JACQUES LACAN

BABA-NIN-ADLARI

Franszcadan eviren: Murat Eren

PsikanalizLacan MONOKL

Jacques Lacan (1901-1981)

Baba-nn-Adlar

Jacques Lacan, psikanaliz kuramn ve dnce dnyasn derinden etkilemitir. Kendisine Fransann Freudu diyen ve bilindna dilsel, topolojik, ematik ruhsal aklamalar ve kavramsallatrmalar getiren Lacan, ada eletiri kuramn da derinden sarsmtr. Bir klinik psikiyatr olarak gelenekd yntemler kullanmakla sulanm ve psikanalitik kuramlarla hayat boyunca srecek anlamazlklar yaamtr. 1953te balayan ve genellikle Sainte-Anne hastanesinde verilen nl seminerleri, birok Fransz ve yabanc entelektelin katlmyla Lacann nn byk lde artrmtr. Her seminer neredeyse bir yl sren bir dizi halka ak konferanstan oluuyordu.

Lacan, bu konferanslarn zetlerini yaymlamas iin Jean-Bertrand Pontalise Pontalisi grevlendirmitir. Ayrca damad Jacques-Alain Miller e de seminerlerinin dzenlenmi transkriptlerini yaymlama yetkisi vermi ve bunlarn neredeyse yans kitap biiminde ya da Millerin dergisi Omicar?da yaymlanmtr. Lacanm kltr eletirisi yapmas ve zellikle edebiyat yaptlarn analiz etmeye balamas da dikkatleri zerine toplamasnda ve geni bir entelektel aa hitap etmesinde nemli bir etken olmutur.

1950ler ve 1960larda Lacan; Kojeve, Heidegger, Levi-Strauss,Jean Hyppo- lite, Paul Ricoeur, Althusser, Foucault, Deleuze, Derrida ve Roman Jakobson gibi Parisli ve Parise yakn entelektellerle ilikiler ve polemikler gelitirmitir. Benzersiz tarz ve konumadaki ustalyla yer yer azl bir ironist, nktedan ve iddetli bir geimsize dnm; sylemleriyle de ann bilimlerinin ve zellikle de Freudun bilindn kefiyle oluturduu yeniliki paradigmann sarslmaz bir takipisi olmutur.

Yazarn Monokldaki Kitaplar:

- Benim rettiklerim- Televizyon- Baba-nn-Adlan-Encore, Seminer XX (yay. haz.)

1- Ahmet Soysal / lke Olarak Yaam stne Notlar ya da Mini-Etika

2- Jean-Luc Nancy / Demokrasinin Hakikati

3- Jean-Franois Lyotard / Pagan Eitimler

4- Ahmet Soysal / Birlikte ve Baka I ve II

5- Thomas de Quincey / Immanuel Kant'm Son Gnleri

6- Jean-Luc Nancy / Tanr, Adalet, Ak, Gzellik: Drt Kk Konferans

7- Emmanuel Levinas / Maurice Blanchot stne

8- Michel Henry / Marxa Gre Sosyalizm

9- Arthur Machen / Byk Tanr Pan - En Derindeki Ik

10- Sheckley, Clarke, Doyle, Asimov / Yamuk Bakan ykler (seki)

11 - Marguerite Duras / Ykmak Diyor Kadn

12- Giorgio Agamben / Dnyeviletirmeler

13- Herve Le Tellier / Bar Sonatlar

14- Alain Badiou / Sonlu ve Sonsuz

15- Alain Badiou-Barbara Cassin / Heidegger, Nazizm, Kadnlar, Felsefe

16- Alain Badiou / Tarihin Uyan

17- Dionys Mascolo I Ak stne

18- Peter Sloterdijk / Derrida, Bir Msrl

19- Ahmet Soysal / tkisel Mantk

20- Jean-Luc Nancy / Gitmek/Yola k

21 - Giorgio Agamben / Dispozitif Nedir? Dost

22- Felix Guattari / Franz Kafkann Altm Be D

23- Robert E. Howard / Almuric

24- Christian Bobin / Eksik Para

25- Juan Pablo Villalobos / Tavan Deliinde Fiesta

26- Giovanni Papini / Dsel Konerto Cilt I

27- Herve Le Tellier / Aktan Bu Kadar

28- Peter Ackroyd / Platon Gnlkleri

29- Vladimir Jankelevitch / lm Dnmek

30- Jacques Lacan / Benim rettiklerim

31 - Bernard Stiegler / Politik Ekonominin Yeni Bir Eletirisi in

32- Giorgio Agamben / eylerin areti: Yntem stne

33- Ahmet Soysal / Uzun izgi

34- Giorgio Agamben / Gelmekte Olan Ortaklk

35- Gianni Vattimo-Santiago Zabala / Hermeneutik Komnizm: Heideggerden

Marxa

36- Antonio Negri / Srgn

37- )acques Lacan / Televizyon

38- Ahmet Soysal / Rm/ Sorusu

39- Antonio Negri / Porselen Yapm: Politikann Yeni Bir Grameri in

40- Antonio Negri / Sanat ve okluk

41- A. Badiou, S. Zizek, J. L. Nancy, A. Soysal, G. tak, I. Ergden, J.

Rogozinski, V. elebi, G. S. Tanyldz, B. Stiegler / Direnii Dnmek

42- Hugh Howey / Silo: Wool 1

43- Maurice Blanchot / Bekleyi Unutu

44- G. Willow Wilson / Elif

45- Jean-Luc Nancy / Dnyay Yaratmak ya da Kreselleme

46- Catherynne M. Valente / lmsz

47- Peter Zilahy / Son Pencere - Zrafa

48- Jean-Luc Marion / Grnrn Kesiimi

49- )acques Lacan / Baba-nn-Adlan

MonoKL

Mono Kurgusuz Labirent

YAZININ DOSTLUU

ile

DOSTLUUN YAZISI

Baba-mn-Adlar

Jacques Lacan

Kitabn zgn Ad:

Des noms-du-pere

Editions du Seuil, 2005

Monokl Yaynlar, 2012

Sertifika Numaras: 22834

ISBN: 978-605-5159-16-0

Birinci Basm: 2014 Ekim Franszcadan eviren: Murat Eren

Kitap Editr: Volkan elebi

Datm: Krmz Kedi

Bask: Pasifik Ofset Ltd.ti.

Cihangir Mah. Gvercin Cad. No:3/l

Baha Merkezi A Blok Kat: 2

Haramidere - stanbul

Sertifika Numaras: 12027

Tel: 0212 412 17 77

MonoKL Yaynlar Uur Mumcu Mah. Sere Sok. No:33 D:3

Kartal - stanbul

e-posta: editor@monokl.net

www.monokl.net

JACQUES LACAN

B ABA-NIN-ADLARI

Franszcadan eviren: Murat Eren

MONOKL

indekiler

Uyar.................................................................................................................. 11

Simgesel, mgesel ve G erek............................................................................13

Baba-mn-Adlann a ............................................................................................ 57

Biyo-bibliyografk aklamalar...................................................................... 97

Uyan

Bu cilt, Lacan in, 8 Temmuz 1953 ve 20 Kasm 1963 tarih

lerinde on yl arayla yapt ve grnte farkl trden konulara

dayanan iki konumay, belli sebeplerle, bir araya getiriyor.

"Simgesel, imgesel ve gerek" daha sonra yaplacak adlan

drmayla "Lacan n retiminin (enseignement) kamuoyuna ilk

defa takdim edilmesine damga vuran Psikanalizde szn ve dilin

ilevi ve alan zerine verilen Roma tebligatnn, yaz boyunca, kaleme alnmasndan hemen nce gelir. Bu ilk konferans Lacan n

sonraki otuz yl boyunca gelitireceklerini batan baa kuatarak,

Barromean dm ve onun trevleri biiminde sadece kavram

sal deil ayn zam anda matematiksel ve maddi bakmdan asli konusu/nesnesi haline gelecek olan nl lnn ilk tematik su

numunu oluturur.

Bu konferansn devamnda Baba-nn-Adlar Seminerinin ilk

ve tek dersi bulunuyor. Dramatik bir durumdan - didaktiki (o dnemde, psikanalistler yetitirmeye yetkili psikanalist) mevki

inden dmesinden- dolay kesintiye urayan bu Seminer Ocak

1964'te Ulm sokanda, Ecole normale superieureunyerlekele- rinde Psikanalizin Drt Temel Kavram balyla yeniden ba

layacaktr.

Lacan aniden kesilen Seminerin izleini yeniden ele almaktan

ve hatta verilen tek dersin metninin kendisi yaarken yaymland

n grmekten hep kand. Murad ettii gibi, psikanalizin hakiki

i gc zerine Freudun rtt rty kaldrmas iin Psika-

nalitik sylemin kendisine rza gstermemesinden ve kutsala saygszlk yapt iin bana gelen musibetlerden sonu kararak,

zellikle daha sonraki bir Seminere verdii ironik bir balkla, Les

non-dupes errent1, bundan byle zamanndan nce hakikatleri

kendine saklayaca konusunda arif olanlara uyar iareti verdi.

Oidipus kompleksinin ve baba efsanesinin snrlarnn sorgulanmas, daha ihtiyatl bir ekilde de olsa, yine de seminerlerde

ve yazlarda devam ederek Baba-nn-Adlarnn semptom ve alet takm mertebesine drlmesi raddesine varr (bkz. 2005te yaymlanan, Le Sinthome Semineri).

Bu iki metnin birlikte yaynlanmas kukusuz tarihsel bir pers

pektifle gerekelendirilebilir (kitabn sonundaki biyo-bibliyogra-

f ik aklamalara bkz.). Am a bana bunlar bir araya getirme ka

rar aldran gerek sebep baka yerde: Lacan n kendi yarm-az tarzyla, yar-nkteli, yar-veciz sunduu son retiminde verdii -ve simgesel, imgesel ve gerein tam da hakiki Baba-mn-Adlar

olduunu belirten- ipularn kle almak.

Jacques-Alain Miller

1 Les noms-du-peres [Baba-nm-adlar] ile seste olan bu ifade Aldanmayanlar yanlr/ babo dolar anlamna gelir (.n.).

Simgesel, mgesel ve Gerek

BENM Y DOSTLARIM , yeni Derneimizin bilimsel

denen bu ilk teblii iin tutkudan yoksun olmayan bir balk

setiimi grebilirsiniz.

Bu yzden bu teblii hem benim burada rencim olan

kiilerin iyi bildii, retimim sayesinde imdiden iki yldr

aina olduklar bak alarnn bir zeti olarak hem de psika

naliz almalar iin belli bir ynelime bir tr nsz ya da giri olarak deerlendirmenizi sizden rica edip, nce af dileyerek

balayacam szlerime.

Dorusunu sylemek gerekirse, iki yldan beri retimi

min konusu olmu olan Freud metinlerine dnn, bana

ya da daha ziyade birlikte alm olan hepimize, insani ger

eklie dair Freudcu deneyim tarafndan yaratlandan daha

btnsel bir kavray olmad ve kaynaklara dnmek ve bu

metinleri kelimenin tm anlamlarnda idrak etmek gerektii

ynndeki hep daha kesin olan fikri verdiini sanyorum.

Birlikte tek ve ayn eyi oluturan psikanaliz teorisinin ve

ayn zamanda tekniinin bir tr daralmaya ve, dorusu, deerden dmeye maruz kaldn dnmekten kendimizi ala

mayz. Bunun sebebi aslnda byle bir doygunluk seviyesinde

kalmann kolay olmamas.

rnein Kurt Gren Adam gibi bir metni, bu akam size sunacaklarmn temeli ve rnei olarak almay dnyor

dum. Ama bu konuda geen yl bir seminer vermi olduum halde, dn btn gnm bu vakann tamamn yeniden oku

yarak geirdim ve size bu konuda, yaklak bile olsa, bir fikir

vermenin burada basite olanaksz olduu ve yaplacak tek e

yin geen ylki seminerimi gelecek yl tekrar yapmak olduu duygusuna kapldm.

Bu sene Fare Gren Adam metni etrafnda yapm olduu

muz alma ve kaydettiimiz ilerlemeden sonra, szn etti

im bu harika metinde grdklerim, geen sene, ilke olarak,

rnek olarak, bu sra d metin tarafndan salanan karakte

ristik dnce tipi olarak vurguladm eyin, Anglo-Sakson

dilde sylendii gibi, yalnzca basit bir yaklam, baka bir deyile yetersiz bir ilk giriim olduunu dnmeye sevk etti

beni. Sonu olarak, bu akam yalnzca, insani gerekliin

asli dzlemi ( registre) olan ve simgesel, imgesel ve gerek diye

adlandrlan bu ok ayr dzlemin karlatrlmasnn ne

demek olduu stne birka ey sylemeye alacam.

1ncelikle bir ey gzmzden kamayacaktr, o da ana

lizde znelerimizdeki (sujet) tm bir gereklik paynn gz

mzden katdr. Bununla birlikte, hastalarnn her biriyle

ilgilenirken bu Freudun gznden kamyordu ama elbette

bir o kadar da onun kavray gcn ve kapsamm ayordu.

