BOSNA I HERCEGOVINAUNIVERZITET U TRAVNIKUEDUKACIJSKI FAKULTET

POSTDIPLOMSKI STUDIJ MENADŽMENT U UPRAVLJANJU

SEMINARSKI RADIZ

INTEGRATIVNE EDUKACIJSKE PEDAGOGIJE

TEMA: ŠKOLSKE INTERAKCIJE I SOCIJALIZACIJA DJECE SA POTEŠKOĆAMA PRILAGODBE

STUDENT: Sabahudin Šabanović MENTOR: Prof.dr.Refik Ćatić

Travnik, 25.01.2010.godine

1

Sadržaj:

1.Interakcija---------------------------------------------------------------------------------31.1.Interakcija i komunikacija u školi--------------------------------------------------31.2.Interaktivno učenje--------------------------------------------------------------------41.3.Razlike između tradicionalne i interaktivne nastave----------------------------41.4.Obaveze i aktivnosti nastavnika u interaktivnoj nastavi-----------------------41.5.Obaveze i aktivnosti učenika u interaktivnoj nastavi sa socijalizacijom—-52. Mehanizmi psiho-socijalne interakcije u interaktivnom učenju---------------83.Integrisana nastava-----------------------------------------------------------------------93.1.Prepreke u učenju i učešću učenika------------------------------------------------103.2.Podrška različitostima među učenicima-------------------------------------------114.Zaključak-----------------------------------------------------------------------------------115.Literatura-----------------------------------------------------------------------------------12

2

ŠKOLSKE INTERAKCIJE I SOCIJALIZACIJA DJECE SAPOTEŠKOĆAMA PRILAGODBE

1. Interakcija

INTERAKCIJA (lat. inter, actio, radnja, dejstvo)– je komunikacija u kojoj akcija jedne osobe utiče na akciju druge osobe. Komunikacija je proces razmjene misli, osjećaja, i poruka koji se nužno odvija kad god postoji interakcija (međuodnos, međudjelovanje). Komunikacija je dio obilježja pojedinih naroda ili grupa ljudi, pa je u međunarodnim odnosima vrlo važno poznavati kulturu i tradiciju sagovornika da bi se moglo uspješno komunicirati. Zbog toga je komunikacija temelj međuljudskih odnosa. Nivoi komunikacije mogu biti: obiteljske ( komunikacija između članova obitelji), plemenske ( plemićke obitelji koje imaju običaje i standarde komuniciranja), emotivne, racionalne itd … Nivo komuniciranja ima toliko koliko ima i društvenih nivoa. Svaka komunikacija ovisi o kontekstu komuniciranja.U medijima se nerijetko koncept uvođenja interaktivne nastave naziva različitim imenima i najčešći su: interakcija, inteaktivnost, interaktivna nastava, aktivna nastava, interaktivno učenje, interaktivni oblik, interaktivni metod, interaktivne metode rada, interaktivni način rada, interaktivni postupci, moderna nastava, novi način rada, nastavni postupak, tj.interaktivna nastava i dr.

1.1. Interakcije i komunikacije u školi

Odgojno-obrazovni proces je veoma složen i dinamičan te se može promatrati sa više gledišta rukovodeći se najrazličitijim zadacima i ciljevima.Odgoj i obrazovanje bi trebali posmatrati kao jedinstven fenomen nastavnog procesa, te zbog preferiranja obrazovnih zadataka nastave koji se lakše vrednuju i određuju se zapostavljaju njene odgojne funkcije.Uspješni odgoj i obrazovanje uveliko zavise od uspješne komunikacije između nastavnika i nastavnika i nastavnika sa učenikom.U osnovi nastavne komunikacije veoma je bitno postignuće učenika, ako ne bi bilo tako onda bi nastavna komunikacija bila sama sebi svrha.

