Univerzitet u Banjoj Luci Predmet: SociologijaFakultet politikih nauka Studijski program: Politikologija

Naziv teme:Politike partije kao drutvene grupe

Mentor: Dijana Mizdrak Student: Sran Petkovi Broj indeksa: 512/13

Sadraj:1. UVOD..31.1. ta su to politike partije...31.2. Istorijski presjek politikih partija....41.3. Politike partije u regionu i BiH...............................................................................................62.POLITIKE PARTIJE KAO DRUTVENE GRUPE.................................................................82.1. Funkcija politikih partija u drutvu.........................................................................................82.2. Politika socijalizacija............................................................................................................102.3.Kritika politikih partija u BiH i njihove uloge.......................................................................113.ZAKLJUAK.............................................................................................................................12Literatura........................................................................................................................................13

1.UVODPolitike partije nastale su prije priblino dva vijeka u Velikoj Britaniji kao sluajno drutveno otkrie, to otkrie je promijenilo tok vremena, kao i itav svijet. Britanija se danas smatra kolijevkom moderne parlamentarne demokratije, dala je veliki znaaj za uspostavljanje iste kroz razvoj svojih partija. Danas u skoro svim dijelovima (dravama) svijeta dijeluju razliite politike partije koje najee oslikavaju trenutno stanje u zemlji, tj. politika tih partija koja je iskazana u njihovim programima je ustvari tenja partije da doe na vlast i uini odreene pomake u razvoju te teritorije. U zemljama stabilne demokratije, partije proimaju sve ostale demokratske institucije: one odreuju nain rada i sadraj odluka parlamenta; aktivnost vlade zavisi od opredeljenja vladajue partije; personalni sastav uesnika izbora odreuje partija; ishod izbora, takoe, zavisi od odnosa snaga meu partijama.[footnoteRef:2] Pored uloge u radu institucija, partije uveliko utiu i na ivot svakog ovijeka kroz njegov rad, tako da se mnogi emotivno vezuju za partije, postaju simpatizeri, a na poslijetku i lanovi partija. Ukljuivanje jednog pojedinca u rad partije je jedan od segmenata takozvane politike socijalizacije koja u velikom odreuje nastavak ivota odreenog pojedinca. Ovaj proces ima za cilj da politiki nezrele pojedince putem uenja upute u djelovanje politike partije i nain rada iste. [2: V. Goati, Politike partije i politiki sistemi, Centar za monitoring-CEMI, Podgovrica, 2007, str.11.]

1.1. ta su politike partijeU modernom svijetu u kom ivimo, sasvim normalna je svar da ujemo o radu i postojanju odreenih politikih partija, kod nas popularno nazvanih stranaka, koje propagiraju odreenje ciljeve koje e oni ostvariti ako dou na vlast. Ovo jeste naa svakodnevica, ali situacija nije bila takva u prolosti, oni koji su se bavili politikom nisu bili ujedinjeni, nego su bili okupljeni oko ranih vidova partije npr. fakcija, veza, klika, korerija, klubova itd. Danas se politika sprovodi kroz djelovanje u politikim partijama, koje predstavljaju institucije u kojima se razvijaju vizionarske ideje koje bi trebale pomoi drutvu da napreduje. Najee se politika partija odreuje i definie kao: drutveno organizovane grupe preko kojih klase ili njegove frakcije vode borbu za ostvarenje ekonomskih, politikih i kulturnih interesa; dobrovoljne, relativno trajne politike organizacije, iji je cilj preuzimanje i vrenje dravne vlasti, ili bar uee u njoj, ili stalan uticaj na nju radi zatite i ostvarivanja odreenih interesa; politika organizacija ljudi koji imaju ideologiju i iji je cilj da ire svoju ideologiju i da tako osvoje ili zadre dravnu vlast dobijanjem veine na izborima; njihov cilj je da u okviru organizovane grupe svojim rukovodiocima obezbijede mo, a time svojim aktivnim uesnicima izglede da e postii neke ciljeve ili stei linu korist ili i jedno i drugo.[footnoteRef:3] [3: B. Kovaevi, Sociologija, Pravni fakultet Banja Luka, 2007, str. 134-135.]

