SCAFFALI ONLINEhttp://badigit.comune.bologna.it/books

Telesio, BernardinoDe mari, liber vnicus ...Neapoli : apud Iosephum Cacchium, 1570Collocazione: 9. B. III. 36 op. 4 http://sol.unibo.it/SebinaOpac/Opac?action=search&thNomeDocumento=UBO4005191T

Questo libro è parte delle collezioni della Biblioteca dell'Archiginnasio.

L'ebook è distribuito con licenza Creative Commons solo per scopopersonale, privato e non commerciale, condividi allo stesso modo

4.0:http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/legalcode)

Per qualsiasi altro scopo, o per ottenere immagini a risoluzione superiorecontattare: archiginnasio@comune.bologna.it

BE'RNARDINI TELESII

C o N S E N T I N I, DE MARI,

Liber V nicus. Ad IUuflrijJ Jerdinandum Carrafam,

Sortani Comitem.

N E A P O L l,

Apud lofephu~ çacchium. I 5 7 O;

t

lLLVST7?.IS. FE~DIN.ANDO CARAFAE SORIANI COMITI

BERNARDINVS TELES1VS

S. P. D.

~~~ilV M primùm literas tuas accepi, quibus de­i;I clarabas te in iis,qure de Mari ab Arifrotele

- tradita erant ,acquiefcereminimè poffe, & quid deeius natura,& motibus fentirem,

~~~~~ ad teconfcriberem mandabas:& fi plurimis (Ut nofii)opprimerer molefiiis, tibi tame) ut morem gere­rem,tuiq; defiderio fatisfacerem, commentarium, quem iam pridem de eo confcripferam, rudem adhuc, quantii per prxfentes occupationes licuit, poliui : & prreter moré nofirum, prius qu:r ab Arifioteli tradita fu m,in eo expo­nuntur,examinanturque,ut facile homines intelligerent, iure te in iis acquie[cere non potui{fe: tum noftra apponii tur. Perleges uerò tu illum,& fi tibi probCituS fit,talHq; ui· fus,qui,& tuo [uh nomine in lucé prodire queat, prodeat. Neque enim,qux tu admittéda decreueris, alii,ut danent uereri licet; libens certè confeétum tibi opus, quaJecunq; id fit, acdpies; fummam in eo meam erga tecaritatem, obferuantiamque intuitus, & grati animi fignum cum erga te) tùm & erga 111ufiri[simos parentes tuos, Alfon­(um Nucerire Ducem, uirum unum omnium optimum , conftantifsimurnq;, & loannam Cafiriot3,qu:r cùm maxi mè fortun:r, corporifq; bonis affluat,& tacis omnino,qua tis plura ne optare quidem liceat : fi cùm alias eius animi uirtutes) tum uerò,qu:r ~grè fimuJ coire uidentur ,Jenita­tem,fublimitatemque fummè in illo coniunétas, penè &

A z unum

unum faélas quis infpidat) uix ilIorii !plendorem intuea­tUr: LH mìhi quidem nollrrexratis homincs nihil ea ama, btllU ,nihlI etiam dJUinius confpicere polfe usddicur:HirC ucr' tu ei us, parentifg; fui fplendoré,fummamq, utriufq; gen ris daritatem ne nouis luminibus non illufires dubi .. tandum cfi quicqu:i:Nam mihi quidem re,illofqueintuen ti,qu ' in iIlorum utroq ue corporis, animique bona funt, ex uaoque hau{1lfe uideris omnia: minimeq; uel eorum, u I auorum gloria,uel tantarum opum polfe1sione, torue, ac fJ. l1tOrUm populorum dominationecontentus tuo tibi ur frudi o, tuoq ue labore, nouum decus,nouo[que hono . res acquiras rummaattendis cum dlligétia: Age uerò qua (cepilli perge,& mlhi crede, non fummam modò gloria, fed ueram adjpifcerisfeliciratem)fumm~ nimirum fortu. nre [ummam adijcies fapicntiam. Vale.

J

Bi]RNA~DINJ COSENTINI D E M A R I.

lIure non propria II-ttura ful(ùm rJJe ' [ed dulcib/4f eiuspdrtibUf à Sole in If!lpcres /Cctu, r:J' calid.t,(,cc.eq; exhalationis commlfiionc [alfum effe factum J

C prrpctuò tale [uifJe Ariftotcli uifumf! CJp. 1.

AV S A,inqllit,Arinotefe~ .qu:r antiquio H:S adduxit, ut Mare uniuerfulll aquz principium,& corpus cere exillimarét, hzc efi: Nam confentaneum uideri po tefi, quodda totius aquéE corpus efiè, quemadmodum,& aliorum eleméto­

~!!~I rum moles coagmentata efi,& prillci­',Ni~9'fa!ì1lfQ1 pium, ob copiam,unde dlfiribma mu-

• 'iif,' - tatur,& alijs admircetur: ut ignis qui~ • ....: ' dem 1Il fuperoloco; aeris auré copia

in eo,qui efi citra ignem ; Terrz corpus id,drca quod,omnia hze funt manifefre po(ìta:ex quo confrat eadem ratione,de aqua,& ne cdI'ario inquirendum. Nullum autem.aliud tale collettum corp', przter maris uafriratem,ut cxterorum elementorum,pofitum ui~ detur . Amnium eoim, Ilec colleétum efr, nec manet, fed ueluti quotidie gignatur,femper confpicitur; Mare igitur hl1midorum, & totil1S aquéE principium eflè, ob hanc dnbitationem uifilm efi. ~o circa,& flumina 110n catùm in ipfurn,fed ex eo Bucre aliqui inquiune : quod cn;m falfum efi,fi coletur neri potabile. Huic au. tem dubitationi,dubitatio altera opponitur; quid tandem caufz 6ç,cur aqua hzc umul fians,pocabilis non lit, (ed CalCa, li quidem tçtius aqu~ principium efi?c3ufa,inquit,maris falCediois propofi. t3:m dubitatienem foluet,& efliciet,ut primam de mari exifiima­tioné reétè & necelfariò fumamus . tum illam explicans; quonii, mquit,aqua circa Terram, quemadmodum & circa eam aeris glo bus,& circa hunc,qui dlcitur ignis,obrendimr,Sol auttem,hoc mo d feratur, ob eamque cau[am mutatlo exifiat,& ortus,atque in-

_ terimsjid quod tenuirsimum efi,& dulcifsimu quotidie eftèrtur, [ecernic\; , & in uaporem mmatum fuperiora petere uidetur, iUie autem rurCus ob frigu cocretum iterum defertur,idq; natura per­petuò facerc( ut alltcà diétum efi)infiituit.ltaque,inquit,quòd po

tabile

2.. Metror; T.6.

T.IO.

T.lo.

T.I.;.

T. Ii.

DE MAltI tabite dl,& dulce,uniuerfum ob Jeuitatem attotlitur,quod autem {alCum dl:, prz pondere fublidic, non in Cuo iplius progrio Ioco: ctenim exifiimandum eft,de hoc rette dubitacum effe,abCurdum nanque eU, nili aliquis aquz , uc czcerorum e1emencorum, fit lo· cus:acque halle efie folutiollem : is enim locus, in quo contineti mare eernimu!\,maris non eU,fed potius aquç. Maris autem uide. cur,proptereà qnòd pars Calfa Cublidit prz pondere,dulds uerò,ac potabilis,ob leuitatem accollitur. ~apropter & flumina in eum Jocum omnia influullc,& omnis aqua quz gignitur, in id enim Cl' maxiOlè cauuum en,talemque terr~ locum mare obcinet;Ced alia pars uniuerfa à Sole celcrÌter acconitur; alia relinquitur, ob eam ; qU% di a en cau[am • Hune ergo aquz locum effe, & non maris; & quamobrem pars potabilis, przter eam quz fluir, occulta Cni alia uerò pars maneatieUr icem Mare aquz potius lit finis , quam principium, his à nobis traditum lit. De eius autem falCcdine, & utlum perpetuò idem fit, an non fuerit,nec fUturu m fit, (ed defi. cict,dicendum en: hoc enim modo aliqui fendunt omnes quidé genitum effe uidentur fateri, fi quidem & mundum uniuerfum; fimul nanque eius ortum fadunt. quare connat,fi uniuer[um [em piternum dl:, nOI1 aliter de mari ex\ll.mandum ellc; ijs certè, qui mare generant,eius falfedinis caura reddi minimè poten. Nam li iIIius,qui terram ambibat,~ à Sole fublacus en,humoris omnis re fiduum,Mare effeétum en;neceffe en aqua llla,quz in uaporé con uerfa efr, rurfus adueniente,cùOl zqualis Gt multitudo, i teru m dul cefcere. si autem terra admifl:a,falfi fapods cal,l Ca ponarnr, ut quç faporibus multis pr~dita,in mare à fll1minibus deferatur; abfurdii ijs en,flllmina quoq; falfa nondfe.Satis porrò,ex his zrernotépo re,& ueluti à principio fai fll m exeit1<Tc mare,demonratum. At no & lalCedinis itidem caufam fatis e"plicaram exifiimans Arifiote,. les: li quidem,ut ipfe air,fi dulcili ab[ceffu partium falfum fiar ma re,earum acceffu iterum dulcefcere oportet. alienum quippiam, falfum fiat, minimcque à fluminibus deferarur, uidendum mari intuitus.Q..uoniam,inquit pofirum efi,duplicem effe exhalationé, alteram humidam,alteram ficcam' conOat hanc rerum huiufmo­di principium exifiimandam effe: & multis quidem fignis perfpì­cuum efr eiulinodi faporem, ex eommifiione quapiam exifl:ere: in corporibus enim quod minimè cothum efi,falrum efi,& ama­rum: nec ali eer re habet in ijs, quz aduruntur; quod enim à calos