3

Pod pojmom interakcija podrazumijeva međudejstvo, međuzavist, a pojam komunikacija saopštavanje, veza, ophođenje, opštenje, dodir, saobraćajnica, saobraćaj.Rezultat obrazovnog procesa u posljednje vrijeme sve više zaokuplja društvo, i savremeno društvo smatra da tradicionalna škola koja preferira memoriranje i reprodukciju činjenica ne može razviti kompetencije potrebne za izazove i tempo Europske unije. Savremeno društvo traži promjene a moguće su preko kompetentnih menadžera koji su spremi donositi brze i kvalitetne odluke i preuzimati rizike.Zbog količine znanja veoma je bitno se odrediti prema potrebnoj količini znanja koja će imati svhu upotrebe. Sa prelaskom na cjeloživotno obrazovanje izuzetno je bitno prilagođenje znanja određenim životnim dobima sudionika u nastavi, i prepoznajemo niz kognitivnih, socijalnih, afektivnih i radno-aktivnih kompetencija koje prije nisu bile važne kao danas.Interaktivno učenje nadopunjuje niz nedostataka tradicionalne škole, nije alternativa već nadopuna frontalnom radu, razredno-časnom sistemu i drugim oblicima tradicionalne nastave.

1.2. Interaktivno učenje

U interaktivnom učenju se radi o socijalnoj interakciji gdje se osnovni transfer znanja i iskustva obavlja putem socijalnih kontakata, što i jeste razlika od individualnog učenja, gdje se interakcija ostvaruje na relaciji učenik-gradivo ili učenik-medij, tj.izvor informacije. Kod interaktivnog učenja se radi o socijalnoj akciji u kojoj se učenje odigrava spontano ili organizovano, a kao krajnji ishod relativne promjene u razmišljanju, ponašanju i emocijama.

1.3. Razlike između tradicionalne i interaktivne nastave

Tradicionalna nastava odnosno nastavnik servira učeniku gradivo u vidu nastavne jedinice, naglašava se šta je bitno, šta treba zapamtiti odnosno na šta treba obratiti pažnju. S pozicije konzumenta tradicionalne nastave stečeno znanje je površno.Interaktivna nastava omogućuje da konzumenti nastavnog procesa većim dijelom prolaze samostalno, kroz grupe i grupne radove se diskutuje o materijalu za učenje i zadanim temama, treba pripremiti prezentaciju(ppt), svo članstvo se mora osposobiti za radove na gradivu ili testiranju ili bilo koji zadati zadatak koji uzme grupa.Interaktivnom nastavom učenik preuzima ulogu nastavnika, i odvaja bitno od nebitnog i pronalazi način na koji će vršnjaci shvatiti i naučiti potrebno gradivo.

4

Tradicionalni nastavni sistem odlikuje preopterećenom obilnim gradivom i godinama je razvijao strah kod učenika od neuspjeha i grešaka.Prednost interaktivne nastave je u tome što svi učenici bez obzira na različitosti imaju isti pristup u ostvarivanju prava u obrazovanju. Interaktivna nastava pruža svima da rade i uče bez segregacije ne samo na polnoj, rasnoj, nacionalnoj, vjerskoj, ni po bilo kojoj osnovi.Interaktivna nastava ne da se protivi aktuelnom obrazovanju i isključivanju sa teškoćama u razvoju iz redovnog školskog obrazovanja, nego traga za novim nastavnim oblicima redovne nastave gdje bi bilo omogućeno svim učenicima uključujući i učenike sa posebnim obrazovnim potrebama najpovoljnije oblike uključujući redovno školovanje istih u istom učioničkom ambijentu.

