stisak šake: pilot i

15

Specijalna edukacija i rehabilitacija (Beograd), Vol. 10, br. 1. 15-36, 2011.

UDK: 612.74 ID 183888652;

Originalni nau!ni radMilivoj DOPSAJ*1

Dragana KLJAJI"**Fadilj EMINOVI"***Nenad KOROPANOVSKI****Ra#a DIMITRIJEVI"****Irena STOJKOVI"***Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i !zi"kog vaspitanja* Visoka medicinska #kola strukovnih studija, $uprija** Univerzitet u Beogradu, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju*** Kriminalisti"ko-policijska akademija, Beograd****

MODELNI POKAZATELJI KARAKTERISTIKA MI!I"NE SILE KOD MLADIH I ZDRAVIH OSOBA PRI

MOTORI#KOM ZADATKU - STISAK !AKE: PILOT ISTRA$IVANJE2

U istra%ivanju je izvr#eno de!nisanje modelnih pokazatelja razli-"itih karakteristika ispoljavanja mi#i&ne sile kod motori"kog zadatka - stisak #ake, primenom metode izometrijske dinamometrije. Uzorak je bio sastavljen od 33 ispitanika (16 mu#kog i 17 %enskog pola) koji su "i-nili studenti Kriminalisti"ko-policijske akademije u Beogradu, izabrani kao slu"ajni uzorak studenata I godine akademskih studija. Ispitivani (mereni) prostor je de!nisan u odnosu na tri aspekta analize mi#i&ne sile i to: aspekt mi#i&ne sile (apsolutne vrednosti izra%ene u N, rela-tivne vrednosti izra%ene u N/kg TM i relativizovane vrednosti izra-%ene u % od Fmax), vremenski aspekt ispoljavanja datog procenta sile (vreme izdr%aja na 80%, 50% i 30% od Fmax, izra%eno u sekundama) i matemati"ki modeli de!nisani kao razli"ite zavisnosti ispoljene ka-

1 E-mail: [email protected] Rad je realizovan u okviru projekta „Efekti primenjene $zike aktivnosti

na lokomotorni, metaboli!ki, psiho-socijalni i vaspitni status populacije Republike Srbije” br. III47015, podprojekat „Efekti primenjene $zi!ke aktivnosti na lokomotorni, metaboli!ki, psiho-socijalni i vaspitni status populacije osoba sa posebnim potrebama Republike Srbije” koji je $nansiran od strane Ministarstva za nauku i tehnolo#ki razvoj Republike Srbije – Ciklus nau!nih projekata 2011-2014.


16

rakteristike sile u funkciji vremena i to: Faps vs time, F% vs time i Frel vs time. Rezultati su pokazali da je primenom metode matemati!kog modelovanja prostor merenja opisan precizno"#u na nivou predikcije od 99.99% (kod zavisnosti F% vs time devojke leva "aka) do 93.40% (kod zavisnosti F% vs time mu"karci desna "aka). U svrhu de$nisa-nja $nalnih modelskih pokazatelja merene kontraktilne sposobnosti i izra!unavanja kriterijumskih pokazatelja za mladu i zdravu populaci-ju potrebno je ponoviti merenje na reprezentativnom broju ispitanika.

Klju!ne re!i: kontraktilne sposobnosti, mi"i#na sila, stisak "ake, metod matemati!kog modelovanja

UVOD

!aka predstavlja slo"enu strukturu distalnog dela ruke, koja se sastoji od velikog broja ko#tanih, mi#i$nih, nervnih i drugih struk-tura i ima veliki zna%aj u funkcionisanju %oveka. Funkcije #ake su da obezbe&uje precizne, koordinirane, kao i sna"ne pokrete manipulacije predmetima, kao #to su hvatanje, dr"anje, dodirivanje, preme#tanje, opipavanje itd. (Tyldesley & Grieve, 2000; Ili$, 2008).

Osnovu #ake oblikuje 27 malih kostiju koje se spajaju sa kostima podlaktice, a me&usobno su %vrsto povezane zglobovima i vezama. Tako nastaje kostur #ake koji se deli na tri dela: koren #ake - ru%je (carpus), doru%je (metacarpus) i prsti (digiti manus). Veliki broj kosti-ju u #aci stvorio je veoma mnogo, po obliku i pokretljivosti, zglobova razli%ite funkcionalne namene. Pri slo"enim pokretima #ake i prstiju, poseban zna%aj ima uskla&enost delovanja mi#i$a, koji su u naju"oj vezi sa centralnim nervnim sistemom (Bo#kovi$, 2003; Ili$, 2008).

Veliki broj mi#i$a pokreta%a #ake se istovremeno pripaja i na pod-laktici i na #aci i inervisani su od strane brahijalnog "iv%anog spleta (plexus brachialis, C5-'1). Ve$ina tetiva ovih mi#i$a prelazi preko vi#e zglobova i kombinacijom njihovih aktivnosti omogu$ava se po-kretanje prstiju u vi#e pravaca.

Zahvaljuju$i velikoj pokretljivosti zglobova, posebno sposobno-sti udubljivanja dlana, uvijanja %etiri zadnja prsta i opoziciji palca, #to predstavlja naje(kasniji fenomen funkcionalne vrednosti #ake, mogu-$a je adaptacija #ake prema obliku predmeta koji se dr"i u ruci. Obliko-vanje #ake je visoko diferencirana funkcija (Stevanovi$, 2002).

Dopsaj M. i dr.: Modelni pokazatelji karakteristika mi!i"ne sile kod mladih i zdravih osoba pri motori#kom zadatku - stisak !ake: pilot istra$ivanje

17

%aka je i senzitivni organ, njena ko$a je bogata receptorima koji imaju veliku prezentaciju u somatosenzornom podru#ju korteksa, gde se vr!i prijem i procesuiranje informacija dobijenih iz navedenih recep-tora. Sve aktivnosti hvata uklju#uju kontinuirani monitoring od strane centralnog nervnog sistema, a va$nu ulogu pored eksteroceptora imaju i proprioceptori koji se nalaze u mi!i"ima, tetivama i zglobovima.

%aka izvodi kompleksne i &ne pokrete u manipulaciji predmetima tokom dnevnih aktivnosti, u#estvuje u funkciji uzimanja hrane, pi-sanju, obla#enju, aktivnostima samozbrinjavanja, transferu i primeni pomagala za hod i dr. U ovim pokretima hvata (stiska !ake) palac je postavljen nasuprot ostalim prstima, u zavisnosti od veli#ine, oblika i teksture predmeta koji prihvata. U funkciji hvata u#estvuje i ru#je, tako !to omogu"ava stabilnu osnovu za pokrete !ake i usmerava sna-gu tetiva mi!i"a prstiju i palca koji se pripajaju na podlaktu. Pokreti lakatne i $bi#ne kosti (pronacija i supinacija) pozicioniraju celu !aku u zavisnosti od ciljanog pokreta !ake (Sto!ljevi" sa sar., 1999).