Politike partije dakle ostvaruju svoju ulogu prije i poslije izbora, davajui sve od sebe da naprave kadar koji e biti sposoban osvojiti izbore i doi na vlast, ime e datoj politikoj partiji ili koaliciji, donijeti korist. Politike partije su dakle drutvene grupe sa manjim ili veim brojem lanova, koji su povezani odreenim faktorima koji ih ine zajednicom, kao to su zajedniki cilj, koji se nalazi u programu politike partije. Partijski program je sistematska i zaokruena projekcija kako bi trebalo uraditi odnosno preurediti drutvo kao cijelinu. Takoe ne smije se zaboraviti napomenuti da su politike partije izuzetno struktuirane institucije, koje se ogledaju u partiskoj organizaciji. Partijsku organizaciju ine od najniih mjesnih i lokalnih odbora, preko regionalnih koordinacionih odbora, pa do dravnih odnosno nacionalnih takozvanih glavnih odbora. Jasno je onda da politike partije imaju hierarhiju, meu njima se mogu razlikovati vie vrsta, po nainu voenja partije, pa razlikuje npr. totaliratke partije kojima iskljuivo vodi jedna linost od odnih ije se rukovodstvo mijenja, tako se mogu nai primjeri i kod naih stranaka kao to su u Republici Srpskoj SNSD i SDS, u Srbiji DS i DSS koji nam pokazuju razlike izmeu partija u kojima vlada pojedinac i u onima u kojima se rukovodstvo mijenja. Naposlijetku treba pomenuti fukncije koje politike partije odrauju u drutvu, a to su: identifikacija, politika socijalizacija, demokratizacija, politizacija drutva itd. Politike partije su dakle nezaobilazane drutvene grupe koje svojim djelovanjem pokreu razliite promjene u drutvu tj. dravi, to nas dovodi do zakljuka da se dananji politiki ivot ne moe zamisliti bez postojanja politikih partija, a i sama sutina demokratije jeste u izboru, pa u jednoj demokratskoj dravi mora funkcionisati bar dvije politike partije kako bi se ostvarila naela demokratije, kojoj svi teimo, a politine partije su upravo alat za usavravanje i eksploataciju svih dobrobiti demokratije.1.2.Isrorijski presijek politikih partijaNastanak politikih partija vezan je za nastanak klasnog drutva. U njemu su one nastale, razvijale se, smjenjivale, u njemu postoje i dijeluju, sa njim e i nestati. Jo u robovlasnikom sistemu su postojale odreene politike partije, ili tanije, odreena politika udruenja koja su stajala naelu klasne borbe. Ta udruenja predstavljaju zaetak politikih partija. Stranke su samonikli politiki fenomen koji nije bio dobro doekan ni u praksi ni u teoriji. Drava je na njih poprijeko gledala kao na remetilakog uljeza u vrsto konstruisan poredak predstavnike demokratije[footnoteRef:4] to je znailo da je nastankom politikih partija dolo do mogunosti udruivanja niih slojeva drutva protiv viih. [4: N. Kecmanovic, Elementi vladavine, igoja, Beograd, 2011, str. 167]

Politike partije u najranijim oblicima su bili vidljivi i u staroj/aktikoj Grkoj koju smatramo kolijevkom demokratije, pa se moe zapaziti Pitagorejski savez u velikoj Grkoj, kao partija robovlasnike aristokratijc, za borbu protiv demokratijc. Takoe, u vremenu prodora Filipa i Aleksandra Makedonskog na teritoriju Grke, postojale su Atinska i Makedonska partija koje su vodile meusobnu borbu. Naravno, te politike partije bitno se razlikuju od savremenih, modernih politikih partija kako po organizacionoj strukturi, tako i po svojim programima i ciljevima.Politike stranke su edo novog vijeka, graanskih revolucija i kapitalizmakao poetak stranaja se uzima kraj XVII vijeka kada su se u Francuskoj formirali revolucionarni klubovi jakobinaca i kordeljera, a u Engleskoj stranke torijevaca (dananja konzervativna stranka) i vigovaca (kasnije liberalna stranka)[footnoteRef:5] Dvije stranke su ustvari predstavnici dvije klase, na jednoj strani su predstavnici zemljine aristokratije, a da drugoj, predstavnici krupe buroazije u usponu koji su se udruili protih monarhizma, tj. monarha. Prva predspostavka raanja stranaka bila je da se ukinu legitimacija vlasti na osnuvu puke sile, boanskog naslijea i naslijednog pravaDruga predpostavka razvoja partijskog ivota bila je da se birako pravo proiri na itavo drutvoPrvu pretpostavku donijeli su graanska revolucija u Engleskoj, Francuskoj i Americi, a ovu drugu sindikalno organizovanje i politika borba radnikog pokreta.[footnoteRef:6] [5: N. Kecmanovic, Elementi vladavine, igoja, Beograd, 2011, str. 173.] [6: N. Kecmanovic, Elementi vladavine, igoja, Beograd, 2011, str. 173.]