Fare Gren Adamndan, onu hastas olan dier kiilikler

den ayr tutarak sz etme tarz bizi arpacaktr. Onda ince, zeki

ve kltrl bir adamn kiiliinin bulunduu sonucunu ka

rarak onu ilgilendii dier kiiliklerle ztlatrr. Kurt Gren

Adamndan bahsettii zaman bu hafiflese de, yine bundan

sz eder. Ama dorusu tm bu deerlendirmelerin altna im

zamz atmak zorunda deiliz. Kurt Gren Adam vakasnda

yle pek de sekin biri sz konusuymu gibi grnmez. Ama

Freudun onu zel bir vaka olarak ayr bir tarafa koymas ar-

pcdr. Dorasna gelince, ondan bahsetmeyelim bile, ama onu

neredeyse sevmi olduu sylenebilir.

Freudun kiilikleri tartp bierken bavurduu bu do

rudan unsur bizi fazlasyla etkilemekten geri kalmaz. Bu, bir

yandan, hastalkl olma dzleminde (registre morbid) ve hat

ta btnyle hastalkl kategorisine girmeyen hastalarla ana

litik deneyim dzleminde her daim uramamz gereken bir

eydir. Bu, her zaman bir yanda tutmamz gereken ve eitim amacyla analize girenlerin seimini yapmak gibi ar bir y

kn altna giren bizlerin deneyiminde zellikle mevcut olan bir unsurdur.

Seimimizi yaptktan sonra, nihayetinde ne diyeceiz?

Sz edilen tm ltler gz nne alndnda -y i bir ana

list olmak iin nevrotik olmak m gerekir? Birazck m? ok

mu? Kesinlikle hayr, peki ya hi nevrotik deilse?- sonuta, hibir metnin tanmlayamayaca ve kiisel nitelikleri -yani,

bir hastada cevher var m yok mu, bu hasta, inlilerin dedii

gibi, She-un-ta m, kymetli bir insan m yoksa Sha-ho-yet mi, deersiz bir insan m diye ifade edilen u gereklii- deer

lendirmemize yol aan bir yarg ediminde bulunurken bize

rehberlik eden bunlar mdr? Bu kesinlikle deneyimimizin snrlarn oluturan bir eydir.

Analizde mevzu bahis olan nedir? Hastayla gerek bir ba m, yani belli bir biimde ve kendi llerimize gre onun

gerekliini tanmak m? Analizde ilgilenmemiz gereken ey

bu mudur? Kesinlikle hayr, hi tartmasz baka bir eydir.

Hi durmadan kendimize sorduumuz ve analitik deneyime

dair bir teori sunmaya alanlarn kendilerine sorduu soru

ite budur. Hastalarda bu denli derin dnmler yaratacak,

tm dierlerinden farkl olan bu benzersiz deneyim nedir? Bu

dnmler nelerdir? Bunlarn asl sebebi nedir?

Yllardan beri, analitik reti bu soruya yant vermek iin

gelitiriliyor. Sradan insan, halktan insan btnyle szlerle

vuku bulan bu deneyimin etkililiine ok fazla aryormu

gibi grnmez, esasnda gayet hakldr da, nk gerekte, bu

deneyim ie yarar ve onu aklamak iin yle grnyor ki ncelikle alarak onun ileyiini ispatlamamz gerekir sadece. Konumak, imdiden analitik deneyimin can alc yerine gir

mektir. Gerekten de tam bu noktada nce u soruyu sormak

gerekir: Sz, yani simge nedir?

Aslnda daha ziyade bu sorudan kanldna tank olu

yoruz. Ve bu soruyu azmsaynca, analizin kendine zg i glerinde ve unsurlarnda yalnzca, bir dizi yaklamla, znenin davranlarn ve alkanlklarn dntrmeye ynelik

aralar grnce, hzla baz glk ve kmazlara vardmz

saptyoruz. Bu dorultuda ilerleyince, kukusuz bunlara ana

litik deneyimin btnsel deerlendirilmesinde bir yer bulma

noktasna kadar gidemeyiz, tersine daima bizi kstekleyen ve

dolaysyla analizi gerekte olduundan ok daha fazla usd- ym gibi grnen bir deneyime dntrmeye meyleden

belli sayda bulankla doru daha fazla gideriz.

Yaknlarda analitik deneyime katlan ka hastann, deneyimleri hakknda kendilerini ilk ifade etme biimlerinde,

onun usd niteliinden bahsettiini grmek arpcdr, oysa

tam tersine, yle grnyor ki bundan daha saydam bir teknik herhalde yoktur.

Elbette, bir analizde her ey bu dorultuda ilerler, hasta

ya dair az ok ksmi birok psikolojik grle dolar taarz,

onun byl dncesinden bahsederiz, analitik deneyimde

ok canl biimde karlalan ve tartmasz kendi deerleri

olan her trden dzlemden sz ederiz. Buradan yola kp,

analizin kendisinin byl dnce dzleminde ilediini

dnmeye tek bir adm vardr ve ncelikle asli soruyu -Sz/ konuma (parole) deneyimi nedir? Szn z ve sz al verii nedir?- sormaya ve ayn zamanda analitik deneyim me

selesini gndeme getirmeye karar verilmediinde bu adm

hemen atlr.

Bize ncelikle analize dair ilk teorilerde sunulduu haliyle

deneyimden balayalm. Analitik deneyimde uratmz u

nevrotik nedir? Bu deneyim srasnda ne olup biter? Bilinten bilindna geite durum nedir? Haz ilkesi diye adlandrd

mz dengeye hayat veren gler nelerdir?

Hzlca gidersek, Bay Raymond de Saussure ile birlikte,

hastann kendi dnyasn sanrladm (halluciner) syleyece

iz. Hastann aldatc tatminleri elbette, nesnelerini sadece ve

sadece gerekte bulan tatminlerinden baka bir mahiyettedir. Bir semptom, al ya da susuzluu, onlar tatmin eden besin

lerin yenilip iilmesi dnda asla kalc biimde dindirmemi- tir. Hi phe yok ki, rnein doal ya da suni k uykusun

da grdmz gibi, snr durumlarda hastann yaamsallk

dzeyinde genel bir d meydana gelebilir, ama bu ancak,

geri dn olmayan zararlar getirmeksizin srmesi mmkn

olmayan bir evre olarak tasarlanabilir. Nevrotik bozukluklarn geri dndrlemezliinin kendisi, onda ierilen tatminlerin

ekonomisinin baka bir mahiyette olduunu ve sabit organik

ritimlere, bunlar bu tatminlerden bir blmn idare etseler

bile, son derece az bal olduuna iaret eder. Bu, benim -eer bu szce kendisine uygun gelen tm ierimler tannrsa-

imgesel diye nitelendirmekte olduum nesne trn ieren

kavramsal kategoriyi tanmlar.

Bu temelden hareket edilince, bu imgesel tatmin dzeni

nin ancak cinsel alanda bulunabilecei kolayca grlr.

Tm bunlar analitik deneyim iin sadece bir n kouldur.

Ve gidiatn, diyeceim o ki, bizzat analitik deneyimin kendisi

tarafndan teyit edilmesi, snanmas, balatlmas zorunlu ol

mu olsa bile, bu artc deildir. Deneyim bir kez yaand

m, vaziyet kusursuz bir kesinlikte grnr. Libido szc

aslnda sadece, imgelerin belli bir edeerlii ya da metabolizmas olduuna iaret eden geri dndrlebilirlik mefhumunu

ifade eder. Bu dnm kavramsallatrmak iin, enerjiyle

ilgili bir szck gerekir. Libido szc bu ie yarar. Sz ko

nusu olan, pek tabii, hayli karmak bir eydir.

mgesel tatmin, elbette, Demetriosun fahie rahibeye sahip olduunu dleyerek tatmin olmas gibi basit bir olgu de

ildir, her ne kadar bu vaka btn iinde yalnzca zel bir vaka

olsa da. ok daha ileri giden ve biyologlarn, zellikle cinsellik ve reme alannda, igdsel dngye ilikin olarak szn

ettikleri tm deneyimlerle kesien bir unsur sz konusudur.

Cinsel dnglerdeki nrolojik duraklar ilgilendiren, henz

kesinlikten yoksun ve pek ihtimal dhilinde olmayan incelemeler bir kenara braklrsa -k i bunlar yaplan incelemeler

arasnda en salam olanlar da deildirler zaten-, bizzat hay

vanlarda bu dnglerin, esas itibaryla imgesel mahiyette olan

baz tetikleyicilere, tetikleme dzeneklerine baml olduklar

kantlanmtr. gdsel dngler, bunlarn snrlar ve tanm

zerine yaplan incelemelerde en ilgin olan ey, bir etki ret

meye elverili en dk seviyeyi belirlemek zere belli sayda releaser [uyarc] snandnda, aratrmaclar hayvanlarn sz

konusu cinsel davran dngsndeki uzuvlarnda suni olarak ereksiyon [harekete geme] yaratmay baarmlardr.

in asl u ki belirli bir davran dngs ierisinde, belli

sayda yer deitirme (deplacement) belli koullarda her za

man vuku bulabilir. Gerekten de biyologlar hastalarmzda

grlen septomlardaki birincil cinsel sorun ve ba etkenleri

ifade etmeye yarayan kelimenin kendisinden -yani yer dei

tirmeden- baka terim bulamamlardr. rnein, bir kavga

dngsnn ortasnda, aniden gsteri yapan bir davran

sahnesinin meydana geldiini gzlemleriz. Kularda, savalardan biri birden tylerini perdahlamaya balar.

Bu konuda baka bin tane rnek verilebilir. Burada bunlarn hepsini sayacak deilim. Az nceki rnek sadece bu yer

deitirme unsurunun cinsellie bal davranlar dzeninin

ba etkeni olduu konusunda size bir fikir vermek iindi. Ku

kusuz, bu fenomenlerin ortaya kmas sadece hayvanlarla

snrl deildir. Ama Lorenzin besleme dngsnde imgenin

ilevleri zerine yapt almalar, imgeselin burada cinsel davranlar alanndaki kadar nemli bir rol oynadn gste

rir. nsanda, esas itibaryla ite bu ikinci dzeyde karlarz

bu fenomenle.

Bu sunumu, hayvanda yer deitirmi igdsel davran

unsurlarnn bize simgesel bir davrann taslan verdiini

syleyerek noktalayalm. Hayvanda simgesel davran olarak

adlandrlan ey, byle bir davrann yer deitirmi bir kesitinin toplumsallam bir deer almas ve hayvan topluluu

na belli bir kolektif davran iin nirengi noktas salamasdr.

Bylece, bir davrann imgelere ynlendirilmesi ve bir baka

zne iin sahip olduu kendine has imge deeri onu doal bir

ihtiyacn tatminini salayan dng dnda yer deitirmeye

elverili kld zaman, bu davrann imgesel hale gelmesinin

mmkn olduunu ne sryoruz. Buradan hareketle, nevrotik davrann igd ekonomisi dzeyinde aydnlatlm

olduu sylenebilir.

Neden hep cinsel davrann sz konusu olduuna gelin

ce2, ksa aklamalar dnda buna geri dnmeme gerek yok.

Bir erkein bir terlii grnce boalmas bizi artmad gibi,

bu terlii einin ona kar daha hazr hissetmesi iin kullanmasna da hi armayz, ama hi kimse, bir terliin, bir bireyin

ani ve iddetli aln -hatta ar olanm bile- yattrmasna

yarayabileceini kesinlikle aklna getirmez. Ayn ekilde, srekli uramamz gereken, dlemlerdir/fantazilerdir (fantas-

me). Tedavi dzeninde, hastann ya da znenin analiz esna-

2 Yani yer deitirm enin altnda neden hep cinsel davrann yattna gelince ( .n .).

smda analistin cinsel organn azna almak gibi bir fantazi sz

konusu etmesi nadir deildir. Bu, onun yaam hikyesinin arkaik bir dngsne dhil edeceimiz bir unsur mudur? Yoksa

bunu nceki bir yetersiz beslenme dnemine mi sokmalyz? ok aktr ki, bu tarz fantazilere atfettiimiz bedene katma

( incorporatif) niteliine hi aldrmakszn, byle bir eyi asla aklmza getirmeyiz.

Bu ne demektir? Pek ok anlama gelebilir. Aslnda, imgeselin, analiz edilebilir olann alanyla kartrlmasnn pek

mmkn olmadm grmek gerekir. Orada imgesel ilevden baka bir ilev olabilir. Analiz edilebilir olan, imgesel analiz

edilebilir olanla kartrld iin kar karya gelmez imge

selle; imgesel ne analiz edilebilir olann btndr ne de analiz edilendir.

Her ne kadar bu hayli nadir grlse de, verdiimiz fetiist rneini tekrar el alalm. Burada bir tr ilkel sapknln sz konusu olduunu kabul etsek bile, benzeri vakalarla kar

lamak imknsz deildir. Varsayalm ki hayvanlar leminde

bulduklarmza benzer imgesel yer deitirmelerden biri sz

konusu olsun. Baka bir ekilde sylersek varsayalm ki terlik

burada kesinkes diil organn yer deitirmesi olsun, nk

fetiizm erkekler arasnda ok daha sk grlr. Bu ilkel veriye dair bir ayrntlandrmay temsil edebilecek hibir ey olma

sayd, u ya da bu sapkn saplant ne kadar analiz edilebilir deilse o kadar analiz edilemez olurdu bu da.

Tersine, bir azna alma fantazine yakalanm olan hasta ya da zne vakasna geri dnelim yeniden. Burada, tamamen

farkl bir anlama sahip baka bir ey sz konudur. Kukusuz bu fantazinin, imgesel olan, yani cinselliin ilkel oral bir evresine

saplanmay temsil ettii dnlebilir, ama azna alan bu ki

inin yapsal/kurucu bir aza alc olduunu sylemeyeceiz.

