Sıfatlar (Ön Adlar) Sıfatlar (Ön Adlar)

www.edebiyatogretmeni.net

İyi insan, üç çocuk, bulanık su, bazı kitaplar, hangi ev...İyi insan, üç çocuk, bulanık su, bazı kitaplar, hangi ev...

Adların önüne gelerek onları çeşitli yönlerdenniteleyen ya da belirten

sözlerdir.

Örneklerde de görüldüğü gibi sıfatlar, bir adın önüne

gelerek onu niteleyen,belirten, çeşitli yönlerden

gösterip sınırlayan bir sözcük çeşididir.

Bir sözcüğün sıfat görevi kazanabilmesi için mutlaka

bir adın ya da zamirin önüne gelerek onu nitelemesi ya da

belirtmesi gerekir.

Görevlerine Göre Sıfatlar

Görevlerine Göre Sıfatlar

Bir adın önüne gelerek onu durum,renk ve biçim

yönünden gösteren onu çeşitli özellikleriyle

belirleyen bir sıfat çeşididir.

Bir adın önüne gelerek onu durum,renk ve biçim

yönünden gösteren onu çeşitli özellikleriyle

belirleyen bir sıfat çeşididir.

Niteleme SıfatlarıNiteleme Sıfatları

uzun boy, dar giysi, geniş salon (biçim)

mavi gömlek, siyah pantolon, gri bulutlar(renk)

çalışkan öğrenci, yaşlı adam, solgun yüzler (durum)

Adların önüne gelerek onları işaret, belgisizlik, soru ve sayı yönünden gösterip belirten bir sıfat

çeşididir.

Adların önüne gelerek onları işaret, belgisizlik, soru ve sayı yönünden gösterip belirten bir sıfat

çeşididir.

Belirtme SıfatlarıBelirtme Sıfatları

Belirtme sıfatları, adları belirtmedeki farklılıklarına göre kendi içinde dört ana gruba ayrılarak incelenir :

bu ev, şu sokak, o yıllar, öteki kapı, diğer elbise,

beriki adam

a)İşaret Sıfatları

Adları işaret yoluyla gösterip belirten bir sıfat

çeşididir.

İşaret Zamiriİşaret Zamiri

İşaret sözcükleri, bir adın önüne gelerek onları işaret yoluyla gösterirse,

işaret sıfatı; bir adın yerini tutacak biçimde kullanılırsa, işaret zamiri olur.

O kitabı ben de okudum.O kitabı ben de okudum. İşaret Sıfatıİşaret Sıfatı

Onu, ben de okudum.Onu, ben de okudum.

İşte bu adam. ( İşaret sıfatının anlamını pekiştirir.)İşte bu adam. ( İşaret sıfatının anlamını pekiştirir.)

“İşte” sözcüğü doğrudan işaret sıfatı olarak kullanılabileceği gibi bir işaret sıfatının başına gelerek

onun anlamını pekiştirebilir.

İşte Halep, işte arşın. (İşaret sıfatı.)İşte Halep, işte arşın. (İşaret sıfatı.)

Bir adın önüne gelerek onu sayı, ölçü, miktar yönünden tam ve

kesin olarak değil de aşağı yukarı, belli belirsiz bir

biçimde gösteren sıfat çeşididir.

Bir adın önüne gelerek onu sayı, ölçü, miktar yönünden tam ve

kesin olarak değil de aşağı yukarı, belli belirsiz bir

biçimde gösteren sıfat çeşididir.

b) Belgisiz Sıfatlarb) Belgisiz Sıfatlar

Öğretmen, her insana güvenilmeyeceğini söyledi.Öğretmen, her insana güvenilmeyeceğini söyledi.

Birkaç soruma cevap veremedi.Birkaç soruma cevap veremedi.

Birçok sorunum var, hangisini çözeceksin?

Birçok sorunum var, hangisini çözeceksin?

Kimi insan, artık böyle düşünmüyor.Kimi insan, artık böyle düşünmüyor.

Bütün çocuklar güzeldir.Bütün çocuklar güzeldir.Fazla mal göz çıkarmaz.Fazla mal göz çıkarmaz.

Birkaç kitap okumakla adam olunmaz.

!!!“Her, birkaç, hiçbir, herhangi, bir, biraz”

gibi belgisiz sözcüklerinden sonra gelen

adlar çoğul eki almadan kullanılır.

Her insan böyle düşünmez.

Bazı çocuk ders çalışmayı sevmez.

“Bütün, kimi, bazı” belgisiz sözcüklerinden sonra gelen

adlar tekil de çoğul da kullanılabilir.