Politike partije obrazovane u zapadnoj Evropi i SAD-u snano su uticale na formiranje partija u drugim delovima sveta. Naravno, one nisu uzrok nastanka partija u drugim zemljama, nego su samo ubrzale i uticale (kao neka vrsta uzora) na obeleja samih partija i na partijske sisteme u okviru kojih partije deluju.[footnoteRef:7] Stvaranje politikih partija prolo je kroz nekoliko faza, koje su se odigravale u razliitom vremenskom razdoblju. [7: V. Goati, Politike partije i politiki sistemi, Centar za monitoring-CEMI, Podgovrica, 2007, str.23.]

Prva faza poinje od sedamdesetih godina XIX veka. Tada su formirane samo buroaske politike partije. One su bile relativno slabo organizovanc, decentralizovane, malobrojne, sa nedovoljno razraenom ideologijom i slabom disciplinom.Druga faza, koja poinje kad i prva, oznaava proces formiranja radnikih socijalistikih partija. Za razliku od buroaskih, radnike partije su bile mnogo vre organizovane, masovne, sa jakom disciplinom i izgraenom ideologijom.Trea faza u nastanku politikih partija poinje od prvog svijetskog rata i oktobarske revolucije. U njoj dolazi do stvaranja komunistikih partija. To su izrazilo revolucionarne politike partije, kadrovske, s malim brojem lanova profesionalih politiara, jako centralizovane i disciplinovane, sa jo izgrenijom i preciznijom ideologijom od prethodnih.etvrta faza poinje u periodu pred drugi svetski rat. Tu se stvaraju politike partije u vezi sa krizom kapitalistikog drutveno-ekonomskog sistema i buroaske klase. Tada se stvaraju, najprije, faistike partije, sa toliko vrstom disciplinom i odgovornou da su imale poluvojnu organizaciju. Njihova ideologija bila je dosta neizgraena, jer su one dijelovale vie preko oseanja, nego preko razuma svojih lanova. Karakteristino je da su koristile sva sredstva, ak i krajnje nedemokratska - pritisak, politiki teror, ubistva, i drugo da bi dole na vlast. U toj fazi, buenjem politike svesti seljatva, dolazi i do stvaranja raznih seljakih politikih partija. Katolika crkva procenjujui da su vrlo grubi metodi faistikih partija, stvara razne katolike partije.I najzad, peta faza poinje u periodu posle drugog svetskog rata. Dolazi do stvaranja niza novih partija. One su, uglavnom, imale nacionalni karakter. Poto su vodile borbu za nacionalno osloboenje one su bile vrlo iroko organizovane, obuhvatajui skoro sve slojeve stanovnitva u jednoj zemlji. Upravo zbog toga one su bile ili jedine u pojedinim zemljama, ili pak toliko brojne i masovne da su druge politike partije koje su postojale uporedo sa njima, bile skoro nezapaene.1.3. Politike partije u regionu i BiHU istono evropskim zemljama politike partije nastale su, uglavnom, u drugoj polovini devetnaestog veka. Izvesni zaeci politikih stranaka u oavaju se, na primer, u Srbiji ve poetkom etrdesetih godina pretprolog stolea, u toku ustavobraniteljske opozicije reimu Miloa Obrenovia. To je razdoblje ve poodmaklog raslojavanja srpskog drutva, kada se, pored trgovake buroazije, na politikoj sceni javlja sloj inovnika i bogatih seljaka. ezdesetih godina formiraju se Liberalna grupa i, nasuprot njoj, Mladokonzervativna grupa, obe sa obelejima partije. Mladokonzervativci 1881. godine uzimaju naziv Napredna stranka, a iste godine obrazovana je i Radikalna partija. Prve politike partije u Hrvatskoj, koja se, kao i Slovenija, nalazila u sastavu Austrougarske, nastaju u petoj deceniji devetnaestog stolea. U borbi za ujedinjenje hrvatskih zemalja, politiku autonomiju i uvoenje hrvatskog jezika, osnovana je Ilirska stranka... Prve partije u Makedoniji formirane su nakon pobede Mladoturske revolucije (1908). Najprije je obrazovana partija Ujedinjenje i napredak, kao izraz interesa vladajue (turske) nacije u zemlji. Interese makedonskih masa zastupala je Narodna federativna partija, formirana 1909. godine. Zbog mladoturskih progona ta partija je prestala da deluje 1910. godine. U Crnoj Gori prve politike partije obrazovane su poetkom dvadesetog stolea. Najpre je (1905) obrazovan Klub narodne stranke, ije su se pristalice nazivale klubai. Radi suzbijanja uticaja klubaa, koji su se borili protiv knjaeve samovolje, formirana je, na inicijativu knjaza Nikole Petrovia, Prava narodna stranka. Njene pristalice su se nazivale pravai.[footnoteRef:8] [8: V. Goati, Politike partije i politiki sistemi, Centar za monitoring-CEMI, Podgovrica, 2007, str.23.]