Bunu sylerken unu kastediyorum: Sz konusu fantazi ya da

imgesel unsur, analizde ancak ortaya kt ana bal olarak

deer bimemiz gereken simgesel bir deere sahiptir yalnz

ca. Gerekten de zne her zaman itiraf etmese de, bu fantazi su yzne kar ve skl onun analitik diyalogun bir annda

ortaya ktn gstermeye yeter. fade edilmek, sylenmek, bir eyi simgelemek -diyalogun iinde ortaya kt ana gre

bambaka bir anlam olan bir eyi simgelemek- iin vardr.

yleyse bu ne anlama gelir? ncelikle, analiz edilebilir bir fenomen olmas iin, bir fenomenin bir yer deitirmeyi

temsil etmesinin, baka bir deyile imgesel fenomenler iin

de yer almasnn yeterli olmad anlamna gelir. te yandan, bir fenomenin ancak kendisinden baka bir eyi temsil ederse analiz edilebilir olduu anlamna gelir.

2Bahsedeceim konuya, yani simgecilie (symbolisme) gir

mek iin unu syleyeceim: Analizde imgesel ilevlerin ok

geni bir blmnn, aa vurduklar fantaziye dayal gerek ile olan ilikisi, po hecesinin3, ifade ettii ounlukla basit biimli vazoyla ilikisinden farkl deildir. Polie [Polis] ve

Poltronda [dlek], po hecesi elbette bambaka bir deere

sahiptir. Bir vazo [Pot], po hecesini simgelemek iin kullan

labilir, ama polie ya da poltron terimlerinde ise, ona, sa

dece kelimeyi tamamlamaya ynelik heceler olarak grlecek

eit derecede imgesel olan baka terimler eklemek gerekecektir ayn zamanda.

Analitik al verite sz konusu olan simgeseli ite bu ekilde anlamak gerekir. ster gerek semptomlar, ister edim hata-

3 Franszca pot kelimesi mlek, tencere, kap vs. ya da vazo anlamlarna gelir ve ke

limedeki t harfi okunmadndan po diye telaffuz edilir (.n.).

lan ister Freudun onun [semboliin] asli gereklii diye atfta

bulunduu, orada srekli bulduumuz ve yeniden bulduu

muz herhangi bir ey olsun, sz konusu olan daima simgeler;

dil iinde rgtlenmi ve dolaysyla dilin bizzat yapsnn e

deerlisi olan, imleyen ile imlenenin4 eklemlenmesinden ha

rekede ileyen simgelerdir.

D bir muammadr deyii bana deil Freuda ait. Sempto

ma gelince, onun da bir dil gibi yaplanm ve rgdenmi bir

eyi ifade ettii gerei, aralarndan en basit olan semptomdan

hareket edersek, her zaman cinsel bir etkinlie edeer -ama

asla tek anlaml bir edeer olmayan- bir ey salayan histerik

semptom dolaysyla yeterince aktr. Tersine, semptom her

zaman ok anlamldr, st ste binmitir, ar belirlenmitir ve

ksacas, tam olarak imgelerin dlerde ina edildii gibi ina

edilmitir. Burada simgelerin bir araya gelmesi st ste binme

si sz konusudur, bu ise tonu, yaps, cinaslar, ritimleri, tns

ayr ayr nemli olan iirsel bir cmle kadar karmaktr. Her

ey deiik dzeylerde vuku bulur ve dilin dzenini ve dzle

mini andrr.

Kkensel olarak dilin ne olduunu anlamaya almazsak,

bunun nemi belki bize yeterince grnmeyecektir.

Hi kukusuz, dilin kkeni sorusu, rgtl, kolektif ya da

bireysel sayklamalara en elverili konulardan biridir. Bizim il

gilendiimiz byle bir ey deil. Dil vardr, oradadr. Meydana

km bir eydir. Bir kere meydana kt m, artk ne zaman ya

4 aretletiren ile iaretletirilen [ed.n.].

da nasl baladn, o var olmadan nce durumun nasl oldu

unu asla bilemeyiz.

Ama yine de, belki de kendini dilin en ilkel biimlerinden

biri olarak sunmu olan eyi nasl ifade edebiliriz? Parolay dnn. Bu rnei bilerek seiyorum nk dilden bahsedildii

zaman, yanlg, onun anlamlamnn (signification) belirttii

ey olduuna inanlmasdr. Ama hayr, durum hi de bu de

ildir. Elbette bir eyi belirtiyor (designer), bu dzeyde belli bir

ilev yerine getiriyor. Ama parolann tam da anlamndan tamamen bamsz bir ekilde seilmi olmas gibi bir zellii var.

Ama ya bu anlam aptalcaysa? Skolastik yle cevap verir

-asla cevap vermemek gerekir tabii: byle bir szcn an

lam, onu dile getiren kiiyi, onu bu szc kullanmaya iten

soruya tekabl eden u ya da bu zellie sahip olarak belirt

mektir. Bakalar, rnein iyi seilmediini nk rnein bir uzlam iinde verildiini syleyecektir. Bu ise onu daha da

iyi hale getirir. te yandan, parolann, en basitinden ldrlmenizi engellemek gibi ok deerli meziyetlere sahip olduu

yadsnamaz.

Dilin bir ileve sahip olduunu ancak byle dnebiliriz.

Yrtc hayvanlar arasnda doan -k i ilkel insanlar herhalde

byleydiler ve modern insanlar temel alarak yargda bulunursak, bu hi de akla uzak deildir- parola, gruptaki insanlarn

tannmasn deil, grubun kurulmasn salayan bir eydir.

Dilin ilevi zerine kafa yorabileceimiz bir baka alan

daha vardr. Akn aptalca dili. Bu ise esrimenin son kaslma

snda, ya da tersine, bireylere bal olarak gnlk rutin iin

de, seks partnerini birdenbire en baya bir sebzenin ya da en

iren bir hayvann adyla arma alkanlndan ibarettir.

Bu, anonimlik korkusu meselesine temas etmekten kesinlikle

uzak deildir. Bu gibi hayvan adlandrmalaryla ya da az ok

totemik dayanaklarla fobide de karlalmas bouna deildir.

nk bu ikisi arasnda ortak bir nokta vardr. nsani zne, az

sonra greceimiz gibi, zellikle bir ba dnmesine aktr ve

bundan kurtulmak iin, akn bir eyler yaratma ihtiyac du

yar. Bu, fobinin kkeni asndan nemsiz deildir.

Bu iki rnekte, dil zellikle anlamdan yoksundur. Simgeyi

imden (sign)5 ayran eyi, yani simgenin insanlar aras ilevini

en iyi burada grrsnz. Burada dille birlikte doan ve sz

cn doru biimde dile getirilmi sz haline gelmesinden

sonra iki ein ncesine gre farkl olmalarna sebep olan bir

ey sz konusudur. Szckler buna yarar, bunu size en basit

rnekler zerinden gsterdim.

Dahas bunlarn doyurucu rnekler olmadm sanmakla

hata edersiniz. Gerek parola durumunda gerek sevgi belirtisi

olan szcklerde tam olgunlua erimi bir ey sz konusudur.

Diyelim ki, rencilik hayatnzn sradan bir annda bir ak

am yemeinde yine sradan hocalarnzla yaptnz olas bir

sohbette birbirinize sylediiniz eylerin anlam sokakta ya da

otobste denk geldiiniz karlamalarda yaplan sohbetlerde-

kine edeer bir karakter tar -bu kendinizi tantmann bir yo

5 aret [ed.n.].

lundan baka bir ey deildir, ki bu da dilin, s essizce elden ele ge

en silinmi paraya benzediini syleyen Mallerme yi dorular.

Buradan yola karak, nevrotik kii analize geldiinde ne

olup bittiine bakalm.

nk o da bir eyler sylemeye balar. Bir eyler syler ve eer balangta bu syledikleri az nce andm pek arl

olmayan szlerden baka bir ey deilse, bunlarda [sylediklerinde] yle ok alacak bir durum yoktur. Bununla birlikte, bir eyler temelde farkldr, nk analiste bo ve basmakalp eyler anlatmaktan baka bir amala gelmitir. Beyhude olmayan bir eyler imdiden duruma dhil olmutur, nk sonuta, aramaya geldii ey onun kendine has anlamdr (sens).

Burada bir eyler gizemli bir biimde onu dinleyenin ahsna yerletirilmitir.

Kukusuz nevrotik, alimallah, kendi yaradlna gre, bu deneyime doru, bu kkensel yola doru ilerler. lk bata doktorun roln oynamas, analisti bilgilendirmesi gerektiini sanr. Elbette, gndelik deneyiminizde, sz konusu olann bu deil, ama konumak olduunu ve tercihen dncelerini bir sraya sokup onlara dzen vermeden, yani kendini, pek bilinen bir narsisizme gre, muhatabnn yerine koymaya almadan konumak olduunu syleyip onu gereince bilgilendirerek dzeltirsiniz.

Nihayetinde, nevrotie dair sahip olduumuz anlay udur ki onun semptomlarnda sessizlie boulmu bir sz yatar, bu szde belli bir dzeni bozan, hadi syleyelim, belli sayda ihlal

ifade edilir, bunlar, kendi balarna, iinde yer aldklar olum

suz dzeni [acmasz dnyay] yksek sesle sularlar. Simge

dzenini canl biimde gerekletiremedii takdirde, zne, bu ihlallerin ikameleri olduu, dzenden yoksun imgeler yaratr

(realiser).

Her hakiki simgesel ilikide ilk bata araya girecek olan

budur.

Konutuu zaman znenin ilk olarak ifade ettii ey, direnler diye adlandrdmz dzlemdir, ki bu da ancak, erken

deneyime dair imge ya da imgelerin, analistle birlikte yaanan analitik durum iinde, burada ve imdi gereklemesi olarak

yorumlanabilir. Tm diren teorisi de gerekten de ite bunun

zerine ina edilir, ama nce semptomun ve analiz edilmesi

mmkn olan her eyin simgesel deerinin en bata tannmas

gerekir.

Fakat deneyimin karlat ey, tam olarak simgenin gereklemesinden baka bir eydir. Bu, znenin analitik deneyim

iinde bu imgesel referans hic et nutc tesis etme ayartsna kaplmasdr. Biz buna znenin analisti kendi oyununa dhil

etme giriimleri diyoruz. Fare Gren Adam vakasnda gr

rz bunun rneini, yle ki farelerin yapt ikenceye dair b

yk takntl hikyesini anlatrken, znenin, burada ve imdi,

Freudla birlikte, hikyeye keskin tadn veren imgesel sadist-a- nal ilikiyi gerekletirme ynndeki giriimini -Freud gibi,

hemen olmasa da abucak- fark ederiz. Freud, bizzat znenin yznde fizyonomik olarak kendini gsteren ve ele veren ve

farknda olunmayan bir zevkin verdii korku diye niteledii bir eyin sz konusu olduunu byk bir igryle kavrar.

Analitik deneyimde ortaya kan diren unsurlarnn l-

lebildii, olduklar gibi koyulabildikleri an kukusuz analiz

tarihinde belirleyici bir andr. Tarih vermek gerekirse bu an

dan tutarl bir biimde ilk kez, International Journal ofPsycho-

analysisde bu konuda yaynlanan ilk makalelerden biri olan

Reichn makalesinde bahsedilmektedir, ayn esnada Freud

analitik teorinin geliiminde -ben teorisinden baka bir ey

olmayan- ikinci aamay ortaya karmtr.

Bu dnemde, 1920de, das Es [d, o] ortaya kar. Bu sra

larda, simgesel iliki dzeyinde -bunu hep aklda tutmak ge

rekir-, znenin direndiini ve bu direncin, fizikte bir ktlenin

hzlanmaya direndiinin sylenmesi gibi, tedavi (teraptik)

hareketine kart basit bir eylemsizlik olmadm fark etmeye

balarz. Bu diren, insani bir eylem gibi, olduu haliyle, te

rapistin eylemine kart belli bir ba kurar, ama yle bir fark

vardr ki terapistin buna aldanmamas gerekir. Hasta terapiste

gerek bir kii olarak deil, daha ziyade -terapistin yerinde

gerekletirildii lde- ona yanstt belli bir imge olarak

kar koyar.

Aslnda bu szckler merammz ancak yaklak olarak an

latyor.

Saldrgan igd mefhumu da ayn ekilde bu anda doar

ve yine bu anda, libidoya destrudo szcnn eklenmesi ge

rekir, sebepsiz de deildir bu ilave, zira amac, diren biimi

altnda ortaya ktklar halleriyle bu imgesel ilikilerin asli i

levlerini [burada baz kelimeler eksik...] andan itibaren, be-

nin yerine getirdii kendine has ileve bir o kadar bal baka

bir dzlem ortaya kar.

Bene dair tutarl ve derli toplu her analitik mefhumda, be- nin imgesel ilevini kendi kendisine yabanclam znenin

birlii olarak kesin biimde tanmlamak gerektiini sylemek

dnda, bugn ben teorisine girmeyeceim. Benlik, iinde z

nenin kendini ilkin ancak kendine yabanclam olarak tanyabildii bir eydir. Bu yzden kendini ancak benin alter ego

sunu iptal ederek yeniden bulabilir. te bu noktada, bundan

byle saldrganlk (agressivite) diye adlandrlan, saldrdan (agressior) ok ayr olan boyut geliir.

imdi bizim meseleyi iki dzeyde yeniden ele almamz ge

rekir: sz ve imgesel.