Najsna$niji hvat, hvat snage (power grip) motori#ki se karakte-ri!e kao maksimalni stisak prstiju 'eksiranih oko predmeta. Palac se koristi kao stabilizator da bi se neki predmet zadr$ao u ruci i odgo-varaju"om snagom prebacio dalje. Mi!i"i hipotenara stabilizuju medi-jalnu stranu dlana, a mi!i"i prstiju i palca hvataju predmet sigurno i sna$no. Ekstenzori ru#ja slu$e kao stabilizatori i daju stabilnu osnovu akciji samog hvata-stiska. Prvi hvat snage se javlja kao primarni re-'eks od ro(enja deteta, odnosno kao re'eksni odgovor na stimulaciju dodirom palmarne strane !ake (palmarni re'eks), a stisak mo$e da bude toliko jak da mo$e da izdr$i te$inu celog tela novoro(en#eta u poziciji visa (Tyldesley & Grieve, 2000).

U hvatove snage spadaju cilindri#an, sferi#ni i kukasti hvat. Kod cilindri#nog hvata (cylinder grip) cela palmarna povr!ina !ake formira se u obliku jednog cilindri#nog objekta. U ovome hvatu u#estvuju svi mi!i"i 'eksori prstiju !ake (pr. dr$anje teniskog reketa, bejzbol !tapa, palice itd.). Kod sferi#nog hvata (ball grip) promena tenarnog i hipote-narnog uzvi!enja zavisi od dejstva mi!i"a 'eksora prstiju !ake. Mi!i"i koji u#estvuju u ovom hvatu su: mi!i"i 'eksori prstiju i inerosalni mi-!i"i !ake (pr. dr$anje lopte u ruci). Kukasti hvat (hook grip) se odnosi na „kuku” koja se formira prilikom 'eksije drugog, tre"eg, #etvrtog i petog prsta !ake da bi se neki predmet uhvatio i preneo tamo gde je


18

potrebno s odgovaraju!om snagom, pri "emu pokreti palca nisu po-trebni da bi se on izveo.

Hvatove ve#tine (precision grips) karakteri#e hvatanje i pridr$a-vanje predmeta izme%u vrhova palca i jednog ili vi#e prstiju. &aka je pozicionirana ru"jem i podlakticom i hvat se izvodi mi#i!ima pokre-ta"ima palca i prstiju. Hvatovi ve#tine su napredniji od hvatova snage, javljaju se od devetog meseca po ro%enju. U hvatove ve#tine spadaju: tanjirast hvat (plate grip), „#tipaljka” hvat (pinch grip), „klju"” hvat (key grip) i „kle#ta” hvat (pincer grip) (Tyldesley & Grieve, 2000).

U odnosu na osnovne 'zi"ke tj. motori"ke sposobnosti, kontraktil-ne sposobnosti predstavljaju osnovnu sposobnost odgovornu za kreta-nje kod ljudi jer bez mi#i!ne kontrakcije nema ni pokreta (u dinami"kim uslovima) ili poku#aja pokreta (u stati"kim uslovima). Sa aspekta metro-lo#kih procedura u 'zi"kom vaspitanju i sportu tj. procedura analitike i dijagnostike 'zi"kih sposobnosti kod zdrave populacije i sportista, me-renje mi#i!ne sile se vr#i metodom dinamometrije i to u izometrijskim uslovima naprezanja (Dopsaj, 2010; Dopsaj sa sar., 2010). U odnosu na mi#i!nu silu, mernim postupcima je mogu!e izmeriti slede!e kontrak-tilne karakteristike, tj. dimenzije mi#i!ne sile: maksimalna mi#i!na sila (Fmax) izra$ena u njutnima (N), eksplozivna mi#i!na sila (RFD) izra$e-na u njutnima u sekundi (N/s) i karakteristike razli"itih tipova izdr$lji-vosti u ispoljavanju mi#i!ne sile (repetativna, izdr$aji, kombinovani ili kompleksni motori"ki zadaci) izra$ena u njutnsekundama (Ns) (Kukolj, 2006; Dopsaj et al., 2007; Dopsaj et al., 2009; Ivanovi! sa sar., 2010).

Po postoje!im podacima, oko 50% telesnih povreda otpada na povrede #ake; zato je ocena funkcionalne sposobnosti #ake posebno zna"ajna. Za ispitivanje funkcionalne mi#i!ne snage stiska pesnice kod osoba sa motori"kim poreme!ajima nej"e#!e se koristi „Test mi-#i!ne snage stiska pesnice”, koji podrazumeva primenu aparata koji se sastoji od manometra i gumene man$etne savijene nekoliko puta i presvu"ene navlakom od platna. Ispitivanje se sprovodi u stoje!em ili sede!em polo$aju. Ovim testom mo$emo dobiti vrednosti eksplo-zivnosti stiska pesnice (izra$enu u mmHg), stati"ku i dinami"ke kon-traktilne sposobnosti stiska pesnice, kao i parametre apsolutne i rela-tivne izdr$ljivosti datog segmenta (Sto#ljevi! sa sar., 2006).

„Test mi#i!ne snage stiska pesnice” se tako%e primenjuje u cilju merenja 'zi"ke sposobnosti stiska pesnice kod razli"itih profesija,


19

motori#kih poreme"aja, posturalnih poreme"aja (Petrovi" Radi", 2003), kao i profesionalnog osposobljavanja lako mentalno retardira-nih lica (Samuilidu, 2001).

U dostupnoj literaturi se mo$e na"i primena dinamometrije u ci-lju merenja kontraktilnih karakteristika stiska !ake u odnosu na uku-pnu snagu tela (Taglione et al., 1999). Zatim, primena „ForceMap sy-stem” -a u smislu procene sposobnosti i kapaciteta stiska !ake (De Be-liso et al., 2009). Ispitivanje kontraktilnih karakteristika stiska !ake se primenjuje, kako kod op!te populacije (Demura et al., 2003; Markovi" & Jari", 2004; Dopsaj sa sar., 2010), tako i u elitnom sportu kao jedan od parametara u proceni op!te %zi#ke pripremljenosti gornjeg ekstremiteta (Dopsaj et al., 2009; Svantesson et al., 2009; Ivanovi" et al., 2009).

