sakralna seminarski

8/16/2019 sakralna seminarski

1/13

UNIVERZITET CRNE GORE

ARHITEKTONSKI FAKULTET – SAKRALNA ARHITEKTURA/ SEMINARSKI RAD

ARHITEKTURA SINAGOGA

/ BALKANSKO POLUOSTRVO

PROFESOR: DOC. DR ILIJA LALOŠEVIĆ d.i.

STUDENT: MILENA RASPOPOVIĆ !"/#$


2/13

Sadržaj:

1.1. Narod; Religija; Istorija

1.a Stari vijek

1.b Srednji vijek

1.c Novi vijek, Savremeno doba

2.1. Sefardi i Akena!i

".1. #mjetnost i ar$itekt%ra

".2. Ar$itekt%ra sinagoga; Sinagoge na &alkan%

".2.a '(te ar$itektonske odlike

".".a Sarajevo

".".b &eograd

".".c )odgorica

*.1. )rvobitni+Solomonov ram

-iterat%ra:

1. Snagog%e Arc$itect%re+ /enter of 0eis$ istor /arol erselle 3rinsk2. Ar$itekt%ra Akenaske sinagoge % &eograd% Ivan 4arkovi53. 6iki(edia+free encclo(edia4. 0evrejsko naslije7e SarajevaAida adžim%si55. 8i(ologija sakralni$ objekata+ sinagoge gradjevinarstvo.rs6. 0anson9s istor of Art

.1.

http://www.yivoencyclopedia.org/authors.aspx?index=k#412http://www.yivoencyclopedia.org/authors.aspx?index=k#412http://www.yivoencyclopedia.org/authors.aspx?index=k#412


3/13

Ar$itekt%ra sinagoga

1.2. Narod; Religija; Istorija

1.a Stari vijek

0evreji s% !ajednica naroda semitskog (orijekla, koja je naseljena irom svijeta. )rema (redanjima, (oti% od naroda I!railja+I!raelji5ana, koji s% naseljavali (odr%je &liskog Istoka.Istorija naroda se može (ratiti na neki (ribližan nain kro! &iblijski Stari I!railja+ Avram, 0akov, Isak? Nekoliko dogadjaja odredilo je istorijski ra!voj i (%tovog naroda+me7% kojima je svakako jedan od najvažniji$ (eriod ro(stva @gi(atskim faraonima+i! kojeg je (roi!alo odvijanje @g!od%sa. )omen%ti dogadjaj koji datira od 1" v.(.n.e. (redvodio je 4ojsije, a to je re!%ltiralo nastankom (rve monoteistike religije na svijet%+ j%dai!ma.

0evreji (oti% %glavnom od dva (lemena+ 0%da i imon, a manji broj nji$ s% (otomci (lemena&enjamin i -evi. Svi navedeni s% !ajedno inili antiko kraljevstvo 0%deja, o kome %(ravo i

(ro(ovijeda Stari


4/13

naroito ra!vija nji$ovo na%no djelovanje. Nakon Rekonkiste, odnosno (rogona 4avara saIberijskog (ol%ostrva od strane katolike ckrve, 0evreji % iseljeni. # dogovor% sa t%rskims%ltanom, ono to je (reostalo od (anski$ 0evreja+kasnije Sefardi, naseljava teritorij%'smanskog carstva, % (rvom red% i region &alkanskog (ol%ostrva.

1.c. Novi vijek; Savremeno doba

Doba reformacije donosi naroito težak (eriod !a 0evreje, jer tada katolika crkva i!daje!vanian dok%ment+ b%l%, da ovaj narod % )a(skoj državi mora biti ogranien na život % get%+!asebnim !atvorenim gradskim etvrtima, ime se jasno akcent%je distinkcija i (održavadiskriminacija me7% narodima.8ek (osle Eranc%ske b%ržoaske revol%cije, 0evreji dobijaj%gra7anska (rava i (oinj% se boriti !a slobod% i irenje svoje vjerois(ovijesti. 0%dai!am kaoreligija ima isti tretman (rema (reobra5enima i onim akoji s% joj (ri(adali (o ro7enj%, ali %istoriji nije !abilježen !naajniji trend irenja j%dai!ma jer je sam (roces (reobra5anja d%gotrajani iscr(an, (a se s$odno tome rijetki odl%e da ga slijede.

