Upload
nderim-shefkiu
View
321
Download
5
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Llojet e semundjeve te gojes si dhe trajtimi i tyre me medikamente te ndryshme
Citation preview
• Mbi 85% e semundjeve te pergjithshme manifestimet e para i shfaqin ne zgavren e gojes, ku njohja e ketyre manifestimeve ne goje eshte nje faktoreshume i rendesishem per parandalimin e semundjeve te pergjitshme.
• Ne shumicen e rasteve graviteti i semundjeve te gojes ndikon ne situaten e pergjithshme sistemike, si dhe trajtimi i diabetit, hipertensionit ,,kancerit, astmes, semundjve autoimune ndikojne ne gjendjen e shendetit te gojes.
• Gjithashtu 91% e pacienteve qe vuajne nga semundja e zemres eshte verejturprania e semundjeve periodontale, si dhe periodonti akut infeksioz, i cilikonsiderohet faktor risku per semundjet kardio-vaskulare.
• Ne arterio-skleroz ne lezionet e eneve te gjakut jane zbuluar keto patogjeneperiodontale si : Porphyromans gingivalis, Prevotella intermedia, Eikenellacorrodens dhe Treponema denticola.
• Gjithashtu Diabeti Melitus dhe semundjet periodontale kane nje lidhjedirekte midis tyre , p.sh kur niveli i larte i glukozes ne gjak konsiderohet faktoririsku per semundjet periodontale.
• Xerostomia eshte rezultat i hypofunksionit te gjendrave te peshtymes, ishkaktuar nga crregullimet funksionale dhe organike te ketyre gjendrave.
• Gjate 24 oreve organizmi i njeriut te shendetshem sekreton afershisht 500 mlpeshtyme nga gjitha gjendrat e zgavres se gojes.
• Fluksi i peshtymes eshte me i lart ne mengjes dhe stimulohet nga pertypjadhe receptoret e shijes.
• Stimulimi simpatik ndikon ne perberjen e peshtymes, ndersa ai parasimpatikndikon ne sasin e peshtymes se sekretuar.
• Funksionet e peshtymes:
1. Pertypjen e ushqimit
2. Gelltitjen
3. Perpunimin e ushqimit
4. Pastimin e kavitetit te gojes
5. Tampone
6. Merr pjes ne procesin e de/remineralizimit
7. Ruan integritetin e indeve te butadhe te forta te gojes.
• Shkaktaret etiologjik te xerostomise: Medikamentet e marra, Semundjetsistemike, Crregullime neurologjike dhe fiziologjike, Dehidrimi, Diabeti ipakontrolluar, Sindromi Sjorgen, Artriti Rheumatoid, Lupuseritematoza, AIDS, Semundja Parkisnonit, Crregullimet e ngrenies, Ankthi, Depresioni , Semundjet e veshkave.
• Trajtimi i xerostomise:
– FDI rekomandon pilokarpinen dhe cevimelinen per trajtimin e xerostomise.
– Duhet behet kujdes dhenia e ketyre dy medikamenteve, tek pacientet tecilet vuajne nga astma, semundje koronare, hypertensioni dhe epilepsia.
– Por ne shtatzani keto dy medikamente nuk rekomandohen te jepen per trajtimin e xerostomise.
– Tek paciente me xerostomi kronike nevojitet marrja e sasive te medhate lengjeve, te evitohet pirja e duhanit, alkoolit dhe produkteve me perberje kofein si dhe ushqimet e kripura, pikante dhe te thata.
– Per te nxitur fluksin e peshtymes perdoren camcakezi dhe karamelatpa sheqer me permbajtje limoni, mente dhe kanelle.
• Eshte nje infeksion mykotik i shkaktuar ne shumicen e rasteve ngaC.Albicans.
• Candida shpesh manifestohet me nje infeksion mucocutan.
• Candida paraqitet ne dy forma : Erythematoze dhe Pseudomembranoze
• Pseudomembranoze eshte me e shprehur dhe paraqitet ne forme tepllakezave te bardha te kufizuara me nje vije eritematoze.
• Eshte shume i shprehur ne pacientet me diabet dhe xerostomi.
• Trajtimi i Candides Orofaringeale:
– Ne pacientet me HIV rekomandohet: amfotericine B intravenoze oseflukonazol 400 mg ne dite.
– Duhet te marrin produkte ushqimore me vitamine C, proteina dhekripera minerale kryesishte perberjet e zinkut ne dieten e tyre.