Predmet ovog istra$ivanja je ispitivanje kontraktilnih sposob-nosti !ake kao osnovnog manipulativnog organa. Zadatak je izra#u-navanje deskriptivnih pokazatelja u odnosu na parametre ispoljene mi!i"ne sile, kao i vremena njenog ispoljavanja u funkciji tri ciljana intenziteta kod mladih i zdravih osoba oba pola. Cilj ovog istra$ivanja je de%nisanje modelnih pokazatelja razli#itih karakteristika ispoljava-nja mi!i"ne sile kod motori#kog zadatka - stisak !ake u odnosu na tri osnovna metrolo!ka aspekta merenja kontraktilnih sposobnosti mi-!i"a i to: apsolutni, relativni i relativizovani. Na taj na#in "e se dobiti kvantitativne informacije o merenoj sposobnosti kod mladih i zdravih osoba kao referentne populacije ispitanika.

METOD ISTRA&IVANJA

IspitaniciZa potrebe ovog istra$ivanja je izabrana uzrasna kategorija ispi-

tanika koji se mogu de%nisati kao „biolo!ki zrele osobe, u hronolo!kom periodu faze maksimalnog nivoa %zi#kih sposobnosti” (Kukolj, 2006). Uzorak je bio sastavljen od 33 ispitanika, i to 16 mu!kog i 17 $enskog pola. Ispitanici su bili studenti Kriminalisti#ko-policijske akademije u Beogradu izabrani metodom slu#ajnog uzorka iz populacije studena-ta I godine akademskih studija. Ispitanici su bili unapred informisa-ni o zna#aju i cilju istra$ivanja i upoznati sa procedurama testiranja. Tako'e, ispitanici su bili upoznati sa procedurom testiranja jer se ona


20

koristi u procesu provere !zi"kih sposobnosti za upis na studije KPA. Osnovne karakteristike uzorka su bile: mu#karci, hronolo#ki uzrast = 19.4±0.5 godina, telesna visina – TV = 1.803±0.005 m, telesna masa – TM = 81.21±4.84 kg, telesno maseni indeks – BMI = 25.01±1.56 kg/m2; devojke, uzrast=19.5±0.4 god., TV=1.703±0.005 m, TM=61.73±3.96 kg, BMI=21.30±1.16 kg/m2.

Metoda merenjaMi#i$na sila pregiba"a prstiju #ake je merena metodom izometrij-

ske dinamometrije gde je kori#$en standardizovani test – stisak #ake (Dopsaj et al., 2007; Dopsaj et al., 2009; Ivanovi$ et al., 2009). Za po-trebe ovog istra%ivanja svi ispitanici su testirani u sede$em polo%aju radi uni!kacije i standardizacije datih rezultata u funkciji procedure testiranja u odnosu na osobe sa motori"kim poreme$ajima (Slika 1).

Slika 1 - Pozicija testiranja ispitanika u sede!em polo"aju

��


21

Procedura testiranja je bila slede"a - nakon samostalnog zagre-vanja op!teg karaktera u trajanju od 5 minuta (ve$be oblikovanja i istezanja) svakom ispitaniku je obja!njena procedura testiranja. Za-tim je svaki ispitanik izveo po dva probna poku!aja stiska !ake (i le-vom i desnom rukom) radi speci%#nog zagrevanja. Posle odmora od 5 minuta ispitanici su pristupali testiranju po slede"em protokolu – prvo su realizovali po dva naizmeni#na merenja maksimalne mi!i"ne sile stiska !ake obe ruke (prvo dominantna, pa nedominantna ruka - ponovljeno dva puta) radi odre&ivanja nivoa od 100% date kontrak-tilne sposobnosti. Pauza izme&u svakog poku!aja testiranja jedne ruke je bila najmanje 1 minut. Za svakog ispitanika je izra#unata vrednost sile za svaku ruku na nivou od 80%, 50% i 30% od maksimalne. U nas-tavku procedure, nakon odmora od 10 minuta, pristupilo se meren-ju kapaciteta ispoljavanja sile (izdr$ljivost ispoljavanja izometrijske mi!i"ne sile), odnosno vremenski interval u kojem su ispitanici mogli da odr$avaju zadati nivo sile od 80%, 50% i 30% od maksimalne.

Ovo testiranje je realizovano tokom dva dela (pre podne i popod-ne) gde su ispitanici randomiziranom metodom izmerili kapacitete odr$avanja zadate sile stiska !ake obe ruke u funkciji datih nivoa is-poljavanja i to na slede"i na#in: pre podne su izmereni kapaciteti za nivo od 80% i 30% od maksimalne, a popodne i za 50%.

Zadatak ispitanika je bio da, gledaju"i u displej pokaziva#a sile, odr$ava dati nivo stiskom !ake o konstrukciju dr$a#a dinamometrij-ske sonde. Istovremeno je ispitiva# elektronskom !topericom (Epsan, Selecta Super 60 Stopwatches, CE) merio vreme, kontrolisao displej pokaziva#a sile, korigovao ispitanika u odnosu na nivo realizacije sile i verbalno stimulisao ispitanika da izdr$i zadati motori#ki zadatak u !to du$em vremenskom intervalu. U trenutku kada ispitanik vi!e nije mogao da realizuje datu silu, testovni poku!aj se prekidao, a ispitanik je vreme izvr!enja zadatka upisivao u bazu podataka.

VarijableIspitivani (mereni) prostor je de%nisan u odnosu na tri osnovna

aspekta dimenzija mi!i"ne sile kod motori#kog zadatka - stisak !ake i to: aspekt mi!i"ne sile (izra$eno u N), vremenski aspekt ispoljavanja datog procenta sile (izra$eno u sekundama) i matemati#ki modeli de-


22

!nisani kao razli"ite zavisnost ispoljene karakteristike sile u funkciji vremena. Tako#e, varijable sile su analizirane sa aspekta apsulutnih vrednosti, izra$ene u njutnima (N); relativnih vrednosti (Frel), izra-$ene u njutnima po kg telesne mase (N/kg TM); kao i relativizovanih vrednosti, izra$enih u % nivoa sile od Fmax (%Fmax). U istra$ivanju su kori%&ene slede&e varijable:

Parametri ispoljene mi%i&ne sile: 1. Maksimalna mi%i&na sila stiska %ake leve – FmaxL, i desne – FmaxD,

ruke izra$ena u njutnima (N);2. Nivo mi%i&ne sile stiska %ake leve F80%L, i desne – F80%D, ruke na

80% od maksimuma, izra$ena u njutnima (N);3. Nivo mi%i&ne sile stiska %ake leve F50%L, i desne – F50%D, ruke na

50% od maksimuma, izra$ena u njutnima (N);4. Nivo mi%i&ne sile stiska %ake leve F30%L, i desne – F30%D, ruke na

