzecim.

Informacje na temat Wielkiej Brytanii i jej relacji z UGiW nie byłyby pełne,

gdybyśmy nie pokusiły się o próbę opisania mocarstwowych zakusów Wielkiej Brytanii

wynikających z jej historii, szczególnego położenia, powiązań gospodarczych z byłymi

koloniami, znaczącą rolą finansów Londyńskiego City i przede wszystkim upodobnienia

podejścia do finansów czy gospodarki do Stanów Zjednoczonych Ameryki. W rozdziale

drugim opisujemy m.in. powstanie małej koalicji gospodarstw państw zachodnioeuropejskich,

która w 1960 roku została podpisana w Sztokholmie (EFTA). Ponieważ nastawienie do

członkostwa w UGiW zmieniało się w czasie, rozdział drugi zawiera skrócony opis tego

podejścia. Przede wszystkim jednak w rozdziale drugim pokazujemy niektóre dane

makroekonomiczne Wielkiej Brytanii po to, aby mocniej zobrazować jej rolę w świecie i jej

wyjątkową sytuację gospodarczą.

Rozdział trzeci stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy Wielka Brytania więcej

zyskuje czy traci na członkostwie w UGiW. Ukazujemy jak gospodarka Wielkiej Brytanii

dziś skorelowana jest z gospodarką UGiW i czy dalsze pogłębianie integracji przyniosłoby

większe korzyści niż rezygnacja z uczestnictwa w UGiW. Jednocześnie rezygnujemy z prób

opisania, jakie konsekwencje dla samej UGiW przyniosłoby wystąpienie Wielkiej Brytanii

z Unii Europejskiej, doszłyśmy bowiem do wniosku, że to wykracza poza ramy naszej pracy,

gdyż interesuje nas spojrzenie od strony Wielkiej Brytanii. Celowo więc ograniczamy temat

aktualnej dyskusji nad wystąpieniem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, a koncentrujemy

się na wadach i zaletach jego uczestnictwa dla Wielkiej Brytanii. Staramy się podejść do

4

tematu spoglądając oczami samych Brytyjczyków, uwzględniając ich przekonanie

o wyjątkowości własnego państwa, historii czy nawet misji jaką mają do odegrania

we współczesnym świecie.

W rozdziale trzecim podejmujemy również próbę odpowiedzi na pytanie, co jest dla

Wielkiej Brytanii najlepsze z jej gospodarczego i politycznego punktu widzenia, chociaż

mamy pewność, że nie wyczerpujemy tego inspirującego tematu. Być może jednak

przyczyniamy się do zrozumienia i pogłębienia wiedzy na temat tego, jak specyficzną rolę

odgrywa Wielka Brytania w budowaniu i tworzeniu UGiW a z drugiej strony, jaki wpływ

sama Unia miała na sytuację tego państwa. Naszym zdaniem bowiem są to naczynia

połączone i nie tylko jakikolwiek ruch Wielkiej Brytanii wpływa na sytuację w UGiW ale

także samo powstanie, zwiększenie znaczenia w świecie i rozrost UGiW wpływają na zmianę

sytuacji gospodarczo-politycznej Wielkiej Brytanii.

Sama odpowiedź na pytanie, czy Wielka Brytania więcej zyskuje czy traci pozostając

w ramach UGiW, nie okazała się jednoznaczna ani prosta. Podejście do tematu zmieniało się

bowiem w czasie w zależności od sytuacji zarówno Wielkiej Brytanii jak i Unii Gospodarczej

i Walutowej pod wpływem bieżących wydarzeń. Wszystkie nasze refleksje

i przemyślenia zawiera zakończenie, które powinno przybliżyć temat: Stosunek Wielkiej

Brytanii do procesu europejskiej integracji gospodarczej i walutowej".

5

Rozdział 1. Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie.

1.1 Ujęcie historyczne procesu tworzenia unii gospodarczej i walutowej Europy.

Historia unii gospodarczej i walutowej w Europie sięga lat sześćdziesiątych XX

wieku, chociaż już wcześniej pojawiały się pomysły jej gospodarczego zjednoczenia.

Szczególnie w czasach po drugiej wojnie światowej, kiedy to Europa wyniszczona została

drugą wojną światową, pomysły związane z jej rozwojem, jednością i oddaleniem widma

wojny, zyskiwały wielu zwolenników. Wielu polityków zdawało sobie sprawę, że tak jak

wojnę udało się wygrać dzięki koalicji tak i przymierze gospodarcze wolnych państw jest

w stanie zacieśnić więzy między nimi i skutecznie konkurować w zmieniającym się świecie.

Łaskawym okiem, szczególnie w Wielkiej Brytanii patrzono na Stany Zjednoczone, które dla

wielu stały się przykładem. W 1946 roku premier Winston Churchill w Wielkiej Brytanii

zaproponował stworzenie Stanów Zjednoczonych Europy.1

Chociaż nowatorska to nie była ona nowa, bo już w czasie I wojny światowej

głoszono ideę : „Stanów Zjednoczonych Europy”, która miała by przeciwdziałać regresowi

i podziałowi mieszkańców Europy. Pomysł ten w 1930 r. zaprezentowano pod nazwą Plan

Brianda ( nazwa ta pochodzi od nazwiska ówczesnego ministra spraw zagranicznych Francji).

W założeniach, miała wówczas powstać unia federalna państw z wzajemnym poszanowaniem

suwerenności i niezależności jej członków. Kolejnym filarem miał być wspólny rynek w celu

zwiększenia dobrobytu w całej wspólnej Europie.

Pierwszym krokiem na drodze realizacji idei wspólnoty gospodarczej było powołanie

Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W 1950 roku Robert Schumann, Minister spraw

zagranicznych Francji wysunął pomysł jej utworzenia w tzw. traktacie paryskim. 2

EWWiS

powstała 18 kwietnia 1951 roku i przystąpiły do niego takie państwa europejskie jak Belgia,

Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy.

1A.Z.Nowak, D. Mielczarek "Europeistyka w zarysie" 2006, s.29

2 P.Kowalewski, G.Tchorka, J.Górski "Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro", 2014, s.13

6

Kolejnym krokiem rozwoju wspólnoty było powołanie 25 marca 1957 roku

Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii

Atomowej (EUROATOM). Jednym z założeń EWG było doprowadzenie do powstania unii

celnej oraz wspólnego rynku ze swobodnym przepływem kapitałów, towarów, usług i siły

roboczej między państwami członkowskimi (tzw. traktaty rzymskie). Początkowo koncepcja

nie obejmowała idei sprawnej unii walutowej jako że funkcjonował wówczas system

walutowy z Bretton Woods, który zakładał utrzymywanie stabilnego poziomu kursów

walutowych za pomocą stałych parytetów względem amerykańskiego dolara. Jednakże

system ten stawał się coraz bardziej niewydolny i w konsekwencji w 1969 roku przywódcy

EWG dojrzeli do idei unii walutowej, deklarując na szycie w Hadze, że unia gospodarcza oraz

walutowa stanowią długoterminowe cele wspólnoty.3

Konsekwencją tych postanowień było powołanie komitetu pod przewodnictwem

Pierre'a Wernera, ministra finansów i premiera Luksemburga, który w roku 1970 przedstawił

rezultat swoich prac zwanych "Planem Wernera".4 Plan ów zakładał stworzenie unii

gospodarczej i walutowej do końca 1980 roku. Działania te miały zostać podzielone na trzy

etapy. W 1972 roku państwa członkowskie rozpoczęły kroki mające na celu realizację

wspólnej polityki kursowej. Głównym fundamentem mechanizmu stabilizacji kurów było

utrzymanie względnie stałych kursów wobec państw trzecich (również w stosunku do dolara).

Postanowiono wprowadzić tzw. "węża walutowego", którego ideą było ustalenie, że

wzajemne kursy walut państw członkowskich mogą się zmieniać tylko w określony sposób.

Dopuszczalne odchylenie kursów mogło wynosić plus/minus 2,25%/ .5

Aby utrzymać dopuszczalne pasmo odchyleń poszczególnych walut przewidziano

możliwość interwencji banków centralnych, które mogły udzielać tzw. kredytów

stabilizacyjnych pomagających utrzymać odpowiedni kurs danej waluty.

Niestety kryzys naftowy, pogarszające się warunki makroekonomiczne krajów

członkowskich i wewnętrzne problemy gospodarek spowodowały odstąpienie od realizacji

Planu Wernera, gdyż czynniki powyższe kierowały uwagę decydentów w inną stronę, niż

osiąganie jedności gospodarczej czy walutowej.

3 https://polskawue.gov.pl/historia,integracji,gospodarczej,i,walutowej

4 K.Kwapień, C.Wójcik "Euro. Wspólna waluta europejska" MSZ 2011; www.msz.gov.pl, s. 3

5 J.Bilski "Międzynarodowy System Walutowy", 2006 s. 159-160

7

Okres zastoju w procesie integracji trwał do marca 1979 roku, kiedy to utworzono

Europejski System Walutowy i tym samym wznowiono proces integracji walutowej (EWS).

Główną ideą i dokonaniem było wprowadzenie mechanizmu kursowego ERM, dzięki

któremu można było uzgodnić bilateralne kursy wymiany walut pomiędzy krajami w celu ich

stabilizacji. Wahania kursów każdej z walut miały wynosić +/- 2,25% i wyjątkowo dla państw

słabszych +/- 6%. Z czasem zakres wahań kursów poszerzono do +/- 15%, co sprawiło że

można było praktycznie mówić o funkcjonowaniu kursów płynnych.

Jednocześnie wprowadzono walutę pod nazwą ECU (European Curency Unit), która

stanowiła jednostkę rozrachunkową a jej wartość wyznaczano na podstawie koszyka walut,

w którego skład wchodziły waluty państw członkowskich (także Wielkiej Brytanii). Dzięki

tym rozwiązaniom można mówić o uzyskaniu pewnej stabilizacji w strefie walutowej,

a to z kolei przełożyło się na obniżenie poziomu inflacji i dawało pozytywne rezultaty

w polityce gospodarczej państw, co z pewnością posłużyło jako pozytywny wyznacznik

w drodze tworzenia zasad unii walutowej.6

Z kolei uchwalony Jednolity Akt Europejski (JAE) z lipca 1987 roku zakładał

stworzenie do końca 1992 roku jednolitego rynku, funkcjonującego zgodnie z zasadami

swobodnego przepływu towarów, usług, osób i kapitału i dał impuls do dalszej integracji

walutowej. Ukształtowała się wówczas idea, że dopiero wyeliminowanie kosztów

transakcyjnych związanych z wymianą walutową i ustabilizowanie wahań kursowych pozwoli

na wykorzystanie w pełni potencjału tego rynku.

Konsekwencją tych doświadczeń było powołanie Komitetu pod wodzą Jacquesa

Delorosa (ówczesnego przewodniczącego Komisji Europejskiej), który miał za zadanie

opracować plan utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej we Wspólnocie. Raport ten został

zatwierdzony i przyjęty jako podstawa dalszych działań i zakładał powołanie unii

gospodarczej polegającej na utworzeniu jednolitego rynku z pełną swobodą przepływu

towarów, kapitałów, usług i siły roboczej, prowadzeniu na szczeblu wspólnoty polityki

konkurencji bez odmiennego traktowania produktów z różnych państw członkowskich,

prowadzeniu polityki regionalnej zapobiegającej pogłębianiu się dysproporcji w rozwoju

różnych obszarów, koordynacji polityki makroekonomicznej w celu zapobiegania tworzenia

się nadmiernych deficytów budżetowych w krajach członkowskich.7

6 K.Opolski, D.Mycielska, J.Górski "Strefa Euro europejska integracja gospodarczo-walutowa" 2010,

7 J.Bilski "Międzynarodowy system..." op.cit. s.172

8

Chociaż raport ów nie zakładał wprowadzenia wspólnej waluty, to jednakże zalecał

oparcie rynku wewnętrznego o unię monetarną, w której kształtowaniu mogłyby brać udział

wszystkie państwa wspólnoty. Poprzez wprowadzenie pełnej i nieodwracalnej

wymienialności walut osiągnięto by identyczne efekty jak przy wprowadzeniu wspólnej

waluty. Jednocześnie pojawiła się idea powołania niezależnej, ponadnarodowej instytucji,

która będzie odpowiadać za realizację polityki pieniężnej, kursowej, kierować rezerwami

walutowymi i gwarantować sprawne działanie systemu płatności, a przede wszystkim

gwarantować stabilność cen i wspomagać wspólną politykę ekonomiczną.8

W procesie budowania Unii Gospodarczej i Walutowej wyróżnia się trzy etapy:

1. od 1 lipca 1990 roku do 31 grudnia 1993 roku;

2. od 1-go stycznia 1994 roku do 31-go grudnia 1998 roku;

3. od 1-go stycznia 1999 roku do 2002.