I(ak, najve5a stradanja im tek (redstoje. Dobro (o!nata (ojava rasnog antisemiti!ma, (roklamovanog od strane itlerove nacistike Njemake, i!a!vala je najve5i (rogon i m%enje0evreja % istoriji+ oloka%st, kojim je (raktino istrijebljen evro(ski, jevrejski živalj. 'no to je (reostalo, iseljava se % I!rael, formiranjem države 1F*G. Hod.

2.1. Sefardi i Akena!i

Dvije (omen%te gr%(e naroda s% 0evreji koji s% tokom vremena obitavali na ra!liitimgeografskim (odr%jima. 3ro! istorij% se i!vrila distinkcija, (a se danas ra!lik%j% nji$ova n%nadostign%5a, je!ik i naroito %mjetnost.

Sefardi s% (otomci (rognani$ 0evreja i! (anije i )ort%gala, koji s% 1*F2. god (oeli naseljavatigranina (odr%ja 'smanskog carstva, me7% kojima je &alkansko (ol%ostrvo, sa centrima %Sarajev%, &eograd%, ojvodini, sve do &%dim(ete kojom s% % tom (eriod% vladali 8%rci. I!ra!Sefardi % (o(%larnoj %(otrebi, tako7e o!naava 0evreje i! islamskog svijeta. )rvenstveno, Sefard je lingvistiko+religijska odrednica, koja se odnosi na je!ik+ $ebrejsko+(anski =derivat>+ladino,i (osebne religijske obiaje. I! ove gr%(e jevrejskog naroda, (oti% i najve5a imena nji$ovefilo!ofije+ Rabi 4oe ben 4ajmon, &en 0o!ef Sa9adija i 0e$%da a9-evi. # kasnijem (eriod%,kao najve5i %m 0evrejske !ajednice, javlja se veliki filo!of, koji je imao %ticaja na cjelok%(nosvjetsko %enje+ i!o(teni racionalista &ar%$ de S(ino!a.

Akena!i s% 0evvreji koji vode (orijeklo i! srednje, sjeverne i istone @vro(e. 3ako je ve5reeno, klasifikacija je me7% dvije gr%(e (ri(adnika ovog naroda na(ravljena (revas$odno nak%lt%rnoj, (rije nego geografskoj osnovi.>Akena!i s% !a ra!lik% od Sefarda, smatrali i!%avanja8alm%da vrijednijim od s(ek%lativni$ filo!ofski$ ras(rava, (a s% nji$ovi %enjaci %glavnomtalm%disti osk%dnog svjetovnog obra!ovanja. Nji$ove !ajednice naroito s% se (onosiles(remno5% na samožrtvovanje % ime religije, to je dolo do i!ražaja (rilikom krstaki$ (o$oda


5/13

i ko!aki$ %stanaka.>1 3ao je!ik s% (ri$vatili jidi BJiddisc$C. S$odno (omen%tim ra!likama,i!me7% dvije jevrejske !ajednice se esto javljalo rivalstvo, a ta netr(eljivost se ogleda ak idanas % $ijerar$iji nastaloj % državi I!rael ije ve5insko stanovnitvo ine Sefardi a (olitika iekonoska elita je i! reda Akena!a.

".1. #mjetnost i ar$itekt%ra

# %mjetnosti tako7e (ostoje jasne ra!like i!me7% sefardske i akenaske djelatnosti. 8o se ogledai % $ebrejskoj kaligrafiji+ koja je bitan nain %mjetnikog i!ražavanja. K3od Sefarda s% slovni!naci !aobljeni, slini islamskoj kaligrafiji, dok s% kod akena!a slova gotovo kvadratna. 3od0evreja se radi idolo(oklonstva, ne javlja sk%(lt%ra, a nji$ov najistaknit%iji slikar je 3amilj)isaro, (ri(adnik im(resionistikog (okreta.=2 I(ak se najve5a mo5 jevrejske %mjetnosti reflekt%je kro! sakraln% ar$itekt%r%, odnosno bogomolje+sinagoge. Naj!naajnije od nji$ s% sagra7ene % srednjovjekovnoj (aniji, to s% Ibn ben %an i Sinagoga del 8ransito % 8oled%. )ort%galska sinagoga % Amsterdam% je najvažnijicentar $olandske jevrejske !ajednice.