30% od maksimuma, izra$ena u njutnima (N);5. Vremenski aspekt ispoljavanja datog procenta sile:6. Vreme realizacije mi%i&ne sile stiska %ake leve - tF80%L, i desne -

tF80%D, ruke na 80% od maksimuma, izra$eno u sekundama (s);7. Vreme realizacije mi%i&ne sile stiska %ake leve – tF50%L, i desne –

tF50%D, ruke na 50% od maksimuma, izra$eno u sekundama (s);8. Vreme realizacije mi%i&ne sile stiska %ake leve – tF30%L, i desne –

tF30%D, ruke na 30% od maksimuma, izra$eno u sekundama (s);Matemati"ki modeli de!nisani kao tri zavisnosti ispoljenog para-

metra mi%i&ne sile (Faps, Frel i %Fmax) u funkciji vremena –1. Faps vs time, izra$en jedna"inom op%teg oblika: y = abx, gde je

y nivo Fmax izra$en u apsolutnim vrednostima sile (N), a koe!-cijent predstavlja hipotetsku vrednost Fmax u nultom vremen-skom intervalu, b koe!cijent predstavlja konstantu opadanja apsolutnog nivoa sile u jedinici vremena, a x predstavlja $elje-ni vremenski interval predikcije;

2. Frel vs time, izra$en jedna"inom op%teg oblika: y = abx, gde je y nivo Frel izra$en u relativnim vrednostima sile (N/kg TM), a koe!cijent predstavlja hipotetsku vrednost Frel u nultom vremenskom intervalu, b koe!cijent predstavlja konstantu opadanja nivoa relativne vrednosti sile u jedinici vremena, a x predstavlja $eljeni vremenski interval predikcije;

3. %Fmax vs time, izra$en jedna"inom op%teg oblika: y = abx, gde je y nivo %Fmax izra$en u relativizovanim vrednostima sile tj.


23

u procentu od Fmax (% Fmax), a koe%cijent predstavlja hipotet-sku vrednost %Fmax u nultom vremenskom intervalu, b koe%-cijent predstavlja konstantu opadanja nivoa % sile u jedinici vremena, a x predstavlja $eljeni vremenski interval predikcije.

Statisti!ka obrada podatakaSvi rezultati su prvo analizirani primenom osnovne deskriptiv-

ne statisti#ke metode gde je izra#unato slede"e: mere centralne ten-dencije (srednja vrednost varijable - AS) i mere disperzije (standarnda devijacija - SD, koe%cijent varijacije – cV%, granice raspona minimum – Min, i maksimum - Max), raspon varijabli (Range), kao i standar-dna gre!ka merenja (sX%) izra$ena u procentima. Statisti#ka obrada podataka je realizovana primenom softverskog paketa Excel 2003 (Microsoft®O&ce Excel 2003).

REZULTATI

U Tabeli 1 su dati pokazatelji osnovne deskriptivne statisti#ke mere ispitivanih varijabli u odnosu na pol. Razultati su pokazali da se koe%cijent varijacije, kao osnovne mere procene homogenosti sirovih podataka, za sve pokazatelje sile desne !ake, kod devojaka, nalazi u rasponu od 11.94 % do 41.83%, na 80% od maksimuma, a od 8.73 % do 57.65% za vreme realizacije mi!i"ne sile stiska !ake desne ruke na 80% od maksimuma, kod mu!karaca. Koe%cijent varijacije nalazise u zoni vrednosti manjoj od 30%, kod ve"ine varijabli, !to ukazuje na veoma ho-mogene rezultate, a samo kod 4 varijable u zoni od 30 do 60%, !to ukazu-je na umereno homogene rezultate. Na osnovu toga mo$e se tvrditi da su rezultati ovog istra$ivanja homogeni i da se mogu interpretirati na nivou populacije kao generalno pouzdani. Tako'e, velika homogenost rezulta-ta obezbe'uje uslove za kori!"enje parametrijskih statisti#kih metaoda u daljem postupku obrade rezultata.


24

Tabela 1 - Rezultati osnovne deskriptivne statistike

FmaxL (N)

F80%L (N)

tF80%L (s)

F50%L (N)

tF50%L (s)

F30%L (N)

tF30%L (s)

FmaxR (N)

F80%R (N)

tF80%R (s)

F50%R (N)

tF50%L (s)

F30%R (N)

tF30%R (s)

devojke (N=16)

AS

284.00227.20

23.53142.00

72.9185.20

231.62311.72

249.3823.39

155.8675.18

93.52229.3

SD35.33

28.268.52

17.6622.41

10.6065.06

37.2329.79

9.7818.62

24.7911.17

69.62cV

%12.44

12.4436.23

12.4430.74

12.4428.09

11.9411.94

41.8311.94

32.9711.94

30.36M

in196.13

156.918.52

98.0736.36

58.84115.56

212.80170.24

5.84106.40

27.7063.84

130.1M

ax336.37

269.1037.43

168.18104.1

100.91352.90

381.48305.18

44.45190.74

115.1114.4

374.9R

ange140.24

112.1928.91

70.1267.70

42.07237.34

168.67134.94

38.6184.34

87.4250.60

244.9sX%

3.213.21

9.363.21

7.943.21

7.253.08

3.0810.80

3.088.51

3.087.84

mu!karci (N

=16)A

S560.31

448.2510.62

280.1646.55

168.0992.79

599.19479.35

11.90299.59

54.33179.8

93.85SD

60.0548.04

3.5230.02

10.5318.01

23.9052.33

41.866.86

26.1710.76

15.7028.14

cV%

10.7210.72

33.1610.72

22.6310.72

25.768.73

8.7357.65

8.7319.81

8.7329.99

Min

484.45387.56

5.14242.22

24.62145.33

49.18496.22

396.973.37

248.1134.62

148.948.50

Max

714.91571.92

18.12357.45

66.30214.47

132.02687.45

549.9624.75

343.7269.95

206.2143.1

Range

230.46184.37

12.98115.23

41.6869.14

82.84191.23

152.9821.38

95.6235.33

57.3794.59

sX%2.77

2.778.56

2.775.84

2.776.65

2.262.26

14.882.26

5.112.26

7.74

Fm

axL i Fm

axR - Maksim

alna mi!i"na sila stiska !ake leve i desne ruke; F

80%L i F

80%R – nivo m

i!i"ne sile sile stiska !ake leve i desne ruke na 80%

od maksim

uma; F

50%L i F

50%R – nivo m

i!i"ne sile sile stiska !ake leve i desne ruke na 50% od m

aksimum

a; F30%

L i F30%

R – nivo mi!i"ne sile

sile stiska !ake leve i desne ruke na 30% od m

aksimum

a; tF80%

L i tF80%

R – vreme realizacije m

i!i"ne sile sile stiska !ake leve i desne ruke na 80%

od maksim

uma; tF

50%L i tF

50%R – vrem

e realizacije mi!i"ne sile sile stiska !ake leve i desne ruke na 50%

od maksim

uma; tF

30%L i tF

30%R

– vreme realizacije m

i!i"ne sile sile stiska !ake leve i desne ruke na 30% od m

aksimum

a.