Sz, size zet olarak gstermi olduum gibi, aracln asli roln oynar. Araclk gerekletii andan itibaren kar kar

ya bulunan iki ei/partneri deitirir. Baz insan gruplarnn semantik dzeyinde dahi bize verilmi hibir ey yoktur. Bu

konuda Leenhardtn Do Kam o balkl kitabn okuyun.

iddetle tavsiye edilmeye layk bir kitap deil ama olduka

zengin anlatml ve hayli kullanl. Mevzuuyla tantrlma

ya gereksinim duyanlar iin mkemmel bir giri. Bu kitapta,

[Yeni Kaledonyal] Kanak halknda semantik dzeyde olduka zel bir eyin meydana geldiini, yani sz (parole) keli

mesinin bizim bu ekilde adlandrdmzdan ok daha teye giden bir ey anlamna geldiini greceksiniz. Onlar iin

bu ayn zamanda bir eylemdir. Hem zaten bizim iin de, sz

vermek ayn ekilde bir edim biimidir. Ama Kanaklar iin bu

ayrca bazen bir nesnedir, yani tanan bir eydir, rnein bir

demettir. Herhangi bir ey olabilir. Ama buradan hareketle, nceden var olmayan bir ey var olur.

Baka bir aklama daha yapmak gerek. Bu arac sz sa

dece bu temel ve basit dzeyde araclk yapmaz. ki insana

benzerlerinin serabyla kurulan temel saldrgan ilikiyi ama olana verir. Yine onun baka bir ey daha olmas gerekir,

zira eer ona kafa yorulursa, sadece bu aracl tesis etmekle kalmayp, ayn zamanda bizzat gerekliin kendisini de tesis ettii grlr.

Akrabaln basit/temel yaps, yani arkaik yaps denen

eyi dnrseniz bu btnyle aikrdr. Akrabalk yaplar

her zaman basit deildir. rnein bizimkiler bilhassa karma

ktr, ama aslnda onlar ifade eden szckler sistemi olmakszn var olmazlard ve gerek u ki bizde, kelimenin asl anlamnda, insani birlemelerde [evlilikte] ( alliance) sz konusu

olan al verileri dzenleyen yasaklarn says son derece d

mtr. Dolaysyla, anne, baba, oul, kz vs. gibi szckleri

gerek ilikilerle bir tutma eilimi gsteriyoruz. Bunun nede

ni akrabalk ilikileri sisteminin, kendi snrlar ve alan iinde,

ar derecede indirgenmi olmasdr. Ama sz konusu olan, simgelerdir.

Jules H. Masserman, 1944 tarihli International Journal o f Psycoanalysisde, bu konuda, Dil, davran ve dinamik psikiyatri balkl ok ho bir makale yazmt. Orada verdii r

neklerden biri, davran bak asnn zayflm yeterince

gsterir. Bir koulla(ndr)ma rnei vererek dilim simgeselli- i meselesini zeceine inanr. Aratrmaclar bir ann al

masyla ayn anda insanlarn a tepki verecekleri, yani gz

bebeklerinin klecei bir dzenek kurmulardr. Sonra k uyarcs kaldrldnda, ana vurulunca gz bebekleri k

lr. Son aamada sadece klme szcnn duyulmasyla gz bebeklerinin klmesi sonucuyla karlalr. Bu ekilde

dil ve simgeselletirme meselesinin zlm olduuna ina

nyor musunuz? Hlbuki klme yerine baka bir ey sy- lenseydi, yine tam olarak ayn sonu alnabilirdi. Sz konusu

olan, bir fenomenin koullanmas deil, ama semptomlarda sz konusu olan, semptomun tm dil sistemiyle -olduklar

haliyle insanlar aras ilikilerin anlamlama (signification) sistemiyle- ilikisidir.

Analiz bu saptamalarla tam olarak kesiir ve bize kapsam

larn ve mevcudiyetlerim ayrntl bir biimde gsterir. Ama size az nce anlattklarmn pf noktas aslnda udur: Analiz edilebilir olan, yani simgesel olarak yorumlanabilir olan her

iliki daima l bir ilikide kaytldr.

Bunu zaten bizzat szn yapsnda grdk, falanca iki zne

arasmda libidinal olarak gerekleebilir olan ey arac gerek

tirir. reti tarafndan ne srlm ve deneyim tarafndan tantlanm bu olguya hakiki deerini veren, her eyin nihaye

tinde ancak -zira sz konusu olan budur- Oidipus araclyla yorumlanabilir olmasdr. Bu, her ikili ilikinin daima az ya da

ok, imgesel olann slubuyla damgaland anlamna gelir.

Bir ilikinin simgesel anlamm kazanabilmesi iin nc bir

kiinin aracl gerekir; bu nc, zneyle balantl olarak, onun nesneyle ilikisinin belli bir mesafede tutulabilmesini

salayan akn unsuru gerekletirir.

mgesel iliki ile simgesel iliki arasnda, sululua atfedi

len mesafenin tamam vardr. te bu yzden, deneyim size

sululuun her zaman kaygya tercih edildiini gsterir.

Freudun retisinin ve teorisinin geliimi sayesinde bili

yoruz ki kayg her zaman bir kayba baldr, baka bir deyile

benin dnmne, yani ortadan kaybolmak zere olan ve ye

rini, znenin belli bir ba dnmesi hissetmeden yanaamaya- ca baka bir eye brakmas gereken ikili bir ilikiye baldr.

te kaygnn dzlemi ve doas budur. nc ortaya kp

narsisistik ilikinin iine girer girmez, esas itibaryla, zneye

gre akn bir kiilii temsil eden, baka bir deyile znenin arzusunun ve yerine gelmesinin simgesel olarak gereklemesini salayan bir efendilik imgesini temsil eden kiilik sayesin

de, gerek bir araclk olasl alr. O zaman, deneyimlendii dzleme gre, ya yasarm ya da sululuun dzlemi olan baka

bir dzlem dhil olur iin iine.

3Biraz zet getiimi hissediyorsunuzdur. Yine de sizi yol

dan fazla saptrmadm sanyorum, nk bunlar zaten top

lantlarmzda pek ok defa yinelediim eyler.

Simgesel dzleme ilikin nemli bir noktann altn tekrar

izmek istiyorum.

zne hakiki anlamda insani bir ilikiye balandnda/gir

diinde ( engager) ie karan simgesel sz konusu olur olmaz;

bir istiyorum ya da bir s eni seviyorum ile ben dzeyinde ifade edilen znenin bir taahhd sz konusu olur olmaz, her za

man sorunlu bir ey vardr. Zaman unsuru gz nne alnmas gereken ok nemli bir eydir ve simgesel olan ile imgesel

olann ilikisi meselesine kout olarak ele alnmas gereken bir dizi problem ortaya koyar. nsani eylemin zamansal kuruluu

meselesi simgesel ile imgesel arasndaki iliki meselesinden

ayrlmazdr. Her ne kadar bu akam bu konuyu tm genili

iyle ele alamasam da, en azndan analizde en somut biimde

durmadan onunla karlatmza iaret etmem gerekir. Yine burada da, bunu anlamak iin, simgenin anlamlanma dair

yapsal, deyim yerindeyse varolusal bir mefhumdan hareket

etmek uygun olur.

Analitik teorinin en yerlemi grnen noktalarndan biri

otomatizm hususudur, Freudun H az tikesinin tesindede. ilk rneini ok iyi gsterdii, szde yineleme otomatizmidir [ya

da yineleme zorlants]. Burada ilk hkimiyetin/efendiliin (mastery) nasl iledii grlr -ocuk oyuncam ortadan kaldrmak suretiyle onu yok eder. Bu ilk yineleme6, bu zaman-

sal durak verme (scansion), nesnenin aynlnn hem mev-

cut-oluta hem de mevcut-olmayta korunmasn salar.

Bu bize, nesneyle, yani kavram diye adlandrlan eyle ili-

kilenmesi bakmndan simgenin kesin kapsamn ve anlamla-

nn verir. imdi burada, Hegelde okuduumuzda ok kapal grnen bir eyin resmedildiini grrz, yani kavramn zaman olduunu. Kavramn zaman olduunun tantlamak iin

bir saatlik bir konferans gerekecektir. in tuhaf, M. Hyppo-

lite, yapt Tinin Fenomenolojisi evirisinde, bunun Hegelin teorisinin en kapal noktalarndan biri olduunu syleyen bir

not koymakla yetinmitir. Ama Freudun verdii rnek saye

sinde, nesnenin simgesinin tam da oradaki nesne olduunu sylemekten ibaret olan bu basit noktay apak grrz. Nesne artk orada olmad zaman, kendi sresinde cisimlemi,

6 Sz konusu olan fort-da oyunudur. Yineleme ocuun tekrar tekrar oyunca yok

etmesi ve ortaya karmasndan ibarettir (.n.).

kendi kendisinden ayrlm ve bu sebeple sizin iin adeta hep

mevcut, hep orada, hep elinizin altnda olabilen nesnedir. Bu noktada, simge ile insani olan her eyin olduu haliyle mu

hafaza edilmesi arasndaki ilikiyi yeniden buluyoruz. Bu ne

kadar insani ise, doal srecin hareketli ve rtc yanndan

o kadar korunur. nsan, insani olarak srm olan her eyin ve en bata bizzat kendisinin varln belli bir kalclk iinde

srdrr.

Baka bir rnek daha verelim. Eer simge meselesini bir

baka ucundan tutmak isteseydim, szckten, szden ya da

ufak demetten yola kmak yerine, efin mezar ya da herhan

gi birinin mezar stndeki hykten balardm. nsan trn

karakterize eden ey, tam da cesedi, bu insann yaam olduu gereini muhafaza eden ve bir kabir oluturan bir eyle

evrelemesidir. Mezarn stndeki toprak yn ya da kabirdeki herhangi baka bir iaret kesinlikle simge adna layktr. Bu insaniletiren bir eydir. Fenomenolojisini gstermeyi

denediim her eyi simge diye adlandryorum.

Eer dikkatinizi buna ekiyorsam, elbette sebepsiz deil. Gerekten de, Freudun teorisi bir lm igds mefhumu

nu aydmlatncaya dein yol alm olmaldr. Ardndan, sadece

diren unsuruna, yani dilin simgesel ilevini az ok iptal eden,

analitik deneyim esnasndaki imgesel eylem unsuruna vurgu yapan analistler, lm igdsnn var olma sebebi olmayan

bir kavram olduunu dnenlerle ayn kiilerdir.

Kelimenin asl anlamnda gerekletirmek ( realiser); tabii

asli bir ilev olarak belli bir gerein zel bir iaretini imgeye

dhil ettikten sonra imgeyi bu geree geri gtrmek; analitik

ifadeyi geree geri gtrmek, sadece bu dzeye sahip olduk

lar iin bu ifadeyi bu dzeyde gelitiren kiilerde, Freudun lm igds bal altna yerletirdii ve temelde yinele

menin otomatizmi diye adlandrd eyin paranteze alnmas

hatta darda braklmas ile her zaman ilikilidir.

Reich bize bunu karakteristik bir rneini verir. Ona gre, hastann anlatt her ey flatus vocistir7, igdnn zrhm

aka gsterme biimidir. Belirleyici, ok nemli bir nokta,

ama sadece deneyimin bir evresinden ibaret. Btn psikana- litik deneyim sembolik diye paranteze alndnda lm igdsnn kendisi darda braklr.

Hi kukusuz bu lm unsuru yalnzca simge dzeyinde

gstermez kendini. Kendini ayn zamanda narsisistik dzeyde

de gsterir. Ama burada sz konusu olan baka bir eydir. Narsisistik dzlemdeki lm, her trden yer deitirmeye bal

olan ve daha nce iaret ettiim gibi, gerein simgesel olarak

i grmesinin olanamn kkeni ya da kayna olduu d

nlebilecek bu nihai hiletirme (teantisation) unsuruna ok daha yakndr. Ama bu ayrca, sre unsuruyla, zamansal yan

stmayla, olduu haliyle simgesel davrann esas sonu olan gelecekle ok daha az ilikiye sahip bir eydir.

Farkndasnzdr, biraz hzl gitmek mecburiyetindeyim.

Tm bunlar hakknda sylenecek ok ey var. Diren, aktarm

direnci, olduu haliyle aktarm, asl anlamyla aktarm diye

7 Anlamsz szleri, nesnel b ir gereklie karlk dmeyen salt bir isim, szck ya da

sesi belirten Latince ifade. N om inalistler tarafndan kullanlr ( .n .).

adlandrlmas gereken ey ile dirence braklmas gereken ey arasndaki ayrm gibi diren terimlerine karlk gelen bir

dizi farkl mefhumun analizi, tm bunlar simgesel ve imgesel

gibi temel mefhumlara gre olduka kolay biimde kuram-

latrlabilir.

Sonlandrrken, sadece sylediklerimi rneklendirmek is

tiyorum. Anlattmz eyler iin her zaman kk bir resim

leme yapmalyz. rnein Fare Gren Adam 'da olduu gibi,

Seminerdeki rencilerle ok daha geni biimde gelitirmi olduum biimselletirme unsurlaryla kyaslandnda bu

yalnzca yaklak bir ey. Size iaret edeceklerime benzer e

lerin yardmyla btnyle biimselletirmeyi becerebiliriz.

