Różne oblicza islamu. Scenariusz lekcji

Materiał przygotowany w ramach programu Centrum Edukacji

Obywatelskiej „Cztery strony Warszawy. Młodzi przewodnicy

po wielokulturowej Warszawie”, dofinansowanego ze środków

Urzędu m.st. Warszawy.

Stro

na1

Małgorzata Rusiłowicz

Temat zajęć: Dzisiaj udoskonaliłem dla was waszą religię i obdarzyłem was w pełni Moją

dobrocią; wybrałem dla was islam jako religię (Koran 5:3) – różne oblicza

islamu

Obszar nauczania: IV etap edukacyjny (szkoła ponadgimnazjalna)

Czas: 2 godziny lekcyjne

Treści nauczania zgodne z podstawą programową:

Uczeń wymienia mniejszości narodowe i etniczne oraz grupy migrantów (w tym uchodźców)

żyjące obecnie w Polsce i przedstawia przysługujące im prawa; na podstawie samodzielnie

zebranych materiałów charakteryzuje jedną z tych grup (jej historię, kulturę, obecną sytuację);

Pytanie kluczowe: Jaką religią jest islam?

Cele lekcji

Po zajęciach uczeń:

będzie w stanie wskazać podstawowe fakty z historii islamu

będzie znał postać Mahometa,

będzie znał podstawowe filary islamu oraz praktyk religijnych muzułmanów,

wskaże różnice pomiędzy sunnitami, szyitami i charydżytami,

będzie wiedział, co to jest Koran i jaką rolę odgrywa w życiu muzułmanów,

będzie w stanie wskazać kilka obszarów, w których religia wpływa na życie codzienne

muzułmanów

wskaże różnice pomiędzy islamem a innymi wyznaniami.

NaCoBeZu

trafny podział zadań pomiędzy członków zespołu,

atmosfera panująca podczas pracy,

umiejętność zaplanowania pracy i współdziałania w grupie,

umiejętność prezentacji opracowanego materiału,

wypowiadanie się pełnymi zdaniami,

aktywny udział w zajęciach.

Metody i formy pracy: burza mózgów, pogadanka, wykład, mapa skojarzeń, dyskusja, praca

indywidualna, praca w grupach, praca z tekstem.

Pomoce dydaktyczne:

SCENARIUSZ ZAJĘĆ





Stro

na2

Załącznik nr 1 – Materiał dla nauczyciela. Tatarzy w Polsce - krótki rys historyczny.

Załącznik nr 2 – Materiał dla ucznia. Materiał dla ucznia. Kim są muzułmanie?

Dogmaty wiary muzułmanów

Załącznik nr 3 – Materiał dla ucznia. Filary wiary w islamie

Załącznik nr 4 – Materiał dla ucznia. Karta pracy: Filary islamu

Załącznik nr 5 – Materiał dla ucznia. Przykazania katechizmowe w Kościele Rzymsko-

Katolickim

Film pt. „Zrozumieć islam”(dostępny w Internecie na stronie:

http://www.youtube.com/watch?v=OJrgF8cra24, czas trwania: 46 min. 39 s.

Film: azan (wezwanie na modlitwę) w wykonaniu muezzina w Mekce (dostępny w

Internecie na stronie: http://www.youtube.com/watch?v=cgq-UxPUkOA, czas trwania:

3 min. 19 s.

Środki dydaktyczne: arkusze szarego papieru, markery, kartki samoprzylepne, laptop,

rzutnik, dostęp do Internetu

Słowa klucze: Mahomet, muzułmanin, islam, Koran, szahada, salat, saum, zakat, hadżdż,

muezin, muhir

Bibliografia

W planowaniu zajęć możesz wykorzystać również inne teksty i publikacje np.:

a) J. Bielawski, Islam, religia państwa i prawa, Warszawa 1973.

b) J. Bielawski, Islam, Warszawa 1980.

c) J. Bielawski, Prawo muzułmańskie, w: Główne kultury prawne współczesnego świata,

Warszawa 1995.

d) J. Danecki , Kultura islamu. Słownik, Warszawa 1997.

e) A. Marek, Islam. Podstawowe informacje, Warszawa 2006,

f) A. Marek, A. S. Nalborczyk, Nie bój się islamu. Leksykon dla dziennikarzy, Warszawa

2005.

g) F. Robinson, Świat islamu, Warszawa 1996.

h) M. Ruthven, Islam. Bardzo krótkie wprowadzenie, Warszawa 1998.

i) Z. Sardar, M.W. Davies, Islam, Warszawa 2005.

j) M. i U. Tworuschka, Islam. Mały słownik, Warszawa 1995.

Przydatne strony internetowe

a. https://sites.google.com/site/oislamie/slownik-islamu/slownik-modlitw

b. https://sites.google.com/site/oislamie/slownik-islamu

c. http://www.muzulmanie.com/

d. www.islam.info.pl

e. www.al-islam.org.pl

f. www.islam.fora.pl

http://www.youtube.com/watch?v=OJrgF8cra24

http://www.youtube.com/watch?v=cgq-UxPUkOA

https://sites.google.com/site/oislamie/slownik-islamu/slownik-modlitw

https://sites.google.com/site/oislamie/slownik-islamu

http://www.muzulmanie.com/

http://www.islam.info.pl/

http://www.al-islam.org.pl/

http://www.islam.fora.pl/





Stro

na3

Zajęcia nr 1

1. Rozpoczęcie: zapisz na tablicy temat zajęć i pytanie kluczowe.

2. Przejdź do krótkiej dyskusji na temat pojęcia „islam”. Nie komentuj propozycji

zgłaszanych przez uczniów, wszystkie zapisuj na arkuszu szarego papieru, według

poniższego wzoru, tak aby powstała mapa skojarzeń:

Zapisuj wszystkie zgłoszone przez uczniów skojarzenia. W podsumowaniu wyjaśnij,

że na temat islamu, muzułmanów, ich kultury i religii funkcjonuje wiele

krzywdzących stereotypów. Krótko omów każdy ze stereotypów, które padły

w dyskusji. Oddziel fakty od stereotypów oznaczając je znakami F i O. Te

stwierdzenia, których nie będziesz w stanie z pomocą uczniów zakwalifikować

oznacz znakiem zapytania.