25

Na Gra%konu 1 su prikazani de%nisani matemati#ki modeli zavi-snosti sile stiska !ake u funkciji vremena ispoljavanja (Faps vs time) i to:

• u odnosu na testirani uzorak devojaka: - za levu !aku: y = 864.1298x-0.4222, uz pouzdanost predikcije

modela na nivou od 99.99% a pri gre!ci predikcije od samo 0.01%, gde y kao nepoznata predstavlja nivo ostvarene sile, a x kao poznata predstavlja dati vremenski interval;

- za desnu !aku: y = 975.3912x-0.4294, uz pouzdanost predikcije modela na nivou od 99.86% a pri gre!ci predikcije od samo 0.14%, gde y kao nepoznata predstavlja nivo ostvarene sile, a x kao poznata predstavlja dati vremenski interval;

• u odnosu na testirani uzorak mu!karaca: - za levu !aku: y = 1411.7438x-0.4394, uz pouzdanost predikcije

modela na nivou od 96.08% a pri gre!ci predikcije od 3.92%, gde y kao nepoznata predstavlja nivo ostvarene sile, a x kao poznata predstavlja dati vremenski interval;

- za desnu !aku: y = 1537.3429x-0.4384, uz pouzdanost predikcije modela na nivou od 93.40% a pri gre!ci predikcije od 6.60%, gde y kao nepoznata predstavlja nivo ostvarene sile, a x kao poznata predstavlja dati vremenski interval.

Gra!kon 1 - De!nisani matemati"ki modeli zavisnosti sile stiska #ake u funkciji vremena ispoljavanja (Faps vs time)


26

Na Gra!konu 2 su prikazani de!nisani matemati"ki modeli zavi-snosti ostvarenog procenta od maksimalne sile stiska #ake u funkciji vremena ispoljavanja (F% vs time) i to:

• u odnosu na testirani uzorak devojaka: - za levu #aku: y = 3.0427x-0.4222, uz pouzdanost predikcije mod-

ela na nivou od 99.99% a pri gre#ci predikcije od samo 0.01%, gde y kao nepoznata predstavlja nivo ostvarene sile, a x kao poznata predstavlja dati vremenski interval;

- za desnu #aku: y = 3.1290x-0.4294, uz pouzdanost predikcije mod-ela na nivou od 99.86% a pri gre#ci predikcije od samo 0.14%, gde y kao nepoznata predstavlja nivo ostvarene sile, a x kao poznata predstavlja dati vremenski interval;

• u odnosu na testirani uzorak mu#karaca: - za levu #aku: y = 2.4190-0.4345, uz pouzdanost predikcije mod-

ela na nivou od 95.85% a pri gre#ci predikcije od 4.15%, gde y kao nepoznata predstavlja nivo ostvarene sile, a x kao pozna-ta predstavlja dati vremenski interval;

- za desnu #aku: y = 2.5145x-0.4384, uz pouzdanost predikcije modela na nivou od 93.40% a pri gre#ci predikcije od 6.60%, gde y kao nepoznata predstavlja nivo ostvarene sile, a x kao poznata predstavlja dati vremenski interval.

Gra!kon 2 - De!nisani matemati"ki modeli zavisnosti ostvarenog procenta od maksimalne sile stiska #ake u funkciji vremena ispoljavanja

(F% vs time)


27

Na Gra%konu 3 su prikazani de%nisani matemati#ki modeli zavi-snosti relativne vrednosti sile stiska !ake u funkciji vremena ispolja-vanja (Frel vs time) i to:

• u odnosu na testirani uzorak devojaka: - za levu !aku: y = 13.9978x-0.4222, uz pouzdanost predikcije

modela na nivou od 99.99% a pri gre!ci predikcije od samo 0.01%, gde y kao nepoznata predstavlja nivo ostvarene sile, a x kao poznata predstavlja dati vremenski interval;

- za desnu !aku: y = 15.8001x-0.4294, uz pouzdanost predikcije modela na nivou od 99.86% a pri gre!ci predikcije od samo 0.14%, gde y kao nepoznata predstavlja nivo ostvarene sile, a x kao poznata predstavlja dati vremenski interval;

• u odnosu na testirani uzorak mu!karaca: - za levu !aku: y = 17.2287-0.4394, uz pouzdanost predikcije mod-

ela na nivou od 96.08% a pri gre!ci predikcije od 3.92%, gde y kao nepoznata predstavlja nivo ostvarene sile, a x kao poznata predstavlja dati vremenski interval;

- za desnu !aku: y = 18.7615x-0.4384, uz pouzdanost predikcije modela na nivou od 93.40% a pri gre!ci predikcije od 6.60%, gde y kao nepoznata predstavlja nivo ostvarene sile, a x kao poznata predstavlja dati vremenski interval.

Gra!kon 3 - De!nisani matemati"ki modeli zavisnosti relativne vrednosti sile stiska #ake u funkciji vremena ispoljavanja (Frel vs time)


28

U Tabeli 2 su prikazane sintetizovane vrednosti de!nisanih mode-la za sve ispitivane varijable za vremenski interval od 5 do 600 sekundi.

Tabela 2 - Sintetizovane vrednosti de!nisanih modela za sve ispitivane varijable

Mu"karci

Devojke

Vreme

Fm

ax%

Fm

axF

relF

max

%F

max

Frel

(s)Leva (N

)D

esna (N

)%

Fm

ax Leva

%F

max

Desna

Leva (N

/kg TM

)

Desna

(N/kg

TM)

Leva (N

)D

esna (N

)%

Fm

ax Leva

%F

max

Desna

Leva (N

/kg TM

)

Desna

(N/kg

TM)