U Bosni i Hercegovini do dolaska Austo-ugarske nije postojao nikakav vid politikog dijelovanja, jer je prije toga vladalo Otomansko carstvo koje nije dozvoljavalo ovakav vid organizovanja. Dolaskom Austro-ugarske uprave u Bosnu i Hercegovinu 1908. godine dolazi do uspostavljanja partijskog sistema, tj. omogueno je da se graani Bosne i Hercegovine tada biraju za Sabor. Na kraju izbora koji su dovrseni 1910. godine sastav Sabora je bio slijedei: U sastav Sabora su ule etiri stranke. Sve mandate za pravoslavne dobila je Srpska narodna organizacija (31), Muslimanska narodna zajednica sve mandate predviene za muslimane (24), dok mandate predviene za katolike polijelili su Hrvatska narodna zajednoca (12) i Hrvatska katolika udruga (4).[footnoteRef:9] [9: Grupa autora, Parlamentarna skuptina Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 2010, str.30.]

Nakon uspostavljanja prvih stranka u Bosni i Hercegovini dolazi do ekspanzije politikog dijelovanja, tako da se politiki rad razliitih stranaka nastavlja i u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca/Kraljevini Jugoslaviji. Nakog ovog perioda koji je trajao od kraja I. Svjetskog rata do poetka II. Svjetskog rata. Nakon zavretka II.S.R. na vlast dolaze komunisti koji uspostavljaju socijalistiku vladavinu, koja nije poznavala viestranaje to je dovelo do jednostranaja, i vladavine jedne partije i naposlijetku do vladavine jednog ovijeka sve do smrti Josipa Broza Tita. Nakon previranja i burnih osamsdesetih godina 20. vijeka, dolazi do ponovnog uspostavljanja viestranaja i do stvaranja novih stranka unutar BiH. U 1990. godini stvorene su tri najvee stranke, SDS (kao predstavnik Srba), SDA (stranka koja je predstavljala Muslimane) i HDZ (stranka koja je predstavljala Hrvate). Ovo i jesu stranke koje su odnijele najvie glasova na prvim viestranakim izborima u BiH, koji su odrani 18. novembra 1990. godine. Nakon ovih izbora dolazi do previranja koja uz jo nekoliko faktora dovode do izbijanja graanskog rata u BiH koji je trajao od 1992-1995. Nakon rata uspostavlja se Bosna i Hercegovina, i u njoj se ve postojee stranke nastavljaju boriti za vlast.Politiki sistem Bosne i Hercegovine predstavlja jedan od najkomplikovanijih sistema u svijetu, s obzirom da BiH ima 2 entiteta, 10 kantona, 184 ministarstva. Ovakav vid dravnog ureenja nije poznat nigdje u svijeti. Bosna i Hercegovina je po ovom pitanju jedinstvena u svijetu.