Bütün ağaçlar çiçek açtı.

Kimi kitaplar işe yaramaz.

Testte yalnızca bir soruyu çözememiş.

“Bir” sözcüğü, bir adın önüne gelerek ona “herhangi bir” sözcüğünün

anlamını katarsa belgisiz sıfattır; “tek” anlamını katarsa, sayı sıfatı olur.

Bir bayram onu ziyaret edelim. Belgisiz sıfatBelgisiz sıfat

Sayı sıfatı

Bir adın önüne gelerek onu soru yoluyla gösterip belirten,

bir sıfat çeşididir.

c) Soru Sıfatları

Soru sıfatları, adların özelliklerini, sayısını,

yeriyle ilgili açıklamaları soru yoluyla gösteren bir

sıfat çeşididir.

Babası ne iş yapıyormuş?

Nasıl bir ev istiyormuş?

Sınıfta kaç öğrenci vardı?

Oraya hangi yoldan gidilir.

Asansör kaçıncı kata çıktı .

Soru sözcükleri, bir adın önüne gelerek, onu soru yoluyla

belirtirse soru sıfatı; bir adın yerini tutacak şekilde kullanılırsa soru zamiri; bir eylemin önüne gelip onun anlamını pekiştirip

sınırlarsa soru zarfı olur.

Buralarda ne dolaşıyorsun?

Çocuk ne işle uğraşıyor ?Soru sıfatı

Çarşıdan sana ne alayım?Soru zamiri

Soru zarfı

Hangi okula gittiğini bilmiyorum.

Soru sıfatları, her zaman cümleye soru anlamı vermez.

Hangi okula gidiyormuş?

(Soru anlamı verir.)

(Soru anlamı vermez.)

Sayı adlarıyla sayı adlarından “-inci, -ar(-er), -ız(-iz)”

ekleriyle türemiş sözcükler bir adın önüne gelerek, o adı, sayı

yönünden gösterip belirtirse, sayı sıfatı olur.

c) Sayı Sıfatları

Ayrıca, “ilk” ve “son” sözcükleri sıralama bildirdiği için adların

önünde yer almaları halinde sayı sıfatı olur.

Sayı sözcükleri, aslında bir addır. Bunlar, bir adın önüne

gelerek kullanılırsa, sıfat olma özelliği kazanır.

İki kişi yolda önünü kesmiş. Sıfat Ad

İki, bir doğal sayıdır. Ad

bin lira

Asıl Sayı Sıfatları

Adların sayısını gösterir.

beş kalem

üç çocuk

ikinci sınıf

Sıra Sayı Sıfatları

Sayı sözcüklerine ”-inci” eki getirilerek onlara sıra anlamının verilmesidir.

dördüncü kat

üçüncü sokak

Üleştirme Sayı Sıfatları

Sayılara “-ar, -er” ekinin getirilmesiyle onlara

paylaştırma ve eşitlik anlamı veren bir sıfat çeşididir.

ikişer elma yüzer lira birer elbise

yüzde elli kar, üçte bir hata, yüzde on şans...

Kesir Sayı Sıfatları

Adların kesir bildiren sayılarla gösterilmesidir.

beşiz bebekler

Topluluk Sayı Sıfatları

Sayı sözcüklerine “-ız, -iz” ekinin getirilmesiyle onlara topluluk anlamı veren bir

sıfat çeşididir.

ikiz çocuklar

Yapılarına Göre

Sıfatlar

iki sandal, eski yüzler, bu ev

Basit Sıfatlar

Kök durumunda olan sıfatlardır.

bulanık su, bitkin yüzler, kapıdaki nöbetçi, susuz yaz

Türemiş Sıfatlar

Ad ya da eylem tabanlarına çeşitli yapım eklerinin

getirilmesi ile oluşan sıfatlardır.

Birden çok sözcüğün, birleşmesinden oluşan sıfatlara yapıları yönünden bileşik sıfat

denir.

Bileşik Sıfatlar

Bileşik sıfatlar iki grupta incelenir:

Anlam olarak bir tek kavramı gösterdiği için biçimce bileşik

yazılan sıfatlardır.

1. Kaynaşmış Bileşik Sıfatlar

yalınayak çocuklarboşboğaz kadınlar

Biçimsel olarak ayrı yazılmalarına karşın belli bir kurala bağlı olarak anlamca kaynaşmış olan sıfatlardır.

