Socijalna interakcija i komunikacija

Havelka Nenad: Socijalna percepcijaod 11 – 33 strane

Pitanja...

Šta je socijalna interakcija? Ko su nosioci interakcije? Akteri i njihovi medjuodnosi

Kakva interakcija može biti? Kako ciljevi određuju karakter socijalne interakcije?

Kojim sredstvima se ostvaruje socijalna interakcija?Od čega zavisi spremnost za interakciju?

Socijalna interakcija

Široko značenje socijalne interakcije Zavisi od kriterijuma i složenosti

sagledavanja problema

Postojanje interakcije ukazuje: Pripadnost entiteta istom socijalnom prostoru Tendencija da se uspostavi medjuzavisnost

izmedju entieta

Učesnici u socijalnoj interakciji

Učesnici u socijalnoj interakciji mogu biti osobe, male grupe, organizacije, institucije, velike društvene grupe, globalne zajednice i razne vrste njihovih asocijacija.

Opšti naziv za učesnike ili aktere u socijalnoj interakciji je SOCIJALNI ENTITET ili jednostavno – ENTITET

Entitet mora imati dva svojstva za interakciju: da ima razvijenu unutrašnju strukturu (osobine ličnosti, inteligencija, stavovi, vrednosti,... za individue; delovi i odnosi izmedju delova za grupe)da je poseban ili autonoman dinamički sistem

Učesnici u socijalnoj interakciji

Razlikujemo individualne entitete, to su osobe ili pojedinci i multi-individualne entitete, to su grupe,

organizacije Interakcija među grupama, organizacijama i drugim

multiindividualnim entitetima operativno se ostvaruje kroz ponašanje i delovanje POJEDINACA, OSOBA

Osobe su uvek nosioci – akteri – socijalne interakcije, jedino varira stepen autonomije njihovog ponašanja u odnosu na entitet kojem pripadaju i koji predstavljaju.

Vrste učesnika interakcije

Osnovne vrste učesnika u interakciji su: Osobe Grupe

Razlikujemo Interpersonalnu interakciju Intergrupnu interakciju

Osobe su uvek nosioci interakcije, menja se samo stepen njihove autonomije u odnosu na grupu

Atributivni skupovi

Skup osoba smatramo društvenom grupom ukoliko osobe koje ga čine imaju zajedničke, slične ili iste ciljeve, članstvo, položaje ili uloge i zajedničke norme ponašanja

Iz svega proizilaze ODNOSI medju članovima skupa. Neće svi skupovi biti grupe, ali u odredjenim situacijama može doći do osećanja vezanosti za grupu i definisanja uzajamnih odnosa (navijacke grupe, feministicke grupe, ...) Pol: ženski, muški Vrsta obrazovanja: lekari, advokati Prostorni skupovi: osobe iz jedne ulice, nacija Skup ne čine sve osobe pod imenom Marko

Prijemčivost entiteta – spremnost za interakciju

Osetljivost – sposobnost entiteta da zapaža zbivanja u svom užem i širem okruženju

Selektivnost – diferencira opažena zbivanja prema njihovom značenju, pravi konceptualni sistem i daje mu značenje

Kontrola – na osnovu tumačenja predvidja ishode i posledice

Interakcija može biti:

Formalizovana interakcija (njena efikasnost na duži rok povezana je sa stvaranjem prostora za spontanu interakciju)

Spontana interakcija

Spontana interakcija

SPONTANA INTERAKCIJA je izraz potreba koje se ne mogu zadovoljiti kroz formalizovane obrasce interakcije. Ona ima tri osnovna značenja:

1. Signalno značenje – ona je pokazatelj da kod učesnika postoji motivacija koja se ne uklapa u formalizovano – propisano ili uobičajeno ponašanje

2. Inovativno značenje – ona je izvor novih oblika ponašanja i provera njihove opravdanosti i efikasnosti

3. Permisivno značenje spontane interakcije – ona je vidljiva i objektivna “mera” slobode, autonomnosti učesnika, kao i fleksibilnosti celog sistema...

Spontana interakcija se dovodi u vezu sa nizom vrednosti kao što su ljudske slobode, demokratija, tolerantnost...