Pierwszy etap zakładał utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego, którego ważną

częścią miał zostać wspólny rynek finansowy. Państwa podjęły działania, które miały

pozwolić uzyskać lepszą integrację finansową np. poprzez włączenie państw do europejskiego

mechanizmu kursowego czy też zharmonizowanie działania banków centralnych. Celem było

nie tylko stabilizowanie cen w krajach członkowskich ale przede wszystkim koordynacja

polityki gospodarczej i walutowej.

W trakcie tego etapu został podpisany traktat z Mastricht 7-go lutego 1992 roku.

Traktat ów dekretował powstanie Unii Europejskiej i pozostaje jednym z najważniejszych

dokumentów konstytuujących Unię. Zgodnie z ustaleniami Traktatu waluty krajowe miały

zostać zamienione na jedną wspólną walutę europejską. Jednocześnie zaznaczono kryteria

(ekonomiczne i finansowe), które należało spełnić, aby pozostać krajem członkowskim UE.

Oczywiste było również, że kraje członkowskie koordynują swoją politykę gospodarczą

a w ramach UE powstaje jednolity rynek, oparty na wcześniej określonych czterech

swobodach. Pojawił się także zaczyn wspólnej polityki monetarnej, do realizacji której

powołano następnie Europejski System Banków Centralnych i Europejski Bank Centralny.

W trakcie drugiego etapu budowy Unii Gospodarczej i Walutowej pojawiła się

infrastruktura do budowy i sprawnego funkcjonowania unii walutowej. Powołano Europejski

8 P.Kowalewski, G.Tchorek, J.Górski "Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro" 2014 s.13

9

Instytut Monetarny, którego zadaniem było rozpoczęcie przygotowań do emisji wspólnego

pieniądza oraz utworzenia Europejskiego Systemu Banków Centralnych. W lipcu 1998 roku

EIM przekształcił się w Europejski Bank Centralny, jeszcze bez kompetencji władczych

i funkcjonujący głównie w roli doradcy europejskich banków centralnych.

Natomiast już w grudniu 1995 roku przyjęto nazwę nowej wspólnej waluty

europejskiej pojawiło się pojęcie: "EURO" i zadecydowano o jej wprowadzeniu z dniem

1 stycznia 1999 roku. Kursy walut określane i wyceniane wcześniej przez ECU zostały

zastąpione nową walutą przy zachowaniu przelicznika: 1EUR=1ECU. Uruchomiony w 1997

roku system płatniczy TARGET umożliwiał przeliczenie walut narodowych na euro.

Cechą charakteryzującą drugi etap tworzenia UGiW była koordynacja narodowych

polityk gospodarczych. Właśnie wtedy przyjęto wskaźniki ilościowe, których spełnienie

umożliwiało państwom przystąpienie do Unii Gospodarczej i Walutowej. Wskaźniki te zwane

były kryteriami konwergencji i oparte o dane gospodarcze, co ułatwiło późniejsze

wytypowanie państw przystępujących do wspólnoty.

Trzeci, ostatni etap budowania Unii Gospodarczej i Walutowej, to etap w którym

do UGiW przystąpiły kraje spełniające kryteria konwergencji. 25 maja 1998 roku Komisja

Europejska zarekomendowała 11 państw, które spełniały kryteria konwergencji i mogły

zostać członkami unii. W tym okresie trwał już proces wprowadzenia nowej waluty. Nie tylko

euro zastąpiło ECU ale także do obrotu bezgotówkowego, poczynając od 1 stycznia 2002

roku, wprowadzono monety i banknoty. Początkowo euro funkcjonowało równolegle

do walut narodowych a od 1 lipca 2002 roku euro stało się pełnoprawnym środkiem

płatniczym, którym zastąpiono wycofane waluty narodowe państw przystępujących w pełni

do UGiW. Jednocześnie wspólną politykę pieniężną powierzono Europejskiemu Bankowi

Centralnemu.

1.2. Kryteria konwergencji nominalnej.

Wspomniane wcześniej kryteria konwergencji można podzielić na kryteria nominalne

i prawne. Kryteria nominalne, czyli gospodarcze, zostały określone już w Traktacie

o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w artykule 140 oraz w Protokole 13 w sprawie kryteriów

konwergencji. 9

Kryteria nominalne dzielimy na monetarne:

9 Protokół (nr 13) w sprawie kryteriów konwergencji, Dz. U.C 326 z 26.10.2012, www.ecb.europa.eu, s. 281

10

1. kryterium stabilności cen

2. kryterium stopy procentowej

3. kryterium kursu walutowego

Wyróżniamy także kryteria fiskalne, wśród których wymienić można:

1. deficyt budżetowy

2. dług publiczny.

Kryterium stabilności cen oznacza, że ceny w państwie członkowskim są stabilne,

a średnia stopa inflacji, odnotowana w ciągu 12 miesięcy przed badaniem, nie przekracza

w żadnym wypadku 1,5 punktu procentowego inflacji wyznaczonego przez państwa

członkowskie o najbardziej stabilnych cenach. Państwa członkowskie wytypowane do

pomiaru to te, których poziom inflacji jest najniższy ale nieujemny, przy czym wyznacza się

arytmetyczną nieważoną średnią jako podstawę pomiaru. Stabilność cen oblicza się natomiast

jako zmianę ostatniej, dostępnej i 12-to miesięcznej średniej zharmonizowanego wskaźnika

cen konsumpcyjnych (HICP) w relacji do średniej za poprzednie 12-cie miesięcy. Pod uwagę

brane są odpowiednie reprezentacyjne towary i usługi (jednakowe w porównywanych

państwach) oraz struktura spożycia indywidualnego w gospodarstwach domowych na

podstawie danych sprzed 2 lat.

Kryterium stopy procentowej bądź kryterium stabilności długotrwałych stóp

procentowych zostaje spełnione, kiedy w ciągu roku poprzedzającego badanie państwo

członkowskie musi posiadać średnią, nominalną długoterminową stopę procentową o wartości

nie przekraczającej więcej niż dwa punkty procentowe stopy procentowej trzech państw

członkowskich o najbardziej stabilnych cenach. Stopy procentowe wyznaczane

są na podstawie długoterminowych obligacji państwowych lub porównywanych papierów

wartościowych, a w badaniu opierać się należy na wskaźnikach tych samych państw

członkowskich, co przy kryterium pierwszym.

Kryterium kursu walutowego wymaga, aby dana waluta przez co najmniej dwa lata

wytrwała w mechanizmie wymiany walut ERM I. W tym okresie nie powinna wykazywać

spadku wartości w stosunku do innej waluty i powinna utrzymywać sie w wąskim marginesie

wahań Europejskiego Systemu Walutowego. Mechanizm ERM II oznacza stosunek kursowy

między euro a walutami krajów członkowskich nie będących uczestnikami unii walutowej.

11

Największe możliwe odchylenia mogą wynosić +/- 15% w stosunku do kursu centralnego

euro.

Kryteria fiskalne to inaczej kryteria sytuacji finansów publicznych.

Kryterium długu publicznego oznacza, ze w czasie badania dług publiczny danego państwa

aspirującego nie powinien być wyższy niż 60%PKB danego państwa.

Kryterium deficytu budżetowego zaś, że przyrost zadłużenia danego państwa w ciągu roku

nie może przekroczyć 3% PKB tegoż państwa.

Kryteria te potocznie nazywane są kryteriami z Mastricht. Poniższa tabela pokazuje, jak

określone państwa realizowały na dzień wejścia do unii walutowej poszczególne kryteria.

Tabela 1: Realizacja kryteriów określonych w traktacie z Maastricht

Źródło: J.Bilski "Międzynarodowy System Walutowy", 2006

Jak wynika z powyższego zestawienia do Unii Walutowej nie przystąpiły Dania

i Wielka Brytania. Warto w tym momencie wspomnieć, że zgodnie z traktatem:

"O Funkcjonowaniu Unii Europejskiej" wszystkie państwa Unii muszą przystąpić do unii

walutowej z chwilą spełnienia niezbędnych warunków. Wyjątek dotyczy właśnie tych dwóch

12

państw, które w traktacie akcesyjnym wynegocjowały klauzulę "opt-out" . Powyższa klauzula

oznacza, że zarówno Dania i Wielka Brytania mogą przystąpić do ww. unii ale nie jest

to warunek wymagalny.10

Pozostałe państwa są zobowiązane do podejmowania wszelkich działań w celu

przystąpienia do strefy euro i są nazywane krajami z derogacją. W rzeczywistości jednak

decyzja o dacie przyjęcia wspólnej waluty przez dane państwo jest często decyzją polityczną-

jak prawdopodobnie stało się to w przypadku Szwecji czy też Grecji.

Z analizy tabeli nr 1 wynika, ze najmniejszym problemem dla państw aspirujących

było osiągnięcie trzech z 4 wskaźników, to jest: deficytu budżetowego, długoterminowej

stopy procentowej oraz stopy inflacji. (poza Irlandią). Największy problem stanowiło

utrzymanie długu publicznego na poziomie poniżej 60% (mógł przekroczyć ten poziom ale

musiał mieć tendencję zmniejszającą i zbliżać się do wartości odniesienia w zadowalającym

tempie). 11

Można zauważyć, ze wszystkie wymienione w tabeli warunki konwergencji zostały

przez Wielką Brytanię spełnione ale korzystając ze swojego przywileju nie zdecydowała się

ona przystąpić do unii walutowej.

Wymogiem przyjęcia wspólnej waluty jest też dodatkowy warunek, czyli tzw.

konwergencja prawna, która oznacza, że nie ma konfliktu ustawodawstwa krajowego

a unijnego .Dotyczy to szczególnie zbieżności przepisów krajowych z traktatem

ustanawiającym Wspólnotę Europejską (tekst nadrzędny traktatu) oraz ze Statutem

i przepisami regulującymi zależności między ESBC, EBC a bankami narodowymi.

Warto wspomnieć, że do Komisji Europejskiej i Banku Centralnego należy

sporządzanie co dwa lata raportu z konwergencji państw członkowskich (dotyczy

przestrzegania kryteriów konwergencji). 12

Natomiast obowiązkiem Rady Unii Europejskiej

jest sprawdzenie, czy państwo członkowskie ubiegające się o przystąpienie do strefy euro

spełnia wszystkie warunki konwergencji. Jest to warunek niezbędny do tego, aby państwo

kandydat mogło zostać upoważnione do przyjęcia euro.