3. Przedstaw uczniom (np. w formie krótkiego wykładu) historię osadnictwa tatarskiego i

islamu w Polsce. Możesz w tym celu wykorzystać załącznik nr 1 - Materiał dla

nauczyciela nr 1. Tatarzy w Polsce - krótki rys historyczny oraz informacje

znajdujące się na stronie internetowej Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP:

http://www.mzr.pl/pl/info.php?id=5 („Historia Islamu w Polsce”).

4. Po prezentacji i wykładzie porozmawiaj z uczniami na temat obecności muzułmanów

w Warszawie. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, iż „w latach

siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w. do mieszkających od wieków w Polsce

Tatarów zaczęli dołączać nowi przybysze z krajów muzułmańskich, zwiększając

ISLAM

Koran

Meczet

Język arabski

Zacofanie

świata

muzułmańskie

go

Terroryzm,

święta wojna

Brak szacunku dla

kobiet, brak praw,

poniżanie – strój

zakrywający ciało

………….

Przebieg zajęć

http://www.mzr.pl/pl/info.php?id=5





Stro

na4

liczebność wyznawców islamu w Polsce. Byli to głównie Arabowie podejmujący studia

na polskich uczelniach, w mniejszym stopniu imigranci. Większość z nich po

zakończeniu studiów wracała do rodzinnych stron, niektórzy jednak zostawali w

Polsce na stałe” (za: Historia Islamu w Polsce, http://www.mzr.pl/pl/info.php?id=5).

Według szacunkowych danych z 2005 roku, w Polsce mieszka ok. 20-30 tyś.

muzułmanów, z czego 4-5 tys. to Tatarzy, 2 tys. – konwertyci, pozostali zaś są

imigrantami, głównie z krajów arabskich. Zapytaj uczniów czy znają przedstawicieli

tej mniejszości, czy wiedzą gdzie mieszkają w Warszawie muzułmanie, czym się

zajmują, gdzie mają swoje centra religii i kultury.

5. Przeprowadź mini wykład na temat islamu: Słowo „islam” znaczy po arabsku

„poddanie się Bogu”. Aby być muzułmaninem, należy wierzyć w podstawowe dogmaty

islamu, przekazane ludziom przez Boga za pośrednictwem proroków i wysłanników

oraz wykonywać ściśle określone rytualne obowiązki. Każdy muzułmanin musi wierzyć

w: jednego Boga, aniołów, księgi święte – Torę, Ewangelie, Koran, wysłanników

i proroków – od Adama po Mahometa, dzień Sądu Ostatecznego, w raj i piekło.

6. Podziel uczniów (w dowolny, losowy sposób) na 5 grup. Poproś, aby w każdej grupie

został wyłoniony lider. Po wybraniu liderów poinformuj uczniów, że każda grupa w

dowolnej formie graficznej np. plakatu, mapy skojarzeń będzie musiała przygotować

na podstawie otrzymanych tekstów (załącznik nr 2 - Materiał dla ucznia. Kim są

muzułmanie? Dogmaty wiary muzułmanów) krótką prezentację na temat historii

islamu oraz jednego z dogmatów wiary. Grupy na przygotowanie plakatu i prezentacji

będą miały 25 minut.

GRUPA I: Narodziny islamu: prorok Mahomet,

Grupa II: Odłamy islamu: sunnici, szyici i charydżyci)

Uwaga: W czasie prezentacji grupy II (dotyczącej podziału muzułmanów na

sunnitów i szyitów ,który dokonał się po śmierci Mahometa) zwróć uwagę

uczniów na fakt, iż jego źródłem były pobudki czysto polityczne i prawne a nie

religijne. Wyjaśnij, że Tatarzy mieszkający w Polsce są sunnitami.

GRUPA III: Koran – święta księga muzułmanów

GRUPA IV: Wiara w jednego Boga i wiara w Święte Księgi

GRUPA V: Wiara w wysłanników Boga i proroków, Dzień Sądu Ostatecznego,

raj i piekło

7. Poproś liderów grup o prezentację na forum klasy (3 minuty na grupę). W razie

potrzeby uzupełniaj wypowiedzi uczniów. Powieś prace w widocznym miejscu w sali.

http://www.mzr.pl/pl/info.php?id=5





Stro

na5

Zajęcia nr 2

1. Zacznij od krótkiego przypomnienia treści omawianych na ostatnich zajęciach. Poproś

uczniów, by dokończyli zdanie: „na ostatnich zajęciach nauczyłam/nauczyłem się...”.

Wypowiedzi uczniów zapisuj na osobnym plakacie.

2. Po zakończeniu dyskusji przedstaw narysowany wcześniej na blokach flipchart schemat

obrazujący powstawanie wybranych religii monoteistycznych oraz istniejące między nimi

powiązania.

3. Poproś, aby uczniowie siedząc w ławkach odliczyli do pięciu (pierwsza ławka: dwóch

uczniów-1, druga ławka: dwóch uczniów - 2 itd.) następnie rozdaj uczniom tekst (załącznik

nr 3 - Materiał dla ucznia. Filary wiary w islamie) dotyczący filarów wiary w islamie.

Poproś, aby uczniowie (na wcześniej otrzymanej kartce formatu A4) wypisali najważniejsze

informacje dotyczące jednego z filarów. Każda para/ławka pracuje nad jednym z pięciu

filarów. Na wykonanie tego zadania pary mają po 15 minut.

para/pary z numerem 1 opracowują informacje dotyczące szahady - wyznania

wiary w jednego Boga,

para/pary z numerem 2 opracowują informacje dotyczące modlitwy- salatu,

para/pary z numerem 3 opracowują informacje dotyczące postu – saumu,

para/pary z numerem 4 opracowują informacje dotyczące jałmużny – zakatu,

KATOLICYZM –

OBRZĄDEK ZACHODNI

XI w.

PRAWOSŁAWIE –

OBRZĄDEK WSCHODNI

XI w.

RZYMSKI KATOLICYZM

XVI w.

PROTESTANTYZM

XVI w.

JUDAIZM

założyciel – Mojżesz

XIII w. p.n.e.

CHRZEŚCIJAŃSTWO

założyciel – Jezus

I w. n.e.

ISLAM

założyciel - Mahomet

VII w. n.e.





Stro

na6

para/pary z numerem 5 opracowują informacje dotyczące pielgrzymki do Mekki

– hadżdżu.