re euiaum non fuerit in corporibns excrementnm etficitur: in ijs autem qUil aduruotur cinis. Atque ha:c cau[a cfr cur nonnulli ex

aduna

L I B. V N I C V !~ aduna Terra mare fieri inquiant.quod hoc quidem modo dicere abrurdum efi,ar iIlud uerum; ex eius Ccilicec, generis Terr~ falCedi nem mare accipere poffe; ll.1m,ut in his,quz diéla funt; lie etiam in uniuer(o,ex ijs,quz nafcuntur. & natura gignuntur animo fem per eoncipiendum cL\,eius generis Terram,quin & omnem aridz Terrz cxhalationem remanere;quate id en,quod ex aduilis renar, t'a cnim han c ingentem halituum copiam fuppeditat. Q.uoniam autem incer Ce, ur diximus , uaporoCa, & ficca exhalatio admillz fullt,c.ùm in nubem,& in aquam ilIa coereuerir,aliqua femper hu­ius facultatis copia unà comprehendatur, & rur[um unà cum plu uia deorfum ferarnr nece{fe en. Nec ex ij! tantùm quz diaa funr, perfpicuum en, inquir. (alfitudinem in quadam mixtione pofiti eCfe,uerum etiam ex eo,quòd fi quis cereo uafe effeéto, eillCCI' ore tatibus rebus obturaro,ut maris nihil ilIabatur , in mare i lIud po· fu eri t , id quod per cereos parietes ingredltur,aqua dulcis reddi~ tur.quod enim terreum efr. & CalfedlOem ex adminione facit,ue­luti colatum fecernitur. hoc uerò Se ponderis caufa eft, & eraCsi$ dei. Hzc Al'inoreles de mari, de q; eius CalCedine , è quibus aquz elementllm mare pofitum Anfiotdi fuiffe intelIigere etiam licet. at quando Peripareticorum non nullis Cecus uidetur; diligentius omninò,quz fuerit illius fententia,inCpiciendum en: nam ti ucra: uis ca fue!it, qnill in ab[urdirares longè maximas Peripatetici in cidant efiugere non po{funt, acut in quibus uerè Arilloteles dam nari pofs ic nota fiant , .illquirenda omrunò eius fentenda uideu <lebet.

MdTt dqU.t dementum Ariflotdi polilum ef{r. Cdp. 2.

ilA l\. E aquz clementum p06tum AriClotèli elfe ma:

. nifenè,utuidetur,patct; Antiquorum enim rationé, quz aquz uniuerfit3tem ipfum natuit,propterea Cl' radoni congruunt fir, aquarum iridem molem,cu.

_ iufmodialiorum elementorum exifiit, unitam,na· bilemq; oportere effe, przrer moré Cuum nihil rei;cit, ac ne reijce re quidem teneat, quin admittendam omninò de cernere uide­turo expofira igitur,dubitatione qua: illorum rationi aduerfari ui· debatur, falfedinis, inquit, caura infpeéb dittam dubitationem foluer, reijcictq;, & efficiet, ut primam illorum ratiocinationé; qua mare aquz elementum fiatuebat, reétè nc,etfariò fumamus:

nam

DE MARI nam atteram qua Eluminaè mari. effluereopina?ant~r, reijciendi omninò decreuent Arifiotelcs, lllud ucrò ex eo, quod (alfus ma­ris fapor n6 eius aqu.r propr~us, naturaljfq;: fed cx ~ecidente qu~ piam fattus uidebitur,ae li dlcerct fio q~l~cm pr~pna natura. falsll cffet mare,reétè dubitamm forct mmlme aqure ~d clemeucnm po ni poOe,dulcis potabiliCque . at ql10niam propria ~alfum fattum uid\!bitur, quòd dulcionbus rui partibus à fole fpohamm efi,& ea lida,ficeaque exhalatio à pluuijs de1ara illi admi.fia;. ncquaqllàm propterea quòd falfum efr, ~qure elemen~ll~l uldcn nO~l d~~et: neque enim qua: elementa Anfiotelc~ pOl1lt,lmp~ra.ea ahemfqne rebus eommifia ponere ueretur: qUlll uno tamum 19nc cxerepto reltqua omnia impura effe deeernit. mare igitur non propria nam ra f.ùfum effe affirmans , & à quibus falfum fi ri ql1cat, fumma il1 qUlrens diligentia; antiquorum omninò rationé eomprobare, & aqllre omnino ipfum e1ememu ponere uideri debet: ae perpetuò illos in (eélandi fiudio,& ambitionis omninò fiimulis exagitams, id illos incuCare, ql1òd non è loeo in quo pofitum efr mare, aqua: id effe uniuerutatem dec1ararint: aqua:,inqllit,quod potabile efr, & dulce llniuerfum ob leuiraeem attollitur; quod autem falfum d't prre pondere fnbfidit, uon in fllO ip(ius loeo: etenim exifl:ima dum efr de hoc reélè dubitatum effe; abfilrdum nanqoe cfr, nifi aliquis a ql1:l!,U t reliquorum elemelltorum fie locus;atqlle hanc ef­fe folutiollem ; is enim locus, in quo contilleri mare cernimus, maris non dl:,fed potius aqure; ac fi diceret, commodius ex aqua: loco,qua: aqure fit uniuerfitas intelligi po{fe; magis enim propri ii aqure locum, quàm eius uniuerfitatcm fimu! colleélam,eOè opor­tere,rationi eongruum fie; propterca enim fonè fimul aqua unie ucrfa colligitur, fibique omms coit; quòd uniuerfa in proprio 10-eo effe mdt : Ad proprium, inquie Arifioteles, loeum ferri unum quodque ad ruum fimile,& fuam formam efr ferri;& fic utig; quis exifiimabir,id q uod dicebant antiqui, fimile ad fimile ferri: hoc enim non accidie omninò,noll enim fi quis Terram tranfmittet, & iuxta LUllam collocct,ad ipfam [eremur partes: fcd ad eundé 10eu m,ubi ou nc exi frit: u t quod dittum efr, id élmiquiofcs incusa di rinoteli uideri poruerint;quòd non è maris 10eo, {ed ex eius magnitudine agure elementum id fiatuerinr: (i qeidem elemento rum parribus proprius loeus magis,quam propria uniuer(itas,pro prius fit. Nufquam igimr amiqUlores damllare, quòd mare aqu:r elememum pofuerillt,uidetur Arifroteles,fed quòd non ex eiu's lo co id declararint. Et uel ibi, mare aqua: elementnm Arifioedi po

fiturn

L I BER V N I C V S~ ht~m 'cere, qUa! fiatim Cubdit, manifefiifsimè dec1arant: 'quafi entm ~~ufam re~dc~s , cur in proprio aqure loco uera aqua, &. potabllls, l1ualts [UI e Il: natura, non fit ~ fed falfa; à mari, inquic occupatlls cCt aqure locus ; quoniam , quod in aqua falfum quie