Heneralno gledano, nije (ostign%ta %niformisanost ni doslednost koja je jasno (rimjetna %ar$itekt%ri sinagoga na teritoriji Istone @vro(e, koja je naa interesna sfera. 'no to jekonstanta, odnosno !ajedniki sadržilac svi$ jevrejski$ $ramova s% rit%alne (otre(tine+ (rvenstveno &ima+centralno mjesto % sinagogi gdje se obavlja itanje sveti$ s(isa i koveg!avjeta koji sadrži svitke i! 8ore. Ar$itektonsko oblikovanje forme definie nain %vo7enjasvjetlosti, koje mora biti dovoljno+(ogodno !a itanje, adekvatan (rostor !a sjedenje, a najmanjedeset odrasli$ lj%di koji obavljaj% kom(letan rit%al. 'd 1L. vijeka (ostala je %obiajena (raksa,da se svjetiljka (ostavlja i!nad kovega, koji je (okriven dra(erijom, a menora (oredBsedmokraki svije5nnjak koji je bio obilježje atora (rilikom 0evrejski$ l%tanja kro! (%stinj% ikasnije % ram% % 0er%salim%, a danas grb modern države I!raelC . Mene koje (ri(adaj%vjerois(ovijeti, obino sjede na kl%(ama (ostavljenim (o (erimetr% !grade i bono od bime, dokstariji imaj% mjesta bliže koveg% !avjeta. Hlavna odrednica (rostora je osa koja (ove!%jekoveg i bim%, kl%(e okr%ž%j% bim% jer s% to mjesta !a boravak sveteni$ lica.

Do (oetka I vijeka % @vro(i se malo !na o sinagogama. 'ne koje s% sl%žile (otrebamamanji$ vjerski$ !ejdnica, %glavnom s% formirane kao male bogomolje (ri stanovima istakn%ti$ (ri(adnika !ajednice. Drveni objekti i! (erioda jevrejski$ migracija ka Istonoj @vro(i nijes%sa%vani, jer bi !bog slabe gra7e %glavnom (ro(adali ili bi obnavljani ali % !idariji. # nekoliko (reživjeli$ !idani$ sinagoga i! kasnog srednjeg vijeka, (rimje5%je se i!vjesna (ravilnost. St%bovidijele enterijer % dvobrodni (rostor, dodaj%5i tako na vi!%elnom %tisk% i isti%5i bogatstvo istat%s graditelja $rama. )ret(ostavlja se da i % (lan% i (resjek% ima %ticaja stanova tadanji$monaki$ redova.

".2. Ar$itekt%ra sinagoga; Sinagoge na &alkan%


6/13

".2.a '(te ar$itektonske odlike

'd svi$ religio!ni$ objekata, sinagoge možda s(adaj% % najve5e kameleone ar$itektonske forme.8o je direktno (ove!ano sa istorijom jevrejskog naroda. )rvi $ram, koga je i!gradio 3raljSolomon % 0er%salim% sredinom desetog veka (rije nove ere, je %niten, kao i Dr%gi koji je bio

njegova !amjena. 0edini ostatak ovi$ objekata je dananja svetinja 0evreja+ " ram se nala!io % 0er%salim%, na &rd% rama,

svetom mjest% !a koje se verovalo da se nala!i % samom centr%


7/13

Nji$ov dola!ak se (okla(a sa !naajnim %rbanistikim i ar$itektonskim ra!vojem, (ra5enimk%lt%rnim na(retkom (ojedini$ (odr%ja, me7% kojima se isti%Sarajevo, &eograd i dr%gi.