– Duhet te marrin sasi te medha lengjesh ne dite, si dhe te eleminojneproduktet me permbajtje kofein.
• Shkaktohet si pasoje e demtimeve te mukozes se gojes nga rritja e pershkueshmerisevaskulare, edemes indore, atrofise dhe ulceracioneve, te mbuluara nga njepseudomembrane nekrotike.
• Pacientet me kete semundje ankohen per ndjesi djegie dhe evitojne perdorimin e ushqimeve te ngrohta apo pikante.
• Mukoziti verehet tek paciente pas trajtimit kimioterapik, pacientet me kancer, kryesishte ne dy javet e para te trajtimit.
• Trajtimi i mukozitit:
– Behet me benzidamin hidrokloride (shplares me veti te larta antiinflamatore, analgjezike, antimikrobiale me veti anestetike).
– Ne inflamacionet e indeve te buta rekomandohet shplaresi i goje me Chlorhexidine.
– Duhet te konsumojne shume likide, te evitojne perdorimin e ushqi- mevepikante, te kripura, acide sepse irritojne mukozen e demtuar.
– Per lehtesimin e dhimbjes gjate marrjes se ushqimit ne rastet e mukozititperdoren analgjeziket lokal.
– Si dhe perdorimi i : vitamines E , vitamines C dhe Seleniumit jane shumeefikas ne trajtimin e kesaj semundje.
• Eshte nje semundje kronike autoimune qe prek 0.5 – 2 % te popullsise.
• Lokalizohet ne : mukozen orale, faqet , misherat e dhembeve dhe gjuhe.
• Paraqitet ne formen e vijave te bardha te cilat marrin trajten e nje rrjete.
• Faktoret etiologjike te OLP mund te jene: gjenetike, psikosomatike, infektiveose autoimune.
• OLP konsiderohet si lezion prekanceroz i cili perfundon ne karcinom ne 0.4 –3 % te rasteve.
• Tajtimi terapeutik per format ulceroze dhe erozive te OLP :
– Behen me : ciklosporinat, retinoidet , steroidet dhe terapia me rrezeultraviolet.
– Tek paciente me OLP nivelet e acidit folik dhe vitamines B jane teulura, prandaj marrja e tyre eshte shume e rendesishme.
– Si dhe perdorimi i analgjezikeve lokal eleminojne dhimbjen gjatemarrjes se ushqimit.
• Eshte nje lezion i mukozes se gojes jo i keratinizuar qe manifestohet ne form te lezioneve cirkulare qe rrethohen me bord eritematoze, duke kufizuarqelizat nekrotike epiteliale per 10-14 dite.
• Keto lezione shoqerohen me dhimbje ku faktoret predispozues jane: stresi, HIV, traumat, mangesit e ushqimit, alergjite, semundjet endokrine etj.
• Nga studimet e bera eshte gjetur se ekziston nje lidhje midis Helikobakterpylori dhe afteve ulcerative.
• American Academy Oral Medicine (AAOM) rekomandon per mjekimin e afteve ulcerative si : amlexanox, tetracikline, shpelarje te gojes me klorheksidine dhe beklometazon (ne form spray) dhe kur keto mjekime nukjapin permiresime mund te perdoret Levamisole ose ne rastet e avancuarabehet trajtimi i pergjithshem me kortikosteroid.
• Pacientet me afte-ulcerative kane mangesi ne mikroelemente te tille si: hekur, zink, acid folik dhe vitamine B komplex.
Stomatiti aftoz ulceroz(Recurrent Aphthous Ulcers)
• Fillimisht shfaqet ne gingivat qe vendosen ne hapesirat nderdhembore , pastaj vazhdon te zgjerohet ne drejtimin anterior te indit gingivar duke ndryshuar kufijte dhe permasat e gingives.
• Ndikohet nga perdorimi medikamenteve: fenitoine, ciklosporin, amfetaminedhe nifedipine.
• Ky inflamacion ndikohet edhe nga faktoret lokal si : pllaka dhembore dheguret e dhembeve qe favorizojne rritjen e indit gingivar.
• Tek pacientet me keto inflamacione indikohen masat preventive ngaspecialisti stomatolog dhe ne disa raste edhe aplikohet nderhyrjekirurgjikale.
Hipertrofia e indit gingivar
• Ndodh ateher kur faza normale e koagullimit te gjakut crregullohet si pasojee nje mjekimi me medikamente te ndryshme.