1.3 Zasady funkcjonowania unii walutowej w UE.

10

"Przyjęcie euro-Komisja Europejska", www.ec.europa.eu 25.04.2014 r. 11

Protokół nr 13 w sprawie kryteriów...op.cit s.281 12

Wprowadzenie euro:kryteria konwergencji, www.europa.eu 15.10./2010

13

W Unii Europejskiej prowadzenie jednolitej polityki pieniężnej zostało powierzone

Europejskiemu Bankowi Centralnemu. Głównym celem Europejskiego Banku Centralnego

jest utrzymanie stabilności cen. Zadanie to Bank Centralny realizuje przez działania własne

oraz przy pomocy ESBC czyli sieci Europejskich Banków Centralnych. Organem

decyzyjnym jest Rada Prezesów EBC w skład której wchodzą prezesi krajowych banków

centralnych tych państw, które przystąpiły do unii walutowej (zwanego także

Eurosystemem).13

Strukturę organizacyjną ESBC ilustruje poniższa tabela:

Tabela 2: Struktura organizacyjna ESBC

Żródło: J.Bilski "Międzynarodowy System Walutowy", 2006

Przystąpienie do unii walutowej oznacza dla państwa, które podjęło taką decyzję nie

tylko brak waluty krajowej, którą zastępuje waluta ponadnarodowa, w tym wypadku euro, ale

także konsekwencje dla budżetu państwa wynikające z prowadzenia jednolitej polityki

fiskalnej i pozbawienie się jednego z narzędzi bezpośredniego oddziaływania na politykę

gospodarczą jaką jest interwencja walutowa na terenie własnego kraju. Zgodnie z założeniami

traktatu z Mastricht i Statutu ESBC system ten jest niezależny instytucjonalnie, personalnie

oraz funkcjonalnie na poziomie operacyjnym i finansowym a czołową rolę w systemie

odgrywa EBC.

Jak powiedziano powyżej jego głównym zadaniem jest stabilizacja cen w obszarze

UGiW. Przyjęto uważać, że przedział 0-2% rocznie oznacza stabilizację cen. Do pozostałych

zadań wspierających realizację tej polityki należy:

określenie i prowadzenie polityki pieniężnej w strefie euro

13

www.gov.pl Komisja Europejska, Jedna Waluta dla jednej Europy

14

prowadzenie operacji dewizowych, wpływających na poziom kursu euro

emisja banknotów

współpraca z międzynarodowymi instytucjami finansowymi. 14

Widać wyraźnie, że państwa przystępujące do strefy euro nie mogą korzystać z niektórych

narzędzi bezpośrednio wpływających na gospodarkę, bo funkcje te przejmuje bank centralny

emitujący wspólną walutę. Państwa strefy euro pozostające poza unią walutową mają większą

swobodę kształtowania polityki gospodarczej chociaż i je ograniczają kryteria konwergencji.

Zgodnie z założeniami dotkliwą karą za niespełnienie kryteriów konwergencji stanowi

oddalenie perspektywy przystąpienia do unii walutowej dla danego państwa.

Na dzień dzisiejszy do UGiW na najwyższym, trzecim stopniu integracji wraz

z ustanowieniem wspólnej waluty należą: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania,

Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy a od 2001 roku Grecja.

W 2007 roku do unii walutowej dołączyła Słowenia, następnie Cypr i Malta, Słowacja,

Estonia, Łotwa i Litwa. Walut narodowych do dziś używają Dania, Szwecja i Wielka

Brytania i w ich przypadku jest to skutek podjętych przez te państwa decyzji, ponieważ

obserwatorzy zauważyli, że państwa te niejednokrotnie miały możliwość przystąpienia

do unii walutowej. Natomiast, Chorwacja, Czechy, Polska, Rumunia i Węgry to państwa,

gdzie warunki konwergencji nie są spełnione.

Państwa, które przystąpiły do UGiW i są członkami strefy euro także zobowiązane

są przestrzegać dyscypliny finansowej. Od 1997 roku obowiązują ustalenia Paktu Stabilności

i Wzrostu, który jest uszczegółowieniem zapisów traktatu z Mastricht. Jego głównym

zadaniem jest dyscyplinowanie polityki fiskalnej krajów członkowskich już po przyjęciu unii

walutowej. W czerwcu 1997 roku w Amsterdamie został on zatwierdzony przez Radę

Europejską. Dotyczy on kwestii nadmiernego deficytu oraz ustala reguły funkcjonowania

i zastosowania sankcji wobec państw, które nie podejmują działań ograniczających ten

deficyt.

Konsekwencjami niestosowania się do wezwań dotyczących unormowania sytuacji

gospodarczej kraju może być nawet wymóg złożenia nieoprocentowanego depozytu

w wysokości max 0,5% PKB, który staje się własnością innych państw wspólnoty, jeśli

sytuacja w danym państwie członkowskim nie ulegnie zmianie.

14

J. Bilski "Międzynarodowy System Walutowy" 2006 s.186-187

15

Warto jeszcze raz podkreślić, że w przypadku państw należących do UGiW

i posługujących się wspólną walutą kompetencje do stanowienia prawa posiada wyłącznie

Unia, natomiast państwom przypada rola wykonawcza. Identycznie dzieje się w przypadku

unii celnej, ustanawiania reguł konkurencji na jednolitym rynku a także w przypadku polityki

handlowej zagranicznej, co być może w kontekście tej pracy ma trochę mniejsze znaczenie,

zachowania morskich zasobów biologicznych.

Jednak widać wyraźnie, że sytuacja państw, które przeszły do trzeciego etapu integracji

a państw pozostających poza strefą wspólnej waluty zdecydowanie się różni w zakresie

swobody wyboru metod wspierających gospodarkę.

16

R o z d z i a ł 2 . M i e j s c e W i e l k i e j B r y t a n i i w p r o c e s i e

i n t e g r a c j i e u r o p e j s k i e j p o I I w o j n i e ś w i a t o w e j .

2 . 1 H i s t o r i a i n t e g r a c j i .

Niepewność i sceptycyzm Brytyjczyków co do procesów integracji europejskiej były

zauważalne od dawna. Po uzyskaniu pełnego członkostwa we Wspólnotach Europejskich

obawy te nie osłabły a wręcz przeciwnie doszło do ich nasilenia. U podstaw akcesji Wielkiej

Brytanii we Wspólnotach Europejskich miały wpływ następujące okoliczności: przekonanie

o potędze własnego imperium, niepewność co do nowopowstałej organizacji jak również

niechęć podporządkowania się innym krajom. Brytyjczycy byli pełni obaw i wątpliwości

w stosunku do integracji państw europejskich. Po uzyskaniu pełnego członkowstwa w Unii

Europejskiej obawy te eskalowały. Kwestia akcesji Wielkiej Brytanii do Unii Europejskiej

była traktowana jedynie w sferze polityki wewnętrznej a mianowicie jako presja wywierana

na oponentów politycznych.

Od zawsze priorytetem brytyjskiej polityki zagranicznej było przeciwdziałanie

powstaniu dominującego mocarstwa na kontynencie. Dlatego też inne państwa Europy były

postrzegane przede wszystkim w kategoriach równoważenia wpływów. Przykładowo przez

cały wiek XVIII Londyn tworzył koalicje i związki przeciwko Francji zaś na przestrzeni XX

wieku największe zagrożenie stanowiły Niemcy. Sceptycyzm Brytyjczyków do integracji

europejskiej został zbudowany także z obawy podporządkowaniu się kontynentu jednemu

państwu. Po dziś dzień przekonania te koncentrują się w stronę Niemiec albo Francji.

Wieka Brytania wielokrotnie próbowała rozbić sojusz francusko - niemiecki. Chęć zbliżenia

się do państw kontynentalnych Wielka Brytania podjęła po II wojnie światowej kiedy nie była

już postrzegana jako dominujące mocarstwo. Przyczynił się również do tego kryzys

energetyczny. Jak można zauważyć brytyjska polityka wobec Europy charakteryzowała się

czysto pragmatycznym podejściem. Kraj ten wprawdzie brał udział w wielu projektach

integracyjnych ale można stwierdzić że tylko wtedy kiedy mógł odnieść realne korzyści

17

( min. inicjatywa utworzenia wspólnego rynki i poparcie dla poszerzenia Unii o inne kraje

w tym także o Polskę).15

5-go lipca 1947 roku został ogłoszony przez ministra spraw zagranicznych USA

Georga Marshala tzw. Plan Marshala. Plan przewidywał min. pomoc gospodarczą dla państw

powojennej Europy. W odpowiedzi na zaoferowaną pomoc ze strony Stanów Zjednoczonych

państwa Europy były zobowiązane do samodzielnego opracowania programu rekonstrukcji

swych gospodarek. W konsekwencji wdrożenia i realizowania planu Marshala państwa

zachodnioeuropejskie w dniu 16 kwietnia 1948 r. zawiązały Organizację Europejskiej

Współpracy Gospodarczej (OEEC). W tym kształcie OEEC było partnerem dla USA.

Zbudowane z 16 członków założycieli w śród których znalazła się min. Wielka Brytania,

która uzyskała największa pomoc finansową. 16

.

Warto zauważyć że Wielka Brytania aktywnie wspierała działania integracyjne

w latach czterdziestych XX wieku, czego owocem było w 1948r. współzałożenie

( z inicjatywy W. Churchilla) Ruchu Europejskiego. Jego zadaniem było zbudowanie

platformy współpracy pomiędzy Zjednoczonym Królestwem a kontynentem. W 1951 r.

została utworzona Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS), o której wspomniano na

str. 5, do której struktur nie przyłączyła się Wielka Brytania. Jedną z okoliczności, która

wpłynęła na brak akcesji Wielkiej Brytanii do EWWiS to obawa o utratę tożsamości

brytyjskiej. Kolejną przyczyną odrzucenia członkostwa była sprawa zbyt małego wolumenu

wymiany handlowej z Europą w relacji do wymiany handlowej z państwami

pozaeuropejskimi.

W czerwcu 1955 r. odbyła się konferencja w Messynie. Spotkali się wówczas

ministrowie spraw zagranicznych krajów EWWIS. Przejawem lekceważącej postawy wobec

tej konferencji przez Brytyjczyków było wysłanie swego przedstawiciela tylko do tzw.

komitetu Spaka, który był w randze niskiego urzędnika ministerstwa spraw zagranicznych.

Następstwem tego wydarzenia był kryzys w relacjach brytyjsko-europejskich.

W konsekwencji Wielka Brytania nie podpisała traktatów Rzymskich w 1957r., które

stanowiły akt erekcyjny Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej ( EWG) oraz Europejskiej

15 G. Rozenek , Wielka Brytania we wspólnotach europejskich i Unii Europejskiej Rocznik Nauk Społecznych

Tom 4(40), numer 2 – 2012 s. 101-103

16

Integracja Europejska pod red. J. Wosia wyd. WSB, Poznań 1999, s. 38-41

18

Wspólnoty Energii Atomowej ( EWEA). Jak zawsze powodem takiego zachowania były:

bliska współpraca z USA i niechęć do rynku europejskiego.17

W1958r. Wielka Brytania zaczęła podejmować działania zmierzające do utworzenia

małej strefy wolnego handlu będącej przeciwwaga dla EWG. Rząd brytyjski obawiał się, że

do EWG przystąpią również mniejsze kraje Europy Zachodniej, co znacznie pogorszyłoby

gospodarczo-polityczne znaczenie Wielkiej Brytanii w Europie. Utworzenie strefy wspólnego

handlu było korzystne dla przemysłu brytyjskiego, który był dyskryminowany w EWG. Strefa

składająca się z państw OEEC nie będących członkami EWG miała chociaż częściowo

rekompensować im następstwa postanowień traktatów rzymskich. Wielka Brytania obawiała

się również, że kraje takie jak: Norwegia, Dania, Austria, Szwajcaria i Szwecja będą bardziej

zainteresowane wymianą handlową z krajami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej niż

z Wielką Brytanią. Z uwagi na to oraz malejące szanse podjęcia kolejnych rokowań

w sprawie członkostwa w EWG Wielka Brytania pod wpływem Szwecji zgodziła się na

koncepcję utworzenia małej strefy handlowej. Zyskała w ten sposób potencjał gospodarczy

wszystkich państw tworzących małą strefę oraz znaczny poziom rozwoju gospodarczego

( poza Portugalią, która przystąpiła w 1959r. ). Biorąc jednak pod uwagę, że pozostałe kraje

siódemki tworzyły rynki zliberalizowane a rynek Wielkiej Brytanii był rynkiem

protekcjonalnym, w tej sytuacji gospodarka brytyjska nie mogła liczyć na duże korzyści

gospodarcze po zlikwidowaniu barier handlowych w małej strefie.