".".a Sarajevo8okom I vijeka Sarajevo doživljava veliki k%lt%rni na(redak i (oboljava stat%s %'smanskom carstv%, ali se i njegova k%lt%rna slika mijenja. Sefardski 0evreji stiž% % Sarajevo1OO. Hod. )o 4erti!% -evij% BSefardi % &osni i ercegoviniC, oni s% i (rije ove godine živjeli %Sarajev%, ali % (omen%to doba (oinj% masovno naseljavanje. Na (rostor% dananje %licePemal%a, formirana je jevrejska stambena etvrt+ geto, ija se gradnja ve!%je !a (eriod i imeSijav%+(ae koji je (održao 0evreje % ovom (od%$vat%. # III vijek% (ostojali s% stanovi vangeta, jer se do tog (erioda broj 0evreja !natno (ove5ao. 0o jedno mjesto gdje s% živjeli je bilaelika avlija B3ortioC, gdje je bila i (rva sinagoga. )rema nekim (odacima, Sarajevo je % III

vijek% brojilo oko $iljad% (ri(adnika ove narodnosti, to je % odnos% na %k%(an broja stanovnika,!naajan %dio. ' nji$ovoj važnosti % grad% govori jo (odataka. Hlavni sarajevski $amam B Ha!i%srev+begov $amamC, imao je % I vijek% (oseban dio koji je sl%žio !a rit%alno k%(anje0evreja, koji je imao !aseban %la! i bio dost%(an % svako doba dana i no5i, s ob!irom na to dagotovo svaki bitan in % svjetovnom život% 0evreja, (ret$odno !a$tijeva rit%alno k%(anje. Danas je sit%acija !natno dr%gaija. Sve manje je stanovnika 0evrejskog (orijekla, oni s% se vremenomasimilovali B0evrej je (o ro7enj% samo onaj kome je majka 0evrejkaC i (ridr%žili dominantnijimreligijama ili s% i!bjegli (rilikom ratni$ deavanja na (rostorima &i. 4e7% sakralnim objektimakoji s% do danas sa%vani isti% se: stara jevrejska sefardska sinagoga, Askenaki $ram, starogroblje, agada, brojne !namenite !grade koje s% bile % vlasnitv% im%5niji$ (orodica?

=# %lici elika avlija nala!i se 0evrejski m%!ej, nekadanja sinagoga, sagra7ena 1OG1. Hod, (a jesamim tim ovaj, (rvi sakralni objekat sarajevski$ 0evreja, gra7evina od najve5eg k%lt%rno+istorijskog !naaja. 8ren%tno % glavnom grad% &i živi oko LQQ 0evreja, od koji$ s% ve5inaSefardi ali ima i Akena!a. O StaraBsefardskaC sinagoga, kao to je reeno, sl%ži kao m%!ej i to kao naj(osje5eniji % Sarajev%, alinema vie sveanosti i religijski$ obreda, !bog malobrojnosti !ajednice.

# %lici -a &enevolencija, smjetena je stara jevrejska !grada % kojoj je danas sjedite

4inistarstva %n%tranji$ (oslova 3antona Sarajevo. )ostoje (odaci da sarajevski 0evreji nijest%striktno boravili samo % getoima, neg% s% se mijeali sa ostalim stanovnitvom, to je generalnorijetka (ojava na (odr%j% @vro(e. =Stara sinagoga, koja j sagra7ena (o %!or% na one % (anijigorela je nekoliko (%ta. Najve5a ote5enja s% se desila % (ožar% 1FL. a !atim 1LGG. # Sarajev% je nekada (ostojalao (et sinagoga, do danas s% sa5%vane (omen%te dvije.>


8/13

0edna je od najve5i$ % ovom dijel% @vro(e, a sagra7ena je 1F"Q. godine. Dr%gi svjetski rat toliko j% je %nitio, a 0evrejska !ajednica nije imala sredstava da je obnovi i cijeli je (rostor (oklonjengrad% Sarajev%. Dr%ga je bila na 4ejta%, ona (ostoji, ali neko t% stan%je, a tre5a je gdje je sadagalerija Novi $ram. etvrta je ova, !grada m%!eja, a (eta je akeneski $ram % #lici amdije3reevljakovi5a.

'sim $ramova, % Sarajev% se može sresti i dr%gi ti( sakralnog objekta+ jevrejsko groblje, koje seodlik%je jedinstvenom ar$itekt%rom i (o!natim motivom lava koji s(ava na s(omenicima.Hroblje je dr%go (o veliini % @vro(i, (roglaeno je nacionalnim s(omenikom &osne iercegovine.