4. Po zakończeniu pracy w parach zaproponuj uczniom, aby:

odnaleźli w klasie parę/pary, która opracowywała informacje dotyczące tego

samego filaru,

porównali wyniki swojej pracy i uzupełnili informacje,

wybrali przedstawiciela spośród zebranych w grupy tematyczne par, który

zaprezentuje opracowane materiały na forum klasy.

5. Rozdaj wszystkim uczniom karty pracy (załącznik nr 4 - Materiał dla ucznia. Karta

pracy: Filary islamu) i poproś, aby w czasie prezentacji zapisywali najważniejsze

wiadomości. Przed prezentacją wypisz na flipcharcie wszystkie filary, a po prezentacji

uczniów zawieś to podsumowanie widocznym miejscu.

6. Przeprowadź z uczniami rozmowę na temat filarów chrześcijaństwa zawartych

w Dekalogu. W tym celu zawieś na tablicy przygotowaną wcześniej planszę z przykazaniami

katechizmowymi w Kościele Rzymsko-Katolickim lub rozdaj uczniom ich kserokopię

(załącznik nr 5 - Materiał dla ucznia. Przykazania katechizmowe w Kościele Rzymsko-

Katolickim). Zapytaj jakie podobieństwa i różnice dostrzegają w filarach chrześcijaństwa

i islamu. Kieruj dyskusją w taki sposób, aby uczniowie doszli do wniosku, że pomimo różnic

obie religie łączy wiara w istnienie Boga, wiara w życie po śmierci, wiara w istnienie

pierwiastka duchowego w człowieku, system norm i zasad moralnych, idea Sacrum oraz

obrzędowości i kultu. Zarówno islam, chrześcijaństwo, jak i judaizm są religiami

monoteistycznymi. Dogmaty wiary i przepisy życia wiernych zapisane są w tzw. świętych

księgach.

7. Powróć do mapy skojarzeń z początku cyklu lekcji dotyczącej islamu. Przeanalizuj je

wspólnie z uczniami. Zapytaj: Czy zdobyte w czasie trwania zajęć wiadomości zmieniły ich

stosunek do islamu i muzułmanów? Które ze stwierdzeń są prawdziwe a które krzywdzące

i niezgodne z prawdą? Zaproponuj uczniom „odświeżenie” i uzupełnienie mapy skojarzeń

o terminy i pojęcia, które do tej pory poznali na lekcji.





Stro

na7

Materiał dla nauczyciela. Tatarzy w Polsce - krótki rys historyczny

Małgorzata Rusiłowicz

Początki osadnictwa tatarskiego (Tatarów- uciekinierów ze Złotej Ordy i chanatów

nadwołżańskich) na terenach Wielkiego Księstwa Litewskiego datuje się na XIV/ XV wiek.

Tatarów wywodzących się ze szczepów mongolskich kronikarze chińscy nazywali: Ta-ta lub

Ta-tan. Należy jednak pamiętać o tym, że w/w szczepy podbijały również ludy tureckie

określane w podobny sposób, ale już nieco zniekształconą nazwą Tatar1.

W XIV/ XV wieku Polska była krajem niezwykle tolerancyjnym. Dlatego też Tatarzy

bez przeszkód mogli wyznawać swoją religię oraz korzystać z szeregu praw obywatelskich.

Zobowiązani byli również do pełnienia służby wojskowej. Z poświęceniem służyli swojej

nowej ojczyźnie. W uznaniu zasług dla kraju w 1569 r. sejm w Lublinie zezwolił Tatarom na

wznoszenie świątyń (meczetów) oraz zagwarantował prawo do swobodnego rozporządzania

posiadłościami. Jedynym prawem, którego nie przyznano Tatarom był zakaz uczestnictwa w

życiu politycznym. Sytuacja muzułmanów uległa pogorszeniu w czasie kontrreformacji.

Wprowadzono szereg przepisów utrudniających funkcjonowanie społeczności tatarskiej

i ograniczających jej prawa m.in. zakazano zawierania związków małżeńskich

z chrześcijankami, posiadania chrześcijańskiej służby, utrudniano budowę i renowację

meczetów. Okres wojen toczących się w XVII w. doprowadził do zubożenia ludności

tatarskiej. Pogarszająca się sytuacja prawna, religijna i ekonomiczna Tatarów oraz

niewypłacenie przez skarb państwa żołdu doprowadziło w 1672 roku do przejście niektórych

chorągwi Tatarskich na stronę turecką. Wydarzenie to nazywa się „buntem Lipków”. Lipkami

byli Tatarzy z Wołynia i Podola. Chorągwie tatarskie z Litwy nie uczestniczyły w buncie

pozostając wiernymi polskiemu królowi. W tej sytuacji Jan III Sobieski w porozumieniu z

sejmem, w celu zażegnania konfliktu przywrócił Tatarom odebrane prawa, wypłacił zaległy

żołd, a w 1679 w uznaniu zasług wojennych nadał nowe ziemie w Studziance,

Kruszynianach, Nietupach, Łużanach, Drahlach, Malawiczach, Bohonikach2.

Pełne prawa polityczne zagwarantowała jednak Tatarom dopiero Konstytucja 3 Maja.

Tatarzy z poświęceniem bronili swojej nowej ojczyzny. Brali udział m. in. w konfederacji

barskiej, powstaniach i zrywach niepodległościowych.

Po odzyskaniu niepodległości nastąpiło odrodzenie życia religijnego i kulturalnego

Tatarów. W 1925 r. powołano muftego-kierującego życiem religijnym społeczności

1 M. Konopacki, Pod białostockimi minaretami, Białystok 1972, s. 5.

2 Tamże, s. 5.

Załącznik nr 1





Stro

na8

muzułmańskiej w Polsce, utworzono Muzułmański Związek Religijny oraz Związek

Kulturalno-Oświatowy Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej.

Po zakończeniu II wojny światowej sytuacja ludności tatarskiej zmieniła się diametralnie.