Bu size ne demek istediimi gsterecektir.

te balangcndan sonuna kadar bir analizin ok ematik

olarak nasl kaydedilebileceine bir rnek.

g S - g - i- iG - iS - s S -

S - S G - g G - gS,8

simgeyi gerekletirmek olsun.

gS: Bu balang konumudur. Analist olduu haliyle sim

gesel bir kiiliktir ve hem kadiri mutlakln bir simgesi hem

de zaten bir otorite ya da efendi olduundan onu bu sfatla

8 G, 1, S ksaltmalar, Gerek (Reel), mgesel (Imaginaire) ve Simgeseli (Symbolique) temsil etmektedir. Bkz. Barromean dm (.n.)

ararsnz. Hasta onu aradnda ite bu bak as iinde aa

yukar yle bir tutum sergiler -Benim hakikatime sahip olan sizsiniz. Bu tutum btnyle yanltcdr, ama tipik tutumdur.

g: sonra, imgenin gereklemesiyle kar karyayz, yani

znenin diren olarak analiz edilen belli bir davran iine gir

dii az ok narsisistik kuruluu. Hangi sebepten dolay? Belli

bir i ilikisinden dolay,

MGELEM

MGE

: Onun igdsel olduunu dnyor olmamz itibary

la her imgesel gerekleme iin esas itibaryla kurucu olan, im

geler tarafndan cezbedilmeyi ( captation) temsil eder. mgele

rin gereklemesi, dii iskorpit balnn erkek iskorpotinkiyle ayn renklerin cazibesine tutulmasna ve onlar gitgide malum

yere doru gtren belli bir dans iine girmelerine sebep olur.

Analitik deneyimde bu gereklemeyi tesis eden nedir? Bunu imdilik bir ember iine koyuyorum. Daha ilerideki emaya

baknz (ema eksik).

Bundan sonra, inin Gye dnt iG var. Bu, diren, negatif aktarm ya da hatta baz ar vakalarda, analizde var olan

sayklama/hezeyan (delire) aamasdr. Baz analisder bunu

gerekletirmeye hep daha fazla eilimlidir. Analiz iyi organize edilmi bir sayklamadr, bu stadarmdan birinden duyduum

bir forml. Ksmi bir forml ama doru olmad sylenemez.

Peki sonra ne olur? Eer netice iyiyse, eer zne psikotik

olmak iin tm yatknlklara sahip deilse -k i bu durumda iG

evresinde kalr- iSye geer, simgelerin imgelenmesine. zne simgeleri imgeler. Analizde simgenin imgelenmesinin binbir

rnei vardr, rnein d. D simgeselletirilmi bir imgedir.

Burada tersine evirmeye olanak tanyan sS devreye girer.

Bu imgenin simgeselletirilmesidir, baka bir deyile yorum dediimiz eydir. Bu noktaya ancak, aa yukar Gi - i - iG

- iSyi kapsayan imgesel aamann almasndan sonra eriilir.

O zaman semptomun yorumla aydnlatlmas balar: sS - S.

Daha sonra, ksacas her salkl halin hedefi olan SG gelir. Ama, sanld gibi, az ok iyi tanmlanm ve organize

bir geree uyum gstermek deil, kendi gerekliinin, ba

ka bir deyile kendi arzusunun tannmasn salamaktr. Pek

ok kez altn izdiim gibi, ama onun gerekliinin kendi

benzerleri tarafndan tannmasn salamaktr, yani onu sim- geselletirmektir.

Bu noktada, karmzda gG vardr, bu da nihayet gSye varmamza imkn tanr, yani tam olarak kendisinden hareket etti

imiz yere varmamza.

Baka trls olamaz, zira eer analist insani snrlar iinde

gerekli niteliklere sahip ise, analiz ancak dngsel olabilir. Ve

bir analiz bu ayn dngy birok kez kat edebilir.

iS analizi analiz yapan ksmdr. Bu, hatal biimde bilin- dlarn iletiimi diye adlandrlan eydir. Analist hastasnn

oynad oyunu anlamaya muktedir olmaldr. znenin ba

latt dansa bakarak, kendisinin dii iskorpit mi yoksa erkek iskorpit mi olduunu anlamaldr.

sS, simgenin simgeselletirilmesidir. Bunu yapmak zorunda olan analisttir. Zorluk ekmez zira bizzat kendisi zaten bir

simgedir. Bunu kltr ve zek ile btnlkl bir ekilde yap

mas tercih sebebidir. te bu yzden analistin kltrel alanda

mmkn olduunca eksiksiz bir eitime sahip olmas tercih

sebebidir, hatta zorunludur. Kltrel konularda ne kadar ok

bilgi sahibi olursanz, o kadar iyidir. sS, ancak belli bir aama aldktan sonra iin iine dhil olmaldr.

zne hemen hemen her zaman, az ok baard belli bir

birlik oluturur, bu birliin asli unsuru aktarmda tesis edilir.

Ve analist gelip simgelerin simgesi olan stbeni [speregoyu]

simgeselletirir. stben sadece, hibir ey sylemeyen bir sz

dr. Analist onu simgeselletirmekte kesinlikle hibir sknt

yaamaz. Onun yapt i tam da simgeselletirmektir.

rR analistin iidir/almasdr, uygunsuz biimde nl

iyicil yanszlk (neutralite bienveillante) terimiyle ifade edilir,

insanlar bunun hakknda ileri geri konuurlar ama aslnda sa

dece, bir analist iin tm gerekliklerin sonuta edeerli ol

duu, hepsinin gereklikler olduu anlamna gelir. Bu, gerek

olan her eyin ussal olduu -ve tersi- fikrinden yola kar. Ve bu, negatif aktarmn stne arpp paraland ve analizi ka

zasz belasz yrtmesine olanak tanyan bu iyicillik niteliini

analiste vermesi gereken eydir.

Tm bunlar biraz hzlca sylendi. Size bir sr baka eyden de bahsedebilirdim. Ama bu yalnzca bir giriti; psikana

lizde dil konusu zerine yaknda size Romada sunmay um

duum bir teblide daha btnlkl ve daha somut olarak ele

almaya alacam eye bir nszd.

TARTIMA

Prof. Lagache konferans veren kiiye teekkr eder ve tar

tmay aar. Marcus Blajan Hanmefendi baz szckleri an

lamadna iaret eder, rnein akn. Konumacnn kayg ve sululuk konusunda syledikleri ona agorafobiyi dn

drtmtr.

J.L. Kayg narsisistik ilikiye baldr, Blajan Hanm agora

fobi ile bunun ok ho bir rneini vermitir, zira daha narsisistik bir fenomen yoktur. Seminerimde ne zaman bir vakay yorumlasam, znenin tepkisinin farkl zamanlarn/aamala

rn hep gsterdim. Ne zaman iki aamal bir fenomen vuku

bulsa, rnein takntda, ilk aama kaygdr ve kincisi, sulu

luk dzleminde kaygy yattran, sululuk.

Akn kelimesi size kapal grnm. Ama aslnda ok

metafizik ya da hatta metapsikolojik bir kelime deil. Sizin iin rneklendirmeye alacam. Tam olarak onu kulland

m balamda ne anlama gelir?

znenin benzeriyle olan ilikisinde, ikili ya da narsisistik

ilikide, her zaman zne iin yok olup gitmi bir ey vardr.

zne kendisinin baka (autre), bakann da o olduunu hisseder. Karlkl olarak tanmlanan bu zne, insani znenin kuruluunda asli aamalardan biridir. zellikle baz nevrotik

yaplarda, bu yle bir aamadr ki, znenin yaps her zaman ortaya kmann eiinde olsa bile, zne varlm onda sr

dremez. Yanstc imgeye en fazla bavurulduu yerde, zne

kendi kendisinin yansmasndan baka bir ey deildir. Onun,

akn olan bir ey kuran bir nokta oluturma ihtiyac buradan kaynaklanr. Bu [aknlk] tam da baka olarak bakadr.

Buna binbir rnek verilebilir. Fobi rneini alalm. Gerek u ki, bu kadar tuhaf, insani imgeden bu kadar ayrlm

hayvan imgelerinin varlklarn insani ete srdrmesi olgusu

tam da benzeri bir kaygya karlk gelir. Aslnda, totemcili

in gerek tarihsel kkeni hakknda ne dnrsek dne

lim, zira ona hasredilen almalara ramen tm bunlar berrak deildir, ok kesin bir ey var, totemizmin her halkarda

yamyamln yorumuna [yasaklanmasna] bal olmas: baka olan yeme. En ilkel insani iliki tarz kesinlikle benzerinin

tzn kendine katmaktr. Bu noktada, totemciliin ilevinin

ne olduunu aka grebilirsiniz, benzerini aan bir zne ya

ratmak. Dr. Gessainin sylediklerimin aksini iddia edeceini

sanmyorum.

Burada en ok ilginizi eken noktalardan biriyle yeniden

karlayoruz, ocuklarla yetikinlerin ilikisi. ocua gre, yetikinler yelie kabul edilmi ( ititie) olduklarndan akndrlar. En acayibi u ki ocuklar da yetikinlere gre daha az

akn deildirler. Her ilikinin karakteristii olan bir dnm

sistemi dolaysyla, ocuk yetikinler iin tm gizemlerin ko

nusu haline gelir. ocuklar ele alrken hesaba katmamz gere

ken ey, ocuklar ile yetikinler arasndaki dillerin karkl

nn bu kaynadr.

Daha baka rnekler de verebiliriz, zellikle de zneye ili

kin bir ey olan ama ayn zamanda onu aan, cinsel nitelikli

Oidipus ilikisini tesis eden ey konusunda. Belli bir mesafe

den bir biimin tesis edilmesi sz konusudur burada.

Serge Leclaire - Bize simgesel olandan, imgesel olandan sz ettiniz. Ama gerek olandan bahsetmediniz.

J.L. - Her eye karn ondan bir para bahsettim. Gerek ya

btnlktr ya da yok olup giden andr. Analitik deneyimde,

zne iin, gerek hep bir eye toslamaktr, rnein analistin

sessizliine.

Analitik diyalog vastasyla, bu akam pek stnde duramadm ok arpc bir ey meydana gelir. Bu, tek bana, bir iletiimden [konumadan] ok daha deerli olan bir analitik deneyim olgusudur. Btnyle somut bir rnek vereyim, dler rneini, dlerin bir dil gibi olutuunu (compose) syledim mi hatrlamyorum. Analizde, bunlar dil ilevi grrler. Analizin ortasnda ya da sonunda ortaya kan bir d, analistle yaplan ikili konumann bir parasdr. Peki, nasl oluyor da bu dler -ve yine, znenin simgelerini kurma tarz gibi birok baka ey- analistin, yani varl iinde kurulduu haliy

le analistin kiiliinin gerekliinin kesinlikle heyecan verici

damgasn tarlar. Nasl oluyor da bu imgesel ve simgesel de

neyim vastasyla, hasta son aamada analistin yapsnn snrl ama arpc bir bilgisine ular? Bu tek bana, bu akam ele almayacam bir sorun yaratr.

Georges Mauco - Acaba farkl trde simgeleri hatrlatmak gerekmez mi diye soruyorum kendime.

J.L. - Simge ilk nce bir alametifarikadr ( embleme).

Georges Mauco - Simge, yaanma ilikindir. rnein ilk nce bir simgeyle deneyimlenen ev daha sonra kolektif olarak

gelitirilir, kolektif olarak disipline edilir. Her zaman ev kelimesini artrr.

J.L. zninizle kesinlikle ayn fikirde olmadm syleyeyim

size. Semptomlar, Oidipus ilikisini vs. tekil eden analitik

deneyimin kkenlerinde bulduumuz simgeler iin Emest

Jones kk bir katalog yapar ve sz konusu olann her za

man esas itibaryla akrabalk ilikilerini, efendinin otoritesi

ni ve yaam ile lm ilgilendiren eylerle balantl temalar

olduunu gsterir. Burada sz konusu olan her ey elbette

simgelerdir. Bunlar gereklikle kesinlikle hi alakas olmayan

unsurlardr. Hayvan gibi tamamen gereklie hapsolmu bir

varln bunlara dair hibir fikri yoktur.

Burada sz konusu olan tam da simgenin insani gereklii

kurduu noktalardr, bu noktalarda simge bu insani boyutu

yaratr; Freud takntl nevrotiin her zaman yaamn sresi,

babalk9 vs. gibi kesinlikten son derece yoksun unsurlar kapsayan dzeyde yaadn sylerken srekli bu boyut stnde

durur. nsani gereklikte bunlara dair dorudan alglanabilir hibir delil yoktur. Bu tarz eyler, teyitlerini daha sonra ger

eklikte bulabilen baz simgesel ilikiler tarafndan ina edi

lir ve ilkel biimde ina edilir. Baba gerekten de dlleyicidir

(geniteur). Ama bunu kesin kaynaktan renmemizden nce,

babann ad babann ilevini yaratr.

Bu yzden sanyorum ki simge duyumlarn ya da gerek

liin ayrntlandrlmas deildir. Asl anlamda simgesel olan -ve en ilkel simgeler- insani gereklie baka, farkl ve hakika

tin tm ilkel nesnelerini tesis eden bir ey sokar.