dem efi, fu.bfiJlt propeèr grauitatem dulce autcm, & potabile propter lellltatem filrfum ducitllr: & pau!ò inferius, confiat in" quit ,~l1ne {le agure locum , & non maris; & ql1am ob rem pars potabllJS, prreter eam qua: fluit occ.ulta fit: funt enim ae fi dice­ret, totius quidem, purreque aqure is cfr locus 1 fed cra(slOr. grauiorque eius pars • illum occupauie, quòd tenuiore, leuiore-4.ue ~urfum à Sole atta, ipCa mod.ò l'C li qua faéta e Il:, i ~oniam v1dellcet, aquz clementum , uelutl, & terra:, aerifque, & igni~ pofìtu~ Arifioteli ~rat; & in terra! illud fuperficle loeatum» multoque terra malUsfaétum> & nullam aliam aquarum mo~ lem, cui illud afsignare polfet, prreter maris uafiitatem imue:: ri poterat: mare itaque nece{fariò aqwr elementum Iponendum intuent~ m~dis utique q~tbu~.~terat omnibus Cal(u~ eius fapo. rem, ex aCCidente quopram el rne{fe declarandum omnino fuit: qui nimirum fi maris proprius fil', aqua: id e1ementum dulcis,pota bilifque ponere prohibcat, id omninò quacunque potuit moliri Ilidetur radone. Et agure tgitur, qu~ ue penitus fimilaris non fir,& eadem tenui~ate, e.odemque omnis donata fapore,nullis eercè fui pambus reque man cralfa,minus etiam falfa ullis uideri potefi: & qu~ à calore quauis expoliata tenuitate, nee craflcCcere, nec Calfa unquam,quin tcnuior aCsiduè,dulciorque fieriuidetur. partes in' dere nihil ueretur: qua: à tenuioribus 5011s opera Ceiunélre, adeò cralfa:, adeoque fine faI fa! : i nuitus ,ut exifiimare l ice t, at nccelfa­riò: neque enim aqllz elemenrum mare ponere liceat, nifi maris falfedo aqua: infit, & nequaquàm in hoc acquiefcere potens,quo­niam enim qure è mari aFsiduè educitur tenuitas,in aquam ea rur­fu..'\ coatta tenuem,dulcemque mari iterum reCl:ituimr:quod itaq; fi illius-abfcelfu cra(fum, fatfumque fiat. eius acceffu tenue ite­rllm fiat,. dulceque : Terram !ilam l\1eoétam, adufiamque Auf: quam qUldcm con[peétam, è terra: latebris eruere nihil rcformi­dat;ex ea ut exh~lationum eopiam educat, à qua cum pluuijs de­lata, ralfum,cr<l{lumque fiat mare: nihil omninò intentatam relin. qnendl1m, ineommoda quzuis Cufiinenda effe exifiimans, mo­dò nee m~rinre aqure falCedo propria e ius fitj n6 aliam porrò id ob caufamJmfi ut mare aqu~ uniuedìtas poni vofsit,nifi enim id "ppo

B fitum. )

•

DE MARI fitum Arinot ti fic,nihil uel ulla maris paf! io, uel alienutn uIlum~ à qui bus falfum id fia~, inquÌl'endum illi erac; qu~d ni ~irul1l propria natura tale eCle na~uer~ pote.rae-: n.eque COlm qUlll terra in aquam falfam : amaramque asole muertl queat dubuandum, aut nòn enuntiandum Arifiote1i era t ,in fai, [ulfur, bimmenque. tum & in tenuifsimos calhdifsimofq; llapores è quibus ignis ele­mentllm confiimi Arifroteli uidetur, inuerti afsiduè illam intuen ti, prredicantiq;, nt modis multis peripateticorum nonnuHos mi rari liceae, quibus mare aqua: etementum non effe dcc!a~al~dllm Arifioteli propo!itum uidetur: qui fcilicct., que.m numl~ls mfiar ueneramur Annotelem ignauum eum faclulle, lOertemque: tum & fiupidum etiam, frolidumque: qui nimirum quod,declarandu propo(uerae,dec1aret nunqul,quin,quod unum fiatuere Id pote" rat[ummojd euertat frudio:& quod fi dec1aret, uel mundi ci co firuéHo,& ipCe defiruatur mundus,uel uniuerfa:eius doétrina diC­[oluatur,neque enim quod nllre aqua: elernencum 110n effe .dec1a ret,pra:ter illius Calfedinem aUatum ell: Aril10teli quicquam;at ea non propriam maris effe,fed ex accidente quopiam ~ & alieni om nino commlfiione ei inditam effe contendens,apertè nihil obfra­re, quin mare aqua: uniuer(jtas poni pofsie decernie: mm Iibens incommoda fubeae, qUlf l1linimè omnium fufiioere lpfe ue.tit: in proprio nimirum aqua: loeo alienum pOI1<lt ens ; & aquam lpfam ad eum dclatam nequaquam mi femari, per~cique, fed cortum­pi fiatuat, defiruique. Tum & aqulf molem a qua adeo Terram C'xcedi;& quam eandem iuxta propria m uniuerlicatem perpetuò feruari oportere decernit, uel nullam ponat, ue I fluuljs eam ,lacu burque,qui nullam prorfus Terra: rationem habere l1ideri po!funt, & qui afsiduè generari,& uix geniti .corrumpi uidentur, afslgnct, oponet:At uei ipli ijdem Peri patetici Arifroeelem Aludientes,iu ea Terram ab aqua excedi oportel'e ratione, qua Terr~ portionem, qua: ex ea fic, aqua exuperare rare apparet; & .lPpterea Terra: decu plam aquam effe op01:tere ratiodoati, anxiè maris fttndum rima­tur,& immen[um illum fub pohs effingunt;ue qui nHi mare aqu% elementum ponam,& immenfumjlltus faciant fundum, aqua: ele mentum Terra mams ol1endere minimè queal1t: uelint igitul'llo­Jint aqure uniuerficatem mare po'fitum Arictoteli fatentur.: AtAllij: & longè ij quidem pra:fiantifsimi,mare aqua: e1ementum Afillo­teli pofitum,& ncceffario ponendum nihil dubitant, 'ferra longè maius,& inloco circa Terram Arifioteli pofi tum.lpfe certè Arillo leles propofitam de mari qurefiionem Albfoluens manifefrè aqure

elemen-

•

L J BER V N I C V s. 6

~temetltum ponit mare. ex his, inquit,qua: potita ftlnr,confiat ma re aquarum principium non elfe, fed fincm ; Aqua: nimi rum uni­uerfitatem effe, at non 9' aqua: ex eo effluanr. Sed quòd ad ipfum confluat omnes. id quod & ignis , & aeris ulliuerfitati euenire Arifiote1i uideatur neceffe efi.~i quidem qui in terra, marive ignis fìc,atque aer ad propria m uterque 11l1iuerfieatem.at nulla illorutn pomo ad Terra:,marifve ima deferri inde Arifioteli uideri potefi; ut & illorum moles, non 'quòd ilIorum partes inde de)abantur, & Ut illorum omninò principium, [ed ut finis,& ad quem ignis, atq; aer ubi uis faaus confluir omnis, illorum elemcntum Arifioteli ponendum omninò fit. IngenitLlm pr'tterea,zternumque,& illxta propriam uoiuerfitatem,fpeciemq; id em perpetuò ponens Arillo teles mare,ea nimÌrum mari tribuens, quzelt:mentorum propria. runt "manifefiè aqua: ipfum ponit elcmentum •

MdYe nec tcnuillln, dulciumquc partiu In abfcrffu , nec ca,alt ficcttqi cxhalationis commtflionc craflitm factum effe

falfi/mcv • Cap. l·

amGfIIA R E non proptereà craO'um effe, falfumqi, quò<f tenuioribus, dulcioribufque fui partibus à sole fpo­Uatum fit; fatis quidem inde intelligere 1icèc,quòd~ qua: ex ilio à sole ed'ttcitur tenuitas,jn aquam ea rur

~ . _ fus coaéta tenuem,duIcemq iterum 111i rellituitur, & cum frenore mehercnle; Siqtlicfem, & qU2e è uaporibus è terra eduéHs El t aqua,magna ex parte à fluminibus in mare defertur ta~ de m; quod itaql1c, fi (ur diétum efè) temlili dulciumque partium ab[ce({u craffllm fiat, fal[umque earum ?cceOu iterum tenue fiat, du!ceqi,& eò Arifloteli eciam magis, qllòd Cemper crasft, falfique aliquid omninò (imul extrahi ei llidetur, & in aquam id cogi te~ nuem, du1cemque: femper, ìnquit, [al lì pars cum dulci attollitur, idque ubi inuaporem abiit potabile fit: nam non in maris aqua iJJum concrelèere, uinum docet, & humores ellaporances, quorii omnium lIapores vbi coeunt in aqua craffefcullt omncs: ut non modo dl1lce fui natura,& potabile aqua: elementum,minimè pro ptereà Calfum fieri queat; quòd dulce~ eius panes à Sole educun­tur, fed {al fum fui natura fi Gt, dulceCcat tandem • [alfis fui parti-busasfidl1è ednétis, & dulcem in aquam aétis: Ae multo, ut uide­tur idem priùs, multoé}lle etiam proximiùs, ex aqua manifefium ht,.quz à calore in uapores roluitur; nullaenim ilIiunq làm ii ca-

B z lore.