Formalizovana interakcije

Svrsishodna interakcija teži prevazilaženju stihijnosti i stabilizovanju odnosa među učesnicima, što zahteva:

1. Utvrđivanje zajedničkih ciljeva 2. Standardizacija osnovnih obrazaca ponašanja3. Diferencijacija položaja i uloga 4. Formalizovanje 1, 2 i 3 uspostavljanjem pravila i normi ponašanja. Stabilnost jednog interakcijskog sistema (bilo u dijadi ili velikoj

organizaciji), temelji se na osetljivosti na promene samih aktera i/ili okolnosti spremnosti da u skladu sa tim promenama menja ustaljene i

formalizovane obrasce ponašanja stvaranje prostora za spontanu interakciju

Ciljevi interakcije

Svaka socijalna interakcija je – bar u očima jednog od aktera – svrsihodna...

Kriterijum za razlikovanje

modaliteta socijalne interakcije je

ODNOS IZMEĐU CILJEVA

sa kojim akteri ulaze u interakciju.

Ciljevi interakcije

Po sadržaju ciljevi aktera mogu biti Različiti, slični i isti, irelevantni

Po načinu ostvarivanja mogu biti: paralelni – postižu se kroz KOAKCIJU ili naporednu

aktivnost (žeteoci u polju, daktilografi, radnici na traci) suprostavljeni – postižu se kroz KOMPETICIJU ili

nadmetanje, takmičenje (svi učesnici imaju isti cilj, ali ga može postići samo jedan od učesnika: sportska takmičenja, politički izbori)

zajednički – postižu se kroz KOOPERACIJU ili saradnju (postoji isti, ali zajednički cilj: efiaksnost svakog učesnika ima pozitivnu vrednost za ostale)

Način ostvarivanja je najčešće stvar izbora, odluke, organizacije, ali ponekad i stvar prirode cilja..

Sadržaj interakcijeInterakcija se javlja u svim SFERAMA DRUŠTVENOG ŽIVOTA

LJUDI. Porodica

lokalna zajednica susedstvo

privreda – proizvodnja tržište, finansije

kultura obrazovanje politika

... i mnoge druge – šire ili uže oblasti – su OKVIRI kojim nastaju i razvijaju se brojni i raznovrsni KONKRETNI OBLICI SOCIJALNE INTERAKCIJE

Pitanje je: Koliko sadržaj menja interakciju, koliko je čini posebnom? Da li

neki bazični mehanizmi uvek isti, menja se njihov manifestni oblik?

Sredstva interakcije

Prema sredstvima koja koristi, interakcija može biti:NEPOSREDNA – prostorna udaljenost omogućuje neposredan

kontakt, uzajamno čulno opažanje, neverbalnu i verbalnu komunikaciju

POSREDNA - učesnici su razdvojeni u prostoru i/ili vremenu, kontakt se ostvaruje putem proizvoda njihove delatnosti (pisma, poruke, obaveštenja, dokumenti...) i tehničkih sistema (pošta, telefon, e-mail, internet...)

TEHNOLOŠKI RAZVOJ – razvoj telekomunikacija ili ”daljinskih” komunikacija – smanjio je razlike između neposredne i posredne interakcije i promenio neke bitne karakteristike socijalne interakcije uopšte. Masovni mediji doprinose da ceo svet sve postaje

jedinstven socijalni prostor Za neke tradicionalno neposredne interakcije nije

neophodan neposredni kontakt (školovanje na daljinu...)

Fokus grupe o novim tehnologijamabudućnost bez neposredne interakcije

Prognozira se munjeviti razvoj novih tehnologija internet i mobilni spajaju se u jedan svima dostupan komunikacioni kanal

Protok informacija daleko brži, informacije svima dostupne, a ljudi više informisani, obrazovaniji.

Pesimistične prognoze tiču se emotivnog života, socijalizacije. Otuđenja - i od sebe i od drugih

Sve će biti on line (i posao i ljubav i prijatelji...), a ritam života sve brži. Sve češće korišćenje sajtova za druženje i upoznavanjeSMS poruka umesto “žive reči”Izbegavanje neposredne komunikacijeKomunikacija bez ličnog kontakta

•“Postaćemo zavisni, manje komunikativni. Otuđićemo se.”

•““Biće sve lakše, manje papirologije. Brža komunikacija. Dostupnost informacija veća”+

-“Nosićemo “tegle” na očima. Imaćemo proširene vene od sedenja. Porašće nam

kažiprst od miša, a palac od SMS-a. Bićemo usamljeni, otuđićemo se”

Izvor: ISM, IREX

Komunikacija

Sredstva interakcije

KOMUNIKACIJA je univerzalno sredstvo kojim se ostvaruje socijalna interakcija i

najrasprostranjeniji oblik socijalne interakcijeŠta je komunikacija?