Dikkat ekici olan, simgelerin, simgeselletiren simgelerin

hepsinin bu dzleme ait olmas. Simgelerin yaratlmas hay

vani gereklie yeni bir gerekliin sokulmasn gerekletirir.

Georges Mauco - ... ama yceltilmi ve ayrmtlandrlm gereklik. Bu daha sonraki dilin temelini salar.

J.L. - te bu noktada sizinle tamamen hemfikirim. r

nein, ilikileri belirtmek iin, bizzat mantklar doallkla

akrabalk terimine bavuruyorlar. Bu geili bir ilikinin ilk

modelidir.

Octave Mannoni - Kaygdan sululua gei analitik duruma bal gibiymi gibi grnyor. Kayg sululua deil

utanca da gtrebilir. Kayg bir cezalandrc fikrini deil de

9 nsan ne kadar yaar? B iyolo jik babas kimdir? vs. ( .n .).

dlama fikrini anmsattnda, utan ortaya kar. Kayg ayn zamanda sululukta deil phede de gsterebilir kendini.

Bana yle geliyor ki analist orada olduu iin kayg sululua dnr.

J.L. - Tamamyla hemfikirim. Bu, analistin sz elinde tut

masn, yargda bulunmasn salayan, analitik deneyimde ayrcalkl bir durumdur, nk analiz btnyle simgesel bir an

lama ynelir, nk analist sz orada eksiklik gsteren eyin

yerine koymutur, nk baba yalnzca bir stbenmi, yani bu

nevroz iin kurucu olduu, nevroz ise aktarmla tanmland lde szsz bir yasaymtr. Tm bu tanmlar edeerlidir.

Gerekten de kayg tepkisine kan sonsuz gzergh vardr ve

bu tepkilerden bazlarnn analizde ortaya kmas ihtimal d

deildir. Her biri olduu gibi analiz edilmeye deer.

phe meselesi ise gerekliin simgesel kuruluuna ok

daha yakndr. Adeta onun n kouludur. Esas itibaryla, benim anladm anlamda, znel diye nitelendirilebilecek bir

konum varsa, yani btn durumu kuran oysa, ite o aka bu

durumdur. Bu durum ne zaman ve nasl gerekleir? Bu ayrca

aklanmay gerektirir.

Wladimir Granofffetiizm zerine bir soru sorar.

J.L. - Aslnda, fetiizmi yeniden ele almadm. Feti imgesel olann bir naklidir. Feti bir simge haline gelir.

Dr. Pidoux bir soru sorar.

J.L. - Simge en kk bir acting-outda. [eyleme vurma, eyleme geite] ie karr.

Didier Anzieu - Freud klinik teoriyi gelitirirken, kendi d

neminde yrrlkte olan teorilerden model almtr. Bu mo

dellerin simge dzlemine mi yoksa imgesel dzlemine mi ait

olduklarn ve bunlar iin hangi kkeni iaret etmek gerektiini

merak ediyorum. Bugn nerdiiniz emaya gelince, sz konusu olan, kltrel evrime uyarlanan klinik verileri dnmeye

olanak tanyan bir model deiimi mi yoksa baka bir ey mi?

J.L. - Analizde sz konusu olan eyin dil mahiyetinde, yani

nihayetinde bir mantk mahiyetinde olduunu gz nnde

tutarsak, ema eylerin doasyla daha ok badar.

Freud hakknda sylediklerinize gelince, aktarm konusunda, kendi dneminin atomistik, armc, hatta meka-

nist modellerini benimsediine katlmyorum. Bana arpc grnen, sevgiyi aktarm dzleminde vazgeilmeyecek bir ey

olarak ylece kabul ederken gsterdii gz peklik. Bunun

bir olanakszlk, bir kmaz, hudutlar aan bir ey olduunu kesinlikle dnmez. Aktarmn, en yksek biimiyle insani

ilikinin gereklemesinin ta kendisi, balangta var olan ve

tm bunlarn sonunda da orada olan simgenin gereklemesi olduunu gayet iyi grmtr.

Balang ve son her zaman aktarmdr. Balangta, potan

siyel olarak, hastann [bizi grmeye] geliiyle, aktarm orada

kurulmaya hazrdr. En batan beri oradadr.

Freudun aktarma sevgiyi dhil etmesi, onun insani dzey

de simgesel ilikilere ne derece nem verdiini bize gstermelidir. Gerekten de, hakknda pek konuulamayacak bir snr

deneyim olan sevgi denen bu eye bir anlam vereceksek eer,

o da udur: bir ve aym eyi tekil eden, gereklik ile simgenin

toptan birlemesi ( conjonction).

Fratoise Dolto - Gereklik ve simge diyorsun. Gereklikten ne anlyorsun?

J.L. - Bir rnek vereyim. Birine hediye/ba olarak bir ocuk vermek sevginin cisimlemesidir, zira insanlar iin, ocuk

en gerek olandr.

Fratoise Dolto - ocuk doduu zaman, bir ba/hedi

yeyi simgeler. Ama ocuksuz ba da olabilir. yleyse dilsiz sz de olabilir.

J.L. - Elbette, bunu sylemeye her zaman hazrm, simge sz aar.

Fratoise Dolto - Hep gerek nedir? sorusuna varrz. Ve

ondan hep kaarz. Ve psikanalitik gereklii kavramann bun

dan baka bir tarz daha vardr, ki benim psikolojik duyarllm iin bu tarz bana fazla arym gibi geliyor. Ama sen yle

sra d bir hocasn ki ancak daha sonra anlasak bile seni takip edebiliriz.

Duyumsal kavray bir gereklik dzlemidir ve dilden nce

geldii iin bana daha salam grnen temellere sahiptir. Eer

kendi bedenine dair imgesi olmasa, yetikin iin her ey imgesel olann szel ifadesiyle vuku bulur. Bakasnn kulaklar

oldu mu konuamayz.

J.L. - Sen bakasnn kulaklar olmasn ok kafana tak

yorsun.

Franoise Dolto - Ben deil, ocuklar. Konuuyorsam, iitecek kulaklar olduunu bildiimdendir. Oidipus aamasn

dan nce bundan bahsetmem. itecek kulaklar olmasa bile konuur ocuklar. Ama, Oidipus aamasndan sonra, kulaklar

olmasa konuamayz.

J.L - Ne demek istiyorsun?

Franoise Dolto - Konumak iin, azn ve kulaklarn olma

s gerekir. yleyse geriye bir az kalr.

J.L. - Bu, imgeseldir.

Franoise Dolto - Dn bir rneini grdm, kulaksz gz

ler izen dilsiz bir ocuk vard. Dilsiz olduundan, ona yle

dedim: Bunun konuamamas artc deil, nk az yok. Bo

yal bir kalemle az koymaya alt. Ama az resimdeki ocuun boynuna denk gelen blgeye koydu. Konusayd akln, zeksn, dikey bir beden mefhumunu yitirecekti. Konumak

iin, bir az ve kulaklar olduundan emin olmak gerekir.

J.L. - Tamam, kabul. Ama aydnlattn bu ok ilgin olgular tamamen bir kenara braklm bir eye bal, yani be-

nin Urbildi10 olarak beden imgesinin kuruluuna ve u keskin mulaklkla, paralanm bedene. Nereye varmak istediini anlamyorum.

Fratoise Dolto - Dil imgelerden sadece biridir. Sevgi eyleminin tezahrlerinden sadece biri; varln, sevgi eyleminde,

paralara ayrld tezahrlerden biri. Sze ihtiyacmz oldu

u zaman kendimizi btnlemeye ihtiya duyduumuza gre

bizler btn deiliz. nsan ne sylediini bilmez, eer onu dinlerse [onun ne sylediini bilen] bakasdr. Dil yoluyla

cereyan eden ey baka pek ok yolla da cereyan edebilir.

Octave Mannoni - Bir aklama. izimler imge deil, nes

nedirler. Sorun imgenin simge mi yoksa gereklik mi olduunu bilmekte. Bu son derece zor.

/. L. - En azndan ynelim fenomenolojisinde, imgeseli ele almann en eriilebilir yollarndan biri, suni yeniden retim ( reproduction) olan her eydir.

10 Prototip, arketip, ilk rnek, asl, orijinal (.n .).

Baba-nn-Adiarna

Giri

Kendimi teatral bir oyuna kaptrmak niyetinde deilim. Bu

seminerin, yapacam son seminer olduunu sylemek iin sonunu beklemeyeceim.

Zaten bu, olup bitenleri renmi olan kimileri iin bir srpriz olmayacaktr. Dierleri iinse burada huzurda bulu

nularna saygdan yapyorum bu aklamay.

Bu oturum boyunca sessizliin mutlak surette korunmasn rica ediyorum.

Dn gece ok ge saatlere kadar, bu sene de size on yldr verdiim eyi vereceime inanyordum, ta ki bir haber alana kadar.

Bugnk seminerim, her hafta aksatmadan gsterdiim

ayn zenle hazrland. Devam gelmeyecei iin en batan sizden zr dileyerek, elimden gelenin en iyisinin onu size ol

duu gibi sunmak olacam dnyorum.

Bu sene Baba-nn-Adlarndan sz edeceimi ilan etmi

tim. Bu ilk sunum srasnda bu oul taksnn nedenini size

anlatmam mmkn deil. Ama en azndan, ilk olarak Schre-

ber vakas ile Baba-nm-Adnm ilevini ele aldm Seminerin

[Seminaire III, Les psychoses, 1955-6] nc ylnda tasarlamaya baladm bir mefhumda gerekletirmek amacnda

olduum ilerlemeyi greceksiniz.

Bugn bu erevenin dna kmayacama karar veril

diine gre, gemi retimimden bu senenin Seminerinin

ana hatlarn ekillendirebileceiniz nirengi noktalarn sizin

iin nokta nokta belirtmek zere belki de hi olmad kadar zen gstereceim. Bu sene sizin iin, baba metaforu diye ad

landrdm eye ilikin 15, 22 ve 29 Ocak ile 5 ubat 1958 tarihlerinde verdiim seminerleri [Seminaire V, Les formati-

ons de l'itconscient]; zel adn ilevine ilikin 20 Aralk 1961

tarihinde ve devamnda Ocak 1962de yaptm seminerleri

[Seminaire IX, L identification] ve Claudelin lemesinde babann dramn ilgilendiren eye ilikin Mays 1960 tarihli

seminerleri [Seminaire VIII, Le transferi] birbirine balamak istiyordum.

Konumam hangi ynde srdrmek istediimi anlamaya

alacak olanlar iin nceki seminerlerime gndermeler yapmam, bu sene bir sonraki adm atabilmem iin bana olanak

tanm olan ve yaplandrlmasnda imdiden hayli yol kat

edilmi bir istikametin sz konusu olduunu gsterir size.

Bu bir sonraki adm kayg zerine Seminerime balanyor. te bu yzden, geen yl retimimin getirdii zmn ana

hatlaryla izilmesinin hangi bakmdan zorunlu olduunu size

gstermek niyetindeydim -ve bu szm tutacam.

Bu Seminer boyunca [Seminaire X, L'angoisse], kayg z

nenin bir etkilenimidir/duygulanmdr ( affect) gibisinden formllere gerek arlklarn verebildim. Bu forml ne srer

ken onu uzun uzadya yapya, zellikle de konuan zne diye

tanmlanan, bir imleyen etkisinde temellendirilen ve belirle

nen znenin yapsna oturttuum ilevlerle balantlandrma-

y ihmal etmedim.

Ne zaman - zaman diyebilirsem eer, bu cehennemlik szce imdilik sadece ezamanllk dzeyinde gndermede

bulunulduunu kabul edin-, ne zaman bu zne kaygdan etki

lenmitir? Kaygl olduunda, size daha nce sylediim gibi, zne Bakann arzusundan etkilenir, tahtadaki tabloda d(A).

zne bu arzudan diyalektikletirilebilir olmayan dorudan

bir tarzda etkilenmitir. te bu bakmdan kayg, znenin etki-

lenimleri arasnda, aldatmayandr.

Kaygnn sinyal ilevinin, bu aldatmayan d a (ce qui ne trom-

pe pas) ne kadar kkten bir dzeye; Freudun syleminden

tremi olan her eyden daha kkten bir dzeye yerletirildi

inin resmedildiini gryorsunuz. Bu sinyal ilevini bu d

zeyde konumlandrmaktan baka bir yol yoktur. Bu konum

landrma, Freudun kaygy libidonun dorudan dnm vs. olarak tanmlad ilk formlasyonlaryla uyum iindedir.

Onu ancak bu ekilde koyarsak bu formlasyonlar hl anlalr olmay srdrr. Freudun kendisi de Ketleme, Semptom ,

Kaygy yazdktan sonra bunlar muhafaza etmek iin bunun

gerekli olduunu yeterince sezmitir.

te yandan, korkuyu kaygdan bantlar (correlat) bakmndan, zellikle de gereklikteki bantlar bakmndan

ayran psikolojikletirici gelenee ve balatt etkinlik (agisse- ment) biimlerine kar ktm. Kayg konusunda onun nesne

siz olmadm syleyerek burada ileri deitirdim.

Elimden geldiince temel biimlerinin taslan izdiimi

grdnz nesne a nedir? Nesne a, kaygl olduunda zne

den dendir/eksilendir. Arzunun nedeni diye tarif ettiimle ayn nesnedir.