Największe ośrodki życia tatarskiego: Wilno, Nowogródek, Kleck, Iwie, Grodno znalazły się

poza granicami naszego kraju. W wyniku akcji repatriacyjnych Tatarzy zmuszeni byli do

osiedlania się w: Ełku, Giżycku, Olsztynie, Lidzbarku, Trzcinie Lubuskiej, Poznaniu,

Bydgoszczy, Wrocławiu, Oleśnicy, Wałbrzychu, Jeleniej Górze, Gdańsku. Część rozpoczęła

nowe życie na Pomorzu Zachodnim: w Szczecinie i Szczecinku, w Gorzowie Wielkopolskim

i Trzciance. Repatrianci z Wilna Nowogródka i Grodna w 1945 r. zaczęli osiedlać się w

Białymstoku i okolicach Sokółki. W związku z tym, podjęto działania zmierzające do

reaktywowania gminy muzułmańskiej w Bohonikach. Następnie reaktywowano gminę

w Kruszynianach i w Warszawie. Z czasem powstały nowe gminy w Białymstoku, Gdańsku

i Gorzowie Wielkopolskim. W czasach PRL-u sytuacja społeczności tatarskiej była trudna.

Władze zabroniły reaktywowania przedwojennego Związku Kulturalno-Oświatowego

Tatarów RP. Do 1989 r. jedyną formą zrzeszania się Tatarów polskich był Muzułmański

Związek Religijny. W Białymstoku nie było meczetu, funkcjonowały jednak domy modlitwy.

Religii nauczano również w domach prywatnych, do których przychodził imam, który

przekazywał również ustne tradycje Tatarów, opowiadał o kulturze i zwyczajach3.

Nowy rozdział w życiu społeczności tatarskiej w Polsce zapoczątkowały przemiany

ustrojowe w 1989 r. Nastąpiło ożywienie kulturalne Tatarów. Do Polski zaczęli przyjeżdżać

również muzułmanie z różnych krajów arabskich, Turcji, Bośni oraz uchodźcy z Czeczenii,

z Afganistanu, Iraku.

3 Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej. Wybrane elementy polityki państwa, pod

red. S. Dudry, B. Nitschke, Kraków 2010, s. 290- 297.





Stro

na9

Materiał dla ucznia. Kim są muzułmanie? Dogmaty wiary muzułmanów

GRUPA I

Po lekturze tekstu A. Marek pt. „Prorok Mahomet” odpowiedzcie na pytania:

1. Kim był Mahomet?

2. Jak wyglądały początki islamu?

Agata Marek Prorok Mahomet

Mahomet urodził się w 570 r. w Mekce, w plemieniu Kurajszytów. Trudnili się oni

handlem ponadregionalnym, co oznaczało wysyłanie karawan do krajów ościennych.

Zajmowali się też opieką nad miejscowym sanktuarium kultu pogańskiego i przybywającymi

doń pielgrzymami. Sanktuarium tym była Al-Kaba.

Ojciec Mahometa, Abd Allah, zmarł przed narodzeniem syna, a matka, gdy miał

zaledwie sześć lat. Opiekę nad nim przejął stryj Abu Talib, ojciec Alego (późniejszego

kalifa). Mahomet, gdy dorósł, zaczął pracować u bogatej wdowy Chadidży jako agent

trudniący się handlem z Syrią. Wkrótce, gdy miał dwadzieścia pięć lat, został mężem starszej

od siebie Chadidży – w chwili ślubu z Mahometem miała ona czterdzieści lat. Ich małżeństwo

było bardzo szczęśliwe, mieli kilkoro dzieci, z których wieku dorosłego dożyła jednak tylko

jedna córka, Fatima. Mahomet dzięki majątkowi żony zyskał wysoką pozycję społeczną. […]

W 610 r., pewnej nocy we śnie nawiedził Mahometa archanioł Gabriel. Gabriel na rozkaz

Boga nawiedzał Mahometa jeszcze wielokrotnie – objawił mu w ten sposób, fragment po

fragmencie, cały Koran. Mahomet początkowo był zaniepokojony tym, co go spotyka,

obawiał się nawet, czy nie jest opętany. Pewien zamieszkały w Mekce chrześcijanin, któremu

zwierzył się ze swoich obaw, zauważył podobieństwo między tym, co spotyka Mahometa,

a objawieniami Mojżesza i doszedł do wniosku, że Mahomet jest prorokiem. Mahomet

uwierzył w swoją misję. Od tego momentu spędził w Mekce jeszcze około piętnastu lat.

Został też zabrany we śnie przez Gabriela w cudowną podróż, najpierw do Jerozolimy, gdzie

modlił się wraz z Abrahamem, Mojżeszem i Jezusem, a potem do nieba (al-miradż).

Przez lata spędzone w Mekce Mahomet pozyskał dla nowej religii wielu zwolenników.

[…] Przez trzy pierwsze lata nowa religia istniała tylko w kręgu rodziny Mahometa, potem

Bóg, za pośrednictwem Gabriela, kazał Mahometowi głosić ją publicznie. Mahomet zaczął

nawracać na monoteizm mieszkańców Mekki. Religia szybko zdobywała nowych

zwolenników, zaczęto mówić o niej w całej Arabii. Mekkańczycy w większości byli

politeistami, czy, jak byśmy to teraz nazwali, poganami i dopóki Mahomet nie dyskredytował

ich bóstw, odnosili się do nowej religii tolerancyjnie. Gdy jednak zaczął nastawać na to, by

Załącznik nr 2





Stro

na1

0

wyrzekli się innych bogów prócz Allaha, spotkał się z otwartą wrogością części znaczących

mieszkańców Mekki. Również poglądy społeczne Mahometa spotkały się z otwartą

dezaprobatą ludzi bogatych – w islamie wszyscy są równi, a dzielenie się swoim bogactwem

z biednymi jest jednym z podstawowych obowiązków muzułmanina. Poza tym

w społeczności arabskiej, która w tamtych czasach miała strukturę klanową, przyjęcie

głoszonej przez Mahometa religii wiązało się z uznaniem jego wyjątkowej pozycji – jako

proroka i wysłannika Boga, a przez to z wywyższeniem jego plemienia. W pewnym

momencie sytuacja stała się więc dla Mahometa i jego zwolenników niebezpieczna. […]

Mahomet w poszukiwaniu schronienia dla siebie i wyznawców głoszonej religii udał się do

Jasribu (obecnie Medyna). Tam sytuacja społeczno-polityczna była inna niż w Mekce –

istniała władza centralna, mieszkało tam też stosunkowo dużo wyznawców religii

monoteistycznych – chrześcijan i żydów. Mahometowi udało się uzyskać gwarancje

bezpieczeństwa dla wyznawców nowej religii, wrócił więc do Mekki i nakazał swoim

zwolennikom udać się do Medyny. Sam wyruszył za nimi, gdy Bóg mu dał na to zezwolenie.