Odgovor zavisi od toga 1. KO su KOMUNIKATORI i 2. ŠTA se koristi kao sredstvo komunikacije?Moguća su najmanje TRI odgovora.

Pitanja

Šta je komunikacija? Šta čini “anatomiju” komunikacije? Koje su osnovne vrste komunikacije? Koji su faktori uspešne komunikacije?

Odgovor zavisi od toga šta posmatramo kao komunikaciju:

Komunikaciju medju ljudima Komunikaciju kod živih bića Komunikaciju kao izraz bilo kog sistema:

biološkog, socijalnog ili tehničkog

http://www.youtube.com/watch?v=X-UsdATXqxUhttp://www.youtube.com/watch?v=utVXZAflESo&feature=related

1. odgovorKOMUNIKACIJA je uspostavljanje veze/interakcije putem SIMBOLA koji

omogućuju prenošenje ZNAČENJA uzajamna RAZMENA ideja i iskustva među ljudima pridavanje ZNAČENJA ponašanju, obrascima

ponašanja

Ako tako shvatimo komunikaciju Komunukatori su ljudi Sredstvo komunikacije je JEZIK kao najrazvijeniji

simbolički sistem (verbalna, lingvistička komunikacija) Sadržaj komunikacije su informacije, ideje, misli,

značenja, iskustva, osećanja...

2. odgovorKomunikacija je svaka aktivnost koja pojedinca ili grupe pojedinaca

dovodi u MEĐUSOBNU VEZU – u interakciju veza se uspostavlja ne samo putem SIMBOLA već i

putem SIGNALA/ZNAKOVA Signalno uspostavljanje veze postoji i kod LJUDI i

kod ŽIVOTINJA (simboli su specifično ljudsko sredstvo komunikacije)

Prema složenosti moguće je razlikovati tri tipa komunikacije (Hebb i Thompson)

Komunikacija putem signala

1. REFLEKSNA – automatska reakcija na draž, nema dokaza o nameri aktera da izazove promenu u ponašanju drugog, ali drugi akter reaguje (kod ptica i životinja - krik “znak” na uzbunu...)

2. SVRSISHODNA ali nesintaksička – pošiljalac signala prati reakcije primaoca i podešava svoje ponašanje... Kao da postoji namera da ostvari određeni efekat (kod ptica ženka oponašajući “slomljeno krilo” privlači pažnju grabljivice, dok mladunčad ne postane sigurna)

3. SINTAKSIČKA – javlja se kod ljudi, zasniva se na sposobnosti kombinovanja znakova – simbola i signala, kao i brzog rekombinovanja.

Dake, drugi odgovor glasi: komunikacija je interakcija posredovana ZNAKOVIMA komunikatori mogu biti ljudi i životinje (organizmi

– jedinke i grupe)

Komunikacija putem signala

Šta je ZNAK?

To je draž koja nešto zamenjuje, stoji umesto nečega –

umesto objekta, pojave, zbivanja... na koju se ne reaguje prema njenim fizičkim

svojstvima, već se reaguje na značenje koje joj se pripisuje (“kašljucanje” ne ukazue na upalu grla, već na želju da se obrati pažnja..., zevanje)

VRSTE ZNAKOVA Prirodni: izraz lica, glasa Veštački: slova, brojevi Ikonički: slika, crtež, saobraćajni znak za školu

Koje su FUNKCIJE znakova?Funkcije su:1. Ekspresivna – izražava unutrašnje stanje (smeh, plač, krik)2. Apelativna – signali koji izazivaju pažnju (jauk, kašalj)3. Reprezentativna – predstavlja stvari, pojave, zbivanjaPrema funkciji, vrste znakova su

SIMBOLI – reprezentacijska ili signifikativna funkcija (simboli su znakovi koje koristimo da označavamo stvari, odnose, ideje, doživljaje, i druge različite sadržaje)

SIGNALI – ekspresivna funkcija (izraz unutrašnjeg stanja organizma)

VRSTA ZNAKOVA definiše VRSTU KOMUNIKACIJE

VERBALNA ili lingvistička

JEZIK – najrazvijeniji simbolički sistem

GOVORNAPISANA

Tu su još:PARALINGVISTIČKA –

znaci koji se dodaju govoru – brzina, ritam, intonacija...