Nesne a vastasyla i grmesi gereken ey, zne iin, aldatmayan kaygnn yerini alr. Edimin ilevi ite buna dayanr. Bu

ilevi daha ayrntl aklamay ileriki bir zamana brakyorum.

Ama ok da beklemenize gerek kalmayaca konusunda size

teminat veriyorum, zira bu ilevi, alt ay sonra bitirmeye sz verdiim bir kitapta yazdm ksmda zaten ele aldm.

Geen yl fantazide nesne ann ilevine odaklandm. Arzunun, znenin bilin dzeyinde, kendini bir zne olarak gerek

letirmesinde eritii en youn ey olmas itibaryla, nesne a

fantazide arzunun dayana olma ilevi kazanr. Bu zincir bir

kez daha arzunun Bakamn arzusuna bal olduunu dorular.

Sizden ayrlrken, size gerek zne gerek nesne konusunda ileri srdm anlaylarn radikal, tamamen yeniden yap-

landrc karakterini hatrlatmaya alyorum.

zneyi, antik nous da [zihin, akl, anlama yetisi] olduu

gibi, anlalr olann balla olan anlay yetisinin ar bir i

levi haline getiren tm anlaylardan kopal elbette ok uzun

zaman oldu. Kayg burada imdiden ne kadar nemli olduunu gsterir. Aristoteleste agonia [ac] biiminde bulamadmz iin deil, ama antik gelenek iin ancak Btnn hissiz

liinde yatan blgesel pathos sz konusu olduu iin. Antik

anlayn baz taraflar, ona en uzakm gibi grnen eyde,

yani pozitivist dncede yaamaya devam eder ki szde psi

koloji bilimi bugn hl bu dnceye dayanmakta ve ondan beslenmektedir.

Anlay yetisinin anlalr olana karlk dmesinde kukusuz salam temellere oturan bir ey vardr. Psikoloji bize, insan

anlaynn, temeli itibaryla, hayvani anlaytan farkl olmad

n gsterebilir ve bu sebepsiz de deildir. Verili olanda ve

olgularda varsaylan bu anlalr dnya temel alndnda, an

lay yetisinin gelitiini ya da evrim boyunca intibak ettiini karsayabilir hatta biimsel olarak bu geliimin her bireyde

vuku bulduunu tahayyl edebiliriz. Her ey oradadr, ama

pozitivist dncenin farkna bile varmad bir hipotez var

dr, ki bu da olgunun anlalr olduudur.

Pozitivist bak asndan, anlay yetisi, anlalrlk hipotezine dayanan, dierleri arasnda bir etkilenimden baka bir

ey deildir. Bu, grnte nyarglardan en azade yerlerde, niversite krslerinin tepesinde gelitirilebilen bu iskambil

falcs psikolojiyi aklar. yleyse, tersine, etkilenim/duygula- mm [pozitivistlere gre] yalnzca anlay yetisinin karanlk bir

biimidir.

Bu eitimi alm kiinin gznden kaan ey, maruz kald

bu karanlklk etkisidir. Bu etkinin nerelere vard bilinir:

Bir teknokrasinin gitgide daha maksatl giriimlerine; i arayan znelerin psikolojik tek tiplemesine; psikologluk stan

dardna ba eerek mevcut toplumun izdii erevenin kabul

edilmesine.

Freudun kefinin anlamnn bu bakmdan kkten bir kar

tlk iinde olduunu sylyorum.

retimimin ilk admlarnn Hegelci diyalektiin yollarnda yrdn size hissettirmek iin yapyorum bunu.

Szde pozitiflik dnyasnda bir gedik amak iin zorunlu bir

aamayd bu.

Hegelci diyalektik, eer dnlp tartlrsa, bizzat He-

gelin gstermi olduu gibi, esas itibaryla mantksal kklere,

daha kesin olarak sylersek yklemleme mantnn znde

bulunan eksiklie indirgenebilir. Yani evrensel [tmel], ya

kndan incelendiinde -k i bu ada mantkln gznden

kamamtr-, ancak [eylerin] bir araya toplanmasna (ag-

regation) dayanr, oysa tikel -k i orada varolu bulan sadece

odur- orada olumsal olarak grnr. Hegelin tm diyalektii

bu fay doldurmaya ve saygn bir dnm yoluyla, evrenselin

nasl Aufhebutg [kapsayp ama] yoluyla bir kesinti iinden ti-

kellemeyi baarabildiini gstermeye yneliktir.

Bununla birlikte, Hegelci diyalektiin itibarna -M arx yo

luyla yapt etkiye, ki onun sayesinde dnyaya girmi ve He-

gelin iaret ettii eyi, yani Ecclesiaya, Kiliseye dayal siya

si ve toplumsal bir dzenin alt st ediliini tamamlamtr-,

bundaki baarsna ve gereklemesinin yaratt siyasi yan

klarn deerine ramen, Hegelin diyalektii yanltr. Hem

doa bilimlerinin tanklyla hem de temel bilimin, yani ma

tematiklerin tarihsel geliimiyle yalanlanmtr.

Hegelin sisteminin, ki o zamanlar sistem denince akla

ilk gelen Sistemdir, geliimiyle ada olan Kierkegaardn

ok gemeden grd, vd ve belirttii gibi, kayg bu

rada varolusal bir yarn ( beatce) iareti ya da alametidir.

Freudcu retinin bu konuyu aydnlatan reti olduuna

tanklk ederim.

Kayg ile arzu arasndaki ilikisinin yaps, zne ile zne

den dm/eksilmi nesne arasnda ifte bir yark kapsar, burada zne, kaygnn tesinde, kendi aracn, yani Freudun

srarla stnde durduu bu yitik nesnenin balang ilevini

bulmaldr -fakat bu fay, arzuyu, iddetin mantk ikinliin- de mantn kmazlarn amak iin zorlayan tek boyut olarak

ele almamza olanak tanmaz.

Freud bu noktada bizi, kendisinin yanlsama olarak grd11 eyin dayand temele gtrr. Dneminin modas olan,

mazeret gsterme (alibi) modasna uyarak onu din diye ad

landrmtr. Ben ise onu Kilise diye adlandryorum.

Freud akln yla, Kilisenin Hegelin devrimi karsnda

etkilenmeden kalmasn ve bugn ondan grdmz lty

la parlamasn salayan ayn alana doru ilerler.

Baba katli efsanesi olarak koyduu snrn tesine giden, daha derin, daha yapsal bir yolun atallanmalarn tam da kilise geleneinin bizzat temelinde izmemize olanak tanr.

Ve ite bu oynak, o denli sarp toprak zerinde ilerlemek

istiyordum bu yl, hem de dinleyenlerim arasnda onu duy

maya layk kulaklar olmasyla vnerek, evet kilise dzeninin

temsilcilerinden bahsediyorum.

Babaya gelince -onlarn Babasndan Kilise Babalarma- onlar hibir zaman yeterli bulmadm kendilerine syleme

me msaade etsinler.

11 Bkz. Freud, Bir Yanlsamann Gelecei ( .n .).

Bazlarnz benim ergenlik amdan beri Aziz Augustinus okuduumu bilir. Yine de De trinateden ancak ok sonralar,

aa yukar on yl nce haberim oldu ve bugnlerde bu kitabn kapan sadece Augustinusun Baba hakknda ne kadar

az ey sylediine armak iin yeniden atm. Bize elbette

Ouldan ve biraz daha fazla da Kutsal Ruhtan bahsetmeyi

becermitir, ama Baba sz konusu oldu mu, bir tr autamo-

ton ile [zorunlulukla], kaleminde bir eit kan/kaytarmann peyda olduuna dair -yanlsamaya demeyeceim d e- bir duyguya kaplrz.

Yine de Augustin ylesine ak grl bir zihindir ki, Tan-

rya causa sui [kendisinin nedeni] niteliinin yklenmesi kar

sndaki kkten itirazyla nee ierisinde yeniden karlatm. Bu kavram aslnda tamamen samadr, ama samal ancak

sizin iin aydnlattm zeminden hareketle tandanabilir, yani

yalnzca arzunun belirmesinden sonra neden vardr ve arzunun nedeni hibir ekilde, kendisinin nedeni gibi antinomik bir kavramnn edeerlisi olarak grlemez.

Tm entelektel sofulua kar bu eyi formle etmeyi be

cermi olan Augustinus bile yine de, size oktan beri doru

biimde okumay rettiim Ehyeh acher ehyeh12, yani Tan-

rnn kendisinin Varlk ile ayn olduunu ne srd bu ifadeyi Ben varolanm [Ego sum qui sum] diye evirmeye tes

lim oluyor. Bu yl sizin iin brani metinlerinde yer alan buna benzer baka formllerin pek ok rneini telaffuz etmek ni-

12 Tevrat, M srdan k, 3 :1 4 : Tanr, B en Benim dedi, sraillilere de ki, Beni

size B en Benim diyen gnderdi. ( .n .).

yetindeydim, bu da size, ok iyi bir yazar olduu halde Au-

gustinusun tercmesinin hem Franszcada hem de Latincede kulaa ne kadar yanl ve biimsiz geldiini gsterecekti. Tan-

rnn Varlkla ayn olduunu iddia ettii bu Ben varolanm,

yanan allkta Musayla konuan Tanr sz konusu olduu

zaman tam bir samala yol aar.

2Bu yzden, geen yl size szn ettiim eitli biimleriy

le kk ann ilevinin anlamn hatrlatacam ksaca, aranz

dan seminerimi takip edenler bu biimlerin ne kadar uzaa gidebildiklerini grebilir durumdaydlar.

Kaygda, nesne kk a der/eksilir. Bu d balangta

meydana gelir. Den bu nesnenin ald biimlerin eitlili

i, znenin Bakann arzusunu nasl anladyla belli bir iliki

iindedir.

Oral nesnenin ilevini aklayan ite budur.

Bu konu zerinde uzun uzadya durdum, bu ilev ancak, zneden kopan nesne bu anda Bakann talebine, anneye ya

plan arya dhil olur ve bir rtnn altnda, annenin arzusu olan bu teyi belirtirse anlalabilir. Adeta arm olan ufak

ln memeden ayrlarak bam evirmesini salayan bu edim,

bu memenin sadece grnte anneye ait olduunu gsterir. O temelde kendisine aittir. Biyolojik referans burada bizi eit

mek iin yaplr. Meme aslnda, baka hayvan trlerinde farkl biimde yaplanan, besleyici sistemin parasdr. Bu durumda

meme, annenin gs boluunun derin bir paras ve yaptrlm parasdr.

Nesnenin ikinci bir biimi, armaan fenomenolojisinden, biri heyecan iindeyken yaplan ban/verilen armaann

fenomenolojisinden bildiimiz anal nesnedir. Dklarn salan bir ocuk, onlar, ilk kez olarak Bakann talebinin hkimi,

yani hl mulaklm srdren arzusunun hkimi olarak or

taya kan eye teslim eder. Bakachk [oblativite: ihtiyalarn

tatmininde bakasna ncelik verme] diye adlandrlan eyin

dayanann bu olduunu yazarlar nasl daha ak biimde

fark etmemilerdir? Bakac birlemenin jenital/reme (ge- nitale) eylemi dzeyine yerletirilebilmi olmas ancak, bir

kayg karsnda panikten kaynaklanan bir ka aa karan hakiki bir rtbas etme hareketiyle ile aklanabilir.

Buna karlk, Freudun retimi ve onu devam ettiren ge

lenek yark olarak hadm edilmeyi jenital dzeye yerletirir.

Freudun ada olan psiko-fizyolojistler orgazm ikin

liin indii (detumescetce) mekanizma diye adlandrdklar eye indirgerler, oysa Freud, retiminin bandan beri, or

gazmn zne iin kaygyla tam olarak ayn ilevi temsil ettiini dile getirir. Geen yl bunu size gstermem gerektiini hisset

tim. Orgazm kendinde kaygdr, nk arzu ilelebet zevkten merkezi bir fayla ayrlmtr.

Bir iftte, her birinin dierinden memnun olduunu bile

syleyebildii kaynama ya da bar anlar vardr diye itiraz edilmesin. Biz analistler, buna daha yakndan bakalm; baka

lm kadnn adeta kendi klf/kn ilevinde yceltildii, ama

daha teye giden bir eyin sonsuzca darda kald, bu temel

mazeret/hile (d ib i) anlarnda, fallik yanltmaca anlarnda ne

varm. Ovidiusun Tiresias efsanesini anlatt pasaj sizin iin uzun uzadya yorumlamam bunu size gstermek iindi.

Bu yzden, kadnn szde mazoizmine dair eril efsanede g

rebileceimiz kadns zevkin dokunulmam kalan tesinin

izlerine de iaret etmek gerekir.

Sizi daha uzaa gtrdm. Simetrik olarak -ve arzu/zevk

yarnn jenital dzleme yerletirildii bu zirveye nazaran

tekrar alalmayan ama eri izen bir hat zerindeymiesine-

skopik itki13 dzleminde kk ann ilevini aydnlatmak iin hayli ileri gittim.

Onun z skopik itkide gerekleir, yle ki burada zne, baka yerde olduundan daha fazla, arzu ilevine tutsaktr.

nk burada, nesne tuhaftr.

13 p lak in san lara ya da resim lere b a k m a itkisi, rntgencilik, dikizcilik. Skopik

drtden bahsettiimizde gndem e gelen mulakl b u noktada kavryorsunuz.