DE MARI tore quouls , & quouis pa(fa modo cra(fefcere,ueJ (alf<thel"l uide~ tur: (ed in uaporcs agi omnis;\1ulla inrcreà cral! icie,nullaqlle do­nata falCedine , quin tenuior aCsiduè faéta,dulciorque: nullis Cciii. cet fui parti bus I.raa'a aqua,falfave;[cd bene tenuis unillerfa, dul­cifque) ' e 'iguum quid à llaporum nacura diCsidens, maris om­nin ' ,uaporumqu u Imi media, in eos dum agitur, nihil imereà ulla fui parte crafr ~ ere,nec CalfeC,ere & iam potefr,llon eam mo rat caloris aétionem, à qua falfa fieri queat: prius nimirum in ua por s foluta, quàm i ei lIldatur calor , à quo Calfa fiat; eo itaque aqu~unltl r(ìtas, quàm fcilicetaqua omni multò telluiorem,{ìm plicioremqllce(fe oponee , minù à Sole cralfa, millus etiam fal ~ fa Rat: minime igitur tenuium, dulciumqu parthi abCcelfu craC­fum faétum eCfe,[alCumque aqù~ elemenrum uideri potefr.At mul tò etiam minus calid~,ficc:rque exhalauonis cQu'lmifiione;mittO C:llim quòd nuCquàm ea terrz adufrz quantitas, à qua ca exhala­tionis copia fiat,qure mari uniuerfo falfedlIlem jndere queat, fpe" 8atur, & quod aduftis, artdtfque in terris Mifroccli in primis ex­haladQ fit longe tenuie. iOla, & qua: tenuifsimum ignis e1ementU huiufmodi conItituit:quz igitur lì quidem à pluuijs deferatur, no modò nullam aquis crafsitiem, nallumque adijciat pondus; fed multò eas tenulOres faciar, leuioreCque: nulli cercè dubium ('Cfe potefi, quill fi maris uaClitari commifra falfeàiné mdere ei queat, crafsitiemque; lacubus,cas fluuijfque indat omnibus; & pluuias. quibus cùm defcendir, longè falGCsimas, longeque faClat crafsir­Ilmas ; qu~, cùm rebus qua.s deferunt exceptz omnibus, nel au tumnales ipr~, quibus huiufmodi exhalatio plurirna admifia effe J\rifroteli uidctur, dulces omninò. tenuefque apparent omnes: Nec uerò alieni omninò cuiulpiam comifrione crallilm, falfumq; uideatur mare, quòd qu~ eius i1ars cereum uas Cubit tenuis appa ret,du1ciCq ue, ueluti percolara. & re omninò exuta,qua: craCsitié, falfedinemque indie: Q.Eoniam ellim maris aqua a(siduè à Sole attenuatut, & in uapores afsìduè agitur, quz uas fubie, marina omninò aqua à Sole tenuior, & propterea du1ciot f.taa uideri PC) te.fr : ueI .qua: f<:>rte talis a.principi(} faéta efr: neque enim è non pe illtUS uniformI terra, & acalore non fummo penitus uniforme, nihilque à [eipCo differens extraétum eIt mare: uel fluuialis etiarn, l1eqll~ e~im i.t~ marinz ea !mmiCcen uideri potefr, ut ab ea fe.:. -pararl Cetullglqu~ non pofslt. Marinam porrò aquam tenlliorem faéiam pro, dul.cl falCam fieri manif~frè percipias. fi illam in tumu 4lgas l eumque m aquam cogas,marlnam nimirum aqu.i amplio-

t'em

t I BER . 'ti N I C V s. rem quidem facias,at atiud immutas nihil,dulcem enim ea facics potabilemque,calore uidelicct per amphus d1ffuio fpatiutn,& H­pc rea exiliore faélo, lallguidioreque.

Mare fui natura [a/rum C'ffe ' O' è terrd dulclum dquarum ri~ tu, U' c proprlis omi fontibus.

Cap. 4 .

~!!ia;&V o N l A M igitur nec tenuiG, dl1tdtlmque par-~~9j~~1 tium abCceffu,nec alieni omuino cuiufpiam co­

miItione (alfum faétum effe mare uideri potea, tale ipCum propria nacura effe omninò fultuédu uideri debet,& duldum aquarum litu è terra,&

tm~~~~1 iprum à Sole cduci,fuifq; & ipfulll è fontibus ori­ri.Nec uerò quin (alsa,tantamq i in aqua terra à Sol inuerti queat dl1bitalldum:oon alias modò IO reS,ut diétum efr,agi illam intuen tibllS,qu~ & tenuitate,& propria natura lon~è quàm marina aqua à terra dirsident ma'7is, fed ip[um etiam in faI, quod • ut in ltbris de rerum natura de°claratum cIt, eHluere omninò confritutunl uideri debet, cralfo,falfoque, tenuioribus fui partibus à robufriG re calore Cpoliato; nec, uc in iJ{dem ~mplius expofìtum efr com­menhrijs,ea marinzaquz elCiClit moles~ quàm è terr.a à Sole edu<' Cl po(fe intelligere non liceat; nihilo enim terra amplius mare breuifsimum cenè effe u!liuerfum, nec uel Qceanum ip[um unius .omniuò fradij altitudinem ex~quare, & à nauigantibus habemus, & creruleus in uninerfum eil:ls color declarar, qui mari ineffe ap­parer, nihil diéto·fpacio profundiorl, naOl ubi paulò altius fit, ni­grum ibi fpeétatur,ob[curumq;,& tale porrò certis modo apparet jn locis: at terra: {emidiameter quibus breuifsimus uidecur, dl10detriginta milia1l:adiorum altitudinem exequat,alijs longè ét efr mai or: 'l' nifi afsiduè è terra ena[cacur mare,tOt tantifq; d 111ci­bus aquarum fluxibus afsidut: ilIabentibus,& faHis eriam fui parti bus à So le in uapores aétìs,ijfq; dulcem inl3.qua ct>aétis,dulcefcat IAriCloteli tandé, Tum & deficiat etia ei tadem è Boreali Cublimio t'e afslduè effIuens terra, neceffe (it Nec uerò <l' maris fonres co­(picui non [unt, non,& ipfum è fuis fonribllS emanare uideri Ari~ fiotdi debet; 'luid enim ueluti,& lacus omne5,aut eotum pleriq; non è Cuppofìtis fontibus afflue re queat? & ita omrunò effluere fuo demonfirabimr 10 co •

D E MARI M.tre dqU.t delllctltulI1 t4idcri nOli p ife ) nce Ariflotrli uideri dcbuifJc,

ncc Tate c-tupm ci CXpllCJtdm cflè J cllr tot iU.tb ntibu$ III [pirltum aquis Inmllli \ cxcrc[cat

m.trc. Cap. S.