10513.28

560.240.889

0.9166.26

6.84326.87

362.891.151

1.1645.29

5.8820

378.52413.43

0.6580.676

4.625.05

243.94269.47

0.8590.864

3.954.37

30316.74

346.100.552

0.5663.87

4.22205.56

226.410.724

0.7263.33

3.6740

279.13305.09

0.4870.499

3.413.72

182.05200.10

0.6410.642

2.953.24

50253.06

276.660.442

0.4533.09

3.38165.68

181.820.583

0.5832.68

2.9560

233.58255.40

0.4080.418

2.853.12

153.41168.13

0.5400.539

2.482.72

90195.46

213.810.342

0.3502.39

2.61129.27

141.260.455

0.4532.09

2.29120

172.25188.48

0.3020.308

2.102.30

114.49124.85

0.4030.401

1.852.02

180144.14

157.780.253

0.2581.76

1.9396.47

104.900.340

0.3371.56

1.70240

127.03139.09

0.2240.227

1.551.70

85.4492.71

0.3010.297

1.381.50

300115.16

126.120.203

0.2061.41

1.5477.76

84.240.274

0.2701.26

1.36600

84.9393.07

0.1500.152

1.041.14

58.0362.55

0.2040.201

0.941.01

Fm

ax - sintetizovana (izra#unata) vrednost maksim

alne mi"i$ne sila stiska "ake leve i desne ruke koje se m

o%e odr%avati u funkciji datog vrem

enskog intervala (Vreme, u sekundam

a); %F

max - sintetizovana (izra#unata) vrednosti nivoa m

i"i$ne sile stiska "ake leve i desne ruke od 100%

mogu$e koja se m

o%e odr%avati u funkciji datog vremenskog intervala (Vrem

e, u sekundama). F

rel - sintetizovana (izra#unata) relativne vrednosti nivoa m

i"i$ne sile stiska "ake leve i desne ruke (odnos ostvarene sile i telesne mase) koja se m

o%e odr%avati u funkciji datog vrem

enskog intervala (Vreme, u sekundam

a).


29

U Tabeli 2 su date sintetizovane (izra#unate na osnovu de%nisa-nih matemati#kih modela) vrednosti modelskih pokazatelja karakte-ristika mi!i"ne sile stiska !ake kod testirane populacije. Na osnovu dobijenih rezultata modela se mo$e tvrditi da mlade i zdrave osobe mu!kog pola mogu, u vremenskom intervalu od 10 sekundi, da odr$a-vaju silu stiska !ake leve ruke od 513.28 njutna, da se ta sila nalazi na nivou od 88.9 % (0.889) od maksimalno mogu"e, kao i da predstavlja optere"enja na nivou 6.26 njutna po kilogramu telesna mase itd.

DISKUSIJA

Ispitivanje kontraktilnih karakteristika mi!i"a pregiba#a !ake u funkciji procene nivoa razvijenosti %zi#kih sposobnosti, u funkciji pripremljenosti sportista, kao i ispitivanja motori#kog zadatka stiska !ake u oblasti istra$ivanja motori#kih poreme"aja predstavljajuju per-manentno aktuelno polje nau#no-istra$iva#kog rada u svrhu pove"a-nja fundusa znanja, ali i radi usavr!avanja procedura testiranja, kako u dijagnosti#ke, tako i u terapijske i profesionalne svrhe. Sama pro-cedura testiranja je veoma jednostavna, merni instrumenti validni, a rezultati su pouzdani i primenljivi sa mnogih saznajnih i prakti#nih aspekata.

Rezultati ovog istra$ivanja su pokazali da je nivo Fmax ispitivanog uzorka za levu i desnu !aku bio 284.00±35.33 i 311.72±37.23 N kod devojaka i 560.31±60.05 i 599.19±52.33 N za levu i desnu !aku, kod is-pitanica i ispitanika, respektivno (Tabela 1). U rezultatima predhodno publikovanih istra$ivanja. utvr&eno je da je prose#ni nivo sile stiska !ake dominantne ruke kod japanskih studenata za mu!karce 495.2 N, a za devojke 353 N (Demura et al., 2003), !to su za 13.14% ve"e vred-nosti kod japanskih studentkinja, odnosno za 17.36% manje vrednosti sile izmerene kod japanskih studenata u odnosu na rezultate dobijene u ovom istra$ivanju. U istra$ivanju u kome su u#estvovali studenti iz Republike Hrvatske (Markovi" et al., 2004) utvr&ena je prose#na sila stiska !ake (mu!karci) na nivou od 534 N, !to je tako&e manje za 10.88% u odnosu na na!e ispitanike mu!kog pola.

U odnosu na sveobuhvatno istra$ivanje relizovano na populaciji mladih i dobro utreniranih i zdravih osoba Republike Srbije (Dopsaj


30

sa sar., 2010) u kojem je uzorak !inilo 1223 ispitanika – studenata mu"kog pola i 356 ispitanika - studentkinja u kojem su de#nisani i normativi ocene sile stiska "ake na"i ispitanici mu"kog pola su u odno-su na rezultat leve i desne "ake rangirani u kategoriju „prose!ne sile” (556.80 do 644.96 N za levu i 582.13-674.79 N za desnu "aku), odno-sno bili su pozicionirani na nivou od 35 do 40 percentila za levu i 55 do 60 percentila populacije za desnu "aku (Dopsaj et al., 2007).

Kod ispitanica, a prema navedenom kriterijumu i za desnu (311.72±37.23 N) i za levu "aku (284.00±35.33N) prose!ne maksimal-ne vrednosti stiska "ake spadaju u grupu „male sile” !ije su grani!ne vrednosti iznosile za desnu "aku 273.21-326.66 N, a za levu 245.58-296.55 N (Dopsaj sa sar., 2010., str. 214-217), odnosno bile su pozicio-nirane na nivou od 5 do 10 percentila i za levu i za desnu "aku (Dopsaj et al., 2007).

Kako su dati normativni kriterijumi de#nisani u sedam razred-nih kategorija i to kao: superioran nivo sile, odli!an nivo sile, vrlo do-bar nivo sile, prose!na sila, potprose!na sila, mala sila i veoma mala sila, mo$e se tvrditi da je testirani uzorak mu"karaca pripadao katego-riji mladih i zdravih osoba sa prose!nim pokazateljima sile stiska "ake (ocena 4 na skali od 7), dok su testirane devojke imale potprose!ne rezultate merenog kontraktilnog svojstva (ocena 2 na skali od 7).