".".b &eograd

0evrejsko naseljavanje &eograda, datira od I vijeka, to se desilo djelovanjem s%ltana&aja!ita. Ra!lo!i da i$ (o!ove da nasele 'smansko carstvo nakon (rogona i! (anije s% bili

ekonomske (rirode+ trgovina je bila jedna od najvažniji$ (rivredni$ grana a 0evreji vjeti trgovci, (a je (ostojala %!ajamna korist. )rvo(ristigli na teritorij% &eograda s% bili (anski 0evrejisefardske k%lt%re, koji s% % &eograd% formirali svoj% ma$al% na (odr%j% Dor5ola, i sagradilidvije sinagoge T (rvo =@l kal vježo= Bna -adino je!ik% + stara sinagogaC i kasnije K@l kal n%evo=Bnova sinagogaC.4e7%tim, a%strijskim osvajanjem &eograda, 1L1L. god, grad je (odijeljen@vgenijevom linijom na D%navski T a%strijski, i Savski T sr(ski &eograd, kome s% (ri(ali iSefardi koji se tada masovno iseljavaj% (od (ritiskom A%strijanaca. Srbi ned%go !atim (o!ivaj%Akena!e, da se dosele i oni (o!iv (ri$vataj%. =&roj doseljenika 0evreja koji s% govorili Jiddisc$B0idiC se (ove5ao kada s% A%strijanci na(%stili &eograd 1L"F. god. #ka!om kne!a 4iloa i4i$aila 'brenovi5a reg%lisano je jevrejsko (itanje, (a s% "Q+ti$ godina III vijeka osnovanesefardska i akenaska !ajednica, me7%sobno konfrontirane. 3%lminacija nji$ovi$ s%kobljavanjase dogodila Q1. oktobra 1GF. god. kada s% Akena!i !vanino osnovali svoj% o(tin% isinagog%.>L

Novi talas naseljavanja Akena!a se odigrao 1GLQ. god. # kasnijem (eriod% % &eograd% jesagra7eno jo sinagoga, i akenaski$ Btem(lC i sefardski$ Bkal, skra5eno od ka$alC, tako da i$ je bilo %k%(no est, a najstarija je (odign%ta 1FQ. god. # kasnijoj istoriji, neke od nji$ s% sr%eneili s% (romijenile namjen%; jedina koja jo (ostoji i % f%nkciji je, sa redovnim održavanjemlit%rgija, jeste sinagoga % #lici 4arala &irj%!ova 1F B% vrijeme gra7enja !vala se 3osmajskaC, ito je dananja sinagoga S%kat alom akenaske !ajednice. Danas se % njoj održava sefardskalit%rgija, s ob!irom na mali broj (reostali$ Akena!a.

Sinagoga S%kat alom ima viestr%ke ar$itektonske i stilske vrijednosti. Slobodnostoje5a je na (ri(adaj%5oj (arceli, ija je lokacija % samom centr% grada. )ov%ena je % odnos% na reg%lacion%linij%, to je %injeno !arad efekta re(re!entativnosti T objekat se % cjelini tako bolje sagledava sa%lice dok m% se (rist%(a. # (rist%(noj !oni (ostoji trokrako ste(enite B$ram je i!dign%t od tlaC;na desno je %la! !a vjernike, a na lijevo !a rabina i kantora; vjernici (rvo %la!e % (rostor %lama,da se (ri(reme, sv%k% ka(%te, (omole se i, (o!dravljaj%5i me!%!%, %dj% % $e$al%.


9/13

e$ala je (od%žnog, (ravo%gaonog oblika, (ostavljena (ravcem istok T !a(ad, %!d%žnotri(artitno (odeljena kolonadom st%bova.Nad st%bovima s% (ostavljene ar$itravne grede kojenose o(tere5enje sa gornje galerije T ovo je o($odna galerija !a žene. Halerija sa (rate5im (omo5nim (rostorima, je organi!ovana % oblik% 5irilinog slova ).> Na gornja dva s(rata s%stambeni (rostori, kojima se i! (ri!emnog nivoa (rist%(a (osebnim %la!om, tako da s% oni