Konwencja, ustanawiająca nowopowstałą koalicję gospodarczą państw

zachodnioeuropejskich, zwana konwencją sztokholmską w sprawie EFTA (Europejskie

Stowarzyszenie Wolnego Handlu) została podpisana 4 stycznia 1960 r.,

po kilkumiesięcznych rokowaniach. W jej skład wchodziły kraje: Wielka Brytania, Austria,

Dania, Norwegia, Szwecja, Szwajcaria, Portugalia. Dwa główne cele EFTA, to zniesienie

ograniczeń handlowych ( ograniczenia ilościowe oraz zniesienie ceł wewnętrznych w obrocie

towarami przemysłowymi ), co miało przyczynić się do rozwoju gospodarczego oraz dążenie

do zniesienia ograniczeń w handlu światowym.

Pomimo swojego członkostwa w EFTA, Wielka Brytania nadal dążyła do zawarcia

porozumienia z EWG w celu stworzenia jak największej strefy wolnego handlu. Jednak

w 1960 r. państwa tworzące EWG zaczęły przygotowania do połączenia trzech organizacji

17

G. Rozenek , Wielka Brytania we wspólnotach … op. cit. s. 103-105

19

a mianowicie EWG, EURATOM oraz EWWS powodując tym samym zmianę podejścia

rządu brytyjskiego do ówczesnej polityki Wielkiej Brytanii wobec integracji europejskiej.18

Brytyjczycy zmienili swoje priorytety w min. kwestii polityki zagranicznej od 1963 r.,

kiedy to premierem Wielkiej Brytanii został Harold Macmillan. Wówczas to została podjęta

pierwsza próba przyłączenia się do europejskiej federacji. Zasadniczym powodem obranego

przez premiera Macmillana kierunku polityki było umocnienie gospodarki brytyjskiej,

poprzez członkostwo w EWG, oraz zacieśnienie relacji partnerskich z USA na gruncie

współpracy zagranicznej. Cel ten jednak nie został osiągnięty, przede wszystkim dlatego, że

prezydent Francji Charles de Gaulle pojął intencje leżące u podstaw polityki Wielkiej

Brytanii, która zmierzała do umocnienia pozycji swojego kraju kosztem zawiązującej się Unii

Europejskiej. Sojusz Wielkiej Brytanii z USA zdaniem de Gaulla spowodowałby zbyt dużą

ingerencje Amerykanów w sprawy Europy.19

Kolejne próby przystąpienia do Wspólnot Europejskich przez Anglików nastąpiły pod

rządami Harolda Wilsona z uwagi na słabnące poparcie dla obecnego rządu, pogorszenie się

stosunków z USA oraz utratę rynków zbytu związanych z Brytyjską Wspólnota Narodów

(Commonwealth). W 1967 r. rząd brytyjski podjął działania zmierzające do wstąpienia

w struktury Wspólnot Europejskich. Jednak i tym razem Francja nie wyraziła zgody.

Po objęciu rządów we Francji przez Georga Pompidou w 1970r. rozpoczęto trzecią turę

negocjacją dotyczącą członkostwa Zjednoczonego Królestwa w strukturach Wspólnoty.

Do negocjacji podlegały min. kwestie wysokości składki jaką rząd brytyjski miał wpłacać

do wspólnego budżetu, problemy dotyczące kursu brytyjskiej waluty oraz udostępnienia

brytyjskich łowisk. Negocjancie zakończyły się sukcesami i Wielka Brytania otrzymała

pięcioletni okres przejściowy na adaptacje swoich taryf celnych. 1 stycznia 1973 r. Wielka

Brytania stała się oficjalnym członkiem Wspólnoty Europejskiej. 20

Pomimo tego Brytyjczycy

nadal należeli do grupy eurosceptyków. Pierwszy poważny kryzys budżetowy nastąpił za

rządów M. Thatcher, podczas obrad Wspólnoty w Brukseli Wielka Brytania postulowała

o zwrot części składki członkowskiej. Sytuacja ta powtórzyła się za rządów J. Majora,

albowiem większość brytyjskiej opinii publicznej miała przeświadczenie, że Wspólnota

18

Z. Janiec, Współpraca zamiast integracji : brytyjskie zmagania z Traktatami Rzymskimi, Myśl Ekonomiczna i

Polityczna, 2012 , nr 2 (37), s. 187-202 19

I. Penier red. Nauk. Wielka Brytania i Wspólnota u progu XXI wieku. Przeszłość, teraźniejszość,

perspektywy. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014, s. 13 20

G. Rozenek , Wielka Brytania we wspólnotach… op.cit. s. 107-108

20

Europejska głównie dba o interesy Niemiec i Francji. Z punktu widzenia brytyjskich

eurosceptyków krytykowano unijna biurokrację. Zwolennicy wystąpienia Zjednoczonego

Królestwa z UE, wśród których znajdował się min. David Cameron, w zamian za odzyskanie

prerogatyw przekazanych z Londynu do Brukseli oraz przywrócenie wyłącznie prawa

brytyjskiego, skłonni byliby do całkowitej rezygnacji swojego kraju z członkostwa w UE.

Jednakże scenariusz ten wydaje się mało prawdopodobny ze względu na to, że gospodarka

brytyjska jest coraz bardziej uzależniona od rynku europejskiego. Nie bez znaczenia jest

również fakt, że w miarę wzrostu potencjału brytyjskich polityków w Europie ich wpływy

w Waszyngtonie rosną. Zatem Stany Zjednoczone wspierają wizję zjednoczonej Europy.

Wielka Brytania nadal jest postrzegana jako znaczący partner USA. Nie należy

zapominać że jest członkiem takich ważnych organizacji międzynarodowych jak: NATO,

Organizacja Narodów Zjednoczonych, WHO, Międzynarodowego Banku Odbudowy

i Rozwoju oraz Międzynarodowego Funduszu Walutowego. W związku z powyższym nadal

aktualne jest twierdzenie, że Zjednoczone Królestwo posiada kluczową pozycję w polityce

międzynarodowej i stosunkach gospodarczych.21

2 . 2 G o s p o d a r k a W i e l k i e j B r y t a n i i

Wielka Brytania jest jedną z trzech największych gospodarek w Europie, natomiast

na świecie zajmuje szóste miejsce. Londyn to także jedno z największych centrów

finansowych, z London Stock Exchange która jest jedną z najstarszych giełd na świecie.

Giełda ta to czwarty, według kapitalizacji, parkiet świata. W stolicy Wielkiej Brytanii swoje

siedziby mają między innymi: HSBC - holding finansowy, Reuters Group - światowa agencja

prasowa, Unilever - międzynarodowa firma specjalizująca się w produkcji artykułów

spożywczychi środków czystości, Royal Dutch Shell i British Petroleum (BP) - giganci

przemysły petrochemicznego. Gospodarka Brytyjska w znacznym stopniu jest oparta na

usługach finansowych w tym głównie są to usługi bankowe i ubezpieczeniowe.22

21

I. Penier red. Nauk. Wielka Brytania i Wspólnota u progu XXI wieku. … op. cit. , s. 13-14 22

R. Richter, Equity Magazine, Raport Makroekonomiczny, Listopad 2013, http://analizy.investio.pl/wielka-

brytania-investio-i-equity-magazine/

21

Eksport brytyjskich usług finansowe stanowi ok. 40 % ogółu eksportu towarów

i usług, natomiast ok. 13% - 15% PKB pochodzi z działalności City of London. Jak możemy

zauważyć działalność finansowa stanowi jeden z głównych filarów gospodarki

Zjednoczonego Królestwa. O ile część strategicznych interesów gospodarczych ulokowana

została w Europie o tyle kluczowe z nich znajdują się w Stanach Zjednoczonych. Brytyjsko-

amerykańska współpraca gospodarcza dotyczy przede wszystkim sektora bankowości

inwestycyjnej oraz przemysłu obronnego, dla przykładu możemy podać koncern BAE System

(wielonarodowy koncern przemysłu zbrojeniowego i lotniczego). O brytyjskiej gospodarce

można powiedzieć, że jest jedną z najbardziej zglobalizowanych gospodarek świata, bardzo

ściśle powiązana z gospodarką Stanów Zjednoczonych, z której czerpie znaczne korzyści.23

Gospodarka Wielkiej Brytania jak i USA oparta jest na modelu anglosaskim który

odwołuje się do koncepcji liberalnej zakładającej ochronę wolności osobistej. Instytucje

państwowe minimalizują swój udział na płaszczyźnie politycznej i gospodarczej. Walka

z interwencjonizmem państwa została podjęta przez rząd M. Thatcher który przyjął założenia

monetarystów, był to też okres walki z inflacją i powolne odchodzenie od powojennego

modelu państwa opiekuńczego. Wolny rynek powinien pomóc ludziom w zaspokajaniu ich

potrzeb, oraz przyczyniać się do powszechnego postępu gospodarczego. 24

W sektorze bankowym taki model gospodarki oznacza, że banki komercyjne

w głównej mierze udzielają krótkoterminowe kredyty oraz pełnią funkcje płatniczo –

rozliczeniowe. Model ten nastawiony jest na emisję papierów wartościowych ( akcji

i obligacji ) oraz giełdę co stanowi źródło finansowania dla przedsiębiorców. Giełda ma

strategiczne znaczenie dla tego systemu. Wysoko rozwinięty rynek finansowy w tym modelu

podzielony jest na wyspecjalizowane sektory: inwestycyjny, bankowy i ubezpieczeniowy.

System ten sprzyja rozwojowi działalności instytucjonalnych, pobudza innowacyjność

finansową która pomaga w rozwoju technologicznym kraju.25

Wielka Brytania może swobodnie wpływać na płynny kurs walutowy, prowadzi

również niezależną politykę monetarną. Mimo to nie udało jej się uniknąć kryzysu

finansowego z 2007 r.

23

P. Biskup, Integracja czy dezintegracja? Przyszłość Unii Europejskiej z perspektywy brytyjskiej Analiza

natolińska 5 ( 6 3 ) 2 0 1 3 str. 41-43 http://www.natolin.edu.pl/pdf/analizy/natolin_analiza_5_2013.pdf 24

J. Woś, Rynek i państwo w modelach współczesnej gospodarki rynkowej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i

Socjologiczny, zeszyt 4 , 2001, s. 175-178 25

P. Niczyporuk Aniela Talecka, redakcja naukowa Halina Święczkowska Bankowość. Podstawowe

zagadnienia, Wydawnictwo Temida 2, Bydgoszcz 2011 r., s. 48-49

22

Tabela 3: Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne dla Wielkiej Brytanii

w latach 2007-2012

Żródło: Polityka makroekonomiczna w warunkach kryzysu i jej wpływ na gospodarkę. Teoria

i praktyka, red nauk. Zofia Dach, Warszawa 2011, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. str 182

*dane prognozowane;

**wzrost PKB w 2012 przy założeniu, że PKB z 2007 roku to 100;

***zmiana w latach 2007-2009;

**** zmiana w latach 2007-2010;

Analizując dane z tabeli nr 1 kryzys finansowy z 2007 r wprowadził dotkliwe

reperkusje w gospodarce Wielkiej Brytanii. Szczególnie zauważalne jest to na płaszczyźnie

wzrostu gospodarczego. W latach 2008-2009 odnotowano całkowity spadek produkcji

finalnej, zaś tempo wzrostu gospodarczego miało wartość ujemną. Dla zobrazowania tej

sytuacji warto dodać, że w roku 2009 poziom recesji był tak niski, że realne PKB obniżyło się

o 5%. Ta niestabilna sytuacja finansowa wpłynęła w stopniu negatywnym na gospodarkę

Wielkiej Brytanii w ten sposób, że na początku 2011 roku odnotowano PKB na poziomie

o niemalże 3,5 % niższym w relacji z dniami z ostatniego kryzysu na międzynarodowych

2007 2008 2009 2010* 2011* 2012*

Ogólna kondycja

gospodarki

Tempo wzrostu

gospodarczego( w %) 2,7 -0,1 -0,5 1,8 1,7 2 100,2**

Stopa bezrobocia ( w %)5,3 5,6 7,6 7,8 b.d b.d 2,5

Stopa zatrudnienia ( w %

osoba w wieku 15-64 lat) 72,3 72,7 70,6 b.d b.d b.d -1,6***

Saldo budzetu państwa

( w % PKB) -2,8 -4,8 -11 -9,6 -8,1 -6,5 -6,8****

Wysokość długu

publicznego ( w % PKB ) 44,5 52,1 68,2 b.d b.d b.d 23,7***

Poziom

długoterminowych stóp

procentowych ( w %)5 4,6 3,6 3,5 3,6 4,5 -1,5

Stopa inflacji HICP ( w %)2,3 3,6 2,2 3,2 b.d b.d 0,9

Kryterium

stabilności cen i

stóp

procentowych

Obszar oceny Wskaźniki

LataZmiana w

latach 2007-

2012

Rynek pracy

Sytuacja fiskalna

23

rynkach finansowych. Oznaki kryzysu finansowego dały się odczuć także na brytyjskim

rynku pracy. Najlepszym przykładem tego zjawiska jest chociażby wzrost wskaźnika

bezrobocia odpowiednio z 5,3% w 2007 do 7,8 % w 2010 r. Ponadto stopa zatrudnienia

obniżyła się w tym okresie o 1,7 punktu procentowego. Obszar fiskalny dotknęły jeszcze

większe problemy. Saldo budżetu państwa obniżyło się o 6,8% w odniesieniu do PKB.