Data !injenica je i verovatni razlog utvr%enog paradoksa gde su rezultati pokazali da ispitanice imaju ve&i nivo izdr$ljivosti tj. vre-menski interval odr$avanja sile stiska "ake na istom nivou intenziteta kontrakcije u odnosu na testirani uzorak mu"karaca (Tabela 1). Rezul-tati ovog istra$ivanja su pokazali da je vremenski interval odr$avanja zadatog nivoa sile na 80% od Fmax kod ispitanika mu"kog pola za desnu "aku u proseku iznosio 11.90±6.86 sec., za levu 10.62±3.52 sec., dok je kod ispitanika $enskog pola iznosio za desnu "aku 23.39±9.78 sec., a za levu "aku 23.53±8.52 sec. Vreme odr$avanja na 50% od Fmax stiska "ake kod ispitanika mu"kog pola je iznosilo 54.33±10.76 sec. za desnu "aku i 46.55±10.53 sec. za levu "aku, dok je kod testiranih devojaka i kod ove varijable utvr%ena ve&a izometrijska izdr$ljivost u odnosu na ispitanike mu"kog pola jer je vreme odr$avanja date sile za desnu "aku bilo 75.18±24.79 sec., a za levu "aku 72.91±22.41 sec. Kod zadatka odr$avanja sile na nivou od 30% od Fmax stiska "ake vreme izvo%enja kod ispitanika mu"kog pola je iznosilo 93.85±28.14 sec. za desnu "aku


31

i 92.79±23.90 sec. za levu !aku, dok je kod ispitanika $enskog pola bilo vi!e nego duplo du$i u odnosu na ispitanike mu!kog pola i iznosilo je za desnu !aku 229.33±69.62 sec. i za levu !aku 231.62±65.06 sec.

Kada se uporede sumarni vremenski parametri odr$avanja zada-tog nivoa sile, posmatrani kao prosek vremena izdr$aja kod obe ruke, uvi%a se da su testirani ispitanici mu!kog pola isti procentualni nivo sile stiska !ake na 80% od Fmax odr$ali za 51.99% manje vremena, na 50% za 31.94% manje vremena i na 30% za 59.50% manje vremena nego ispitanice. Sumarno posmatrano, testirani mu!karci su u prose-ku zadate nivoe sile mogli da odr$avaju za 47.81% manje vremena tj. u kra"em vremenskom intervalu. Ako se ista analiza uradi u odnosu na ostvarenu silu, testirani ispitanici su imali za 97.29% ve"i nivo maksi-malne sile leve, odnosno 92.22% desne !ake u odnosu na ispitanice tj. sumarno posmatrano ostvarili su u proseku za 94.76% ve"i nivo Fmax u odnosu na testirane ispitanice. U ranijem istra$ivanju je utvr%eno da je polni dimor&zam kod date varijable na nivou od 72.89% i 65.30% kod leve i desne !ake, respektivno, odnosno 61.09% u proseku za Fmax obe !ake (Dopsaj sa sar., 2010., str. 284).

Kako je nivo polnog dimor&zma kod ispitanika ovog istra$ivanja za oko 33% vi!i u odnosu na ranije utvr%ene vrednosti, a nivo sile sti-ska !ake kod devojaka je normiran kao „mala sila” (ocena 2 na skali od 7), mogu"e obja!njenje za manji nivo izmerene izdr$ljivosti u sili kod ispitanika mo$e biti slede"i: uzorak testiranih devojaka je bio domi-nantno sastavljen od ispitanica sa malim nivoom razvijenosti merene kontraktilne sposobnosti jer su bile na po#etku studija KPA tj. na pr-voj godini studija, te primenjenim testom i nije izmerena maksimal-na vrednost sile stiska !ake u smislu realnog biolo!kog potencijala, nego je samo dijagnosti&kovan trenutni pik sile, kao aktuelno stanje date sposobnosti. Na taj na#in su, iako matemati#ki ta#no odre%ene, vrednosti od 80%, 50% i 30% od Fmax realno, kao biolo!ki potencijal predstavljale ni$e nivoe sile na kojima su ispitanice i mogle da odr$a-vaju silu stiska !ake u skoro dva puta du$em vremenskom intervalu u odnosu na mu!karce.

Kako ovaj rad predstavlja pilot istra$ivanje, gde je primenjen novi pristup u kori!"enju validiranog mernog isntrumenta sa inoviranom metodikom merenja kontraktilnih sposobnosti sa aspekta izr$ljivosti u sili, rezultati su pokazali slede"e:


32

- mogu!e je veoma validno matemati"ki modelovati kontraktil-ne karakteristike sa aspekta izdr#ljivosti u sili kod motori"kog zadatka sile stiska $ake kako u odnosu na pol, tako i u odnosu na ekstremitete, tj. levu i desnu $aku i to na nivou pouzdano-sti od 99.99% kod zavisnosti F% vs time devojke leva $aka do 93.40% kod zavisnosti F% vs time mu$karci desna $aka;

- potrebno je ponoviti istra#ivanje na ve!em broju ispitanika kojim !e se primenom istog mernog postupka i procedure de-%nisati %nalni modelski pokazatelji sa aspekta merene kon-traktilne sposobnosti da bi se izra"unali kriterijumski poka-zatelji kod mlade i zdrave populacije.

ZAKLJU&AK

Rezultati istra#ivanja su pokazali da je bilo mogu!e de%nisati po-uzdane modelne karakteristike ispitivanih dimenzija mi$i!ne sile kod motori"kog zadatka stiska $ake u sede!em polo#aju u funkciji pola, a kod zdravih i mladih osoba. Sva tri de%nisana modela i to sa aspekta za-visnosti: Faps vs time, F% vs time i Frel vs time su opisali prostor merenja sa precizno$!u predikcije od 99.99% kod zavisnosti F% vs time devojke leva $aka do 94.40% kod zavisnosti F% vs time mu$karci desna $aka.

Na ovaj na"in de%nisan je pouzdani merni postupak kojim je mogu!e dijagnosti%kovati nivo funkcionalno-radne sposobnosti is-pitivanih kontraktilnih svojstava $ake kao osnovnog manipulativnog organa. Dobijeni podaci, nadalje, mogu poslu#iti i u svrhu merenja na-vedenih sposobnosti osoba razli"ite utreniranosti, razli"itog funcio-nalnog i zdravstvenog stanja kao i kod osoba sa razli"itim stepenima motori"kih ili nekih drugih poreme!aja.

LITERATURA

1. Bo$kovi!, M. (2003). Anatomija !oveka. Beograd: Medicinska knjiga.

2. DeBeliso, M., Fichtner, D., Murdock, L., & Adams. J. F. (2009). Grip norms and reliability of the Hand Grip Forcemap System. Medicine & Science in Sports & Exercise, 41 (5) (Supplement 1): 247.


33

3. Demura, S., Yamaji, S., Nagasawa, Y., Sato, S., Minami, M., & Yoshimura. Y. (2003). Reliability and gender di%erences of static explosive grip parameters based on force-time curves. Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 43, 28-35.

4. Dopsaj, M. (2010). Karakteristike F-t krive: Analiti#ki i dijagnosti#ki zna#aj u sportu. u Stankovi", R. (Ed.). XIV Me&unarodni nau#ni skup – FIS KOMUNIKACIJE 2010 u sportu, 'zi#kom vaspitanju i rekreaciji. Zbornik radova, Ni!. 22. oktobar 2010 godine, (p. 47-69). Ni!: Fakultet sporta i 'zi#kog vaspitanja Univerziteta u Ni!u.