(ot(%no odvojeni od vjerskog (rostora. # nivo% na kom je $e$ala, i!a nje s% smetene (omo5ne (rostorije !a rabina, gde on može da se (resv%e, odmori i (ri(remi !a bogosl%ženje ili (redavanje. Na desnom !id% $e$ale nala!e se etiri velika (ortala koja vode % (rostore kole,gdje djeca %e $ebrejski. )rostorije kl%ba !a ok%(ljanje i koer + k%$inj% s% % s%teren%. = G'vom (rostor% se (rist%(a sa nivoa %lice, (osebnim %la!om sa desne strane, is(od ste(enita, odakle seste(enitem s(%ta na s%terenski nivo.3onstr%kcija je % od armiranog betona, is(%na !idova i fasadni$ !idova od o(eke. 3onstr%ktivnisistem je masivni, sa nose5im !idovima, a % (rostor% $e$ale osim !idova (ostoje i st%bovi kaovertikalni nose5i elementi. Najsvjetiji deo je svakako Aron akode, % kom se %vaj% svetinje


10/13

#(rkos tome to jeobjekat slobodno+stoje5i, samo je (rednja fasada

obra7ena. Ra!bijena je na vie vi!%elni$cjelina, na kojima je (rimijenjen metodste(enovanja

k%bini$ masa. 'brada fasade je % eklektikom manir%, sa romantiarskim (reten!ijama T (rimenjeni s% oblici neorenesanse i ar$itekt%re srednjevjekovni$ fortifikacija. Ste(enite jeceremonijalnog karaktera, trokrako, nastalo (od %ticajem franc%skog neoklasici!ma Bdvorite4alog 8rijanona % ersaj%C. Easada je radjena % malter%, mono$romatski, siva, oživljenaogromnim %!d%žno (ostavljenim (ro!orima sa (ol%kr%žnim gornjim !avretkom, na (ro!orimase jasno %oava (o!icija grede koja nosi gornj% galerij%.> Sada s% ovi (ro!ori !astakljeni obinim

(ro!irnim staklom, ali (ostoje (odaci da s% (o originalnom reenj% ovdje bili (ostavljeni vitražiradjeni (o s(ecijalnoj nar%džbini % &elgiji, od stakla bojenog (rije %gradnje, sa (rika!om neki$ biblijski$ motiva. Sem ovi$ veliki$ (ostoje i manji (ro!orski otvori T kr%žni ok%l%si % (ri!emnom del%, ija je f%nkcija da osvetljavaj% ste(enite i kl%b % s%teren% Bmada s% ovis%terenski ok%l%si !a!idani (osle II svjetskog rataC.>F # gornjem dijel% fasade (ostoje dvijei!baene k%bine forme koje (odsje5aj% na k%le osmatranice, sa (o dvije trostrano otvorenelo7e, koje s% kasnije !a!idane. 'vaj fortifikacijski oblik (odse5a na namjen% (rvobitnog rama,koji nije bio samo k%5a &ožja i mjesto !a molitv%, ve5 i %tvr7enje !a odbran% od vojske cara Nav%$odonosora Ba i sama rije Ktem(l= % jidi% o!naava $ram, ali i %tvr7enjeC. )ro!ori imaj%dekorativn% (rofilacij%, ograde s% kasetirane, a najdekorativniji element na cijeloj fasadi jevijenac akant%sovog li5a na tim(anon%, sa Davidovim titom % sredini.

'vaj objekat od nes%mnjivog ar$iteknonskog ali (rije svega k%lt%rno+istorijskog !naaja, morao bi biti istakn%t kao jedno od (rimarni$ k%ltirni$ dobara, ne samo grada &eograda ve5 i ireg (odr%ja. 4%ltik%lt%ralnost kojoj se danas toliko teži na (rilino (ovran nain, od%vijek je (ostojala, i ovakvi objekti s% doka! te tvrdnje. Sami s% tako7e simboli lj%dske tolerancije is%života ra!liiti$ religija, a s$odno tome daj% nad% da svaka socijalna kri!a ima rjeenje negdje% k%lt%ri i !nanj%. 3oliko god (roganjani, 0evreji s% %(ravo !a$valj%j%5i svojoj %enosti %vijek


11/13

%s(ijevali da se (rikaž% i djel%j% kao bitni inioci % viim slojevima k%lt%rne i administrativne (iramide dr%tva.