Było to w 622 r., który jest uznawany za pierwszy rok ery muzułmańskiej. Odejście

Mahometa z Mekki do Medyny zwane jest hidżrą (czyli wywędrowaniem). […] Mahomet

przeżył tam następnych dziesięć lat, aż do swojej śmierci w 632 r.

Mahomet, prócz rozwijania koncepcji religijnych islamu, czym zajmował się przedtem

w Mekce, zorganizował w Medynie społeczność wiernych, której stał się zwierzchnikiem.

Według islamu, wszyscy, którzy wierzą w jednego Boga, należą do jednej społeczności, bez

względu na przynależność klanową. Była to wówczas idea rewolucyjna – dotychczas liczyła

się więź plemienna i klanowa, tymczasem Mahomet jako podstawę społecznej więzi

wprowadził wiarę w tego samego Boga. W Medynie założył pierwszą gminę muzułmańską,

ummę. Należeli do niej również chrześcijanie i żydzi. W czasie tych dziesięciu lat, które

Mahomet spędził w Medynie, zdarzały się napięcia i nieporozumienia na tle religijnym

z plemionami żydowskimi, z których część nie chciała uznać, że Bóg wybrał swego

ostatniego proroka spośród plemienia arabskiego, podczas gdy to żydzi uważali się za „naród

wybrany”. Były też konflikty pomiędzy mekkańskimi wyznawcami islamu, w większości

spokrewnionymi z Prorokiem, a nowymi wyznawcami, pochodzącymi spośród rdzennych

mieszkańców Medyny.

Były to lata nieustającej wojny z zewnętrznymi wrogami oraz ekspansji militarnej

Mahometa. Zdobywał on środki na prowadzenie walki, przejmując karawany podążające

z Mekki, zajmował oazy żydowskie, podporządkowywał sobie arabskie plemiona. Bitwy,

jakie stoczył, były w większości wygrane. Udało mu się z czasem podbić Mekkę

i symbolicznie przejąć dla islamu Al-Kabę, niszcząc znajdujące się w tej świątyni posagi

pogańskich bożków, należące do politeistycznej tradycji arabskiej. Po podboju Mekki

Mahomet nadal mieszkał w Medynie, ale w ostatnim roku swego życia odbył pielgrzymkę do

Mekki, ustanawiając zarazem ten zwyczaj. Zmarł u szczytu kariery politycznej i religijnej. Po

jego śmierci spośród najbardziej zasłużonych i bogobojnych wyznawców islamu wybrano

przywódcę wspólnoty muzułmańskiej – kalifa.

Mahomet nawrócił Arabów na monoteizm i jednocześnie był twórcą pierwszego

państwa łączącego ich wszystkich.

Źródło: A. Marek, Prorok Mahomet, [online], http://www.wiez.com.pl/islam/index.php?id=7.

http://www.wiez.com.pl/islam/index.php?id=7





Stro

na1

1

GRUPA II

Po lekturze tekstu A. Marek pt. „Prorok Mahomet” odpowiedzcie na pytania:

1. Kim był Mahomet?

2. Jakie były początki islamu?

Sunnici i szyici

Islam jest jeden, a jego wyznawcy — muzułmanie tworzą jedną wspólnotę (ummę).

W islamie nie ma sformalizowanej struktury kościelnej, wszyscy wyznawcy powinni żyć

zgodnie z nakazami Koranu i tradycji Proroka. Islam jednak nie jest jednolity — podstawowy

podział na sunnitów i szyitów powstał tuż po śmierci Mahometa. Podział dokonał się nie z

powodu różnic dotyczących zasad religii, ale z powodów politycznych i prawnych. Po śmierci

Mahometa muzułmanie zastanawiali się, w jaki sposób wybrać przywódcę. Część z nich

uważała, że następca Proroka powinien wywodzić się z jego rodziny i dlatego popierała

Alego, kuzyna i zięcia Mahometa. Muzułmanie ci zostali nazwani partią Alego (arab. sziat

Ali). Ten odłam islamu zwany jest szyizmem. Szyici są w islamie mniejszością, stanowią ok.

10procent ogółu muzułmanów.

Pozostali muzułmanie (ok. 90 procent) to sunnici, Nazwa „sunnici” pochodzi od sunny,

czyli tradycji Proroka, drugiego (po Koranie) ważnego źródła prawa muzułmańskiego.

Sunnici uważają, że kalif powinien Zostać wybrany spośród najwybitniejszych muzułmanów

i nie jest konieczne, by pochodzić z rodziny Mahometa. Ich stanowisko zwyciężyło —

pierwszym kalifem po śmierci Mahometa został Abu Bakr, przyjaciel i towarzysz Mahometa,

ojciec jego ukochanej żony Aiszy, który jednak nie należał do rodziny Proroka. Ali i jego

zwolennicy przystali na ten wybór, choć w tradycji szyickiej utrzymuje się, że zostali do tego

zmuszeni. Abu Bakr panował tylko dwa lata.

Szyici szczególną czcią otaczają Alego (zginął z rąk jednego ze swoich zwolenników,

który uważał, że Ali jest nie dość ortodoksyjny) i jego synów, którzy zginęli z rąk sunnitów.

Najważniejsze święto szyickie —Aszura —jest obchodzone na pamiątkę męczeńskiej śmierci

Al-Husajna, syna Alego i Fatimy. Szyici często byli prześladowani. Z tego powodu rozwinęli

praktykę ukrywania swoich prawdziwych przekonań i udawania, że uznają panujące zasady.

źródło: A. Kosowicz, A. Marek, Muzułmanie i uchodźcy w polskim społeczeństwie,

Warszawa 2008.

Charydżyci (ok.2%) 657 r.

Charydżyzm) - najmniejszy z trzech nurtów islamu obok sunnizmu i szyizmu. Był

pierwszą grupą rozłamową w tej religii, co miało miejsce wskutek sporu o sukcesję do tronu

kalifa. Charydżyci oddzielili się od głównego nurtu islamu podczas bitwy pod Siffin (657).

