Statystyka społecznadr Agnieszka Chłoń-Domińczak

Rynek Pracy I:Aktywność zawodowa ludności, stany na rynku pracy i przepływy pomiędzy nimi

Plan wykładuZakres analizy rynku pracy

Kategorie ludności na rynku pracyŹródła informacji o aktywności zawodowej

ludności

Metody analizy aktywności zawodowej ludnościPrzepływy na rynku pracyAnalizy zatrudnienia

Zakres analiz rynku pracyPodaż pracy:

wielkość i struktura zasobów pracy

Ludność w wieku produkcyjnymLudność aktywna zawodowo

PracującyBezrobotni

Popyt na pracęWielkość i struktura zatrudnieniaWolne miejsca pracy

Ludność a potencjalne zasoby pracy Ludność w wieku produkcyjnym

Potencjalne zasoby pracy

Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym

Określenie wieku produkcyjnego Klasyfikacje krajowe – zależne od ustawowego wieku

emerytalnego, np. w Polsce jest to wiek 18-59 lat dla kobiet i 18-64 lat dla mężczyzn

Klasyfikacja międzynarodowa – EUROSTAT przyjmuje granice 15-64 lata

Ludność w wieku produkcyjnym mobilnym: 18 - 44 lata

Ludność w wieku produkcyjnym niemobilnym 45 - 64 lata

Determinanty zasobów pracyProcesy demograficzne mają wpływ na:

wielkośćstrukturę według wiekustrukturę według płcistrukturę według miejsca zamieszkaniastrukturę według stanu cywilnego

Edukacja ma wpływ na:strukturę według wykształceniastrukturę według kwalifikacji

Liczba osób w wieku produkcyjnym

Ludność Polski do 2035 r. według prognozy GUS z 2008r.

Ludności Polski będzie stopniowo kurczyć się

Znaczne zmiany struktury wieku zmniejszy się liczba

osób najmłodszych (do 17 lat),

silnie spadnie liczba osób w wieku 18-59/64 lata,

silnie wzrośnie liczba osób w wieku poprodukcyjnym

Źródło: prognoza demograficzna GUS z 2008r.

Determinanty zasobów pracy:

ekonomiczne (popyt na pracę, wynagrodzenia),

instytucjonalne (uregulowania dotyczące systemu zabezpieczenia społecznego)

społeczne (wydłużenie okresu kształcenia, zwiększenie dostępu do kształcenia, emancypacja kobiet)

Status ludności na rynku pracyOsoby bezrobotne:

Osoby które w minionym tygodniu nie miały pracy, poszukiwały jej i były gotowe do jej podjęcia

Osoby pracujące:Osoby, które w minionym tygodniu wykonywały pracę

przynoszącą zarobek lub dochód przez co najmniej godzinę lub miały pracę, ale jej czasowo nie wykonywały

Osoby aktywne zawodowo: to osoby pracujące i bezrobotne

Osoby nieaktywne zawodowo (bierne) to pozostałe osoby

Definicje Międzynarodowej Organizacji Pracy stosowane powszechnie w badania europejskich (statystyki Eurostatu, badania krajowe i zagraniczne)

Źródła informacji o aktywności zawodowej ludności

sprawozdawczość statystyczna

bieżące szacunki

badania reprezentacyjne

spisy powszechne

Aktywność zawodowa ludności w statystyce publicznej:

Badanie aktywności ekonomicznej ludności (BAEL)

Pracujący w gospodarce narodowej

Bezrobocie rejestrowane

BAEL BAEL stanowi źródło informacji o

wielkości zasobów pracy, ich strukturze według podstawowych cech demograficznych i

społecznych, przestrzennego rozmieszczenia zasobów siły roboczej

i statusu na rynku pracy.

BAEL dostarcza informacji dotyczących rozmiarów i struktury populacji osób aktywnych zawodowo, do obserwacji tempa i kierunków zmian zachodzących w poziomie aktywności zawodowej ludności z uwzględnieniem pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo, w tym podstawowych danych do wskaźników strukturalnych z zakresu rynku pracy.

BAELBadanie obejmuje gospodarstwa domowe oraz osoby

w wieku 15 lat i więcej, będące członkami tych gospodarstw, zamieszkałe w ok. 55 tysiącach mieszkań wylosowanych do badania (dwukrotne zwiększenie próby od 2010 r.)

Badanie jest przeprowadzane co kwartał, ze względu na specyfikę doboru próby możliwe jest przeprowadzenie analiz panelowych (na panelach rocznych lub kwartalnych).