• Gjakderdhja pa shkak shfaqet ne keto semundje: anemia, leukemia, semundjet e heparit, mangesite e vitamines K, trombocitopenia dhesemundja Von Willebrand.
• Mjekimi behet me hemeostatik, doza te larta te vitamines C dhe E, si dheme disa bime si mente, hudhra etj.
• Duhet te percaktohet koha e gjakderdhjes duke matur kohen e protombines(PT) dhe te tromboplastines (PTT).
• Pacientet me kete problem duhet te mbajne higjen te mire te zgavres se gojes per te evituar cdo faktor risku per gjakderdhje.
• Manifestohet me uljen e struktures mbajtese te dhembit qe kryesishtverehen ne format e periodontopative.
• Faktoret e rrezikut qe e shoqerojne kete semundje jane : semundjetsistemike, medikamentet e ndryshme, faktoret gjenetike, terapia me hormone dhe perdorimi i duhanit.
• Si dhe pacientet qe perdorin per nje kohe te gjate glukokortikosteroid janete predispozuar per shfaqjen e kesaj semundjeje.
• Shkaktohet edhe nga pacientet me probleme te veshkave.
• Prevenimi :
– Behet me mbajtjen e higjenes se rregullt te gojes, eleminimin e pllakesdhembore dhe te gurzave si dhe evitimin e duhanit.
– Duke perdorur bisfosfonate qe favorizojne rritjen e densistetit kockor.
– Perdorimi i produkteve te qumshitit, me ushqime te pasura me vitamine D dhe kalcium
• Manifestohet me nje shije te vazhdueshme, jo te kendeshme, natyralisht jonormale, me nje ndjesi metalike ne goje qe qendrone per nje kohe te gjateose te shkurter.
• Shkak i dysgeusise afatgjate eshte mungesa ushqimit si pasoje e dietave tendryshme.
• Shkaqet tjera jane : infeksionet e gojes, infeksionet e traktit respiratore tesiperm, sinuzitet, rrezatimet ne koke e qafe, GERD, semundja CROHN’s, diabeti dhe shtatzania.
• Mjekimi:
– Behet me: antiinflamatore te ndryshem ,diuretike,substanca teantihipertensive,antimikrobiket, antidiabetiket substancat e mjekimitte Parkinsonit,agjentet citotoksik dhe allopurinoli.
• Tek pacientet me dysgeusi duhet te evitohen ushqimet me permbajtjete larte proteinike , dhe ushqimet e ngrohta.
• Manifestohet me veshtiresi gjate gelltitjes se ushqimeve ku kemi ngecje teushqimit ne fyt, me kollitje gjate ngrenies dhe me dhimbje gjate gelltitjes.
• Shfaqet ne rastet e crregullimeve nervore, semundjes Parkinson, Alzhaimer, skleroza multiple, aksidentet cerebrovaskulare si dhe ne pacientet me probleme muskulare (skleroz muskulare), ngushtime te ezofagut dhe qafes.
• Mjekimi:
– Rekomandoet ngrenia e ushqimeve te buta dhe pirja e shume lengjeve, ushqime me porcione te vogla dhe te pine uje gjate ngrenies si dhe gjatedites.
– Duhet bere kujdes nese keta pacient mjekohen ne klinik nuk duhet teperdoret shume uje sepse mund te shkaktoje mbytjen e pacientit sipasoje e aftesise se ulur per t’u gelltitur.
• Eshte patologji e traktit digjestiv qe manifestohet me ndryshime testruktures se indeve te forta te dhembeve, madje edhe erozioni i dhembeve.
EROZIONI I DHEMBEVE
• Erozioni i dhembeve paraqet humbjen progresive te indeve te forta tedhembit nga proceset kimike me origjine jobakteriale qe karakterizohen me :
– Konkavitete te gjera ne siperfaqen e lemuar te smaltit.
– Sheshim te siperfaqeve okluzale me ekspozim te dentines.
– Rritje e transparences ne regjionin e margos incizale.
– Paraqitje e paster dhe e pademtuar e amalgameve.
– Prishja e shtreses se smaltit ne pjesen gingivare te qafes.
– Hipersensibilitet.
– Zbulim te kornuve te pulpes.
FAKTORET RISKANTE PER EROZIONIN E DHEMBEVE
• Jane shkaqet me origjine te jashtme dhe me origjine te brendshme.
• Shkaqet me origjine te jashtme jane:
– Perdorimi me shumice i agrumeve (me shpesh se 2here ne dite)
– Perdorimi me shumice i pijeve dhe ushqimeve acidike.