2. Kurallı Bileşik Sıfatlar

Kurallı bileşik sıfatlar genel olarak şu yollarla yapılır :

Sıfat tamlaması sıfat tamlamasıBüyük kapı-lı ev güzel göz-lü kız Sıfat Ad Sıfat Ad

Bir sıfat tamlamasında tamlanan durumundaki ada

“-lı, -li” ekinin getirilmesiyle:

Sıfat tamlaması On yıl-lık bekleyiş

Sıfat Ad

Sıfat tamlaması iki ay-lık süre

Sıfat Ad

Sayı sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamalarında tamlanan

durumundaki ada -lık, -lik ekinin getirilmesiyle:

Takısız ad tamlaması Mermer sütun-lu saray Sıfat Ad

Bir takısız ad tamlamasında, tamlanan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin

getirilmesiyle :

Takısız ad tamlamasıderi mont-lu çocuk Sıfat Ad

Bir sıfat tamlamasında adla sıfatın yeri değiştirilerek

ada üçüncü tekil kişi iyelik eki (-i, -si) getirmesiyle :

yıkık duvar (duvarı yıkık ev)Sıfat tamlaması

Kırık cam (camı kırık pencere )Sıfat tamlaması

baba-dan kalma ev Sıfat Ad

El-den düşme dolap Sıfat Ad

Ayrılma (-den) durum eki almış bir addan sonra kullanılan

ad eylemler birleşik sıfat oluşturur :

Sıfatlarla İlgili

Özellikler

Sıfatlarla İlgili

Özellikler

Kişi adlarının başında veya sonunda ya da hem başında hem de sonunda

kullanılabilirler.

San (Unvan) SıfatlarıSan (Unvan) Sıfatları

İnsan adlarıyla birlikte kullanılır. İnsanların rütbe, derece ve sosyal

durumlarına göre onların adlarına eklenen saygı,

tanıtma sözcükleridir.

Bekir Sıtkı BeyDamat Ferit PaşaDoktor Ahmet BeyProfesör İsmail HakkıGazi Osman Paşa

Niteleme sıfatları, iki şekilde pekiştirilir:

Sıfatlarda PekiştirmeSıfatlarda Pekiştirme

Niteleme sıfatlarının anlamını güçlendirmek amacıyla onların

pekiştirilmesidir.

Tertemiz ev,bembeyaz gömlek,upuzun boy, masmavi deniz

Niteleme sıfatındaki ilk ünlününsonuna “m,p,r,s” ünsüzlerinden

uygun olan biriningetirilmesi yoluyla:

eğri büğrü yollarpırıl pırıl su

irili ufaklı taşlarsarı sarı liralar

İkileme yoluyla :

Niteleme sıfatlarının sonuna -cik, -cek, -ce, (-i)msi ve (-i)mtrak”

eklerinden uygun olan birinin getirilmesiyle

onların anlamlarında ve derecelerinde bir azalma ve daralmanın meydana

gelmesidir.

Sıfatlarda DaralmaSıfatlarda Daralma

büyücek ev (büyüğe yakın)kalınca kitap (kalın gibi)yüksekçe tepe (yükseğe yakın)acımsı biber (acıya yakın)kızılımtrak hava (kızıla yakın)

Tamlayan Tamlanan Sıfat Ad

Sıfat TamlamalarıSıfat Tamlamaları

Sıfatların, adları nitelemesi veya belirtmesiyle oluşmuş

söz gruplarına sıfat tamlaması denir.

Tamlayan TamlananEngin denizSessiz sedasız ortamİşe yaramaz eşyalarBazı insanlarBu fikir

Sıfat tamlamalarında sıfat tamlayan olup önce, ad tamlanan olup sonra

gelir.

Uzun boylu esmer çocuk Tamlayan Tamlanan

Kırmızı elbise, ayakkabı ve çanta Tamlayan Tamlanan

Sıfat tamlamalarında, tamlayan ya datamlanan birden çok kullanılabilir.

Yeşil köşkün lambası T.yan çocuğun masmavi gözleri T.nan

Kareli yatak örtüsüSıfat B.siz ad t.

Bir yaz günüSıfat B.siz ad t.

Sıfatlar, bir ad tamlamasında tamlayan ya da tamlanan görevinde kullanılabilir.

Bir niteleme veya sayı sıfatı,cümlede bir adın önüne gelmezse ya

da çoğul, tamlama ve ad durum eklerinden biriyle

çekimlenmiş olarak kullanılırsa, tür yönünden adlaşır.

Bunlara adlaşmış sıfat denir.

Sıfatların AdlaşmasıSıfatların Adlaşması

Umutsuzlar, başarılı olamaz.

Yaşlı adam ayağa kalktı.Sıfat Ad

Yaşlı ayağa kalktı.

Umutsuz insanlar başarılı olamaz. Sıfat Ad

www.edebiyatogretmeni.net