Ze względu na wielkość próby, znacząca część informacji jest dostępna i reprezentatywna na poziomie wojewódzkim, jednak w przypadku większej dezagregacji ze względu na cechy indywidualne, informacje na tym poziomie nie są dostępne.

BAEL: badania modułowePoza badaniem standardowym, do BAEL

przeprowadzane są badania modułowe:badanie organizacji i rozkładu czasu pracy (2004)praca a obowiązki rodzinne (2005)przejście z pracy na emeryturę (2006)wypadki przy pracy i problemy zdrowotne związane

z pracą (2007)przepływy ludności związane z zatrudnieniem

(2008)wejście ludzi młodych na rynek pracy (2009)praca nierejestrowana (2004, 2009)

Zakres badań modułowych:zgodnie z harmonogramem Eurostatzgodnie z potrzebami krajowymi

BAEL a ludność w wieku produkcyjnym BAEL dostarcza informacji na temat rozmiaru i struktury populacji

osób aktywnych i biernych zawodowo (bez osób zamieszkałych w gospodarstwach zbiorowych, tzn. w hotelach pracowniczych, internatach, domach studenckich, koszarach wojskowych, domach opieki społecznej itp. oraz bez członków gospodarstwa domowego przebywających za granicą) w powiązaniu z cechami: płeć, wiek, poziom i dziedzina wykształcenia, rok ukończenia szkoły, miejsce zamieszkania, stopień pokrewieństwa z głową gospodarstwa domowego, stan cywilny, indywidualne źródło utrzymania, niepełnosprawność, rejestracja w urzędzie pracy oraz fakt pobierania zasiłku dla bezrobotnych, dokształcanie poza systemem edukacji szkolnej (czas trwania dokształcania,

cel, dziedzina), uczęszczanie do szkoły, główne i dodatkowe źródło utrzymania gospodarstwa domowego,

status na rynku pracy przed rokiem, poszkodowanie w wypadku przy pracy.

BAEL a pracujący W przypadku pracujących, zakres informacji zawartych w BAEL obejmuje:

czas pracy, przyczyny innego niż zwykle wymiaru czasu pracy, pełny/niepełny wymiar czasu pracy,

rodzaj działalności głównego i dodatkowego miejsca pracy, status zatrudnienia w głównym i dodatkowym miejscu pracy, sektor własności głównego miejsca pracy, wykonywanie pracy w nietypowych warunkach (na zmiany, wieczorem, w nocy, w

soboty lub niedziele), liczba osób pracujących w firmie będącej głównym miejscem pracy, rodzaj umowy o pracę w głównym i dodatkowym miejscu pracy (praca na czas

nieokreślony i określony, w tym czas jej trwania), zawód wykonywany, wysokość wynagrodzenia netto pracowników najemnych, staż pracy, poszukiwanie pracy innej niż wykonywana, kraj i region miejsca pracy, pełnienie obowiązków nadzorczych, umowa o pracę z agencją pracy tymczasowej, zaangażowanie publicznych instytucji ds. zatrudnienia w znalezienie aktualnej pracy, dojazdy do miejsca pracy (odległość, środki transportu, częstotliwość, czas dojazdu);

BAEL a bezrobotni i bierni zawodowoDla bezrobotnych zakres badania to:

przyczyny oraz data odejścia z ostatniego miejsca pracy,

status zatrudnienia i zawód wykonywany w ostatnim miejscu pracy,

sektor własności i rodzaj działalności ostatniego miejsca pracy,

metody poszukiwania pracy, okres poszukiwania pracy, przyczyny poszukiwania pracy, rodzaj poszukiwanej pracy (pełny lub niepełny

wymiar czasu pracy)Dla biernych zawodowo BAEL pozwala na

określenie przyczyn bierności zawodowej i możliwości aktywizacji zawodowej.

Pracujący w gospodarce narodowejCelem badania jest dostarczanie informacji o

pracujących w Polsce. Bieżąca, operatywna obserwacja zachodzących

zmian dostarcza informacji o sezonowych wahaniach liczby pracujących, a obserwacje dokonywane w dłuższych okresach informują o zmianach strukturalnych zachodzących w gospodarce narodowej.

Badanie pracujących umożliwia określenie liczby, dynamiki i zróżnicowania pracujących według rodzajów działalności, sektorów i form własności oraz ich przestrzennego rozmieszczenia.