IKONIČKA – znaci u vidu crteža, likova, plastike, predmeta

NEVERBALNA ili ekstralingvistička, zasnovana na signalima

KINEZIČKA – znakovi su razni pokreti: facijalni- ekspresija, mimika, telesni

PROKSEMIČKA – prostor, odnosi u pr. 1. Fizička blizina2. Raspored u prostoru – položaj,

orijentacija pogleda3. Teritorijalno ponašanje – pravo na

prostor, “uljezi” – personalni p. (“mehur”)

3. odgovorKOMUNIKACIJA je informativno- tehnološki proces utemeljen na

komunikacijskom inženjerstvu, teoriji informacija i kibernetskim modelima,

koji uključuje određene komponente:1. POŠILJAC – sistem sa izlazom, inicijator komunikacije2. PRIMALAC – sistema sa ulazom, odredište, primalac komunikacije3. MEDIJ – posrednik u komunikaciji KANAL prenosa (govor, štampa, telefon) SREDASTVA prenosa (prir. jezik, vešt. kod)4. PORUKA – sadržaj i forma, ono što se komunicira (saopštenje...), - kodirana informacija, podatak, ideja...

5. ISHOD – efekat kod primaoca, diferencirana reakcija, dokaz da je došlo do komunikacije

Informatička šema komunikacije

Komunikatori su SISTEMI – osobe, životinje, tehnički uređaji

prenos* Izbor KODA * Dekodiranje* Kodiranje PORUKE * Interpretacija poruke

* ISHOD: promena informisanosti i/ili ponašanja

Sredstvo komunikacije je KOD – jezik, sistem signala, simbola

IZVOR MEDIJ ODREDIŠTE

Šta kažu TRI ogovora

1. najuži: prenošenje i razmena značenja putem simbola- komunikatori su ljudi

2. širi: uključivanje signala – komunikatri su ljudi i životinje

3. najširi: uključivanje elektronskih impulsa– komunikatori su ljudi, životinje i “mašine”

Značaj komunikacije ¾ budnog vremena Društveni život Učenje, obrazovanje

Pretpostavke uspešne komunikacijeUčesnici – POŠILJALAC i PRIMALAC1. Postojanje istog – zajedničkog koda

Socio-kulturne razlike (rečima se pridaju različita značenja) Profesionalne razlike (stručni termini) Međugeneracijske razlike Kontekstualne razlike (emocionalna raspoloženja, socijalna situacija)

2. Kompetentnost učesnika Individualne razlike (intelektualne sposobnosti, složene poruke) Unutrašnje smetnje (umor, bolest) Uticaj nesvesnih ili delimično svesnih mehanizama

3. Motivacija da se uspostavi komunikacija (M. Marković) Ulaganje potrebnog napora Uvažavanje zajedničkih pretpostavki Razumna mera tolerancije Iskreno težiti tačnoj interpretaciji Uvažavanje objektivnih argumenata Uzdržavanje od primedbi i ispoljavanja emocija

Pretpostavke uspešne komunikacije

Poruka treba da sadrži tačne i relevantne informacije ima jasnu strukturu je u skladu sa kodom je prilagođena mogućnostima kanala (usmena, telefonska) Podešena sposobnostima primaoca (deca, odrasli)

Medij – kanal i sredstva • Izabrati adekvatan kanal (nepismene osobe...)• Zaštititi kanal od smetnji (prilikom emitovanja)• Sredstvo komunikacije treba da odgovara karakteru poruke

(gest - usmena izjava – pisana izjava, ugovor)

Ponašanje osobe kao aktera u socijalnoj interakciji

Može imati različite forme (film Up in the air)Personalizovanost – osoba nastupa u svoje ime,

kao autonoman akter, rukovodi se svojim vrednostima i normama. Osobe se osećaju lično odgovornim za svoje postupke i posledice svojih postupaka

IMPERSONALIZOVANOST – nastupa u ime opšteg načela, formalnog položaja i uloge koju ima, zaklanja se iza propisa, oseća se manje odgovornom

Depersonalizovanost – nastupa pod pritiskom, prinudom, naređenjem, izvršava nalog

Interakcija stvara uslove za...

... uzajamno opažanje osoba i

... samo-opažanje aktera

To su sledeće teme...