• Shkaqet me origjine te brendshme jane:
– Acidet gastrike (te regurguara ne ezofag dhe ne goje: GERG)
– Te vjellat kronike dhe eksesive.
– Anoreksia nervosa ose bulimia (Crregullime te te ngrenit).
– Hipofunksioni i gjendrave te peshtymes.
– Crregullim gastrointensinale si: ulcerat peptike ose gastritet, shtatzania, efektet anesore te medikamenteve, diabeti ose crregullimet e sistemitnervor qe shoqerohen me ulje te shkalles se sekretimit te peshtymes.
Simptomat e GERD-it tek te rriturit dhe tek femijet
Simptomat tek te rriuturi Simptomat tek femijet
Shija acide ne goje Fjetje me veshtiresi
Kollitje e vazhdueshme Nuk shtojne ne peshe
Sens mbytes ne gryke Acarim i pergjithshme
Dhimbje stomaku Asthma
Rendim i zerit Pneumoni
E folur me sprekla peshtyme Ainem
Peshtyme e shtuar Bronkitis
Dhimbje gastrike ne mengjes Laringitis
Halitosis
Djegie ne kraharor
PROTOKOLLI I PREVENIMIT TE EROZIONIT
• Masat preventive:
1. Ulja e frekuences dhe shkalles se veprimit te acideve:
• Pijet acide duhet te perdoren me mire shpejt sesa ngadale. Perdorimi iluleshtrydhes mund te reduktoje potencialin eroziv te pijeve acide.
2. Duhen vleresuar mekanizmat mbrojtes te organizmit (rritja e fluksitte peshtymes)
• Pershtyma me nje kapacitet buferik qe i reziston atakeve acide duhet territet me shkallen e fluksit te peshtymes dhe kjo peshtyme duhet tepermbaje sa me shume kalcium dhe fosfor te cilet inhibojnedemineralizimin e struktures te indeve te forta te dhembeve.
3. Duhet vleresuar rezistenca ndaj acideve dhe riforcimi i siperfaqeve tedhembeve.
• Pacienti duhet te beje cdo dite shpelarje te gojes me antiseptike me fluorure dhe te perdore pastat e dhembeve me fluor si dhe duhet teaplikoje gele fluorike apo varnishe fluorike 2 – 4 here ne vite.
4. Permiresimi i mbrojtjes kimike
• Behet neutralizimi i acideve ne goje me ane te: tabletave antacide5 here ne dite si dhe me ane te komponenteve dietike si : djathi, qumeshti, kosi dhe soda.
5. Ulja e veprimit te forcave abrazive
• Te evitohen furcat e dhembeve me qime te forta dhe pastat me permbajtjeabrazive.
• Te shpelahet goja me uje me sode eshte menyra me e mire sesa fucimi imenjhereshem pas pranise se acidit ne goje.
6. Sigurimi i mbrojtjes mekanike
• Te vleresohet aplikimi i kompoziteve dhe bondimi direkt.
• Rekomandohet te perdoret shine okluzale nese individi vuan nga bruksizmi.
7. Stabiliteti monitorues
• Te kontrollohen dhembet sistematikishte me radiografi.
• Duhet te behen ekzaminime te rregullta per dieten, metodat e higjenes se gojesdhe perdorimi i shinave.
• Eshte nje semundje idiopatike, multifaktoriale e karakterizuar nga ndjesia e djegies se indeve te buta te gojes qe manifestohet spontanisht pa paturasnje problem ne zgavren e gojes.
• Prek individet me : xerostomi,disgeusi dhe alergji te ndryshme duke u lokalizuar kryesisht ne 2/3 e pjeses se perparme te gjuhes.
• Shkaqet jane te panjohura, te cilat verehen kryesisht tek grate ne periudhene menopauzes, tek diabetiket, depresivet, pacientet me candida, alergjik ngaproduktet dentare dhe tek pacientet e kequshqyer.
• Trajtimi:
– Ne pacientet me xerostomi indikohet perdorimi i shtuar i lengjeve.
– Tek pacientet me probleme nervore mjekohet me antidepresante.
– Tek grate ne periudhen e menopauzes mjekohet me hormone specifike.
– Eleminimi i alkoolit dhe duhanit ndihmon ne qetesimin e kesaj sem-dje , si dhe rekomandohet perdorimi i vitamines B, hekur dhe zinkne dieten e perditshme.