Ali przyjął pertraktacje, czym zraził do siebie część swych zwolenników, uważających iż

jedynie walka rozstrzygnąć może spór o sukcesję po proroku. Wyznają egalitaryzm i skrajnie

surową etykę - nie uznają rozróżnienia między wiarą a czynami, twierdząc iż osoba





Stro

na1

2

popełniająca ciężki grzech staje się niewiernym. Obecnie istnieje tylko najmniej radykalna ich

gałąź: ibadyci w Algierii, Omanie i Bahrajnie. Charydżyci czuli odrazę do koncepcji

głoszącej, że namiestnictwo Proroka jest dostępne tylko dla członków wybranych klanów, jak

to utrzymują sunnici i szyici. Twierdzili zaś, że kalifem może być obrany każdy głęboko

wierzący i prawy muzułmanin, podobnie zresztą jak w przypadku odejścia od czystego

islamu, powinien być usuwany. Charadżyci byli i pozostają nadal surowymi

fundamentalistami, interpretującymi Koran w sposób dosłowny. Charadżyci angażowali się w

gwałtowne zamachy terrorystyczne, skierowane przeciwko muzułmanom nie podzielającym

ich poglądów. Jedyną pozostałą po nich podsektą są ibadyci, żyjący w Omanie i północno-

wschodniej Afryce. Różnice, jakie wystąpiły w historii islamu, odnosiły się mniej do

zagadnień teoretycznych i dogmatycznych, a więcej do zagadnień społeczno-politycznych.

Sekty w islamie różniły się między sobą w sprawach teologii, ale większe różnice

występowały w sprawach praktycznych, jak np., kto powinien kierować społecznością

muzułmańską.

źródło: Islam - Podział, odłamy i religie pokrewne, [online], http://www.religie.424.pl/islam

podzial-odlamy-i-religie-pokrewne,1445,article.html.

GRUPA III

Po lekturze tekstu A. S. Nalborczyk pt. „Koran” odpowiedzcie na pytania:

1. Co to jest Koran?

2. Jaką funkcję pełni Koran?

3. Jak jest zbudowany, z czego się składa?

4. Jakim językiem został napisany? Dlaczego Koranu nie można było tłumaczyć na

inne języki?

Agata S. Nalborczyk Koran

Koran to po arabsku Al-Kuran (w innej transkrypcji Al-Qur’an), co znaczy „recytacja,

czytanie”. Jest to według muzułmanów ostatnia z ksiąg objawionych, zawierająca pełnię

objawienia, gdyż poprzednie księgi (według muzułmanów także objawione), jak Tora

i Ewangelie, zawierają z różnych względów objawienie niepełne lub zafałszowane. Koran

bowiem to słowo Boże, którego taki sam tekst, słowo w słowo, w języku arabskim, znajduje

się w niebie (arab. Umm al-Kitab, „matka Księgi”). Uczeni teologowie sprzeczają się co do

tego, czy Koran został stworzony, czy też jest równie odwieczny jak Bóg (według niektórych

taka teoria nosiłaby cechy wielobóstwa).

Tekst Koranu jest podstawowym źródłem prawa i zasad islamu, zawiera także historię

objawienia, wizje raju, piekła i Sądu Ostatecznego, ale również legendy i opowieści

przytoczone ze Starego i Nowego Testamentu, choć w zmienionej formie. Stanowi podstawę

organizacji życia rodzinnego i społecznego, kształtuje stosunek muzułmanów do świata

i innych ludzi. Przeplatany jest różnego rodzaju inkantacjami i wezwaniami. Niektóre

twierdzenia w Koranie mogą sobie na pierwszy rzut oka przeczyć, ale, jak twierdzą wierzący

http://www.religie.424.pl/islam





Stro

na1

3

muzułmanie, należy zawsze interpretować Koran jako całość – wtedy wyłania się właściwy

obraz.

Około 610 r. (27 ramadana) archanioł Gabriel (arab. Dżibril) objawił się Mahometowi

i kazał mu recytować pierwsze słowa z Koranu (96:1–5) – od tej chwili objawienia te stale

towarzyszyły Prorokowi. aż do śmierci w 632 roku1. Objawiany mu przez archanioła Gabriela

tekst Prorok powtarzał swoim wyznawcom. Początkowo przechowywano fragmenty Koranu

w pamięci, ale już za dwóch pierwszych kalifów, Abu Bakra i Omara, zaczęto teksty

zapamiętane spisywać. Pojawiły się jednak różne zapisane wersje, dlatego konieczna stała się

redakcja, której dokonano ok. 650 r. za kolejnego kalifa, Osmana. Tekst początkowo był

niejasny, pismo nie zawierało znaków diakrytycznych dla zapisu samogłosek, stąd pojawiały

się różne możliwości interpretacji.

Język Koranu nosi nazwę klasycznego języka arabskiego i pochodzi sprzed

ukształtowania się normy arabskiego języka literackiego, funkcjonującego obecnie w świecie

arabskim w roli języka oficjalnego. Różni się od niego w wielu aspektach, podobnie jak od

dialektów, którymi Arabowie posługują się na co dzień (zob. Języki islamu). Dlatego też, żeby

naprawdę móc zrozumieć wszystkie niuanse tekstu koranicznego, trzeba się tego języka

nauczyć – dotyczy to wszystkich muzułmanów, także samych Arabów.

Koran napisany jest prozą rymowaną zwaną sadż. Panuje przekonane o wyjątkowej urodzie

języka Koranu i jego stylu, m.in. ze względu na boskie pochodzenie tekstu. Rozwinęła się cała

nauka na temat idżazu, czyli niemożności naśladowania stylu tej świętej księgi, który jest

niedościgłym wzorem. Język Koranu stanowił też, obok poezji przedmuzułmańskiej, podstawę

opracowania gramatyki języka arabskiego.

Koran składa się ze 114 sur, które dzielą się na wersety (…). Sury ułożone są od

najdłuższej do najkrótszej, a nie chronologicznie – wyjątkiem jest pierwsza, krótka sura

Al-Fatiha. Sury, które powstały wcześniej, w Mekce (jest ich 90), dotyczą przede wszystkim

zasad wiary, a powstałe później, w Medynie (24), także prawa i organizacji życia

społecznego. Wynika to z odmiennej funkcji, jaką pełnił w swej społeczności Prorok przed

hidżrą i po niej.