1.4. Obaveze i aktivnosti nastavnika u interaktivnoj nastavi

Jedna od moguće organizacije odgojno-obrazovnog rada je rad na projektima odnosno obradi veće nastavne cjeline. Nastavnik organizuje rad sa učenicima na obradi ne samo jedne nastavne jedinice nego na obradi cjelokupne nastavne teme.U navedenim aktivnostima se prolazi kroz četiri faze rada:- priprema za nastavu,- realizacija projekta,- prezentacija učeničkih radova i - evaluacija radaAktivnost i obaveze nastavnika u interaktivnoj nastavi bi se mogle predstaviti na sljedeći način:- Faza pripreme nastavnika,- Faza realizacije-traje nekoliko dana ili sedmica,- Faza prezentacije i - Faza evaluacije.Interaktivna nastava zahtijeva od nastavnika fleksibilan pristup organizaciji cjelokupnog nastavnog rada, što ga stavlja u ulogu mentora, savjetnika, konsultanta, organizatora.Klasična nastava ima odliku da se nastavnik rijetko priprema za nastavu, jer je poznato da se nastavni plan i program u većini ponavlja iz godine u godinu, dok interaktivna nastava zahtijeva nove situacije pa je potrebna faza pripremanja nastavnika. Nastavnik u fazi pripreme uvijek nanova osmišljaje i projektuje hronološki tok obrade nastavne teme i organizaciju rada, a takva se priprema vrlo često naziva scenarij, u ostalim fazama nastave nastavnik ima ulogu stratega, mentora, koordinatora, usmjeraje učenike tj.navodi na ispravna rješenja.

5

1.5. Obaveze i aktivnosti učenika u interaktivnoj nastavi sa socijalizacijom

Razlike između klasične i interaktivne nastave smo analizirali u pasusu 1.4. u dijelu pripreme nastavnika za interaktivnu nastavu gdje su jasno naznačene razlike odnosno prednosti interaktivne nastave, gdje je učenik centar svih zbivanja odgojno-obrazovnog procesaZbog boljeg prikaza aktivnosti učenika u klasičnoj nastavi i interaktivnoj ćemo izložiti nekoliko faza aktivnosti i obaveza učenika u organizaciji odgojno-obrazovnog procesa.-Faza pripreme,-Faza realizacije,-Faza prezentacije i -Faza evaluacije.

Evidentne su razlike između interaktivne nastave i klasične nastave i ogleda se u sljedećem: inetaktivna nastava uvažava maksimalno angažovanje učenika u neposrednoj socijalnoj situaciji,a klasična nastava ima pasivan tretman prema učenicima u školi.Plodovi uspjeha u inetaktivnoj nastavi se ogledaju u saznajnoj komponenti ličnosti učenika, socijalnoj, emocionalnoj, voljnoj što je i potrebno mladoj ličnosti kako bi se na taj način kvalitetnije osposobljavali i bili konkurentni na tržištu.Obrazovna politike bi trebale da preferiraju interaktivni način predavanja, a škole da omoguće učeniku veću slobodu izbora sadržaja, oblika rada, metoda učenja, vrste aktivnosti kako bi učenik kao građanin imao izraženiju incijativu u rješavanju životnih pitanja.Inovirani obrazovni sistemi bi trebali primjenjivati neophodne pozicije učenika aktivnijeg kreatora nastavnog rada kao i bitnog aktera sopstvenog razvoja u socijalnim okolnostima. Savremeni pedagozi postavljaju sebi a takođe i obrazovnoj politici pitanje što efikasnijeg obrazovanja, koje će biti konkurentno na tržištu, sve bržem koračanju ka Evropskim tokovima, gradeći humane multikulturalne odnose. U konceptu tog obrazovanja traže od pojedinca da prati upravlja promjenama, kao i rješavanje problema lične i društvene prirode.Uvođenje raznih promjena u obrazovanje a posebno koncept interaktivnog modela učenja zasniva se na postavci da socijalni faktor može bitno uticati na tokove i rezultate odgojno-obrazovnog rada, što i jeste novina, jer dosadašnja pedagoško-psihološka teorija i nastava nije predavala značaj faktoru socijalnog okruženja koja ima veliki uticaj na pojedinca kao i na organizaciju odgojno-obrazovnog rada.Uticaj socijalnog faktora na razvoj ličnosti je u prošlom periodu stoljećima različito tumačen, ali nije u potpunosti bio zanemaren.