2.POLITIKE PARTIJE KAO DRUTVENE GRUPEovjek postaje drutveno bie ivei i i zadovoljavajui potrebe i interese u razliitim grupama, a drutvo opstaje upravo zahvaljujui postojanju zajednikog ivota ljudi u grupama [footnoteRef:10] koje jo nazivamo i drutvenim grupama. Jedna od osnovnih funkcija drutvenih grupa jeste da posreduje izmeu pojedinaca i drutva, omoguavajui pojedincu da ostvaruje svoje ciljeve, interese i potrebe. Da bi se stvorila jedna drutvena grupa potrebno je da odreeni broj pojedinaca ima neto zajedniko, bio to njihov ekonomski status ili radno mjesto, ili pak igraju odreeni sport oni postaju dio jedne drutvene grupe. Politike partije su jedna od najznaajnijih politikih grupa koja okuplja razliiti spektar ljudi, koji najee imaju zajednike ideje, vizije i spremni su na zalaganje radi ostvarenja istih. [10: B. Kovaevi, Sociologija, Pravni fakultet Banja Luka, 2007, str. 102.]

2.1. Funkcija politikih partija u drutvuPojam funkcije koristi se u analizi politikih partija najee u dva znaenja: prvo upuuje na razliite aktivnosti partije, a drugo na efekte partijske aktivnosti na drutvo, politiki sistem ili na neki njegov segment.[footnoteRef:11] Ako ovaj pojam shvatimo kao prvo znaenje dolazimo do nekoliko odgovora koji nam ukazuju na to ime se bavi partija, njihove aktivnosti koje su produkt elje da ostvarivanjem odreeni ciljeva. U sluaju da pojam funkcije jedne politike partije posmatramo kao drugo znaenje onda se dolazi do toga da emo uoiti aktivnosti koje partija ini i koji su to efekti koje ostavljaju aktivnosti politike partije. [11: V. Goati, Politike partije i politiki sistemi, Centar za monitoring-CEMI, Podgovrica, 2007, str.51.]

Oko funkcija potilitke partije postoje mnoge dileme, pa autori najee razliito posmatraju uloge koje nosi politika partija. Jedan od najznaajnijih autora u politikologiji Endrju Hejvud navodi nekoliko funkcija politikih partija i to:

(1) predstavljanju; (2) stvaranju elita i regrutovanju; (3) odreivanju ciljeva; (4) artikulaciji i agregaciji interesa;(5) socijalizaciji i mobilizaciji, i (6) organizovanju vlasti.[footnoteRef:12] [12: E. Hejvud, POLITIKA, CLIO, Beograd, 2004, str.470.]

Predstavljanje je jedna od osnovnih funkcija politikih partija, a ono podrazumijeva mogunost politike partije da iznese gledita, ideje i vizije svojih lanova, ali i svojih glasaa. Takoe jako je vano da politike partije iznose i odgovore na koji nain bi se njihove ideje i gledita mogla ostvariti i time oni daju inpute koji se upuuju vladi koja treba da reaguje na njih i prilagodi svoju politiku eljama svojih graana, tj. drutva u cijelosti.Stvaranje elite i regurtovanje radi stvaranja iste, jeste jedna od uloga koju partija sprovodi neprekidno, politike partije su najee one koje stvaraju politike lidere neke zemlje, a to bi sutinski znailo da partija ulae u izgradnju jedne linosti za koju vjeruje da e biti sposobna da vodi politiku partije na vrhu tj. elu zemlje. Politike partije svoje lanove obuavaju i pripremaju za funckije koje bi u budunosti trebale da preuzmu, naravno sve to zavisi od izbornog rezulatat. Dobar primjer politike pokretljivosti imaju SAD koje su primjer kako se moe napredovati, tj. oni omoguavaju mladim sposobnim ljudima da napreduju u politikoj karijeri, dok se recimo na Balkanu, Bosni i Hercegovini mogu vidjeti raliiti primjeri politike pokretljivosti, od primjere SDS-a koja se smatra politiki pokretljivom strankom koja konstantno stvara nove lidere i nove politiare, do SNSD-a koja se moe postaviti pod takozvane totalitarne ili ti nepokreljive partije kojima vlada jedan pojedinac.Odreivanje ciljeva je jedna od funkcija koje politike partije svjesno ili nesvjesno rade da bi svojim glasaima pokazali kako oni imaju cilj koji prate, pa se nerijetko deava da politike partije stvaraju itave programe rada vlada.Tako se dolazi do zakljuka da su politike partije jedan od najveih izvora inicijalnih politika.Ovo se odnosi na parlamentarne drave, tj.drave u kojima se u parlamentu odluuje o najvanijim pitanjima tj. zakonima itd.Tokom procesa odreivanja kolektivnih ciljeva koji su jako vani za drutvo politike partije pomau u prestvaljanju i objedinjavanju razliitih interesa.Politike partije tokom svog rada, kampanja i promocija uveliko utiu na proces politike socijalizacije graana drutva, tj. svojim aktivnostima graane politiki obrazuju. Zavisno od toga koji sistem se nalazi u dravi i koja ideologija se prati socijalizacija se lako moe iskoristiti za usaivanje odreenih ideja stanovnicima koji postaju sluge sistema. Takodje pored socijalizacije izuzetno je vazna mogunost da politika partija mobilie to vei broj stanovnitva to bi znailo da ima podrku za ostvarivanje svojih politikih ciljeva. Takav primjer je nastanak socijalistikih partija koje su uspijele da mobiliu veliki broj ljudi prvenstveno radnike klase.Politike parije su jedan od aspekata bez koga mnogi vjeruju da ne bi bilo mogue vriti organizaciju vlasti, tj. savremena drutva ne bi bila u mogunosti da vladaju. U razliitim vidovima politike partije organizuju vlast i time sprovode raztliite politike, takoe vladavina partija donosi sigurnost u vlast, jer najee su lanovi partija sloni i ne postoji velike turbulencije u politikim kretanjima.