Dodatkowo został odnotowany wzmożony wzrost długu publicznego. W latach 2007-2009

wskaźnik ten wzrósł w stopniu znaczącym, to jest z 44,5% do 68,2%. W świetle powyższych

danych widać, iż nawet funkcjonowanie poza strefa euro i posiadanie rodzimej waluty nie

obroniło Brytyjczyków przed problemami natury fiskalno-zadłużeniowej. Niemniej jednak

wszechstronna interpretacja wskaźników: inflacji i długoterminowych stóp procentowych

wskazuje, że w najbliższym czasie pozostaną one na niezmiennym poziomie. 26

Brytyjska gospodarka w 2013 r. znacząco odczuła również spadek ratingu z AAA do

AA1 ogłoszonego przez agencję ratingową Moody's . Było to spowodowane występowaniem

w kraju znaczącego bezrobocia, dużego deficytu oraz zadłużenia gospodarki brytyjskiej.

Kryzys gospodarczy znacząco wpłynął również na wyniki brytyjskich banków co przełożyło

się również na obniżenie PKB.27

Obecnie Wielka Brytania wychodzi z kryzysu. Gospodarka brytyjska silnie

zareagowała na pierwszy etap kryzysu przede wszystkim z uwagi na spory udział sektora

finansowego w PKB. Świadczą o tym dane statystyczne dotyczące zachowania się PKB

w 2008 r., który to obniżył się o 0,8% zaś później odnotował spadek o ponad 5% .

W czwartym kwartale 2014 r został odnotowany wzrost o 0,6% PKB (kwartał do kwartału).

Natomiast w trzecim kwartale 2014 r. wzrost PKB wyniósł o 0,7 %w relacji do drugiego

kwartału. Warto podkreślić , że zastój gospodarczy Unii Europejskiej wywarł również wpływ

na gospodarkę brytyjską. Niemniej jednak spośród gospodarek państw UE, które podniosły

się po kryzysie, to właśnie brytyjska dźwigała się najszybciej.

26R. Włodarczyk, red nauk. Zofia Dach ,Polityka makroekonomiczna w warunkach kryzysu i jej

wpływ na gospodarkę. Teoria i praktyka, Wa-wa 2011, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. s. 182-183

27 R. Richter, Equity Magazine, Raport Makroekonomiczny, Listopad 2013,

http://analizy.investio.pl/wielka-brytania-investio-i-equity-magazine/

24

Tabela 4: Podstawowe wskaźniki brytyjskiej gospodarki

Wskaźniki 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

PKB ( dynamika w %) -5,2 1,7 1,1 0,3 1,7 2,9 2,3

Deficyt budżetowy (

%PKB) -11,4 -10,4 -8,6 -7 -7,5 -5,0 -4,0

Dług publiczny (% PKB) 69,6 80 84,2 74,7 76,6 88,2 88,6

Inflacja ( w %) 2,2 3,3 4,6 2,8 2,2 1,5 0,0

Bezrobocie ( w %) 7,6 7,8 8,1 8,2 7,6 6,1 5,2

Eksport ( w %) -10,1 5,3 8,9 7,5 1,1 3,3 4,1

Import ( w %) -11,9 8,5 4 2,3 2,1 4,9 4,9

Źródło:https://uk.trade.gov.pl/pl/gospodarka/co-warto-wiedziec-o-gospodarce/1665,co-warto-wiedziec-o-

gospodarce.htm, https://www.mr.gov.pl/media/18398/KE_Wielka_Brytania_8_04_2016.pdf

Po raz pierwszy od 1960r w Zjednoczonym Królestwie zarejestrowano tzw. ujemną

inflację (w miesiącu kwietniu 2015 inflacja spadła o 0,1 %). Wpływ na ta sytuację miały

także niskie ceny ropy, skutkujące obniżonymi kosztami transportu. Do spadku inflacji

adekwatnie przyczyniła się również umacniająca się pozycja funta. Sytuacja ta wywarła

wpływ na redukcje kosztów importu w głównej mierze żywności. Obecnie wszystkie dane

i prognozy jednoznacznie wskazują na stałą tendencję wzrostową. Na tle Europy Wielka

Brytania ma bardzo dobry wskaźnik osób pozostających bez pracy .28

Wykres poniżej przedstawia PKB Wielkiej Brytanii na tle innych państw G7. Tylko

USA i Kanada w 2014 r. odnotowały większy wzrost gospodarczy. Gospodarka Wielkiej

Brytanii jest teraz o 6,6% większa niż w szczytowym okresie przed recesją.

28

D. Kazimierczak, https://uk.trade.gov.pl/pl/gospodarka/co-warto-wiedziec-o-gospodarce/1665,co-warto-

wiedziec-o-gospodarce.html

25

Wykres 1: Produkt krajowy brutto w cenach stałych

Źródło: http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/csr2016/cr2016_uk_en.pdf

Głównym motorem wzrostu krajowej gospodarki jest konsumpcja prywatna, która

w 2014 r. wzrosła o 2,5% . W 2015 r. wzrost konsumpcji gospodarstw domowych

przyśpieszył do o 2,8%. Na wysoki poziom konsumpcji składają się: wzrost realnych

dochodów gospodarstw domowych ( wzrost wynagrodzeń ), zatrudnienie na stabilnym

poziomie oraz niska inflacja.

Wykres 2: Składniki mające wpływ na PKB

26

Źródło: http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/csr2016/cr2016_uk_en.pdf

Największe rynki eksportowe Wielkiej Brytanii to: Stany Zjednoczone, Niemcy,

Francja, Holandia i Irlandia . główne źródła importu do UK z UE to Irlandia, Malta, Cypr

i Holandia.

Wykres 3: Brytyjskie rynki eksportowe- rozmieszczenie

Źródło: http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/csr2016/cr2016_uk_en.pdf

Wykres 4: Brytyjskie rynki importowe - pochodzenie

27

Źródło: http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/csr2016/cr2016_uk_en.pdf

Podstawowym sektorem gospodarki jest jak wcześniej wspomniano jest sektor

usługowy i stanowi ok. 79% wartości dodanej brutto w roku 2015 r. Przed kryzysem

gospodarczym w 2005 r. był on na poziomie 76 %. Od czasu recesji sektor usług znacząco

wyprzedza produkcję i budownictwo. Wartość produkcji z przemysłu wydobywczego (czyli

ropy naftowej i gazu ziemnego) spadła w 2015 roku do 0,7% wartości dodanej brutto.29

Wykres 5: Wartość dodana brutto według sektorów

Źródło: http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/csr2016/cr2016_uk_en.pdf

29

Dokument roboczy Komisji Europejskiej, Sprawozdanie krajowe Wielka Brytania 2016, Bruksela 26. 02.

2016 r. EUROPEAN COMMISSION , COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Country Report

United Kingdom 2016,Brussels, 26.2.2016 SWD(2016) 96 final s. 1-9

28

Jak wynika ze sprawozdania Komisji z lutego 2015 r. w Wielkiej Brytanii jednak

występują zakłócenia równowagi makroekonomicznej, które wymagają podjęcia przez rząd

brytyjski odpowiednich działań.

Tabela 5: Tabela wskaźników za rok 2014 w ramach procedury dotyczącej zakłóceń

równowagi ekonomicznej

Źródło: http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/2016/ags2016_alert_mechanism_report_pl.pdf

Zakłócenia te w dużej mierze wynikają ze znacznego zadłużenia gospodarstw

domowych. Zgodnie z w/w raportem wartości progowe dla Zjednoczonego Królestwa zostały

przekroczone w:

- wysokości deficytu obrotów bieżących;

- utracie udział w rynkach eksportowych;

- zadłużeniu sektora prywatnego;

- zadłużeniu sektora publicznego;

- cenach nieruchomości.

Od 2014 r. znacząco wzrósł wynik salda obrotów bieżących w stosunku do PKB.

Pogorszenie widać również w międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, która w ostatnich

latach odnotowała regres jednak nadal utrzymuje się na poziomie nie przekraczającym

wartość progową (-25,3%). W 2014 r. nastąpił wzrost realnego efektywnego kursu

walutowego (10,2%). Pomimo tendencji malejącej wciąż na wysokim poziomie utrzymuje się

relacja długu sektora prywatnego do PKB. Wartość progową w 2014 r. odnotowano dla

wskaźnika wzrostu cen nieruchomości, który przekroczył wartość progową, przy czym nie

odnotowano w związku z tym zwiększenia zadłużenia gospodarstw domowych. Niepokój

budzi natomiast powiększenie się poziom długu sektora instytucji rządowych

Rok 2014

Saldo

obrotów

bieżących –

% PKB

(średnia z 3

lat)

Międzynarodowa

pozycja

inwestycyjna

netto (% PKB)

Realny efektywny

kurs walutowy –

42 partnerów

handlowych,

deflator HICP

(zmiana w % w

okresie 3 lat)

Udział w

rynkach

eksportowych –

% eksportu

światowego

(zmiana w % w

okresie 5 lat)

Wskaźnik

nominalnego

jednostkowe go

kosztu pracy

(2010=100)

(zmiana w % w

okresie 3 lat)

Wskaźnik cen

nieruchom.

mieszk.

(2010=100), w

przeliczeniu na

ceny stałe

(zmiana w %)

Zadłużenie

sektora

prywatnego,

skonsolidowane

(% PKB)

Dług brutto

sektora

instytucji

rządowych i

samorządowych

(% PKB)

Stopa

bezrobocia

(średnia z

3 lat)

Wartości

progowe−4/+6% -35 % ±11 % (poza EA) -6% 12 %(poza EA) 6% 133% 60% 10%

Wielka Brytania-4,3 -25,3 10,2 -8,7 1,9 8,3 157,7 88,2 7,2

29

i samorządowych. Pomimo dużej liczby imigrantów zatrudnienie w Wielkiej Brytania

wykazuje tendencje wzrostową. 30

Rozdział 3. Przyczyny pozostania Wielkiej Brytanii poza unią walutową.

3.1. Motywy polityczne pozostania Wielkiej Brytanii poza strefą euro.

Integracja Wielkiej Brytanii ze Wspólnotą Europejską zajęła dwadzieścia trzy lata.

Sceptyczna postawa Brytyjczyków była widoczna również w możliwości zastąpienia waluty

narodowej, co wiązałoby się według Brytyjczyków z utratą niezależności w polityce

monetarnej oraz narzędzi polityki ekonomicznej. Negatywne nastawienie w tej kwestii było

widoczne zarówno wśród rządzących jak i społeczeństwa.31

Zmagania polityczne z nową walutą ECU rozpoczęły się od 1979r. , rządy w Wielkiej

Brytanii sprawowała Partia Konserwatywna, z premierem Margaret Thatcher. W tym okresie

gospodarka brytyjska znajdowała się w recesji za przyczyną min. drugiego szoku naftowego.