6

Socijalizacija je složeni proces učenja kojim kroz interakciju sa svojom društvenom okolinom usvajamo znanja, stavove, vrijednosti i ponašanja neophodna za sudjelovanje u životu društva. Jedan od najvažnijih učinaka socijalizacije jeste razvoj ličnosti.Osobine ličnosti su spoj jedinstvenog i zajedničkog iskustva socijalizacije u određenoj kulturi.U vremenu kojem živimo također se pokazuje snažan uticaj faktora socijalne sredine osim koncepcije odgojno-obrazovnog rada uključuje i ponašanje učenika i nastavnika a s tim i na njihove ukupne rezultate u odgojno-obrazovnom radu.Socijalne situacije odražavaju se na školu direktno, kao posljedica društveno-političkih i ekonomsko-krizinih procesa koje su poznate kao ''novi svjetski poredak'' u obliku globalizacije, tranzicije zemalja socijalističkog uređenja, gdje smo i sami bili dio tog socijalističkog raspadom bivše Jugoslavije. Evidentno je da faktor sredine u velikoj mjeri utiče na mišljenje, stavove, kreativnost, motivaciju, kao i na ponašanje većeg broja ljudi, a tako i na nastavnika i na učenika.Socijalne grupe kojima pripadaju pojedinci u većoj mjeri utiču ne na njihovo ponašanje i stavove, nego i na njihovu spremnost za usvajanju novih znanja tokom školovanja, one mijenjaju stavove prema učenju, nastavnom procesu, kao i prema evaluaciji svobuhvatnog školovanja pojedinca.Dosadašnja psihološka saznanja pokazuju da stečena iskustva u socijalnoj i kulturnoj sredini imaju svrhu da objasne pojedinca odnosno njegovo ponašanje. Od veoma bitnog značaja je i socijalno učenje u svajanju stavova, vrijednosti i ponašanja pojedinca što je bitno za odgojno djelovanje.Navođenje ovih konstatacije je veoma važno tj. bitno za multikulturalnost i etničkim mješovitim sredinama.S obzim da u multietničkim sredinama ima problema na polju određenih nastavnih sadržaja određenih nastavnih predmeta zasnovanih na nekim historijskim događajima jedne socijalne grupe i na negativno procjenjivanje istog na drugu socijalnu grupu, kao što je slučaj na našim prostorima.Osnovni problem je i samo da li obrađivai takve sadržaje ili kako pristupiti takvom sadržaju.Osnovni principi ponašanja pojedinca bi trebali u društvu da budu odnosno mogu primijenjeni na ponašanje tj. njegove veće slobode izbora, kako bi se kasnije moglo očekivati od pojedinca-učenika veća inicijativnost kroz rješavanje životnih pitanja tako i njegovo funkcionisanje u društvenoj cjelini.Veoma je važno educirati nastavno osoblje za interaktivni model rada u nastavnom procesu u cilju mijenjanja položaja u nastavnom radu i doprinosu u djelotvornijem radu-harmoničan razvoj ličnosti učenika i potrebno je učenike izvući iz pasivnog u aktivnu ulogu i da budu kreatori nastavnog rada i ličnog razvoja.