Al-Fatiha (arab. „otwierająca”), pierwsza sura w Koranie, jest krótka i liczy tylko siedem

wersetów. Stanowi ona najważniejszą część modlitwy w islamie, tak codziennej, jak i tej na

specjalne okazje (jak małżeństwo czy pogrzeb). Używa się jej w całości lub we fragmentach

jako elementu zdobniczego lub w funkcjach magicznych. Inne ważne fragmenty Koranu to

Werset Tronu, który także stanowi element ozdobny na makatach czy dywanach wieszanych na

ścianie, czy Werset Światła, odgrywający ważną rolę w filozofii muzułmańskiej.

Recytowanie fragmentów Koranu po arabsku jest formą modlitwy. Koranu nie wolno

było tłumaczyć na inne języki ze względu na to, że w tej jedynej formie istnieje on w niebie –

obecnie dopuszczalne są przekłady jako pomoc w rozumieniu tekstu arabskiego. Tekst ten

w różnych miejscach świata muzułmańskiego stanowi też podstawę swego rodzaju

kabalistyki, opartej na liczbie liter w całym Koranie.

Źródło: A. Nalborczyk, Koran, [online], http://www.wiez.com.pl/islam/index.php?id=7.

http://www.wiez.com.pl/islam/index.php?id=7





Stro

na1

4

GRUPA IV

Po przeczytaniu tekstu przygotujcie w dowolnej formie graficznej np. plakatu, mapy

skojarzeń krótką prezentację na temat jednego z 5 dogmatów wiary muzułmanów: wiary

w jednego Boga i święte księgi.

Wiara w jednego Boga

Słowo „Allah” po arabsku znaczy po prostu: Bóg. W islamie Bóg ma jeszcze 99 innych

pięknych imion, np. Miłosierny, Litościwy. Według islamu jest to ten sam Bóg, który czczony

jest w judaizmie i chrześcijaństwie, tylko inaczej rozumiany. Muzułmanie uważają, że ich

rozumienie Boga jest jedynym właściwym, a chrześcijanie i żydzi nie zrozumieli do końca lub

wypaczyli Słowo Boże.

Bóg jest jeden i jedyny, a zaprzeczanie temu jest najcięższym grzechem. Każdy

muzułmanin odmawia pięć razy dziennie modlitwę, której istotne słowa stanowią

potwierdzenie tej prawdy: „Nie ma bóstwa prócz Boga (arab. Allaha)”.

Człowiek jest winien Bogu całkowite posłuszeństwo, jest jego sługą — a nie, jak

w chrześcijaństwie „dzieckiem Bożym” — i musi wykonywać jego rozkazy. Bóg wyznaczył

zasady rządzące światem i należy je spełniać, człowiek nie powinien kierować się własnymi

przekonaniami tylko starać się spełnić wolę Boga. Bóg istnieje poza światem, nie ma żadnych

określonych cech fizycznych. Inaczej niż mówi o tym w Biblia, człowiek nie został stworzony

„na obraz i podobieństwo Boże”. To co muzułmanie zdecydowanie i jednoznacznie odrzucają

z chrześcijaństwa to dogmat Trójcy Świętej. Muzułmanie uważają, że dodawanie Bogu

towarzyszy jest wielkim grzechem. W islamie można się modlić tylko do Boga, odrzuca się kult

świętych czy jakichkolwiek innych osób prócz Boga. Mahomet jest dla ludzi wzorem do

naśladowania, ale jest tylko człowiekiem. Nie można się np. do niego modlić, tak jak

w chrześcijaństwie można się modlić do Matki Boskiej czy świętych.

źródło: A. Kosowicz, A. Marek , Muzułmanie i uchodźcy w polskim społeczeństwie,

Warszawa 2008, s. 9-10.

Święte księgi

To księgi przekazane przez Boga ludziom na drodze objawienia, czyli księgi objawione.

Muzułmanie uznają za święte Pięcioksiąg, czyli Torę (często uważa się, że pod tą nazwą kryje

się cały Stary Testament), Psalmy Dawidowe, Ewangelie i sam Koran.

Koran jest jednak uznawany za księgę najdoskonalszą, muzułmanie uważają, że

wcześniejsze księgi zawierały błędy i zniekształcenia boskiego objawienia. Koran to spisane

objawienia Mahometa, których dozna- wał przez 22 lata. Został spisany w literackim języku

arabskim i nie powinien być tłumaczony na inne języki, by tłumaczenie nie wypaczyło tego, co

Bóg chciał przekazać Mahometowi. Współcześnie praktyka jest taka, że w wielu krajach

Koran wydaje się dwujęzycznie — w języku arabskim i używanym w danym kraju. Biblii

i Tory muzułmanie właściwie nie czytają.


Warszawa 2008, s. 11.





Stro

na1

5

GRUPA V

Po przeczytaniu tekstu przygotujcie w dowolnej formie graficznej np. plakatu, mapy

skojarzeń krótką prezentację na temat jednego z 5 dogmatów wiary muzułmanów: wiary w

wysłanników Boga i proroków, Dzień Sądu Ostatecznego, raj i piekło.

Wysłannicy Boga i prorocy

Od zarania ludzkości Bóg przysyłał ludziom swoich posłańców. Przekazywali oni ludziom

zasady wiary w Boga i ostrzegali ich przed popełnianiem grzechów.

Muzułmanie uznają wszystkich proroków uznawanych przez judaizm i chrześcijaństwo,

tylko inaczej ich przedstawiają. Wysłannik tym różni się od proroka, że przynosi „księgę”,

prócz tego, że tak jak prorok głosi Słowo Boże. Wysłannikami Boga byli Mahomet, Jezus

(po arabsku Isa) i Mojżesz (po arabsku Musa).

Dzień Sądu Ostatecznego, raj i piekło

Śmierć według islamu jest czymś nieuniknionym, ale nie jest końcem ostatecznym. Jest

przejściem do innego życia. Śmierć nie jest zła, jest nawet uważana za zjawisko pozytywne —

powrót do Boga. Człowiek jest zabierany z ziemi przez anioła śmierci, który oddziela duszę od

ciała i zabierają do Boga. Jeśli Bóg wybaczy człowiekowi grzechy, dusza wraca do ciała, jeśli

nie, wraz z innymi duszami czeka na męki piekielne. Zmartwychwstanie nastąpi dopiero na

końcu istnienia wszechświata. Wtedy ludzie powstaną z martwych, by udać się na Sąd

Ostateczny, który jest tak samo nieunikniony jak śmierć i koniec świata. Ludzie zgromadzą się

przed tronem Bożym i będą zdawać Bogu, w obecności aniołów i proroków, relację ze swych

uczynków.