Pracujący w gospodarce narodowejBadaniem objęte są podmioty prowadzące

działalność gospodarczą:zaliczone do sektora przedsiębiorstw - o liczbie

pracujących 50 osób i więcej - badanie pełne miesięczne i roczne, o liczbie pracujących od 10 do 49 osób - badanie reprezentacyjne miesięczne (10% jednostek) i roczne badanie pełne,

o liczbie pracujących do 9 osób - objęte rocznym badaniem reprezentacyjnym (próba 5%),

pozostałe jednostki prowadzące działalność gospodarczą - kwartalne i roczne badanie pełne.

Jednostki sfery budżetowej państwowej i samorządowej objęte są kwartalne i roczne badaniem pełnym.

Bezrobocie rejestrowaneCelem badania jest pozyskiwanie danych o liczbie i

strukturze bezrobotnych, zarejestrowanych w urzędach pracy, według cech demograficzno-społecznych, doświadczenia zawodowego i czasu pozostawania bez pracy oraz o płynności bezrobocia z uwzględnieniem przekrojów terytorialnych.

Badaniem objęte są:powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy w zakresie: osób

zarejestrowanych w urzędach pracy i uznanych za bezrobotne oraz osoby poszukujące pracy,

powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy, Komenda Główna OHP, urzędy wojewódzkie, MPiPS (dysponent Funduszu Pracy) w zakresie przychodów i wydatków Funduszu Pracy,

powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy w zakresie: osób niepełnosprawnych, zarejestrowanych w urzędach pracy

Bezrobocie rejestrowane Badanie swoim zakresie obejmuje informacje na temat:

liczby i struktury bezrobotnych według: cech demograficzno-społecznych (wiek, płeć, poziom wykształcenia), miejsca zamieszkania (miasta, wieś), pozostawania w szczególnej sytuacji na rynku pracy doświadczenia zawodowego (staż pracy, sektor własności, sekcje PKD, zawód) i czasu pozostawania

bez pracy, płynności bezrobocia (napływ do bezrobocia oraz odpływ z bezrobocia

według przyczyn, w tym wybrane kategorie bezrobotnych: długotrwale bezrobotni; do 25. roku życia; powyżej 50. roku życia; zamieszkali na wsi; z prawem do zasiłku);

liczby i struktury osób poszukujących pracy (płeć, niepełnosprawni niepozostający w zatrudnieniu, cudzoziemcy z krajów UE);

liczby i struktury osób niepełnosprawnych bezrobotnych oraz poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu według: cech demograficznych, społecznych i zdrowotnych, w tym według stopnia i przyczyn

niepełnosprawności, napływu do bezrobocia oraz odpływu z bezrobocia według przyczyn, cech demograficznych,

społecznych oraz zdrowotnych, czasu pozostawania bez pracy w korelacji z cechami demograficznymi, społecznymi i zdrowotnymi;

Bezrobocie rejestrowaneZakres badania to też informacje na temat:

aktywnych form promocji zatrudnienia: szkoleń, prac interwencyjnych, robót publicznych, staży, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, prac społecznie użytecznych, usług poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej, pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy (kluby pracy);

ofert pracy według sektorów własności i sekcji PKD oraz zawodów;

uczestnictwa w programach współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego: projektach systemowych realizowanych przez powiatowe urzędy pracy, projektach konkursowych realizowanych przez inne instytucje;

stanu środków Funduszu Pracy, zobowiązań i należności oraz przychody i wydatki Funduszu Pracy;

zgłoszeń zwolnień z przyczyn dotyczących zakładu pracy, zwolnień monitorowanych - liczba zakładów pracy oraz liczba osób objęta tymi formami, w podziale na sektor publiczny i prywatny.

Metody analizy aktywności zawodowej ludnościmiary absolutne – mierzą wielkość badanej

populacji liczba aktywnych zawodowo w danym okresiepoziom zatrudnienia w sektorze prywatnymliczba osób bezrobotnych w danym okresie

 miary względne – mierzą natężenie

rozpatrywanych procesówwspółczynniki aktywności zawodowej ludnościwskaźniki zatrudnieniastopy bezrobocia

 miary struktury populacji

Liczba osób aktywnych zawodowo w Polsce

Źródło: EUROSTAT

Ogólny współczynnik aktywności zawodowej ludności (labour force participation rate)

,100t

At

t LLLFPR

AtL

tL

gdzie:

- liczba osób aktywnych zawodowo w okresie t, - liczba ludności w wieku 15 lat i więcej w okresie t (średnia w okresie t).