Program naprawczy popierany przez Margaret Thatcher opierał się na doktrynie

monetaryzmu, głównym jego celem natomiast była walka z wysoką w tym okresie inflacją.

Geoffrey Howe (Kanclerz Skarbu), próbując obniżyć inflację skupił się na działaniach

30

SPRAWOZDANIE KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO

BANKU CENTRALNEGO i EUROPEJSKIEGO KOMITETU SPOŁECZNOEKONOMICZNEGO

przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania 2016 r, dnia 26.11.2015 r. s. 46-48 http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/2016/ags2016_alert_mechanism_report_pl.pdf 31

A. Królikowska, Czy warto być poza unią monetarną- studium przypadku Brytanii, Danii i Szwecji,

Europejska Integracja Monetarna od A do Z, Redakcja naukowa: W. Pacho, Narodowy Bank Polski, Warszawa

2009 s. 251

30

mających na celu ograniczenie wielkości obiegu pieniądza. Kolejnymi działaniami było

ograniczenie wydatków budżetowych i podniesienie stóp procentowych. W tym roku również

państwa Wspólnoty Europejskiej utworzyły Europejski System Walutowy ( EWS ), który

został szerzej opisany na str.6

Ze względu na fakt, że rząd brytyjski był mocno wrażliwy na ewentualną utratę

niezależności w polityce pieniężnej, Wielka Brytania nie zdecydowała się przystąpić do

mechanizmu ERM, mimo że funt brytyjski został włączony do koszyka wspólnych walut ECI

(szerzej na str. 10).

Przeciwnikiem przystąpienia do mechanizmu stabilizacji kursów była Margaret

Thatcher, gdyż obawiała się ona podporządkowania polityki gospodarczej swojego kraju

postanowieniom Bundesbanku i EWG. Nie odrzuciła jednak możliwości przystąpienia do

ERM w późniejszym czasie. Było to podyktowane względami praktycznymi, a mianowicie

dobrem współpracy z EWG. Ówczesny Kanclerz Nigel Lawson stał natomiast na stanowisku

popierającym wejście do ERM, gdyż – jego zdaniem – miałoby to ułatwić stabilizację kursu

funta.

W 1985 r .na posiedzeniu rządu kanclerz Lawson wystąpił z propozycją włączenia

funta do ERM. Z uwagi na spadek cen ropy naftowej kursu funta w tym okresie utrzymywał

się poniżej 4 marek niemieckich. Margaret Thatcher odrzuciła jednak ten pomysł,

doprowadzając w ten sposób do podjęcia przez Lawsona decyzji o prowadzeniu polityki

pieniężnej sprzecznej z oficjalnym stanowiskiem rządu brytyjskiego. Obniżając stopy

procentowe oraz wprowadzając na dużą skalę interwencje walutowe, udało mu się utrzymać

kurs funta poniżej 3 marek niemieckich. W tej sytuacji funt zachowywał się jakby był częścią

mechanizmu stabilizacji kursów. Było to jednak okupione znacznym wzrostem inflacji w tym

momencie.

W tym samym czasie w Europie zmierzano do zacieśnienia unii gospodarczo-

walutowej. Pojawił się tzw. Raport Delors’a, przyjęty w Madrycie w 1989 r. na szczycie

Rady Europejskiej, który opisano szerzej na str. 7. W związku z powyższym Margaret

Thatcher zadeklarowała włączenie funta do ERM, pod warunkiem obniżenia inflacji

w Wielkiej Brytanii oraz zagwarantowaniem pełnej swobody przepływu kapitału w Europie.

Ostatecznie funt został włączony do ERM po kursie 2,95 DM. Było to jednak podyktowane

bardziej względami politycznymi. Konserwatyści chcieli w ten sposób doprowadzić do

31

obniżenia stóp procentowych przed mającymi się odbyć wyborami. Za rządów Johna Majora

Wilka Brytania nie przystąpiła do drugiego i trzeciego etapu Planu Delors’a.

Podczas szczytu w Maastricht w 1992 r. odrzucono propozycję przyłączenia Wielkiej

Brytanii do unii walutowej oraz pomysł likwidacji brytyjskiej waluty. Jak zawsze rząd

brytyjski obwiał się zbytniego podporządkowania decyzjom Brukseli. Brytyjczycy

wynegocjowali natomiast wcześniej wspomnianą klauzulę „opt-out”, która dawała

im możliwość wyłączenia z niektórych przedsięwzięć integracyjnych. Dzięki temu funt nie

wszedł do unii walutowej ale nadal pozostawał w ERM. W 1989 roku podjęto decyzję

o usztywnieniu kursu funta do w stosunku marki. Natomiast 16 września 1992 roku Norman

Lamont (Kanclerz Skarbu) ogłosił wyjście funta z ERM. Decyzja ta zapadła kiedy kurs funta

był na poziomie 2,95 w stosunku do marki niemieckiej, a spekulanci masowo

go wysprzedawali. W tej sytuacji Banki Anglii chcąc ratować walutę narodową zaczął

ją skupować i zaciągać kredyty w markach. Bazowa stopa procentowa została podniesiona

do 15%. Jednak nie przyniosło to spodziewanych efektów. „Czarna Środa” czyli dzień,

w którym wycofano funta z ERM był fiaskiem ówczesnej polityki gospodarczej rządu

i przyczyną poniesienia dużych strat finansowych. Po wyjściu funta z ERM jego kurs spadł do

2,40 - 2,50 w stosunku do marki niemieckiej.

Zmianę podejścia rządzących do kwestii przystąpienia Wielkiej Brytanii do EWG

można było zaobserwować po przejęciu władzy przez Partię Pracy, kierowanej T. Blair’a.

Odeszli oni od nadmiernego interwencjonizmu państwa w gospodarkę, a przyjęli postawę

bardziej liberalną. Doprowadzili do utrzymania dyscypliny budżetowej, co gwarantowało

niskie stopy procentowe.

W 1999 r. ECU zastąpiono wspólna walutą euro w obrotach bezgotówkowych,

a rząd brytyjski ponownie stanął przed dylematem zastąpienia funta walutą wspólnotową

euro. W tym czasie kurs funta szterling miał charakter płynny. Za rządów T. Blair’a

większość przedstawicieli Partii Pracy była za przystąpieniem do Unii Walutowej. Partia

Konserwatywna natomiast swój program opierała na braku uczestnictwa w UGW. Jednak

część jej polityków głosiła poglądy proeuropejskie.32

Co ciekawe podczas wyborów w 2010 r Dawid Cameron nie zawarł kwestii dot.

Europy ani też waluty euro. Sytuacja gospodarczo – polityczna na arenie europejskiej po

32

P. Jachowicz, Funt szterling i brytyjska polityka pieniężna w latach 1945-2010, Kwartalnik Kolegium

Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace / Szkoła Główna Handlowa, Numer nr 2, 2014, s. 159-163

32

2010 r. spowodowała wzrost nastrojów antyeuropejskich do tego stopnia, ze obecnie żadna

z partii nie podnosi publiczne kwestii przyjęcia do strefy euro. Zdaniem wielu komentatorów

sceny politycznej Wielka Brytania w ciągu najbliższych kilku lat nie przyjmie wspólnej

waluty. Dobrze obrazuje ten stan rzeczy wypowiedź zawarta przemówieniu na temat relacji

Wielka Brytania – Unia Europejska ze stycznia 2014 w którym Dawid Cameron powiedział,

że: „tak długo jak on będzie premierem Wielka Brytania pozostanie poza strefa euro”.

Wicepremier Nick Clegg (z partii Liberalni Demokraci ) zajął stanowisko zgodne z Dawidem

Cameronem. Zauważyć należy że Liberalni Demokraci przed wyborami parlamentarnymi

w 2010 r. głosili hasła rozważenia opcji dołączenia do strefy euro. Lider Partii Pracy również

jest przeciwnikiem przyjęcia przez WB wspólnej waluty.33

Konkludując polityka Wielkiej Brytanii w obce wspólnej waluty euro zgodna jest

z ogólnym podejściem Brytyjczyków do integracji europejskiej i charakteryzuje się

negatywnym nastawieniem społeczeństwa i przedstawicieli rządu. Jednocześnie przywiązanie

do narodowej waluty, która jest jedną z głównych walut transakcji międzynarodowych

powoduje, że nie widza oni potrzeby przystępowania do unii walutowej, a wręcz przeciwnie

podważają zasadność pozostawania w ramach struktur Unii Europejskiej.

3.2 Motywy gospodarcze pozostania Wielkiej Brytanii poza strefą euro oraz

perspektywy przystąpienia.

W 2003r . został opublikowany oficjalny raport w przedmiocie polityki rządu

odnośnie przystąpienia Wielkiej Brytanii do strefy euro. Raport ten obrazował czy

gospodarka brytyjska osiągnie korzyści lub tez poniesie straty przystępując do unii

monetarnej. Według autorów raportu jedynie 3 z 5 sfer ( obszarów ) spełniało postawione

przed nimi zadania. Poniższa tabela przedstawia pięć problemów podlegających analizie.34

Tabela 6: Wyniki analiz empirycznych pięciu testów.

Rodzaj testu Wynik Komentarz

33

K. Sobiepanek, http://ukpoliticspopolsku.pl/wielka-brytania-euro-na-pewno-nie-teraz/

34

U. Mrzygłód, Stanowisko Wielkiej Brytanii w kwestii euro a proces integracji rynków finansowych, Acta

Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, Rok 2010, s. 160

33

zgodność cykli koniunkturalnych

i struktury gospodarki Wielkiej

Brytanii z państwami strefy euro

-

W latach 1999-2003 stopień konwergencji

gospodarki brytyjskiej ze strefą euro znacząco wzrósł

w latach, jednakże istniejące różnice strukturalne

uniemożliwiają całkowite spełnienie tego warunku.

zakres elastyczności gospodarki -

Stopień elastyczności gospodarki brytyjskiej w tym

rynku pracy, wzrósł w analizowanych latach. Tym

niemniej autorzy podkreślają, że nie jest to poziom

wystarczający by uchronić gospodarkę przed

trudnymi dostosowaniami w ramach EMU.

podejmowanie przez

przedsiębiorstwa inwestycji

długoterminowych w Wielkiej

Brytanii

+

Istnieje zgodność, że wejście do strefy euro wywoła

pozytywny efekt wzrostu inwestycji bezpośrednich i

portfelowych w Wielkiej Brytanii oraz przyczyni się

do zmieszania kosztu kapitału dla przedsiębiorstw

brytyjskich, również z sektora MSP.

zmiana pozycji konkurencyjnej

sektora finansowego Wielkiej

Brytanii, w tym w szczególności

rynków hurtowych działających

w londyńskim City

+

Istnieje zgodność, że wejście do strefy euro wywoła

pozytywny efekt umocnienia pozycji konkurencyjnej

Londynu jako centrum finansowego w Europie.

możliwość zwiększenia stopy

wzrostu gospodarczego oraz

stabilności gospodarczej oraz

trwałego wzrostu zatrudnienia

+

Członkostwo w UGW może wpłynąć na zwiększenie

produkcji Wielkiej Brytanii i doprowadzić do

trwałego wzrostu zatrudnienia w perspektywie

długoterminowej. Oczekuje się, że wprowadzenie

wspólnej waluty wywoła w perspektywie 30 lat:

wzrost wartości wymiany handlowej z krajami strefy

euro nawet do 50% oraz wzrost dochodu

narodowego od 5 do 9%.

Źródło: U. Mrzygłód, Stanowisko Wielkiej Brytanii w kwestii euro a proces integracji rynków finansowych,

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, Rok 2010, s. 160

Wielka Brytania obawia się przystąpienia do unii walutowej z uwagi na koszty jakie

niesie ze sobą wprowadzenie wspólnej waluty jak i przekonania o niewystarczającym stanie

przygotowania brytyjskiej gospodarki. Jednym z głównych kosztów jakie musiałaby ponieść

jest utrata niezależnej polityki monetarnej, która oznacza brak możliwości sterowania podążą

pieniądza, ustaleniem stóp procentowych i kursu walutowego. W przypadku wystąpienia

recesji, spadku konkurencyjności państwo będące w strefie euro zostaje pozbawione

możliwości interwencji za pomocą narzędzi polityki monetarnej. Interwencja państwa za

pomocą narzędzi polityki fiskalnej również zostaje w znacznej mierze ograniczona

z konieczności utrzymania reżimów budżetowych.