2.2. Politika socijalizacijaJedan od pojmova bez kog ne moe postojati politika socijalizacija jeste politika kultura. Pod tim pojmom se podrazumjeva obrazac orijentacije prema politikim objektima, kao to su partija, vlada, ustav, koje se izraavaju u verovanjima, simbolima i vrednostima. Politika kultura se razlikuje od javnog mnjena po tome prema tome to je oblikuju trajne vrijednosti, a ne dnevno reagovanje ljudi na odreene politike i probleme.[footnoteRef:13] [13: E. Hejvud, POLITIKA, CLIO, Beograd, 2004, str.381.]

Politika socijalizacija je stalan proces odgoja i uenja kojim pojedinac usvaja politiku kulturu. Promatranjem, sluanjem i oponaanjem politikih stavova i vrijednosti lanova porodice, prijatelja i osoba koje pojedinac cijeni, on usvaja elemente politike kulture. Uenje odavanja potovanja zastavi, ustajanja na zvukove dravne himne, priznavanja autoriteta politikih slubenika, sve je to dio procesa politikog uenja. Porodica, prijatelji, kola, crkva, sredstva masovnog informisanja (Internet, TV, radio, novine) najvaniji su naini uenja u tom procesu. Politika socijalizacija vrlo je vana za stabilnost politikog sistema. Uspjena politika socijalizacija doprinosi legitimnosti vlasti.Znaajna uloga politike socijalizacije je integracija pojedinaca i grupa u okvire politikog sustava. Socijalizacijom se postie oblikovanje nacionalnog identiteta, stjecanja svijesti o pripadnosti zajednikoj kulturi, ukljuujui i politiku. Njome se posreduju znanja o pripadnosti i dosezima nacije. Osim toga, politikom socijalizacijom stjee se povjerenje u legitimnost poretka. Njome se posreduju znanja i vjerovanja o legitimitetu, politikim ideologijama, svijesti o pravu i politikom moralu.[footnoteRef:14] [14: A. Milardovi, Uvod u politologiju,PAN-LIBER, Osijek, 1996, str.152.]