Cząstkowy współczynnik aktywności zawodowej ludności

100,

,, K

tx

AKtxK

tx LL

LFPR

AKtxL ,

KtxL ,

Przykład:Cząstkowe współczynniki aktywności zawodowej kobiet według wieku x dla okresu t

wyznacza się według wzoru:

gdzie:

- liczba kobiet aktywnych zawodowo w wieku x w okresie t,

- liczba kobiet w wieku x w okresie t.

Ogólny wskaźnik zatrudnienia(employment rate)

100t

PRt

t LLER

PRtL

tL

,gdzie:

- liczba osób pracujących w okresie t,

- liczba ludności w wieku 15 lat i więcej w okresie t.

Cząstkowe wskaźniki zatrudnienia

100,

,, K

tx

PRKtxK

tx LL

ER

PRKtxL ,

KtxL ,

gdzie:

– liczba kobiet pracujących w wieku x w okresie t,

– liczba kobiet w wieku x w okresie t.

Stopa bezrobocia(unemployment rate)

100 At

Bt

t LLUNR

BtL

AtL

,gdzie:

– liczba osób bezrobotnych w okresie t,

– liczba osób aktywnych zawodowo w okresie t.

Źródło: Eurostat

Aktywność zawodowa, bezrobocie i zatrudnienie w Polsce

Aktywność zawodowa mężczyzn i kobiet

Zatrudnienie i bezrobocie w UE

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/

Przepływy na rynku pracyMetoda przepływów na rynku pracy (stock-flow

analysis) łączy:Zmiany zasobów pracyZmienna zasobu (stock variable)Napływ osób na rynek pracyOdpływ osób z rynku pracyZmienne strumieni (flow variables)

Przedmiot analizy:Wielkość strumieniIch strukturaIch natężenie

Schemat analizy przepływów na rynku pracy

Schemat analizy przepływów między podstawowymi stanami na rynku pracy

Schemat analizy przepływów rynku pracy na podstawie danych indywidualnych

Status na rynku

pracy w okresie t -1

Status na rynku pracy w okresie t

1,' tjL pracujący (j=1) bezrobotny (j=2) bierny (j=3)

Pracujący (j’=1) Przepływy na rynku pracy Odpływ 1, 1L t

Bezrobotny (j’=2) ttjjL ,1,' ttjjO ,2,' 2, 1L t

Bierny (poza rynkiem)

(j’=3)

Napływ

, 1,I j t t

3, 1L t

,L j t

1,L t

2,L t

3,L t

Szacowanie prawdopodobieństw zmiany stanu na rynku pracy na podstawie analizy przepływów

Wykształcenie i status na rynku pracy w 2003

Prawdopodobieństwo zmiany statusu na rynku pracy w latach 2003-2005

Status na rynku pracy w 2005

pracujący bezrobotny bierny zawodowo Wyższe pracujący 0,91 0,02 0,07 bezrobotny 0,51 0,20 0,29 bierny zawodowo 0,17 0,04 0,78 Średnie pracujący 0,83 0,06 0,11 bezrobotny 0,38 0,30 0,32 bierny zawodowo 0,17 0,08 0,74 Zasadnicze zawodowe i podstawowe pracujący 0,75 0,09 0,16 bezrobotny 0,32 0,35 0,33 bierny zawodowo 0,10 0,09 0,81

Analizy zmiany zatrudnieniaAnaliza zmiany zatrudnienia

Przyrosty absolutne – różnica poziomu badanego zjawiska w porównywalnych momentach

Przyrosty względne – stosunek przyrostu absolutnego do poziomu zjawiska w okresie wyjściowym

Dynamiki (indeksy)Stosunek poziomu zjawiska w badanym okresie do

poziomu zjawiska w okresie przyjętym za podstawę porównań

Źródło: Zatrudnienie w Polsce 2007

Źródło: Zatrudnienie w Polsce 2010

Źródło: Zatrudnienie w Polsce 2010

Analiza struktur zatrudnieniaWedług cech zatrudnionych

WiekPłećWykształcenieMiejsce zamieszkania

Według sektora własnościWedług sektora ekonomicznego

Według sekcjiWedług zawodów

Według statusu zatrudnieniaWedług wymiaru czasu pracyWedług typu umowy o pracę

Źródło: DAE MPiPS

Źródło: Zatrudnienie w Polsce 2007

Agnieszka.Chlon@gmail.com