Ważną kwestią jest również polityka dochodu oraz wydatków budżetowych, która jest

elementem mechanizmu łagodzącego wstrząsy. Wielka Brytania ma w tej kwestii duże

wątpliwości, pomimo wynegocjowania rabatu w wysokości wpłacanej składki do budżetu

34

Unii Europejskiej, nadal pozostaje jej płatnikiem netto. Natomiast kraj, który jest

największym płatnikiem netto, czyli Niemcy od lat dąży do zniesienia rabatu dla Wielkiej

Brytanii oraz opowiada się za zmianą systemu wpłat do wspólnego budżetu. Budżety

poszczególnych krajów Unii wynoszą ok. 35% PKB, natomiast budżet unijny wynosi

ok. 1,27% PKB wszystkich państw członkowskich, przy czym Niemcy próbują wpłynąć na

zmniejszenie wielkości swoich wpłat . Wynika z tego, że budżet unijny jest względnie mały

a konflikt interesów poszczególnych państw wspólnoty ogranicza znacznie możliwość

wspierania obszarów gospodarczych dotkniętych kryzysem i szybkiego reagowania na szoki

gospodarcze.

Od 2015 r. gospodarka Wielkiej Brytanii charakteryzuje się wysokim poziomem

deficytu budżetowego ( powyżej granicznych 3 %), a więc w tym zakresie nie spełnia

kryterium fiskalnego z Maastricht. Aby ją ustabilizować powinna dążyć do zharmonizowania

agregatów makroekonomicznych min. inflacji, stopy procentowej do gospodarek krajów unii

walutowej. Z teorii optymalnego obszaru walutowego wynika, że harmonizacja strukturalna

i cykliczna pozwoliły by uniknąć szoków asymetrycznych jednocześnie zapewniając

równowagę gospodarczą dla całego obszaru stosującego jedną walutę.

Gospodarka brytyjska jest słabo skorelowana z gospodarkami innych państw unii

walutowej, w tym Niemiec i Francji. Badania przeprowadzone przez M.A. Wynne i J. Koo35

w obszarze zbieżności produkcji, zatrudnienia i poziomu cen pokazały, że gospodarka

Wielkiej Brytanii ma wyższy współczynnik korelacji (0,67) z gospodarką Stanów

Zjednoczonych a niżeli z gospodarką Niemiec (0,45)oraz Francji (0,58). Również

współczynnik korelacji zatrudnienia pokazuje większą zbieżność z gospodarką USA (0,70),

w odniesieniu do Francji jest na poziomie 0,43 a Niemiec 0,20. Kolejnym analizowanym

wskaźnikiem był wskaźnik poziomu cen i w tym przypadku gospodarka brytyjska większa

zbieżność cen ze stanami Zjednoczonymi, gdzie wskaźnik korelacji wyniósł 0,62, z Francją

wyniósł 0,40 , z Niemcami natomiast 0,48 co świadczy o słabym związku cen.

Kolejnym problemem, z jakim może spotkać się gospodarka brytyjska przed

wstąpieniem do unii walutowej, jest określenie właściwego poziomu kursu funta szterlinga

w stosunku do euro. Jak pokazała historia przeszacowanie kursu w momencie tzw. „wejścia”

niesie za sobą znaczne problemy gospodarcze. Przeszacowanie kursu może doprowadzić

35

M. Wajda-Lichy, Przyczyny eurosceptycyzmu w Wielkiej Brytanii wobec Unii Gospodarczej i Walutowej,

Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie nr 600, Rok 2002 s. 58

35

gospodarkę Wielkiej Brytanii do spadku konkurencyjności, co w dalszym etapie będzie

skutkowało obniżeniem eksportu oraz zwiększeniem popytu na produkty pochodzące

z importu. Może to doprowadzić do znaczącego zahamowania tempa wzrostu gospodarczego.

Zbyt wysoki kurs będzie miał również wpływ na obniżenie napływu kapitału zagranicznego.

Wzrosną koszty prowadzenia działalności gospodarczej dla inwestorów zagranicznych

a w konsekwencji nastąpi odpływ kapitału zagranicznego. Aby móc wprowadzić euro Wielka

Brytania będzie zobowiązana utrzymać kryterium z ERM II co najmniej przez dwa lata przed

planowanym członkostwem w unii walutowej. Oznacz to, ustalenie kursu centralnego funta

wobec euro i utrzymaniu przedziału wahań +/- 15%.36

Ważną kwestią okazałą się również współpraca banków centralnych, szczególnie

w okresie ostatniego kryzysu. Zmniejszenie zaufania pomiędzy bankami komercyjnymi do

zawierania transakcji, po spektakularnym upadku Lehman Brothers wpłynęło na wzrost

współpracy pomiędzy bankami centralnymi wielu państw. W tym celu przede wszystkim

utworzono linię dla transakcji swapowych pomiędzy bankami centralnymi, z której korzystał

także bank centralny Wielkiej Brytanii. Przez wzgląd na powyższe można wysnuć tezę, że

stanowisko Wielkiej Brytanii w kwestii unii walutowej przeważy na rzecz przystąpienia do

niej ponieważ pozostawanie poza strefa euro może powodować większą destabilizację

gospodarki. 37

Analizując motywy gospodarcze pozostawania Wielkiej Brytanii poza strefa euro nie

można pominąć brytyjskiego sektora finansowego, który stanowi jeden z najbardziej

konkurencyjnych obszarów gospodarki brytyjskiej. Sektor ten pod względem wartości

nominalnych i relatywnych ma bardzo duży udział w PKB. Istotnym jest fakt, że w sektorze

tym zatrudnienie znajduje blisko 3,5% ogółu osób zatrudnionych na terenie Wielkiej Brytanii.

Natomiast London Stock Exchange jest jedną z największych giełd na świecie, której

kapitalizacja w relacji do PKB w roku 2014 wynosiła 120%. Jest to również najbardziej

konkurencyjna giełda na świecie. Jest miejscem emisji papierów wartościowych dla spółek

z 70 krajów świata. Dlatego obawy o funkcjonowanie brytyjskiego rynku finansowego po

przyjęciu euro są pełni uzasadnione.

Wykres 6: Kapitalizacja giełd w wybranych państwach UE w relacji do PKB w 2014 r

36

M. Wajda-Lichy, Przyczyny eurosceptycyzmu w Wielkiej Brytanii … op. cit. s. 53-61 37

U. Mrzygłód, Stanowisko Wielkiej Brytanii…, op.cit. s. 162

36

Źródło: Monitor Konwergencji z Unią Gospodarczą i Walutową, Departament Polityki Makroekonomicznej

Ministerstwa Finansów, Marzec 2016

Pozytywne aspekty jakie w tym zakresie może przynieść wejście do strefy euro to min.:

- zwiększenie przejrzystości cen

- obniżenie kosztów transakcyjnych, dotyczących wymiany walut

- w przypadku rynku finansowego mogą również wystąpić pozytywne efekty skali.

Powyższe korzyści złożą się zapewne na jeszcze większą efektywność rynku

finansowego Wielkiej Brytanii, natomiast dla inwestorów i europejskich rynków

finansowych może to skutkować wzrostem integracji finansowej, wzrostem płynności rynków

finansowych , rozłożenia ryzyka negatywnego szoku ekonomicznego przez zwiększenie

możliwości dywersyfikacji portfela inwestycyjnego oraz wystąpieniem silniejszej konkurencji

na rynkach giełdowych. Negatywne implikacje dla brytyjskiego rynku finansowego po

przyjęciu euro to możliwy odpływ kapitału i zmniejszenie pozycji „City of London”. Obawy

wzbudza też fakt, że w przypadku utworzenia jednolitego rynku finansowego występuje

tendencja do konsolidacji instytucji finansowych ( min. łączenie giełd ).38

Biorąc pod uwagę obecną sytuację ekonomiczną Wielkiej Brytanii, pomimo, że nie

spełnia wszystkich kryteriów z Maastricht to i tak jest ona w znacznie lepszej sytuacji niż inne

państwa należące do unii walutowej. Jest to kraj o znacznym potencjale gospodarczym,

w którym duże znaczenie ma centrum finansowe City of London. W dłuższym okresie czasu

funkcjonowanie Wielkiej Brytanii poza strefa euro wydaje się być niemożliwe i może

38

U. Mrzygłód, Stanowisko Wielkiej Brytanii…, op.cit. s. 163-168

37

prowadzić do zmniejszenia znaczenia londyńskiej giełdy oraz sektora usług bankowych.

Warto podkreślić, że stan gospodarki Wielkiej Brytanii jest nierozerwalnie związany

z kondycją strefy euro.

Zakończenie

Integracja europejska a szczególnie przystąpienie do strefy wspólnej waluty, czyli

trzeci etap integracji w UGiW, to proces złożony, będący olbrzymim wyzwaniem dla każdego

państwa biorącego w nim udział. Wyzwania z tym związane oraz formalne wymogi

starałyśmy się wykazać w rozdziale pierwszym naszej pracy. Zdajemy sobie sprawę, że

zadaniem każdego rządu jest odpowiednio przeliczyć koszty i korzyści przystąpienia do unii

gospodarczej a tym bardziej do unii walutowej, tak żeby osiągnąć długoterminowe cele

korzystne dla wszystkich obywateli. Nie jest jednak tajemnicą, ze partykularne interesy partii

politycznych różnicowały i nadal różnicują podejście do UGiW, a trzeciego etapu

zjednoczenia w szczególności. Na przykładzie Wielkiej Brytanii można łatwo zauważyć, że

38

w zależności od obranego przez rządzących i ich oponentów kierunku, raz uwypuklano plusy

a innym razem minusy zjednoczenia. Wielka Brytania ze swoim poczuciem mocarstwowości

i wyjątkowej roli w świecie, opartym przecież na faktach, jest doskonałym przykładem tego,

jakie emocje budzi w społeczeństwie danego kraju nie tylko sama kwestia przystąpienia do

UGiW ale nawet kontynuacji członkostwa. Wspomniany wcześniej Brexit, czyli możliwość

wyjścia Wielkie Brytanii z UGiW, rodzi konsekwencje nie tylko dla Brytyjczyków ale także

dla całej istniejącej w Europie Unii Gospodarczej i Walutowej i z pewnością byłby

zauważalny czy też odczuwalny na świecie. Trudno jednak wymagać od Brytyjczyków aby

przedkładali troskę o dobro innych nad interesy i potrzeby własne. Typowy Brytyjczyk to

przecież w powszechnym mniemaniu przykład zdrowego rozsądku, wielokrotnie

udowodnionego historycznie. W tym wypadku "common sense" każe twardo liczyć koszty vs.

korzyści z uczestnictwa Wielkiej Brytanii w UGiW.

Fakt, że Wielka Brytania jest płatnikiem netto i niektóre państwa członkowskie

UGiW, jak Niemcy, mocno domagają się zlikwidowania przyznanego jej rabatu, na pewno

nie wpływa pozytywnie na brytyjskie poczucie sensu bycia w UGiW. "Be or not to be in UE"

to bardzo aktualne pytanie wśród obywateli wysp. Ostatnie, przeprowadzone w maju 2016

roku ankiety, przytaczane przez polską prasę wskazują, że Brytyjczycy skłaniają się raczej do

rozwiązań związanych z wyjściem z UGiW niż z dalszą integracją. W tej sytuacji

podsumowywanie wad i zalet członkostwa Wielkiej Brytanii w UGiW wydawało by się może

wątpliwe, gdyby nie istniejący w naszej pamięci fakt, że Wielka Brytania w całej swojej

historii integracji na przemian to popierała to negowała zbliżenie z UGiW.