".".c )odgorica

)rema (o(is% koji je %radila jevrejska !ajednica, % /rnoj Hori živi "G 0evreja. # )odgorici ne (ostoji sakralni objekat !ajednice ali je % (lan% njegova i!gradnja,a (rojekat je ve5 i!ra7en. )orijeima (redsjednika !ajednice % /rnoj Hori, !amiljeni objekat ne5e biti samo sinagoga, ve5svojevrstan k%lt%rni centar (omen%tog naroda, koji 5e biti otvoren i !a (ri(adnike dr%gi$ nacija ireligija. /ilj je da i!gradnjom m%ltimedijalnog k%lt%rnog centra i novog sakralnog objekta, d%$!ajednice ojaa I održi se, jer je % o(asnosti da i!%mre. 3ako je (o!nato, jevrejska !ajednica je (rije II s.r. bila jedan od najvie cijenjeni$ % svijet%, a samo njegovanjem d%$a tradicije može sei!boriti !a eg!istencij% i (ovra5aj =stare slave>. 3%lt%rni centar 5e se graditi na tri nivoa, akom(leks imati godinji ka(acitet od 2QQQ (osjeta.

*.1. )rvobitni+Solomonov ram

)rvi ram je bio longit%dinalne osnove, (ravilnog (ravo%gaonog oblika, d%žine "Q m i irine Fm. )od%žna osa je bila orijentisana (ravcem istok T !a(ad. #la! smjeten na istonoj strani, (a je i (rist%(no ste(enite dobilo ist% orijentacij%. ažna odlika objekta bila je i!dign%tost od nivoatla T ram je bio sagra7en na velikom (ostament% visine " m, to % simbolikom smisl%

(redstavlja %!di!anje d%$a sa (ri!emnog nivoasvakodnevnog života na vii, metafi!iki nivo %kom s(o!najemo fenomen &oga kao (ojav%i!nad ovo!emaljski$.

#! sam %la! % ram, sa obje strane, nala!ila s%se dva monolitna st%ba, visoka (o 12 m,i!livena od (%ne bron!e, sa ogromnim bron!anim ka(itelima (renika 2 m. St%b sa

desne strane !vao se 0a$in, a sa lijeve &oa!. Nji$ova f%nkcija bila je isto estetska isimbolika, b%d%5i da ovi st%bovi nijes% nosilinikakvo dodatno o(tere5enje. 0edan od st%bovasimboli!%je Držav%, a dr%gi Religij% T !ajedniki, ine državotvorno jedinstvo (od&ožjim blagoslovom i !atitom, koje bi trebaloda %gasi (lemenski se(arati!am. #la!na !ona je bila ogromna, sa vratima visokim 1Q m, i


12/13

irokim * m, obloženim % (ot(%nosti !latom. 'rgani!acija %n%tranjeg (rostora je bila tri(artitna,sa jasno (odijeljenim (o(reno (ostavljenim !onama: %lam, $e$alBaC i devir.

=#lam je (rist%(ni $ol, % kojem bi se ovjek (olako (ri(remao !a %la! % $e$al%, srce rama, (rostor !a bogosl%ženje. e$ala je bila d%ga 1G m, iroka F m, i visoka 1".O m, sa (ro(orcijama

strana *:2:", odnosno % osnovi 2:1. 8o !nai da se sastojala i! dva istovjetna kvadrata, to jegeometrija i (ro(orcija mnogi$ K(rostora sa svetom namjenom=+(lemenita (ro(orcija (rosti$ brojeva.>1Q Nose5a konstr%kcija (loe na tl% je bila od kamena, a (od % enterijer% obložensk%(ocjenim kedrovim drvetom, (o nekim a%torima sa inkr%stacijom % oblik% Davidovog tita. Devir je imao form% (ravilne kocke, sasvim stranicama d%žine F m. # samom centr% devira, bio je smjeten 3oveg, ogroman,na(ravljen od drveta akacije, sa inkr%stacijom od !latni$ (loa, sa (o etiri (rstena % %glovima %

koje s% mogle da se smjeste grede !a noenje.>

11

# 3oveg% se nala!io 4ojsijev dekalog +kamene tablice


13/13

Documents

sakralna seminarski