7

I nakon izloženog dolazimo do postavljanja pitanja promjena u organizaciji učenja i podučavanja, te pitanja izmjene uloge pojedinca u društvu i mogućnošću realizacijom sa starim modelom organizacije učenja ili je potrebno tragati za novim i novim(dominantno samostalno učenje) iz uže i šire socijalne sredine. Potrebno je i sprovesti istraživanje djelotvorno takve organizacije i utvrditi koji je model prihvatljiviji za učenje.U našim školama učenicima se rijetko pomaže u izboru metode učenja dakle prepušteni su sami sebi i svojim iskustvima(istražuju).Povremeno se dopušta u nastavi učenje na druge načine , rijetko se učenje organizuje van škole(osim rad zadaće), a život je orijentisan na razne komunikacije i interakciju sa drugima.Zaključak na naše obrazovne sisteme bi bio da organizacija učenja ne posvećuje posebnu pažnju, osim pojedinih nastavnika i istraživača, iako izbor metoda je važan faktor za razvoj mlade ličnosti na šta upozoravaju mnogi naučnici. Hauni (2002), navodi da je analizirajući specifičnosti učenja razlika između školskog načina organizacije učenja i učenja izvan škole.Škola daje prednost intelektualnim vještinama, prednost apstraktnim i simboličnim postignućima pred konkretnim, učenje u školi je često namjerno i uključuje namjeru da se nešto nauči.I najbolje pripremljeno dijete za učenje u školi nije jednostavno za život kod kuće.Rogof B. (1996) naglašava da do učenja dolazi kroz učešće u zajedničkim procesima sociokulturne aktivnosti, u kome svi učesnici imaju aktivne ili asimetrične uloge.Navedeni model se razlikuje od jednostranih , proces u kome je jedna strana u pasivnoj ulozi. Ovakvi stavovi su potvrđeni u istraživanju u Centru za istraživanje specijalizovanog obrazovanja i adaptacije na školu gdje je i potvrđena teza o sociokulturnom hendikepu u razvoju djece, provjeravajući da li djeca iz siromašnijeg socijalnog okruženja više doživaljavaju neuspjeh nego djeca iz bolje situiranih porodica.U ocjeni Centra za istraživanje specijalizovanog obrazovanja postojeće školske organizacije konstatuju da tradicionalne školske organizacije se zasnivaju na takmičenju u odnosu na sistem vrijednosti koji nije društveno neutralan, te da djeca mogu uz velike teškoće da se snađu u životu. Provedeni eksperimenti govore o tome i da učenici koji žive u slabijim životnim uslovima mogu se pokazati u smislu inicijativnosti, da im se dopusti da izraze potrebne sadržaje, da sarađuju i da se oslanjaju jedni da druge.Vigotski je proveo istraživanje sa svojim saradnicima na teoriji formalne discipline, i ustanovio da neki nastavni predmeti ne pružaju samo znanja zadržana o tom predmetu, nego da razviju

8

opšte intelektualne sposobnosti, i relevantno se može tumačiti odnos učenja i razvoja, a mnogobrojna istraživanja su suprotna. Dosadašnja iskustva u primjeni metoda učenja ne pokazuju potreban doprinos u razvoju djeteta on gomila znanje putem činjenica, memorisanje sadržaja i sl.,dok kasnije se to odražava na nedostatak za timski i kooperativan rad, koji se sve učestalije primjenjuje u savremenoj proizvodnji.Metode učenja sa drugima odnosno interaktivni oblici komunikacija mogu nadomjestiti nedostatke jednosmjernih akcija koji trenutno pružaju sticanje različitih iskustava kako između aktera u nastavnom radu tako i u intelektualnom i socio-emocionalnom razvoju konzumenta obrazovanja-učenika. Radovi u grupama i radovi u manjim grupama omogućava razvnovrsnost oblika psihosocijalne interakcije.Interaktivnom obliku učenja se može konstatovati da se pruža svesrdna i neskrivena pomoć i socijalizacija sa drugim učenicima u procesu znanja i učenja novog nastavnog gradiva, gdje se kasnije može primjenjivati u saznanja o uticaju socijalne i kulturne sredine za razvoj pojedinca, te očekivati od učenika veći efekat na individualnoj aktivnosti individue-pojedinca u životu.

2. Mehanizmi psiho-socijalne interakcije u interaktivnom učenju.

Funkcionisanje pojedinca u socijalnoj sredini govori i o oblicima psiho-socijalne interakcije, jednom od značajnim području kojim se bavi socijalna psihologija, a koji mogu imati velikog značenja za razumijevanje i koncipiranje odgojno-obrazovnog rada i odgojne komponente u školi, a posebno na razumijevanje i organizacije interaktivnog učenja i nastave.Imitacija je proces psihosocijalne interakcije gdje pojedinac reaguje na isti ili sličan način kao što je to učinio pojedinac prije njega, ona uključuje dvije osobe u radnju.Imitiraju se poznate osobe iz života, filma, sporta, i sl.Postoji namjerna i nenamjerna imitacija.Nenamjerna kod djece se odvija nesvjesno npr.imitacija osmjeha ili gugutanje na majčin pokret ili javljanje.Učenici imitiraju vrlo često svoju učiteljicu,oponašaju njeno oblačenje, dok viši razredi imitiraju poznate estradne umjetnike, glumce, životinje, a srednjoškolci sve što je u trendu estradne umjetnike i sl.Namjerna imitacija se ogleda u sljedećim i to što slično oblačenje, govor, šminka, po načinu šišanja, nošenje sličnih odijevnih predmeta.Pseudoimitacija po autorima navodi sljedeće kada jedan učenik traži da ide u toalet obično za istim se javlja grupa koja će pitati nastavnika za isto, ili slučaj kada u gradskom prijevozu ustane