•

• R A S S V M porrò,falfumque fu i natura exifiens mare, • quàm longifsimèabefr , utaqu~ uniuerlitas uideri por

~ .. fit,tenuis dulci fq; Arifioteli certe poni minimè uebuir, • _ cui nimirum proptereà mundi confirudio,quam uide

mus & Ipf!:! feruari uidetur mundus, neque à principio uno occu pari omnia . quòd prima ill ius corpora requalibus prredita funt ui nbus,eorumque lìngulis [uaadfullt contraria; qure requali robore repuonanr,obluB:anturque; cui igitur timendum fuie, ne al tero è frIgidi corporibus cahdo fa tto , quacunqlle rale faétum fìt ratio= Il , à calore tandem occupentur omnia, & omnia UllLtm fian t;uel tartarus 'gitur quifpia m in terrre imis ci ef6ngendus ucl aqua per terram f1u ns aqure elementum ponenda ~ horum neutrum lì pro~ priz ipfìus politiones fu fii nere poteranr :5i quidem mundum fu() arbitratu f6ngere,collfiruereque propo(itum homininon erar,di mìctel1d~ iUre omnes erant; & nequaquàm quatuorponendapri­ma corpora, & ullum ex ijs.à fummo (rigore ). fummaque confri­tutum humiditate. At leque caufàm explicans,cuc tot aquarum f1~xus afsiduè in mare inftuentes nullam maris adijciant magnitll dmem, & nunquaomninò maills nat mare,laudari Arifioteles pa tefr; propterea id cuenire fratuens,quò,d in maris iUi illaplì uafri. tatem citò arefcam, modicre aqtlre more fuper magnalu menfam fparfre: eadem, inqui t, aqu t copia,qure in lati tudinem expanfa (it, & qure fimul colleda, nu requali t mpore reGccatllr,(i d u{q; adcò diaert, uc hzc quid m integrum diem permaneat,altera perinde, ac li quis aqure cyatum lùper magnam menfam effuderit;fimul ac id cogit~u.erin: us,tota ,euanefcet: id quod fllln~ini b.us quoq; ufu cue11lt .1lhs emm contmenter colleétlm fluentibus,ld quod in ua fium,larumquelocum peruenir, citò fcmpe r ac occultè exicca~ tur',nequ.e cnit~ terrre, uel,enr,is cuiufì.tis molem ab infll fa aqua au ge~l dubltar~ hcet;uel lì eJUs lIl~rCmel~tum Jateat, niG Fortt: & per e~lgu~ aqlla ln,fundan,~, fiatimquc ca mde euaporemr qure flumi rubus In mare ~1I~b!:ntlbus h:ll1d qua uam 7uc~lire nideri po{funt: magn~m ~mlll o eOiUm moles, & qure aG tduc all&a maris ipolls magOltudmem breui ex,ql1are,nec llatim ac mari immifcetur,in uapores agi uideri pofsit;qu' d fì etiam fia t .. nihil0 tamen ruinus

mari

LIBER VNICVS: 8

mari molem adijciat: Siquidem uapores è mari edl1éìi omnes in aquam mrfus coaé1:i rurfus ei refiituulltur) ut nili in n6 ens abear, qu~ in mare intluuntaqure , & hoc Arifiotelici arefcant pado, id quod nec alijs euenire uidctur, nec pIacere omnino Arifroteli po tefr;excrefcat ab iplis tandem, & malUS omninò fiat mare opor­tet.Haud re de igitur Maris naturam cxplicalfe uidetur Arifiote1es. Age porrò, quod reliquum efr, eius motlls, eorumque catione m explic3ntem audiamus,examinemufque.

QEibus motibus , Ci quam ob ea"Jàrn maucri mdre Ariflotcli uidetur.. cap. 6,

.. cet ob ambiente m rcrram è uafl:o pelago in paruu col [fiL V E RE, inquit, Mare in angullijs uidetur.: obi uideli~

• ~):- ligitur; propterea quòd ultro, citroque [tpillS librecur: ~ hoc uero in uaCl:o mari perrpicuum non eCl:; at li ob ter

rre anguO:ias ardo lococomineatur: Iibram entum , quod in mari exiguum cfr, magnum illic uidearu l' necefl e eCl:: Id autem quod in tra Herculis columnas cominemr, totum terrre concauitaeem, & fluminum mulcitudine fluie: nam Mreotis in pontum,hic in Aegeu f1uit. Qyre uerò extra hrec maria funt, hoc minus per[plCue f~­ciul1t;illic autem, & proptel' t1uminum multltudinem boc euente (plura elllm flumina in E.1xinii, & Meotide iQfluunt., quàm in lo­Cllm eills mulriplicem ) & propeer modicam altitudine m : Mare nanque pl'ofundius fubinde cernitut;ac Meotidé quidem Pontus, hoc nero Aegeum; I\ egeo Siculum,& omnium profundiCsima Sal' doum,acTlrrenUtn. Q.l1reautem extra columnas fum : modicè quidem ob lutum profunda (unt; [ed f1atibus uacant; quali mare in cocauo locatum lit; qu:r cxplicantes peripateticorum optimi, duplici,inquium, motu fluere mare Arifl:oteli uidetur , uno qui in angufrijs, & [retis ceroitur,alrero, quo à Septemrione ad AuCl:ru uniuerfum defluUllt maria: & prioris quidem caufam ad maris li bramentum refert; quoniam enim inmenfa efr maris rnoles , & requalicer utrinque pendens,llon in llnam parte m magis,quam in aliam declinans ,ubi in una m moueri iucipit, pondtris requalita­te retradum in alteram parte m fiati m reuertitur~ atque ira perpe tuò aiternatim. Hzc autem mans agitati o inlocis apertis, acq; in alto euidells non eCl: ; fluxumque confpicuum non facie ; in angu­fiiJs uerò ceroieur: ueluti Iiétoribus,' qure in anguCl:um ex uafrira 1

te concrahuntur motum adiuuantibus;fluxus pofrerioris duas af" fçrt

D E M A RI

li rt caur.,s :t1uminllm uid lic t multit.udincm ? qu~ in maria m~ Sept ntrio alia k>ng~ f lurima, 10ngeque maxlma mflllunt, a qut bus penI! c. p Ma M od polltufque III Aegell '? lllf~uunt. , & .h~c in ea qn confequcl1tur. Tum & terr:r:SeptemrtonalJs altJtll In., è qua in n1.lgis oncauam Altane oponee: quapropter I3 ~rcalt~ ma.ria brcu iora etiam, proftllld iora qua: eon(eq~u?tur .Arlaote ll uldentur: uòd illa in ha::c fI Ce exoneretlt ,.uelutl , IIlqlllt,tn terra: partibus 'lori :rdltis numina flucre uidemur; fi e.è co ius .terra:: :rdltionlbus, qu • ad eptemrionem fira fUll t , plun ma AllXl? fi ( : quapropter ob ffufioncm profun da illa non [Ullt : loca porr0 ad Septentriooem fica ex~elfa eLfr; co dcclaramr ; quod ue tert1~ Me­t orologium mulci pcrfuaCum fuit olem (ub terra non fem , fed circa. terra m , occultari amem eum , & nottem facere, propterca. quòd Terra ad ~ept mriO ll s cxce!fa fi t.

Non re te M.tris motl4um cdllfas ab Ariflotdc redditas effe • CJ!'. 7.

DJ V O N I A M Ii r:r more in hanc modò,modò in ilIanl'

~ .. ~ partem in linans nuere , rd luereque Mare Arill:otel! ~ uidetur,uidendum omninò,num à qUlbus libra l~~lu:l

per ui es in diuerfas rncerdum agitur p art es, ~b I)fde: li mare aoi pofsit.E libra quidem proptcrea in hac modo,mod.() uerò III alteram partem incl inare uideri pore fr,quòd utraq; lPprta. namra deorram fermr, & quin utrauis deor[um feratur à fuppori .. to aere rerineri minimè potell::ac ita ell con!h uéb,ut (i altera de J.abarur,.ac toUatur,(ubleuccuf<lue alcera;l1bi igitnr a:quis utrinq; grauatur,ponderibus,titi fpermodo hac,modò Illae uergit pane; id uerò quòd partes ipfa: non à propria tamùm detrahulltur gra .. uirate,fed ab impuHil itid ' 11) , quaeunque is datus fit ratione: No fcil icec qua: ab externa tantùm deij citur ui, [ed qua: à propria mo do grauitate detrahitur pars, uel a: ue grauem alteram , uel etia grauiorem quid taliCper attolli t, (ubleuarque , à delapfis nimirum ui ribns auéta, & ueJ uti grauior fatta : at non diu id tamem: neque enim ulterins fe accolli: & (ublimlOre in 10eo derineri finit altera; fed & ipfa delabirur: nee tandi u id modo,du m ç uè alteri Terra: proxima fia t , [ed IOferius etiam & ipfa ) udu ti, & ipfius grauita­te ci delapru maiore fatta; al reramque tamifper, & ipfa fubleuat, & candiu u traque modò in fub limius altera m artollit, ab ea mo­dò attollitur J dum partium ddapfus languefcant)& propria e:r ta