U samom pominjanju pojma politike socijalizacije moe se zakljuiti da jedna od osnovnih asocijacija na ovaj pojam politika partija koja je sigurno jedan od najvanijih inilaca u izgranji jedne linosti u procesu politike socijalizacije. Sama uloga politikih partija se viestruko prepile sa socijalizacijom, tako da pored nekih od osnovnih nosilaca socijalizacije, kao to su porodica, kola, crkva, veliki uticaj imaju politike partije, koje koristei medije promoviu svoj rad, i svoje stavove sa ciljem da ljude privuku sebi. Naravno to jeste legitimno pravo svakoga i ono se ne moe oduzeti nikome, ali se mora obratiti panja da li se nosioci tih poruka uopte osvru na primaoce i da li koriste pravi nain da prenesu svoje poruke. esto se moe desiti da politike partije ne propagiraju zdrave vrijednosti, i da koriste razliite naine samo da bi privukli graane (birae) tako se naalost stvaraju generacije politiki ne obrazovanih mladih ljudi, koji nisu spremni preuzeti vlast u svoje ruke, sve iz razloga jer politike partije nisu obavile svoj zadatak na nain na koji su trebale, i nisu na pravi nain iskoristile svoju mo.2.3.Kritika politikih partija u BiH i njihove ulogeBosna i Hercegovina je jedna od najkomplikovanije ureenih zemalja na svijetu, ona ima jednu od najveih aministrativnih aparata na svijetu u koju se ubraja 184 ministarstva koliko ima BiH zemlja od 3.5 miliona stanovnika. Postavlja se pitanje kakve politike partije se nalaze u ovoj zemlji i kakvu politiku oni vode? I da li imaju ikakvu ulogu?Jedana od najvanijih informacija za shvatanje ovog pojma jeste da u Bosni i Hercegovini, pa ni u Republici Srpskoj politike partije nisu ukorinjena pria. BiH je u svojoj dugoj istoriji bila dio mnogih carevina i drava, poevi od Duanovog carstva, preko Otomanske imprerije, preko aneksije od strane Austo-ugarke, uspostavljanje Kraljevine SHS/Kraljevine Jugoslavije, a naposlijetku i SFR Jugoslavije. Sve ovo zvui jako zanimljivo, a iz ovih podataka moe se zakljuiti da Bosna i Hercegovina nikada nije bila nezavisna drava, takoe uporeujui sisteme u kojima je funkcionisala moe se vidjeti da ona praktino nikada nije imala pravo viestranaje, tj. obini graani nisu imali pravo da se bave politikom, nego su to veinom bili ljudi postavljeni na odreena mjesta.Prilikom procesa reformi u jednoj za nas velikoj zemlji koja se zvala Jugoslavija, odjednom su graani dobili pravo da biraju i budu birani, tj. u dravu je dospijelo viestranaje, jedan od osnovnih postulata demokratije iako je te 1990. Jugoslavija i dalje bila socijalistika zemlja. Kako je viestranje stiglo u Jugoslaviju, tako je stiglo i u Jugoslaviju u malom, tako su nekada, a esto i sada zvali Bosnu i Hercegovinu, zemlju u kojoj su ivjeli, a i danas ive Srbi, Hrvati, tada muslimani, a danas Bonjaci. Graani su dobili prve zvanike izbore koji su odrani 18. novembra 1990. godine, na tim izborima su pobijedile stranke koje e kasnije da vode graanski rat u BiH, najvie glasova su imali SDS (Srpska Demokratska Stranka), SDA (Stranka Demokratske Akcije) i HDZ (Hrvatska Demokratska Zajednica). Nakon svega godinu dana poeo je rat u BiH koji je oznaio kraj viestranaja. Oformljene su Srpska Republika, BiH i Republika BiH, i sve do potpisivanja Dejtonskog sporazuma 1995. godine nije bilo naznaka da e se situacija popraviti. Jasno je da je uloga politikih partija u to vrijeme bila da okupi itave nacije, tj. pripadnike jedne etnike grupe da bi ostvarili svoje ciljeve.Nakon dugog rata je uspostavljen mir, a sa mirom je u BiH opet dola toliko oekivana demokratija, ma kakva ona izgledala u izdanju za Bosnu i Hercegovinu, ovu razruenu zemlju je trebalo obnoviti, a na izborima 1996. godine nekoliko mjeseci poslije okonanja sukoba, trebali su se, a i odrali su se izbori u BiH. Stranke koje su vodile rat su pobijedile, i nije bilo nekih naznaka da e se ista promjeniti, u periodu koji slijedi bilo je bezbroj previranja i politikih potresa, ali su oni polako poeli jenjavati, stranke su poele vie brinuti za svoje birae i njihov standard, iako je glavna tema i dalje bio rat. Postratna BiH nikada nije bila ista SRBiH, jer vrijeme je bilo drugaije.Jedna od najunosnijih profesija koju je ovjek u BiH mogao da izabere je da bude politiar, jer u ovakvoj zemlji u kojoj ima zakona, ali nam institucije koje e asno i poteno raditi svoj posao najlake je ukrasti od naroda, uvijek se moglo izai na miting, priati lai i biti izabran, za demagoge je u antikoj grkoj postajala kazna smrti ili kazna progona, u BiH za demamagoge postoji samo nagrada, mogunost da sa svojim esto ne postojeim preduzeima uzmu novac od ionako siromane zemlje. Pojedinci koji osnivaju politike partije nemaju zapravo vie ciljeve, niti ideje kako da obinim graanima bude bolje, njihov najvei cilj je da njima bude bolje i da oni kroz politike partije ostvare vlast, a naposlijetku korist za sebe i nekolicinu oko sebe. Ne lie li onda Bosansko-Hercegovaki politiari na oligarhe koji upravljaju resursima jedne zemlje. Parlamentarizam je u ovaoj zemlji samo nain da se stranakim piunima da funkcija, kako bi opet donijeli korist stranci i njenom vladaru. Naravno nije sve toliko crno, postoje dobri primjeri, primjeri ljudi koji se bore za narod, i onih koji imaju viziju, ali takvih je malo, a ovi koji su ve prihvatili pozicije ne namjeravaju uskoro sii sa njih. Postavlja se jedno pitanje, da li je ovoj zemlji potrebna revolucija!? Ili se mi ipak nalazimo u tranzicionom periodu, i da su sa graanima i stranke u tranziciji, da li e se one izvui iz tranzicije i nastaviti da ive ili e ih konano zamjeniti pravi ljudi? Niko nije vjean, pa ni politike partije, a ni njihovi lideri, samo to neki svojom totalitarnom vlau uvaju svoju funkciju ne slutei da time tonu, a neki su prohodniji i poveavaki mogunost da isplivaju.