5. Dopsaj, M., Blagojevi", M., Marinkovi", B., Milju!, D., Vu#kovi", G., Koropanoviski, N., Ivanovi", J., Atanasov, D., & Jankovi", R. (2010). Modelne karakteristike osnovnih antropometrijskih pokazatelja i bazi"no-motori"kih sposobnosti (BMS) zdravih i utreniranih mladih osoba oba pola – populacioni pokazatelji Republike Srbije. Beograd: Kriminalisti#ko-policijska akademija.

6. Dopsaj, M., Ivanovi", J., Blagojevi", M., & Vu#kovi", G. (2009). Descriptive, functional and sexual dimorphism of explosive isometric hand grip force in healthy university students in Serbia. FACTA UNIVERSITATIS: Series Physical Education and Sport, 7 (2), 125-139.

7. Dopsaj, M., Ivanovi", J., Blagojevi", M., Koropanovski, N., Vu#kovi", G., Jankovi", R., Marinkovi", B., Atanasov, D., & Milju!, D. (2009). Basic and speci'c characteristics of the hand grip explosive force and time parameters in di%erent strength trained population. Brazilian Journal of Biomotricity, 3 (2), 177-193.

8. Dopsaj, M., Vu#kovi", G., & Blagojevi", M. (2007). Normativno-selekcioni kriterijum za procenu bazi#no motori#kog statusa kandidata za prijem na studije Kriminalisti#ko-policijske akademije u Beogradu. Bezbednost, 49 (4), 166-183.

9. Dopsaj, M., Koropanovski, N., Vu#kovi", G., Blagojevi", M., Marinkovi", B., & Milju!, D. (2007). Maximal isometric hand grip force in well-trained university students in Serbia:


34

Descriptive, functional and sexual dimorphic model. Serbian Journal of Sports Sciences, 1 (1-4), 139-148.

10. Ivanovi!, J., Dopsaj, M., Ne"i!, G., & Stankovi!, R. (2010). Polni dimor#zam kod razli$itih indikatora za procenu izometrijske eksplozivne sile opru%a$a nogu. Fizi!ka Kultura, 64 (1), 46-61.

11. Ivanovic, J., Koropanovski, N., Vuckovic, G., Jankovic, R., Miljus, D., Marinkovic, B., Atanasov, D., Blagojevic, M., & Dopsaj, M. (2009). Functional dimorphism and characteristics considering maximal hand grip force in top level athletes in the Republic of Serbia. Gazzetta Medica Italiana Archivio per le Scienze Mediche, 168 (5), 297-310.

12. Ili!, A. (2008). Anatomija gornjeg ekstremiteta (membrum superius). Beograd: Savremena administracija.

13. Kukolj, M. (2006). Antropomotorika. Beograd: Fakultet sporta i #zi$kog vaspitanja Univerziteta u Beogradu.

14. Markovi!, G., & Jari!, S. (2004). Movement performance and body size: the relationship for di&erent groips of tests. European Journal of Applied Physiology, 92, 139-149.

15. Petrovi! Radi!, M. (2003). Skolioti!ni u!enici kao somatopedski problem – magistarska teza. Beograd: Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu.

16. Samuilidu, E. (2001). Zna!aj programiranog somatopedskog tretmana u procesu profesionalnog osposobljavanja hendikepiranih u!enika – doktorska disertacija. Beograd: Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu.

17. Svantesson, U., Slinde, F., Edwén, C., & Hulthén, L. (2009). Is hand grip strength a valuable tool in order to assess physical performance in athletes? Medicine & Science in Sports & Exercise, 41 (5), 32.

18. Stevanovi!, S. (2002). Kineziologija i primenjena anatomija. Beograd: Visoka %elezni$ka "kola strukovnih studija u Beogradu.

19. Sto"ljevi!, L., Sto"ljevi!. M. & Odovi!. G. (2006). Procena sposobnosti osoba sa motori!kim poreme"ajima. Beograd: Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu.


35

20. Sto!ljevi", L., %uki", R., & Sto!ljevi", M. (1999). Metodika razredne nastave za telesno invalidna lica (Somatometodika). Beograd: Defektolo!ki fakultet.

21. Taglione, T., Otto, R. M. F., Wygand, J., Laviano, T., Franzese, P., Flynn, C., & Kiefer, S. (1999). &e use of hand grip dynamometer performance as an index of total body strength. Medicine & Science in Sports & Exercise, 31 (5), S78.

22. Tyldesley, B., & Grieve, J. (2000). Muscles, nerves and movement: Kinesiology in daily living (Sec. Ed.). Oxfor. UK: Blackwell Science. Ltd.


36

MODEL INDICATORS OF MUSCLE FORCE CHARACTERISTICS IN YOUNG AND HEALTHY

PERSONS WHILE PERFORMING MOTOR TASK- HAND GRIP: PILOT RESEARCH

Milivoj Dopsaj*, Dragana Kljaji!**, Fadilj Eminovi!***, Nenad Koropanovski****, Ra"a Dimitrijevi!**** Irena Stojkovi!***

University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education* Collage of Health Studies, !uprija**

University of Belgrade, Faculty of Special Education and Rehabilitation*** "e academy of criminalistic and police studies, Belgrade****

Summary

In this study we de#ned model indicators of di$erent muscle for-ce characteristics while performing motor task: hand grip, by using isometric dynamometry method. %e sample included 33 examinees (16 males, and 17 females) all students of Criminalistic-police acade-my, Belgrade, chosen randomly from the I year students of academic studies. %e measured space was de#ned in relation to three aspects of muscle force dimensions: the aspect of muscle force (absolute value expressed in N, relative value expressed in N/kg BM and relativized value expressed in % out of Fmax), time aspect of expressing the given force percentage (time of endurance with 80, 50 and 30% out of Fmax, expressed in seconds) and mathematical models de#ned as di$erent dependencies of expressed force characteristic as a function of time: Faps vs time, F% vs time i Frel vs time. %e results showe that by using mathematical modeling method, the measuring space is described by precision at the level of prediction from 99.97 % (in dependence F% vs time,girls, left hand) to 91.86% (in dependence F% vs time,man, right hand). However, for de#ning model indicators from the aspects of measured contractility capacity and for calculating the criteria in-dicators in young and healthy population it is necessary to repeat the measuring in the greater number of examinees.

Key words: contractility capacity, muscle force, hand grip, methods of mathematical modelig

Primljeno, 28. 2. 2011. Prihva#eno, 17. 3. 2011.

Documents

stisak šake: pilot i