- .- tUnl

L l BER V N I C V S~ tum decértent grauitate.td ubi faél:um'ell,nullam ampllu! in par­tem uergit libra,fed im mota tnancc,ne 111 ah:eram detrahatur,reté ta, eoerdeaque ab aletta: ropren:a 'girar modò hac, alta Rl0dò parre interdum libra illclinJt,quòd utrlq; deorfum natura fertur. '-' nec in eas diuid.,nec utraql lìmul dcfcrri poceO: quin altera de­Jabenteattollirur. rubleuatu rq~ altera. Horu nulJu mari euenire .. j deri pocell,in proprio.n.id loco,& in Terra: 01 cocauis cotinetur, tibiqj Ipli inniricur uniuerfum,& ne ull<i fui parte infcrius delabatt turà fcipfo retinetur eoerceturque : nihilq; ut Arifrotcli éc placet parte ulla,uel alijs fui parcibus,llCl terra ipfa magis fublatu.c~loq. pro.ximius faétu m,fed unlUer(um fuprema fUI fuperficie, :r:què ab ilIo cum Terra difrans nullam omninò occafionem habet,cur ulla fui parte u(quam inclinet. & lì id fiat minimè inde ab aliena il\ contrarium uel"gentem retrahatur,grauc,& bene fluidum , beneq; .i feiplò diu iCi Ile exifiens; fed quo femel delapfum efr"perpetuò ibi à nulla cxterna ui impulfum immotum "rifioteli przftrtlm fiat: wi nimirum prima corpora omnia,& ipfe ctiam igni$ in pro peio loeo immobilia fieri, & immobilttatc galldere uidémr.Eoq, etia in angufrljs,fretifq; magis;fi l1quidem,ut A tlfio.placet, libre .. tur.Mare,pmptcrea librari uideri potell,qllod fiuxile cùm lìt, refe contll1ereminimè queat~ eò itaque minus libretur, quòd à pro,,;­rolore eontineawr terra,& languidifsimè igitur id f1uat, refluatq;: f: eus,atque euenire I,lidetur,nec ulla eius pars co ordine,eaq; celc ricate,qua fluere,refluereque uidetut_ lIt enim libretur Mare,teme rè certè id nar,languideque,ur,& librari lllepnCsimum, & uel fi li­bretur,non tamen proptereà fluere,refluereque uideri pofsit ma" rc:MlIlus etiam proptereà tumefieri,neque.n. pane altera attolJi, Ced uniuerfum fimul buJlientis aqu:r: more twnefi.eri ujdetur; nec imagina~i omnin? licer, à .libramen~o in ~ltum euchi m~re'lleque igitur Anflot~les!pre ~~ns zfi~~ eJUS hbr~~ellto ~rs.Jgl:are dt: aufus; qUiO elus m'qulfitlo pa:nttus pr:r:terrOlOa homlnt urderur: non quidcm,ut exifiimare Iicet,quòd uel maris tumefaétio no co fpeB:a,uel eius c:tura non inquiréda ei ui(a fit/ed, ut fu~)icari qu is poffet,quòd illam attingere defperarit. At neque maris motum, quo à eptentrionc ad Aufrrum uniuerlum ferrI uidettlr , declaras piacere potefi Ar~fl~neq~ enim Meotis. potuf~;. in .rubfequ~t!a ma .. 'ria a(sidl1è d labl mderl po{fullc,quòd ex a:dlt!onbus IOC1S In ma· 'gis concaua defera~tur; q,?I~.rpa:rica efr. t.ena,~lec ~orealis plaga nec ulla eius pars alta fubhmlOr,uel bl1mlhor mdcCI potefl & fum ,mè Arill.mirar~ticet, inde BpreaUs ~errjl! altitudmé eolligemc~,

C qu d

DB MARI quòd 311tiqui ribus Met rol gicis Cublimius uif.'llit; & rub ql1a rc(t. occulcet lloéhlrnus Sol,quos longè minus ob[urd.l, & uera in, terdutll profer ntes adcò eOlltemptuiJ ludibrioque habere ubiq; ip(e uidetur: B realis quidem terra lluCqua excelfa appare t : fed humilltma uniuerr:l,llullis dtlHnéèa montibusipluriml igitur, lon· geq; m.r imi aquarum fluxus è Meridionalibus locis in Borealia defluullt maria,talis reor ab uniuerfi eonditore conCl:itutai ur qua dlretla Colis lux calefacere non poteCl:; unita fouear, colleéèaqlle, Neque igitur propterea bl'euia fUll t Borealia maria,quòd rerra il· la lllblimius,red fi ralia funr,propeerea funt, qllòd languidior mi~ nus illam io mare inuertit sol: & minus itaqi falfaapparent j afs i# duè certè effiuere. Arifioteli uifa;è fontibus , ut dtétum ea, mana­re ulderi debuere;nifi enÌm è fuppofita terra afsiduèibi mare cma. ~e.t,deficiat tal~~em arsj~uè ~fflue~s,& [t: fftln~ens afsiduè j neq; Jgttur Theologllncufandl Anltoteh erant, man tontes afsJgnatts:, & <?cean~s breuis uif~s nequaquàm in terra: eoncauo poJìtus ui­den deblllt; neque eOlm Cuppoficus lutus.qui ut breuÌs lit Ocean' effic~re Ariftoteli ulde~ur ~Iiuode eò importatus. terra:-illius pro. fundlcatem attollere ulden potea. At neque nentis. care t Ocean~ Ut AriltoteJi uiderur, fed fi alibi ufpiam.ineo flanr,ell & uhi ide~ ferè femper ubi u~r~ quaG fi.atis,certifque temporibus alter alte­rum eXClplt: lure 191tur,ut uldetur, mar~ nec naturam, nec eiu5-motum.tumefatlionifque caulfam explicans: Ari/l-oteles fatis tibi placet, & uttamque Ilobis ampliusinquirendam mandas. obfcu­ras uerò res. quis e~im .mare rubeat, e"ortum, & qua:. ipfum agr. t~n~,att?J1ant9ue Ulres nuneatur ? At tua tu m fi pr:rfulgeat Illx,ni· hiJ ll1a5 lllruen de$ererur:agèitaque,tuo mihi mare iIlufira futgo re, Ut ruo per me idmunere tuaque hominibus innote[cat boni<t. tate.

Mare t-tmd a(fida;,4 Sole ~d non t'x omnì ta:nen {cc{; profuncLt iU4 educi, (f cur crafJùm calidum!Jur factwn efl~

Cap . g.

!:A..:J;Iu.-~1 A RE, felutiaquas reTiquas omnes è terraa(;jduè a Sole educi uel ip[um ét declarar fat:manifelle è fiuo l'e confiitutum crafsicutoJ.tlfoque, tenuioribus fui parubus,uel fpomèetaplis, uel a Sole edu8is; at &

. ~ -;- lOde ut ui~etur>apertifsimè parere potefi,quòd ca~ lidum fU1 natura, molleque, & fluidunl cùm fit J & à sole in(uper

. afsidu«

L I n E R V N I C vs. IG

al6iduè in exHl:entc tenuitate fporietur, &. magni duldum aqua· rum flaxus in ipfum influant,defiuantque: mulds om11lnò modis dus,& fpeties, & naturaimmutaripofsit,necfummis in fquallo­ribus, & fub Sole fummè dired:o, uel ubi à fluminibus quàro 1'On· gifsimè abell, crafsius falliufque; nec fummls in iIluuionibus, IX ~xta maxinlorum flumillum fluxus tenuius,dulciufve fieri,[ed ca.­dem eius Cpeties , eadetn<}ue perpetuò apparet natura.Non qui~ niu afsiduè enafcens,& çopia,roboreque exupcrans fui parccs im­mutari iam cçcptas in propriam relHtuar naturam : fed uel unÙler: fum in [al concrefcat logè folidiCsimum,ud crafsius alibJ.falliufqi tenuius alib4dulciufque Bat: encium reliquomm omnium,calido rum pta:rertim,molhumque.& propriarum etiam partium more: quz feorCum à propria uniuerlitate, uel frigido fub ccrto immura ri randem , à calore cerci: ucllanguente in fai agi uidentur. E terra porrò ellafd ueruro mare: at non aquaruD1 reliquarum morc paf­fiOl è rerris omnibus emanare,penlue omncs fluere,c!5c in omnib· oio effe,con(petlum,[ed certis modò in locis.non ur ilIi è quauis, & è fuprema etiam terra,fed ex ima U\ntùm enafd, & mole exu· perans,copiave, aCsidueque à nouo impulfum in certa uniuerlum Joca erllpiffe videri debet.Et multò omninò qu~ illa: craCsius,cali .diuCqlle,non ijfdcm in terris, nequeà calore eodem.fed è craCsio re omn.ìnò t~rra; &..à languidiore calore, è profundiore nimirum terra edutlum uideri debet.: QJlòd li craffam,defifamque,& mi­nimè di(similarem rem.à ljguent~ quidem, armultò occupatam ..calore ante OCI1Jos p.onas;profundam fanè terram,in fluon:m illi agi tandé manifefrè intueare cra{fum,falfumquc, paulatim enim lenteque, & omnis lim.ul emollira,nuJliCque eius partibus in fum­roam atlis tenuitatem,neque ita alijs prius attenuatis, llt è den[a. craflaque re effluere pofsinr.: quod ubi fit,in craCsidem quod reli. quum efi agi interdum apparet, in fluorem,ut diétum efi,tandem agi uideatur:uniuerCa, craf~.iufculum. iIIum qu~de~ ) ben~que ~a: lidum. ~od fi non tanta m fornaclbuSì agat Igmfve , & mlaplde agat minus di[similarem,& magis .cralfum ,magilque 11 ifcofu m ! cuius fcilicer,fi quidem partes ullas ali1s prius attenuer, nec fum .. mè tenues faciac,nec egrell'um iJs e(abentibus aperiatur, rere1ltz itaque.& reliquis non dum in f1uorem atlis,3temolliris iam aglll tillelltllr; dum,& iprr in eundem agantur fluorem non in ca1cem fed in aquam. iX ip(ç agantur cra{fam: falCa mq ue, & amaram. Mul tò certe in cam amplius profundior qua: eO: Terr~,bene,l1t diétum ~fi)u01ilari5)& non {upremis fui partibus m~gis,nec prius,qua: in-