Bak, kayp olan ve bakasnn ortaya km as zerine, utancn etkisiyle bandan aa kaynar sular dklerek, birden tekrar bulunan nesnedir. Buraya kadar zne

nin grm eye alt ey nedir? G rm eye alt ey, iyi biliniz ki yokluk olarak nesnedir. D ikizcinin arad ve bulduu b ir glgeden ibarettir, perdenin arkasn

daki b ir glge. Arkasnda kim bilir hangi sihirli m evcudiyeti hayal edecektir, orada kll b ir atlet olsa dahi o gen kzlarn en gzelini hayal edecektir. Arad ey, sy

lendii gibi, fallus deildir, onun yokluudur; bu yzden baz ekiller onun aray

nn arlkl nesneleri olur (Lacan, Psikanalizin D rt Temel Kavram ) ( .n .).

Bu dzeyde, nesne, ilk tahmin olarak, Oidipus mitinde ha

dm edilecek organn edeerlisi olan gzdr. Ama yine de sz konusu olan tam olarak bu deildir.

Skopik itkide, zne dnyayla ona sahip olan bir gsteri olarak karlar. Orada bir tuzan kurbandr, bu tuzak saye

sinde zneden kan ve onunla yz yze gelen ey, hakiki a

deil, onun tamamlaycs olan yanstc (speculaire) imgedir, i(a). te ondan dm/eksilmi gibi grnen ey budur.

zne kendini gsteriye kaptrmtr, ona sevinir, ondan haz alr. Aziz Augustinus da bunu, gz gezdirmenizi istemi oldu

um bir metinde, son derece yce biimde gzlerin ehveti olarak ifa ve tarif eder. zne arzu ettiine inanr nk ken

dini arzulanan olarak grr ve Bakann ondan koparp almak

istedii eyin onun bak olduunu grmez.

Bunun delili Unheimlich [Tekinsiz] fenomeninde vuku bulan eydir. Baka tarafndan krklenen bir hadiseyle, ne

zaman znenin Bakadaki imgesi birden ona sanki kendi bakndan yoksun gibi grnse, znenin skopik itkide tutulu

kald tm zincirin dokusu bozulur ve en temel kaygnn geri dnne tanklk ederiz.

Aadaki formlde, kayg (angoisse) alef ile gsterilir. Bu

gn itibaryla, bu ylki ihtiyalarmza uygun olarak, kaygy simgeselletirmek iin bu iareti iin iine sokmam gerekti. te kaygnn alefi.

(flO$)

fc

znenin kk a ile ilikisi, en temel yapsnda, ite buna

benzer.

Henz skopik itkiyi aamadm, ama burada amak iin at

lacak adm aklamak ve bu fantazinin ierdii sahtekarl

tam zamannda bozmak iin burada ara vereceim; aktarm zerine yaptm Seminer ylnda [Seminer VIII, 1961-62],

znenin arzuyla olan ilikisinde dald karanln zirvesi olan agalma szcyle dile getirdiim biimiyle bu fantaziyi biz

analistlerin gayet iyi bilmesi gerekir.

Agalma, znenin, arzusunun hedeflediini sand ve nes

neyi arzusunun nedeni ile kartrmay son raddesine kadar gtrd nesnedir. Alkibiadesin lgnl ite budur. Sok-

ratesin ona yapt gnderme buradan kaynaklanr: Ruhunla megul ol [Alkibiades, 132 c,] yani bunun anlam: Bil ki senin

ardndan kotuun, Platonun daha sonra ruhunu dntrecei

eyden, yani imgenden baka bir ey deil Bu nesnenin hedef ola

rak deil lmn nedeni olarak ilev grdn anla, onun yasm

tut. O zaman kendi arzunun yollarn tanyacaksn. Zira, ben,

hibir ey bilmeyen Sokrates'in bildii tek ey, Erosun ilevidir.

te byle getirdim sizi imdi vardmz kapya, kk

flnn beinci terimine, onun sayesinde nesne yelpazesi, jeni- tal-sonras Bakanm talebiyle olan jenital-ncesi ilikisinde

ve Bakanm a biimi altnda tuzan yeri olduu bu gizemli

arzuyla olan jenital ncesi ilikisinde grlebilecek. Beinci terimde, Bakamn a s, sonuta, Bakamn yerinin yalmzca serabn yeri olmadnn tek tandr.

te bu kk ay adlandrmadm ama yine de, baka hal

ve artlarda, Demeimizin paranoya ile ilgili son toplants s

rasnda, size onun benzersiz aydnlm gsterebilirdim. Sz

konusu olan eyden, yani sesten sz etmekten sakndm.

Bakann sesi asli bir nesne olarak dnlmelidir. Her

analistin iinde ona kendi yerini verme ve gerek psikoz alannda gerek, en normal vakalarda, stbenin oluumunda onun eitli biimlerde nasl cisimletiini takip etme arzusu uyana

caktr. stbenin kaynam nesne aya yerletirince, belki pek ok ey daha ak hale gelecektir.

[zne nin] sesle olan ilikisini Bakadan den nesne ola

rak konumlandrmak iin fenomenolojik yaklamdan hareket edebiliriz, ama onun yapsal ilevini ancak sorgulamay zne olarak Baka nedir zerine yaparsak tketebiliriz. Gerekten

de, eer ses rnse, sz/konuma organndan den nesne ise, Baka, o'nun [id'it] konutuu yerdir.

Burada, artk u sorudan kaamayz: Bakann yerinde ko

nuan ve zne olan kiinin tesinde, konutuu her seferinde

znenin orada sesini stlendii ey nedir?

3Eer Freud baba efsanesini retisinin merkezine koyduysa, bunun sebebinin bu sorunun kanlmazl olduu aktr.

Yine u da bir o kadar aktr ki, eer tm psikanaliz teorisi ve pratii bugn bize ilemiyormu gibi grnyorsa, analistlerin bu soruyu Freuddan daha ileri gtrmeye cesaret edememesi yzndendir.

te tam bu yzden, dilim dndnce yetitirdiim kiilerden biri, deer bir almada, baba sorusundan sz etti. Bu forml ktyd, hatta meseleyi ters yne gtryordu, ama bu yzden eletirilemez. Baba sorusu sorulamaz, nk biz soru olarak formle edilebilecek eyin tesindeyiz.

Sadece, burada ortaya konan bu problem iin nasl bir yaklam gelitirebileceimizi oturtmak istiyorum.

Aktr ki Baka, Bakamn yerinde, onun sesiyle de olsa,

konuan zneyle bir tutulamaz. Baka, eer dediim eyse,

yani onun konutuu yerse, yalnzca tek tr bir problem ortaya koyar, sorudan nce zne problemi. Fakat Freud bunu zaten

hayranlk verici biimde sezmiti.

Madem bugnden itibaren yeniden sessizlie gmlmem

gerekiyor, size, rencilerimden biri olmayan birinin, isim

vermek gerekirse Conrad Steinn, bu alanda yolu atn ha

ber vermekten geri kalmayacam. Szlerime [Seminere] ara

vermek zorunda olmasaydm, onun almasna bir bakmanz

rica ederdim sizden; zira kendi amn hata ve karklna

ramen, Freudun, dostum Claude Levi-Strauss tarafndan

totemin ilevine dair yaplm olan, kukusuz uzmann ba

k asndan temellendirilmi eletiriden sonra, Roberton

Smithden Andrew Langa kadar birok yazarn eserlerinde

muhafaza etmeye deer eylere nasl parmak bastn size

gsterme grevinden esirgeyecek lde tatmin edici.

Yine de Freud, hakikati aratrma seviyesinde olan bir kiinin, uzmanlarn tm grlerini ne kadar aabileceinin canl

kantdr. Zira sz konusu olan sorudan ncesinin znesi ola

cana gre, onlarn ilevinden geriye kalacak olan, adan ba

ka bir ey mi olacaktr?

Mitik olarak, -k i mitik olan yalan sylerin anlam budur-

baba ancak bir hayvan olabilir. lk baba, ensestin yasaklanma

sndan ncesinin, Yasann, hsmlk ve akrabalk yaplar d

zeninin ortaya kmasndan ncesinin, tek kelimeyle kltrn

ortaya kndan ncesinin babasdr. te bu yzden Freud

babay, hayvani mite uygun olarak, kabilenin tatmini snr

tanmayan lideri yapt. Freudun bu babay totem diye adlandrmas tm anlamn, Levi-Straussun, totemin snflandrc

zn ortaya kardn bildiiniz yapsalc eletirisinin getir

dii ilerlemenin nda kazanr.

O halde baba dzeyine totemden sonra ikinci bir terim

yerletirmenin zorunlu olduunu gryoruz, ki bu ilevi seminerlerimden birinde imdiye kadar yaplm olanlardan

daha te tanmlam olduumu sanyorum, sz konusu olan

zel adn ilevidir.

Ad, size gsterdiim gibi, imdiden okumaya ak bir dam

gadr/iarettir (marque) -ite bu yzden her dilde ayn ekil

de okunabilir-, bu damga, az sonra konuacak, ama hi de ko

numas zorunlu olmayan bir zne olabilecek bir eyin stne

baslmtr. Bunun ispat udur: Bertrand Russell John tahta

daki tabloda geometrik bir nokta diye adlandrlabilir derken yanlmtr. Bertrand RusseUm aslnda deersiz de olmayan tuhaf tavr deiikliklerini biliyoruz, ama u kesin ki kendisi

ne cevap vermesi umuduyla kara tahtaya tebeirle izdii bir

noktay bir an olsun sorgulamaz.

Sir Filinders Petrienin, Yukar-Msrda, bu harflerin Sami

blgesinde alfabe olarak kullanlmasndan birka asr nce

sine ait mlekler stnde kefettii eitli Fenikeli ve baka harfleri de referans olarak anmtm. Bu bizim iin u olguya

iaret eder: mlein, bunun kendisinin markas olduunu sylemek iin asla sz alma frsat olmamtr. Ad ite bu d

zeyde yer alr.

Beni affedin ltfen, ama baka koullarda isteyeceimden daha hzl ilerlemem gerekiyor. Burada size izlenecek yne

dair bir eyler gsteriyorum, imdi bakalm tuttuumuz yol bize ne gibi katklar salayacak.

Biz adn ve sesin tesine gidemez miyiz ve Freudun mi

tinin, gsterdiimiz ilerlemeden kaynaklanan dzlemde, yani

bu terimin -zevk, arzu, nesne- dzleminde ierdiklerinden kerteriz alamaz myz?

Aktr ki Freud kendi mitinde Yasa ile arzu arasnda ben

zersiz bir denge; eer n eki ikilemem abes kamazsa bunlar arasnda bir tr birlikte-uygunluk ( co-conformite) bulur, zira

ikisi ensest yasasnda birbirine baldr ve birbiri tarafndan

zorunlu klnr, beraber doarlar. Nereden doarlar? Esas ola

rak babann katksz zevki varsaymndan.

Yalnz, eer bunun bize, ocuun normal geliiminde ar

zunun oluumunun iaretini verecei varsaylyorsa, bunun neden daha ziyade nevrozlara yol at sorusunu kendimize

sormamz gerekmez mi? Yllar boyu bu husus zerinde hayli uzunca durdum.

Olduu haliyle Bakann arzusuyla ilikisi bakmndan

sapknln ilevi zerine yaptm vurgunun neden nemli

olduu imdi anlalr. Bu, Babamn ya da en stn Varlkn ilevinin kelimesi kelimesine alnmasn, keye skmasn

temsil eder. Daima gizli ve anlalamaz olan zevkine gre deil de dnyann dzeninde sz konusu olmas itibaryla ar

zusu bakmndan harfiyen alman ezeli ve ebedi Tanr -sapk-

nn kaygsn talatrarak olduu haliyle iine yerletii ilke

ite budur.

Bunlar iki byk kemerdir. lkinde, normal olduu sylenen arzu ile ayn dzeye koyulan, sapkn denen arzu birleip

kaynar. Sonrasnda nevrozdan mistisizme giden fenomen

ler yelpazesini amak zere nce bu kemeri yerine koymak ve

burada bir btnn [yapnn] sz konusu olduunu anlamak

Bana gre nevroz babann arzusundan katan ayrlamaz,

ki zne babann arzusunun yerine babamn talebini koyar.

Mistisizm, birazdan takdim edeceim ve insanlar rahatsz

eden gelenek hari, btn geleneklerde bir aray, yap, ile,

sam, ne isterseniz artk, Tanrnn zevkine bir daltr.

Buna karlk, Yahudi mistisizminde, ardndan sevi sevgide ve en ok da nevrozda izlerini bulduumuz ey, Tanrnn ar

zusunun yanksdr ki bu arzu burada merkezi bir nemdedir.

4Bu aklamalar daha ileri gtremediim iin kusura bak

mayn, ama en azndan adn telaffuz etmeden sizden ayrlmak

istemem, Yahudi-Hristiyan geleneinin zgl yansmasn

takdim etmemi salayacak ilk ad.

Aslnda bu gelenek bir Tanrnn zevkinin deil, Musann

Tanrs olan bir Tanrnn arzusudur.

Son tahlilde Freudun kalemi Musann Tanrs karsnda

yazmay brakmtr. Ama Freudun dncesi kaleminin bize

aktardnn tesine gider kukusuz.

Bu Tanrmn ad yalnzca A ddr ki buna Sam ( Shem) denir. amn ifade ettii A d a gelince, her ne kadar bazlarnz

telaffuzunu