9

osoba koja treba da izađe na sljedećem autobuskom stajalištu mnogi za njim isti imitiraju pa čekaju.U svjesnoj identifikaciji se pojedinci namjerno svjesno identifikuju sa drugim, jer imaju zajedničke ciljeve u grupi.Emocionalna identifikacija ili empatija ima karakteristiku da pojedinac se suosjeća emocionalno sa drugim pojedincom, obično kada pojedinac tuguje ili situacija radovanja, radosti.Sugestija kao mehanizam psihosocijalne interakcije i obavezno su tu dvije osobe, osoba koja sugeriše s jedne strane i osoba koja prihvata sugestiju s druge strane.Simpatija i antipatija su mehanizmi psihosocijalne interakcije u kojoj se doprinosi da se lakše shvate pojedinci, posebno postupci koji su na emocijama. Zvonarević M. (1978) definiše simpatiju kao emocionalnu privrženost pojedincu ili socijalnoj grupi, određenom stavu ili ideologiji.Antipatija je emocionalna odbojnost sa istim kao i kod simpatije. Simpatija i antipatija imaju u životu imaju značajnu ulogu i nekoliko ćemo napomenuti;-biramo sebi prijatelja,-procjenjujemo postupke i djelovanje drugih,-zauzimamo stavove i podešavamo sopstvenu aktivnost u skladu sa ličnim osjećajem simpatije ili antipatije.Djelovanje simpatije i antipatije u svakodnevnom životu može biti nezgodno jer su elementi čovjekova ponašanja nisu pod direktnim uticajem svijesti.Socijalni pritisak kao mehanizam psihosocijalne interakcije je najlakše shvatiti kao element emocionalne klime koji vlada u grupi odeđenoj ili socijalnoj zajednici, a odražava se u tome da pojedinci ili članovi grupe doživljavaju neprijatnosti ako se ne uklapaju i ne pokoravaju usvojenim normama i pravilu igre grupe ili zajednice.Za ostvarivanje socijalnog pritiska se primjenjuju različita sredstva kao uvjeravanja i sredstva prisile.Za sredstva uvjeravanja se obično koriste savjeti,molbe, pohvale, preporuke i sl. U sredstvima prisile se koriste najčešće prijetnje, obećanje, kazne.Facilitacija i inhibicija su mehanizmi psihosocijalne interakcije koji mogu i pozitivno i negativno da utiču na aktivnosti pojedinca ili određene grupe, koji pojačavaju odnosno smanjuju učinak pojedinca ili grupe.Ficilitacija je oblik psihosocijalne interakcije kada djelovanje drugih izaziva olakšanje i utiče na aktivnost pojedinca, a dok je inhibicija suprotno od fecilitacije gdje se izaziva kočenje aktivnosti pojedinca.Osnova za djelovanje ihibicije je nepovoljno djelovanje emocija, koje mogu da usporavaju i koče pojedinca u svim aktivnostima, zbog prisutnosti drugih pojedinaca.Emocije se kod aktivnosti manifestuju na strah od neuspjeha ili nadi za postizanje uspjeha i zadovoljstva postignutih rezultata, mada i

10

emocije mogu da mobilišu i energiju za uspjeh koja je potrebna za postizanje boljih rezultata ili lošijih rezultata.Inhibicija podstiče strah od neuspjeha dok fecilitacija vjeru u uspjeh.