W rozdziale drugim opisałyśmy zmienne losy tego procesu. Oczywiście spory wpływ

na zbliżanie się do koncepcji pełnej integracji lub oddalanie od niej, miała polityka i politycy

tego państwa. Jednak widać wyraźnie, że jednocześnie istniało i istnieje w Wielkiej Brytanii

podejście "gospodarskie", które każe sporządzać rachunek zysków i strat wynikających

z członkostwa w UGiW. I choć dziś przeważa podejście negatywne, to przecież historia lubi

się powtarzać a członkostwo w UGiW kwestionowano już za czasów Margaret Thatcher. Taki

stosunek do idei integracji zyskał dla Wielkiej Brytanii opinię "krnąbrnego dziecka Europy"

ale pozwolił skutecznie lobbować w swoich interesach i to mimo braku pełnego

członkowstwa w UGiW, to jest bez przejścia do trzeciego etapu integracji. Jednocześnie w

ten sposób Wielka Brytania przecierała szlaki innym, mniejszym państwom. Nie może to

dziwić skoro rozmawiamy o jednej z najsilniejszych gospodarek świata, co opisujemy

również w rozdziale drugim. Takie postępowanie Wielkiej Brytanii wydaje się więc w pełni

39

uzasadnione i dodatkowo wzmocnione obawami Brytyjczyków o utratę suwerenności, z którą

wiąże się pełna integracja z UGiW. Jak każde państwo narodowe przystępujące do UGiW

Wielką Brytanię dosięga tzw. "dylemat integracyjny" - pytanie o granicę wytrzymałości,

przyzwolenia opinii publicznej i wyborców na stopień ingerencji w suwerenność.

Nie da się ukryć, że zwiększenie zaangażowania w UGiW niesie ze sobą dla państwa

uczestniczącego konsekwencje w postaci ograniczenia autonomii pewnych struktur, a wręcz

symboli narodowych, jakim dla Brytyjczyków jest parlament, do czego nawiązywałyśmy

w rozdziale pierwszym i drugim. Z tym faktem Brytyjczykom, czującym swoją historyczną

i gospodarczą potęgę, bardzo trudno się pogodzić.

Jednym z elementów, które mają wpływ na trudności w akceptacji procesu integracji

na wyspach jest odmienne postrzeganie celu dla jakiego powstała UGiW. Podczas gdy część

państw zrzeszonych upatruje w niej szansę na wzmocnienie i zrównoważenie swoich

gospodarek dzięki uczestnictwu w Unii Gospodarczej czy Unii Gospodarczej i Walutowej

poprzez chociażby korzystanie z czterech swobód (opisanych szerzej w rozdziale pierwszym),

to Wielka Brytania wydaje się czasem tych korzyści nie tylko nie doceniać ale wręcz nawet

nie zauważać. Z pewnością wpływ na to mają szczególne relacje Wielkiej Brytanii ze Stanami

Zjednoczonymi, powiązanie sporej części gospodarki, to jest Londyńskiego City, z dolarem

i skierowanie uwagi na świat mocniej niż na Europę. Podobieństwo funkcjonowania

gospodarki do Stanów Zjednoczonych, wspólny język, uwarunkowania historyczne związane

z wpływami Wielkiej Brytanii w państwach podległych, dawnych koloniach, oraz

przekonanie o własnej, wyjątkowej pozycji w świecie, wszytko to sprawia,

że Wielka Brytania nie upatruje jedynej drogi do sukcesu w integracji gospodarczej

z państwami Europy. Skutecznie więc opiera się zakusom wprowadzenia wspólnej waluty,

wiedząc dobrze, że funt szterling jest stabilną walutą światową i mając za sobą negatywne

doświadczenia z wprowadzeniem mechanizmu ERM1 (opisanego wcześniej).

Wielka Brytania zdaje sobie sprawę, że przyjęcie wspólnej waluty może nieść ze sobą

presję inflacyjną (konsekwencja obniżenia stopy procentowej) a także inne, trudne dla

gospodarki konsekwencje, których próbę opisania podjęłyśmy w rozdziale trzecim naszej

pracy. Obawa o zmniejszenie znaczenia londyńskiej giełdy czy całego City of London także

skutecznie stopuje proces poszerzenia integracji. Oczywiście aktualne trudności, chociażby

kryzys w Grecji, kryzys finansowy UGiW sprzyjają rodzeniu się w Wielkiej Brytanii głosów,

że to nie Brytyjczycy nie spełniają wszystkich kryteriów przejścia do trzeciego etapu

40

integracji ale być może UGiW nie spełnia wystarczająco kryteriów brytyjskich. Szczególne

znaczenie ma tu wpływ na opinię obywateli europejska biurokracja, wielokrotnie przez

Wielką Brytanię krytykowana.

Podsumowując, dalsza integracja Wielkiej Brytanii i UGiW mimo zalet, takich jak

przejrzystość rynków finansowych po przyjęciu wspólne waluty, możliwość konsolidacji

giełd itp, które Brytyjczycy niewątpliwie dostrzegają, równoważona jest istniejącymi

w Wielkiej Brytanii obawami o utratę znaczenia własnego państwa czy jego waluty.

Nastroje społeczne, raczej eurosceptyczne, panujące w Wielkiej Brytanii, nasuwają

myśl o możliwości opuszczenia UGiW przez Wielką Brytanię. Zdrowy rozsądek jednak, tak

właściwy Brytyjczykom, wskazuje na to, że Wielka Brytania nie będzie chciała pozbawić się

wpływu na losy UGiW i w przypadku wyjścia zyskać konkurenta gospodarczego w postaci

państw zrzeszonych w UGiW. Rezygnując z członkostwa pozbawiłaby się nie tylko wpływu

ale dopuściła możliwość utworzenia sojuszu swoich największych konkurentów, to jest

Francji i Niemiec, co ze względów politycznych wydaje się niemożliwe.

Naszym zdaniem potencjalne zyski i ewentualne straty gospodarcze pozostawania

w UGiW przez Wielką Brytanię są porównywalne z kosztami i korzyściami jej egzystencji

poza Unią, a w takich wypadkach do głosu zwykle dochodzą względy polityczne. Wielka

Brytania ma zbyt wiele pod tym względem do stracenia, być może więc rozważania o Brexit

to tylko uwertura i zaproszenie do kolejnej tury negocjacji dotyczących członkostwa i np.

wysokości składki wpłacanej do wspólnego, unijnego budżetu.

Nie zdziwiłoby nas, gdyby hasło Margaret Thacher: "I want my money back" pojawiło się po

raz kolejny.

Wśród Brytyjczyków panuje bowiem przekonanie, że w sytuacji zagrożenia, także

gospodarczego, każde państwo kieruje się interesem własnym, narodowym. Jeśli dodać

do tego fakt, że dla Wielkiej Brytanii UGiW jest tylko środkiem do realizacji własnych celów,

nie zaś celem samym w sobie, to nie należy się dziwić, że wykorzystując emocje i nastroje

panujące dziś we własnym społeczeństwie i grożąc Europie i światu Brexitem, Wielka

Brytania po raz kolejny doskonale dba o własne interesy.

Przedstawiając rolę i wagę państwa takiego jak Wielka Brytania na tle UGiW i ich

szczególnych relacji, miałyśmy niebywałą satysfakcję obserwowania, jak można a nawet

trzeba negocjować i wygrywać własne partie rund rozmów o zasady członkostwa w UGiW

41

mając na względzie troskę o powodzenie własnej gospodarki. Fakt, że Wielka Brytania umie

i potrafi zdroworozsądkowo rozważać za i przeciw bycia członkiem w UGiW, potrafi dbać

o swoje miejsce w świecie i dobrobyt własnych obywateli mimo wielu błędów czy sporów

politycznych sprawił, że pisząc pracę nie tylko miałyśmy okazję podziwiać sprawność

Wielkiej Brytanii ale także jak w lustrze oglądać wszystkie zalety i niedoskonałości

dzisiejszej UGiW. Tym samym zaś, praca nasza, choć w dużym stopniu teoretyczna, stała się

dla nas tak inspirująca, że trudno było ograniczyć jej objętość. Mamy jednak nadzieję,

że chociaż część inspiracji udało nam się przekazać osobom do niej sięgającym.

Bibliografia:

1. Bilski J., Międzynarodowy System Walutowy, PWE, 2006 r.

2. Dach Z. (red. ), Polityka makroekonomiczna w warunkach kryzysu i jej wpływ na

gospodarkę. Teoria i praktyka, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. ,Warszawa 2011 r.

3. Jachowicz P., Funt szterling i brytyjska polityka pieniężna w latach 1945-2010,

Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace, Szkoła Główna

Handlowa, Numer nr 2, 2014 r.

4. Janiec Z., Współpraca zamiast integracji : brytyjskie zmagania z Traktatami

Rzymskimi, Myśl Ekonomiczna i Polityczna, nr 2 (37), 2012 r.

42

5. Kowalewski P., Tchorka G., Górski J.( red.), Mechanizmy Funkcjonowania Strefy

Euro ,NBP, Warszawa 2014 r.

6. Mrzygłód U., Stanowisko Wielkiej Brytanii w kwestii euro a proces integracji rynków

finansowych, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, 2010 r.

7. Nowak A.Z., Mielczarek D. (red.), Europeistyka w zarysie, PWE, 2006 r.

8. Opolski K., Mycielska D., Górski J. "Strefa Euro europejska integracja gospodarczo-

walutowa" Wydział Nauk Ekonomicznych uniwersytetu Warszawskiego, 2010 r.

9. Pacho W. (red.), Królikowska A., Czy warto być poza unią monetarną- studium

przypadku Brytanii, Danii i Szwecji, Europejska Integracja Monetarna od A do Z,

NBP, Warszawa 2009 r.

10. Penier I.( red. ), Wielka Brytania i Wspólnota u progu XXI wieku. Przeszłość,

teraźniejszość, perspektywy. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014 r.

11. Rozenek G. , Wielka Brytania we wspólnotach europejskich i Unii Europejskiej

Rocznik Nauk Społecznych Tom 4(40), numer 2 – 2012 r.

12. Święczkowska H. (red.) Bankowość. Podstawowe zagadnienia, Wydawnictwo Temida

2, Bydgoszcz 2011 r.

13. Wajda-Lichy M., Przyczyny eurosceptycyzmu w Wielkiej Brytanii wobec Unii

Gospodarczej i Walutowej, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie

nr 600, 2002 r.

14. Woś J. (red. ), Integracja Europejska ,Wydawnictwo WSB, Poznań 1999 r.

15. Woś J., Rynek i państwo w modelach współczesnej gospodarki rynkowej, Ruch

Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, zeszyt 4 , 2001 r.

Strony internetowe:

www.polskawue.gov.pl

www.ec.europa.eu

www.analizy.investio.pl

www.natolin.edu.pl/

www.uk.trade.gov.pl

www.ukpoliticspopolsku.pl

www.www.msz.gov.pl

43

Spis tabel:

Tabela 1: Realizacja kryteriów określonych w traktacie z Maastricht …………………str.11

Tabela 2: Struktura organizacyjna ESBC………………………………………………...str. 13

Tabela 3: Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne dla Wielkiej Brytanii

w latach 2007-2012………………………………………………………………………. str.22

Tabela 4: Podstawowe wskaźniki brytyjskiej gospodarki……………………………… str.24

Tabela 5: Tabela wskaźników za rok 2014 w ramach procedury dotyczącej zakłóceń

równowagi ekonomicznej……………………………………………………………….str.27

Tabela 6: Wyniki analiz empirycznych pięciu testów…………………………………. str.32

44

Spis wykresów:

Wykres 1: Produkt krajowy brutto w cenach stałych …………………………………….str.25

Wykres 2: Składniki mające wpływ na PKB…………………………………………….. str.25

Wykres 3: Brytyjskie rynki eksportowe- rozmieszczenie ………………………………...str.26

Wykres 4: Brytyjskie rynki importowe - pochodzenie …………………………………...str.26

Wykres 5: Wartość dodana brutto według sektorów…………………………………….. str.27

Wykres 6: Kapitalizacja giełd w wybranych państwach UE w relacji do PKB w 2014 r ..str.35