C z tC!rnÌ5

DE MARI ternis à catore emollitus, qui è fupremi terrç partibus ad ipfam delatus efl, ipfique indltus,languens is quidem , at multus tandé. Et ex huìufmodi omninò terra mare educi,aqua: omnes decJarat, qua: è fuprema quidem terra, at cralfa, denfaque cuiu[modi Ap­pula apparet,emanent;qua: [cilicet crafsiufcula: funt omnes, falr~­que.At neceifario cra(fum,caJidumque imis è terris erutum ma:: re,fummè confultò tale f.ldum uideri potefi;huiufmodi enim eri fiens, & proxìmas oras calefacere, & bene tenuis ex hU1U[modi par ufque aer edud uidetur: neque enim erafsiori egreifum pne~ beat: at tenue lì Gt, minufque calidum • cuius itaque proprius ca­lor, & ab ambidis proprio Erigore interimi, {uperarive, & è quo qui à S le iuditur,quod terr~ euenire no videtur,(acilè elabi queat, filmmè,quod aagnanteS aqua: faciunt adiacentes terras frigore af fidat, & uelud ex fiangnantibus aquis adeo ex ilio craffus e1aba­tur aer,ut hominum (altem genus {ub eo uiuere minimè porsit, ur nunquàm rerum conditoris (aplentiam fatis mirari , aut ama ... re bOrUtatem queas, qui eo mundum conaruxit patto, ut qua: necelfariò etiam fiunt, conrultò, & meliores omnino,llofiri4uc bODi grada fada uideri pofsint.

Cur dq/llt mltYin~ dulcibM copiofiores , (1' cur tot ilLWcntibus in ipfrlm fluuiis maius nen fict mitre.

Cap. y.

r-z~~;:;=~v R E igitur marina aqua adeò dulces, copia extt

I perat,ut nulla illius pars ha: uideripofsinr; G qui-, dem (upremz terra: partes profundl0ribus ambi i tu quidé ampliorcs uideri pofiùnr, at è dimidio ,

ut uidetur,à mari occupata: mioores omnino ui­deri debent. Nec è tallta forrè terra: aldmdinis

porrione aqure dulccs, è quanta. falfa: fiunt: fuprema certè terra uadè iam à .. oIe emollit3,& uarièeius luci expofita, & non ab a[si­dua ca,nec a:què perpetuò dire8a calefaéta,inlongè dinerfifsima entia;<;f fieri apparet,inuerti omninò: & nel quz in aqu:ts aaa ea, nulloferè temporis momento,in uapores agi ab a:aiuo pra:Certim Sole uideri potefi:. At non & pro mnda itidem, ad qua m Ccilicec nufquam, qui à Sole eman~t; [ed is modò qui fuprema: terra: in. ditus efi:peruenitcalor; qui languens quidem, & idem penè fa-8ns illam occupar, & nihilo forrè per hy emem', quàm per :rfia­tem fegnior; nam fi direétus Sol robufiius agit J at robufiius etia

1'er.ram " . .

L I B ~ R V N l C V S. II

'terram patefacic lS ingenito calori aditum aperit magis,elaben­di itaque adicum is Ilaél'us, [ummeque ad elabendum intentus minus ad profunda dif[unditur; vnus itaque perpetuò pene pro s

fundiori inexiflens terra: calor,bene eam uniformem in nnam om ncm agit rem , A(siduè porrò enafcens, & maius faétum mare, & tot auétum a(siduè fiuuijs , neque excre(cit unquàm, nec tenuius tir, quòd aqua: hç omnes, & qua: tenuiores à principio fada: fue­te; neque enim uel terra, è qua Ge adeò Ftmilaris, adeoque Idem qui illam lIluerrit calor, ut in eandem penitus aquam agatur om­nis; nec ulla eius pars alijs tenuior, minu{que calida fiat. Tum quod mar'is à Sole a[siduè tClluius fit ; non fi quidem in uapores agens ip {um Sol, non io fIuores prius agat . qui marina: aqua:,ua­porumque elabentium medij uideri poCsint. Aqua: inquam & il­labentes,& decidentes, & qua: à prmcipio falfis mifia: faéta: , Be in quas falfa: à Sòle atta: fuere, in terram a(siduè illabuntur: quòd ni­fi id fiat,oifi'(cilicet hoc pado tenuitas: qua afs.tduè à Sole (polia­tur . Terra: reftituatur; uel deficiat tandem om nis : neque erum pluuia: illam reruent, ex illa ~dua:a: & ip[a: , uel adeo arefcar den­faquc fiat, ut àqua: .nullz nulla amplius ex ea tenuiras educi por. fit. At lleque uniuerfi conaitutio, quam uidemus, feruecur,neq; tlllUS omninò amplius permaneat, Mundus; fi quidem Terrz proximus Aer , à Sole è denGCsima illa refilienre iufio plus calefa-8us, amplificatufque paélo nullo loco, in quo ea, contineri queat, nec udit multò tenuior, mulcoque amplior fadus ; fed {u­peri ra petat; ubi ne [cindatur, aut amplius fiat crelum, in fl:el~ lam forte! cocat , Vacuus certe circa terram fiat locus: natura: · fumrnè aduerCum, exo(umque mutuo contaélu faueri uolenti cntia, & mundum maximè ùnitum,atque unum elfe; illa ne eue­niat, tenuicas mari inexiClens in terram a[siduè illabens pr:rfiat; materiam ijs, qua: a[siduè è Terra fiunt, ingènerandis pra:bens;

.dioinitus ita à conditore nofiro prouifum, fad:umque: ijs uiribus donato Sole, eaque à Terra 10ca.to di­

fiantia; ijfque moto motibus, ut afsi5 du, Terra cùm inuertatur J

inuerti afsiduè pofsit.

MotWl

D~ MAR1 . ...

Motum MdTi nec~ffarium {uifJe, Ci à quibur intulll~Jèit ; Jnoucturqut'. cap. lO.