3. Integrisana nastava

Terminom ,,integrisana nastava’’ (integration of instruction/learning) ili ,,integracijanastave’’ označavaju se mnogi integracioni procesi u nastavi i školi, kao što je ,,integracija nastavnih sadržaja, integracija učenika u obrazovne grupe, personalna integracija nastavnika u timskom radu, integracija djece s teškoćama u razvoju u redovno školovanje, integracija škole i društvene sredine, integracija obrazovanja i odgoja i dr.Postoje još i nazivi: cjelovitost, sintetičnost, jedinstvenost, sinektičnost te i dijalektičnost nastave’’ (Pedagoški leksikon, 1996, str. 2001).U stručnoj literaturi i školskoj praksi često se pojam inkluzivna nastavapoistovjećuje sa pojmom nastava u kojoj se integrišu djeca sa lakšim teškoćama u razvoju i učenju, za što ne postoje pedagoško-didaktički niti logički argumenti.Kako je opšte značenje termina integracija (integer, lat.- netaknut; sav, čitav; te integrirati, tegriram tat. –integrare 1.upotpuniti; održati u potpunosti, Klajić, 1978, str. 598) povezivanje dijelova, komponenti u funkcionalnu cjelinu sistema ili procesa, inkluzivna nastava se razlikuje od integrisane nastave po tome što ne omogućuje samo socijalnu interakciju učenika sa preprekama u učenju i učešću (tj. pojedinca s teškoćama u razvoju i obrazovanju, darovitih...), već i stalno podsticanje, praćenje i evaluacija sticanja znanja, formiranja vještine, razvoja sposobnosti i ostalih individualnih potencijala u zoni bliskog razvoja do ličnog maksimuma.

3.1. Prepreke u učenju i učešću učenika

Umjesto termina učenici sa preprekama u učenju i učešću do nedavno jeupotrebljavana neodgovarajuća sintagma učenici sa posebnim potrebama.Uobičajena sintagma ,,posebne obrazovne potrebe’’ manje je adekvatna jerimplicira etiketu koja može dovesti do smanjenih očekivanja, skretanja pažnje sa izvora spoljašnjih teškoća (obrazovna politika, školska organizacija, program, međuljudski odnosi, pristupi nastavi i učenju...), zanemarivanja problema drugih učenika bez etikete i do rasipanja napora škole da bi odgovorila na razlike među učenicima različitih kategorija sposobnosti, iskustava, etniciteta, itd.Kada se apostrofiraju prepreke za učenje i učešće pažnja se usmjerava na ono što bitrebalo učiniti da bi se unaprijedilo obrazovanje za svakog učenika. Teškoće nastaju upravo kada učenici naiđu na prepreke u učenju i učešću nastale u lokalnoj zajednici, u funkcionisanju škole, u interakciji učenika sa sadržajem učenja i sa načinima poučavanja,itd.Smanjivanje prepreka za učenje i učešće učenika obuhvata pokretanje svih resursa u

11

školi, u porodici i društvenoj sredini. Postoji više resursa podrške učenju i učešću nego što se koristi u bilo kojoj školi ili bilo kom okruženju. Kao i prepreke, i oni se mogu naći u učenicima (u pokretanju i usmjeravanju učenja, u međusobnoj podršci...); u roditeljima ili starateljima (u inteziviranju saradnje sa školom, podršci djeci, pedagoškom obrazovanju...); u pozitivnim promjenama školske kulture, politike i prakse; u pojačanoj podršci društvene zajednice...U upoznavanju prepreka i resursa u školi mogu biti korisna pitanja: Koje su prepreke za učenje i učešće? Kako ih umanjiti? Ko se sa njima susreće? Koji su dostupni resursi za prevazilaženje prepreka za učenje i učešće? Kako mobilisati dodatne resurse?Prepreke za učenje i učešće su i razne vrste hroničnih oboljenja i ometenosti upsihofizičkom razvoju učenika. Ometenost se može odrediti kao dugoročno ograničenje fizičke, intelektualne ili senzorne funkcije. Škola ne može mnogo učiniti da riješi problem takve smetnje. No, ona može mnogo učiniti u smanjenju predrasuda, diskriminatornih stavova, netolerancije različitosti, itd. Medicinski model poima teškoće u učenju kao posljedice individualnog nedostatka ili ometenosti djeteta, te preferira upotrebu termina,,posebne obrazovne porebe’’. Socijalni model obrazovnih teškoća i ometenosti podrazumijeva da prepreke za učenje i učešće mogu postojati u prirodi ambijenta ili proizlaziti iz međuzavisnog odnosa učenika i njegovog okruženja (nastavnika, ostalih učenika, roditelja, školske politike, kulture, socijalnih i ekonomskih uslova...). Po tom modelu takve spoljne prepreke učenju i učešću učenika mogu se otklanjati u školi koja se razvija kao inkluzivna i u inkluzivnoj društvenoj sredini.