3.ZakljuakNakon sve prie o politikim partijama potrebno je ovu temu dovesti do kraja, ali i napomenuti da svaka medalja ima dvije strane. Politike partije su se uzdigle prije vie od dvije stotine godina, razvijale su se i modernizovale, nekima su upravljali veliki ljudi, koji su mijenjali ovaj svijet i uinili mu mnogo dobrog, ali tu su bili i oni koji su svijet zavili u crno. Dananje partije nisu ni sline onima koje su postojale prije dvije stotine godina, ali ni dananji svijet nije isti. Danas nadu daju mladi ljudi koji svojim idejama pokreu ovaj svijet.esto se napominje da mladi ne ele biti dio politikih partija, to je donekle i tano, ali isto tako mladi su nali novi nain da se izraze. Druga strana medalje politikih partija su graanske inicijative, i udruenja graana, takozvane Ne Vladine Organizacije (NVO), ovaj sektor je krenuo u obraun sa svima onima koji truju i zagauju ovu planetu. U njemu se rijetko nalazi profit, za razliku od politikih partija, i zato ovo i jeste nada, da e se iz toga izroditi nove politike partije i novi lideri koji e na pravi nain oblikovati ovu planetu. U pogledu na Bosnu i Hercegovinu, stvari se polako mijenjaju, i ona polako napreduje, graanski sektor se udruuje sa strankama u nadi da e zajednikim snagama uspijeti pogurati zemlju naprijed.

Literatura koriena za seminarski rad:

1. VLADIMIR Goati, Politike partije i politiki sistemi, Centar za monitoring-CEMI, Podgovrica, 2007.2. BRACO Kovaevi, Sociologija, Pravni fakultet Banja Luka, 2007.3. NENAD Kecmanovic, Elementi vladavine, igoja, Beograd, 2011.4. N. Kecmanovic i B. Vrani, Koncepti i problemi politike teorije, igoja-FPN, Beograd,2009.5. ENDRU Hejvud, Politika, CLIO, Beograd, 2004.6. GRUPA AUTORA, Parlamentarna skuptina Bosne i Hercegovine,PSBIH, Sarajevo, 2010.7. ANELKO Milardovi, Uvod u politologiju,PAN-LIBER, Osijek, 1996.

Seminarski rad iz predmeta SociologijaTema rada: Politike partije kao drutvene grupeMentor: prof. Dijana MizdrakAutor: Sran PetkoviStudent Fakulteta Politikih nauka, Univerziteta u Banjoj Luci.U Banjoj Luci, Decembara 2013.

10