'~~!i1A L J D V M porrò exifiens marc,& propterea mo I~ tu,quo feruetur, atque oblettetur indigens, mul;

~Ò etiam qJlàm aq.uz reIiquz ampliu~,qu~ Ll:agia tes, ;ltque immobile~ fadz cO!rUmpl uld~tur 001 nes ; Et quo pnterea [olis aétionem declinet, fu· giacque; nee iuLlo plus in uapores foluatur.etp.cr

re moueri impoten$, non ca donatum tenuitate,ut ipfum [e com­mouere queat: ab aliena utiquc vi li [eruandum çom m?u~odum: ab uniuerfo quidem calo przcipuè uerò à longè robufl:l[SJl~O So le commoueri,agitarique.Conditori plaeuit noUro , non qUldem {ecum illud rapience; neque enim fieri id 'lu at; [ed napores., ue dittum efi,in generante; qui fcilicet egre{fum molientes )~ egref­[uà fuperpofito mari prohibiti j rpiritus more in aqua ab Igoe m­geniò,ateollallt iprum,agitentque; propterea enim ha! feruent,~n­tume[cunt, atque agieanwr: quòd ingenims fpiritus conferum elabens aetollir,uarieque exagitat 110n patentem pra:bentes egre! fumi Ceparatz itaque adapertçque,utelabenci illi exitus pateat,no amplius attoJtuntur; fed llaeim refident omneS· nufquàm itaque penitus immobile,& penitus planum, fed femper agitari quid, & quid attolli femper appare t mare,llelati quz ebullire incipllltlt a­qurei & Vere,at'lue Autumno maximè,minimè verò Aefiace, atq; Hyeme, quòd. ut in commencarijs de pluuijs e. po(jtum efr, Me· dius SoJ plurimos, erafsiorefque edud t uapore~ : R obu fiifsi mus, fongè tenui(,imos,quales uel è crafsiufculo egre {fu m nacifcantur mari : nihil ipfum,quod uidere queas,arcollenres,eommouenreC­ve: laguidifsimus per paucos,& qui Cuperpofitum mare attollere. & e c.:ooLl:rutlo e\abi impotentes ram diu rctineanrur: dum rum. rnè & ipfi tenues fiant; In plenilunijs itidé & in Nouitunij maxi­mè attolli,intumefcereque uidetur mare ; in iIlis quidem 9' mul­ta à Luna refitiens lux,multos educit uaporc:s : in his autem fi Ve­re in his attollitur mare,quòd refrigeratio aere fefe colligit,atque unie internus maris calor;& ualens faétus plure::s facit,atque ernie tic uapores, ueluti & putealis aqua Borea rpirante: Minimè in Lu ore quadratis,nec multaà LUl)a refiliente luçe.nec in fcipfum col­ktto proprio maris calore; QJtin non attnllunc modò mare qui elabuntur uapores,fed impel1unt etiam, acque ad motum incitat, id quod palea aqu~ fup~rpolìta deçlarat.lì quidem in [uppofitam

palez

t T B E Il V N I C V s. u patez a 1ll1m, ita Sol is lux à C peculo afs i duè reflcébtar:ut ~apor~S' qui afsiduè fiullt, elJ.buntur<lue ueluti à tergo paleam fenane, m anteriorem eam partem ferri intuea.rei& regred~ ~rf~s,(j ex ale~ ra parte ditta m o lo reflcttacur lux ~ mgenerat (clhcet m aqua Cpl ritum ill eam reflexa lux, ifque e1abens in ateeram parte m Cuper potitam aquam palea.".1que imp.dti~: Non tam! porrò a(siduè ma ri ingeniti uaporcs qUllpfum afsldue attollant,lmpellantque! nec 'ppetuò anolli nec undiq; impelli uidetnr mare,fed refi~ere mter dum, quiefcereque: & in hane modò refluere partem,hmc m~dò refluere: ibi nimirum attollitur, indeque impelhtur mare; ubt ua porum copia fubeft, at ea e1apCa refid(!t, ibi; neque amphus i~de agltur: at qui iuterea parte in altera uapores fatti fimt.plures lam fatti;& qui fuperpofiea~ maris molem att~llereque~nt,e?t'e~um hi molientes,accollunupfum,&e1abentes IO contranam mcltanr partem;per llices itaque accolli,refidereque, & fluere, ae l'e~uere uidecur mare: & ut plurimum zquaJi [empore, & [ex horaru fpa­tio utrumque: quòd nimirum eo in temporis fpatio, tot mari in­generaneur uapores,qui tamdiu ipf~m ~tcoUere,.i.mpel~e~eq; por. fine.Mira autem marlS motus celemas In anguftlJs,trenfque appa fl!t,quòd pel' apertum ffuen ,nihilque à fubfequente. ~mqua i!ll­pulfum,nihil en quod ufpiam mocum cOIJcitet;at ubt 10 anguftms agit~r, nee uniuerfilm fimul fluere ~otefl, (e~ nel e~i,?Ua fu~ p~r;e tantum. quod remanet fubfcquentJs furrum Impedies)recardafq;. & propterea ab eo implltfum, ftimulatumque motum acceTeret: & pr~cC!dens impellac neceffe efi; At uniuerfum,ut dictum eft.' ab clabencibus uaporibus Cu?Jatl1m,impul~umque, non Z"q?e u.nruer fum at[ollitur,lmpellicurqQe, ne qnah tempo re utranque 10 par tem, Britannicum, & quod Britannico adlacet mare filmmè ae­tolli, & fex horarum fpado in tcrras fluere, totidemque rettuere uideru • Idem & AdriaticllS finus,at longè quàm Ocean\ls minu~, Ligufii cum TyrrenuOlque parum admodnm,l1t & rubTatum,& 1m pulfum lacere pofsit;Mare iuxtà Aethiopiam quod cencgn~ UOC&­tur quatUor tantùm horis fluere,otlo refluere apparet • Noo at'l?~ fcilicet profillldum mare,nee a. ~qllé rdIexa luc~,c~kfaaum uni uerrum noo eofdem omne COlletlt uapotes,fed ahbt 10f1ge plures, craf.'\iorefve;pauciores alibi, tenniorefve,id itaque fiunme ~cto , li uidcri potell; quod breuiuS' ell, à cuius rciIicet fundo robufilOr re~ fiJic lux: Be inde etiarn impetli magis , ubi breuiorefl fimdu" fOL. te & non diuerra tatUITI protundltas dil1erf~ maris tumefaaionis, diuerfiq,ue motus cauCa. uidcri debet) Ceddiuerfa..itidem cius craC

fitiesj,

DI! MARI tities;neq; enim uel uniuerCa è terra xqnè crarrum n1!lre educi ,ve! é diuerfe èo cracro non diuerfos uapores exerl i e ifl!mare li et; id certe rumefleri magis) & inde magis Incitari uiùerl dcbet ubi plures,craJsiorefve flullt uapores. Ac non per uices modò fluere. refluere(i; videtur mare/ed cfr vbi AUIll inis more perpetuò in vna fluant partem,quod in Aduatico à Namis obfc ruatum tradunt & in Mediterraneo itidem uniuerfo,atque in Oceano ampltus.Naui gatlo itaq; ab HiCpania ad in(ulas Occidcnrales ,quas C lu n bus inuenit uiginri quamor dierum fpatio conficitur i ae contra ab in­fulis ad Hifpaniam,eadem propè ufis uentorum ope non nifi cciii, aut quaruor menfium temport"jAquis nimirum occurfancibus, & .in conttariam parte m Auentibus.ldem & Lufitams euenire aillllt, inIndiam ruperato Bon:r Cpei promontorio, orientem uerfus na­uigantibus,atque inde redeumibusiAt Medlterrancum,atq;Adria ticum quafi clrculo ferri. J1Iud enim ab HelleCpoto ad Occidemé solem per uniuerfam Europ« oram ad columnas ufq; HercuIeas I

& Gaditanum fretum: inde uerò per .Afriez littora ad Aegyprom vfque & ~yriam ad Orientem so1cm:Adriaticum uerò diétum for tè continuansfluxum,per tlliri:r,Oal mati:rque oram O cidentem uerfus ad IOtimum ufque linum,in quo \'enetiz fìt:r funt; at inde ad Meridiem flaminiam uerfus fleéh,ad Ap111iam inde ad Orienré Solem! inde Ccilicet uCque quaquc mouetur mare,unde plures craC fiorerve elabuntur uapores: tales autem,tantique è minus profilo. do,ut exifrimare licet,mari.lure igitllrab Hellerponro O dd nté

'. ' . uerCus,è breuioribus nimiru Arifiotelis teilimonio III proflllldjo ~ ra. urqUe.qllaque maria, Aquas rdi uas ncquaqu 'm impellerc ui­denrdr,qui ex.ipfì Jabunrur 113pores, quòd in minus calic.lis aCsi Q.ueque fiuentibu" & olis aaion~'Il) ucluri fllgienri us longe pau 'Clores fiuot uapore , & t:labenres o nihil aqua: retUl nt liquldr. tcnuefque:Atla.c.usram nuidereefimuicos hu moli ,I}lodòi!­~uc impu)fos,at bland ,lenlterque,ab exi~lIis uaporib9,Ilon uaftos lpfos,neque i.n angu~um aéèos ullum,ub, cIarlor illorurn appareat 'motus uelutl,& mans •

F l N l S.

Cum Licentia Superiorum .

v 1_

,

... -

~ .. ~ ........ - ---..... ~-~

J •

t , . •