3.2. Podrška različitostima među učenicima

Pod pojmom PODRŠKA RAZLIČITOSTIMA MEĐU UČENICIMApodrazumijevaju se sve aktivnosti u školi koje na potrebe učenika odgovaraju, tj. koje povećavaju učešće svih učenika u odgojno-obrazovnom procesu. Pružanje podrške pojedinim učenicima samo je dio pokušaja da se poveća učešće svih učenika. Indivudualna podrška može povećati aktivno, nezavisno i efikasno učenje, kao što može doprinijeti poboljšanju nastave za širu grupu učenika. Primjeri podrške su kada nastavnik priprema nastavu imajući u vidu aktiviranje svih učenika, a uzimajući u obzir njihova različita predznanja i načine učenja, ili kada učenici pomažu jedni drugima na času. Ukoliko su nastavne aktivnosti tako koncipirane da podržavaju učešće svih učenika, potreba za individualnom podrškom u učenju i učešću učenika se smanjuje.

4.ZaključakU navedenim i izloženim mehanizmima školske interakcije i psihosocijalne interakcije u većem dijelu imaju uticaj nego u manjem na socijalizaciju ličnosti odnosno učenika.Naše obrazovne politike bi trebale malo više paženje da posvete interaktivnom načinu organizacije rada u školama jer bi se malo po malo krenulo za tržištem rada Evropske unije s tim bi bili blizu konkurentnosti. Učenje bi se zasnivalo na konkretnijim zadacima, a

12

učenika bi bio centar sveg deševanja, dok bi nastavnik koji bi se trebao educirati imao ulogu mentora, usmjerivača, savjetnika, navoditelja na ispravna i najbolja rješenja, s obzirom da je u našim obrazovnim sistemima dosta stari nastavni kadar koji se obrazovao po starom modelu koji u današnje vrijeme ne može pratiti trendove. Doista, svi znamo da su školski sistemi tromi i spori u informatičkom dobu trostruko su neučinkovit, učenici se podučavaju po starom pruskom modelu koji od njih stvara buduće zaposlenike, a znanje koje im daje često je na tržištu rada neupotrebljivo postaju nekonkurenti i njihovi se životi zasnivaju na gubljenju vremena te prihvataju drugačija zanimanja od onog za šta su se školovali .Pravi i ispravan način da bi se poboljšao kvalitet učenja i podučavanja u našim odgojno-obrazovnim sistemima je inetaraktivno učenje s kojim bi se postigao cilj a to je značaj na timskom radu, pravilan socio-emocionalni razvoj djeteta, rad u grupama, te da učenici kreiranjem novih nastavnih sadržaja postignu očekivane aktivnosti i rezultate.Sreća ispunjenog života svakog djeteta a posebno u razvoju uveliko zavisi od starta u životu.A sve bi se moglo ostvariti putem interaktivnog učenja koje i jeste pravo učenje za život i naša nastojanja i istrajanost u narednom periodu.

Djelotvornim poučavanjem nastavnik pokreće, podržava (motiviše), usmjerava,integriše i formativno evaluira procese i dinamizme opažanja, mišljenja, osjećanja tvoračke mašte, pamćenja, stvaralaštva, jačanja volje i karaktera, formiranje vrijednosnih orijentacija i produktivnog ispoljavanja učenika sa preprekama u učenju i učešću (sa tzv. posebnim potrebama), darovitih, prosječnih i svih ostalih pojedinaca u svim etapama savremene inkluzivne nastave.

6.Literatura:

1. Refik Ćatić, Amna Ćatić, ''Strategije učenja i poučavanja'' XBS Banja Luka, 2009.

2. Biondić, I. ''Integrativna pedagogija. Odgoj djece s posebnim potrebama'' Školske novine, Zagreb, 1993.

13