Aniołowie otworzą księgi złych i dobrych uczynków, w których zapisywali wszystkie

ludzkie czyny. Na boskiej wadze zostanie zważona dobroć i sprawiedliwość każdego

człowieka, po czym Bóg niezwłocznie każdego osądzi. Ostatnim „egzaminem” będzie most

nad piekłem, cienki jak włos, którym przechodzić się będzie do raju. Grzesznicy spadną

z niego prosto w ogień piekielny, a dobrzy ludzi dotrą do bram raju.

Islam uznaje również coś w rodzaju czyśćca — tam znajdą się ludzie, których złe i dobre

uczynki się równoważą. W czyśćcu dusze będą przebywały, dopóki nie odpokutują swoich

grzechów — wtedy mają szansę dostać się do nieba.

Raj jest nagrodą za dobre uczynki. Przedstawiany jest jako ogród. Są w nim rzeki z

najczystszą wodą, a także strumienie mleka, miodu iwina, którego spożywanie na Ziemi było

zabronione. Ludzie w raju noszą pięknie zdobione szaty, mogą odpoczywać na brokatowych

dywanach i wyścielanych poduszkami lożach. Usługują im hurysy (mężczyznom) i piękni

młodzieńcy (kobietom).

Piekło to miejsce wiecznej kary dla grzeszników potępionych na Sądzie Ostatecznym.

Cechą charakterystyczną piekła jest wszechobecny i trawiący wszystko ogień i żar.


Warszawa 2008, s. 11 – 12.





Stro

na1

6

Materiał dla ucznia. Filary wiary w islamie

Para „1”

Pięć filarów wiary

Każdy muzułmanin ma do wypełnienia określone obowiązki:

1) wyznanie wiary w jednego Boga (szahada),

2) modlitwę (salat),

3) jałmużnę (zakat),

4) post (saum),

5) pielgrzymkę do Mekki (hadżdż).

Praktyka religijna muzułmanów opiera się na tak zwanych pięciu flarach islamu (arkan),

czyli obowiązkowych rytuałach, które podkreślają przede wszystkim spójność muzułmańskiej

wspólnoty (ummy) oraz określają powszechne obowiązki wobec Boga i bliźnich

Pierwszym filarem islamu jest obowiązek publicznego wyznania wiary (szahada

„potwierdzenie, poparcie”), które stanowi najprostszy i najważniejszy akt wiary i składa się z

formuły:,, Nie ma Boga prócz Allaha [właściwie: nie ma bóstwa poza Bogiem, a Mahomet

jest jego prorokiem”. Poświadczenie Jedynego Boga oraz uznanie Mahometa za proroka

uważane są za warunek wstępny życia i praktyki religijnej każdego muzułmanina i uznawane

za powtórzenie wprowadzających słów archanioła Gabriela wypowiedzianych do Proroka.

Wyznanie wiary nie tylko towarzyszy życiu każdego muzułmanina, lecz także stanowi

ulubiony motyw muzułmańskiej sztuki kaligraficznej.

Wyznanie wiary wolno wypowiadać jedynie w poważnym celu i po dogłębnym

wewnętrznym rozważeniu, ponieważ wypowiedzenie go przy świadkach powoduje przyjęcie

do wspólnoty muzułmańskiej. Raz dokonane przyjęcie nie może zostać cofnięte, a odstąpienie

od wiary karane jest właściwie śmiercią. Z tego względu muzułmańscy nauczyciele prawa

podkreślają wagę i konsekwencje tego kroku, który może zostać poczyniony jedynie z wolnej,

nieprzymuszonej woli. W muzułmańskich szkołach prawnych występują istotne różnice

poglądów co do tego, jaki związek ma wyznanie wiary z wykonywaniem zalecanych

czynności, także czy samo wyznanie wiary czyni z człowieka prawdziwego muzułmanina,

czy też są to jednak głównie uczynki.

źródło: M. Hattstein, P. Delius, Islam. Historia, sztuka i architektura, 2012, s. 20-21.

Załącznik nr 3





Stro

na1

7

Para „2”






4) post (saum),


Praktyka religijna muzułmanów opiera się na tak zwanych pięciu flarach islamu (arkan), czyli

obowiązkowych rytuałach, które podkreślają przede wszystkim spójność muzułmańskiej


Drugim najbardziej zrytualizowanym filarem islamu jest obowiązek liturgiczne

modlitwy (salat), którą należy odmawiać pięć razy dziennie o określonych porach. Przed

przystąpieniem do modlitwy — jak przed wszystkimi czynnościami religijnymi — wierzący

musi wykonać szereg ściśle określonych rytualnych obmyć (począwszy od twarzy po stopy),

które służą zapewnieniu kultowej czystości i wyzbyciu się grzechu, a także uzyskaniu

wewnętrznej gotowości zbliżenia się do Boa. Do modlitw wspólnotę muzułmańską nawołuje

z minaretu (wieży meczetu) muezzin (właśc. mu’azzin). Modlitwa odgrywa tak ważną rolę,

ponieważ Koran definiuje wyznawców wprost jako „modlących się”.

Muzułmanin może odprawiać salat tam, gdzie się akurat znajduje, jednakże przynajmniej

kilku wiernych powinno zebrać się na modlitwę w meczecie. Wspólne zwrócenie się

modlących w stronę Mekki (w meczecie kierunek modlitw wyznacza ściana kibli)

symbolizuje wspólnotę muzułmanów na całym świecie, dla której to wspólnoty religijnym

centrum jest Al-Kaba w Mekce, Modlący się — kobiety i mężczyźni oddzielnie — stoją w

rzędach za prowadzącym modlitwę imamem, który zajmuje miejsce przed niszą modlitewną

(mihrabem). Sposób i kolejność wygłaszania modlitwy są ściśle określone — na początku

wierni składają kilkakrotnie pokłon na stojąco, po czym klękają i dwukrotnie dotykają czołem

podłogi lub dywaniku modlitewnego na znak czci i poddania się woli Allaha.

Każda z pięciu modlitw kończy się pochwałą Boga: Allahu akbar „Allah jest wielki”

oraz recytacją pierwszej sury Koranu, po której następuje pozdrowienie „Pokój z wami!”,

które każdy z modlących się kieruje do swoich sąsiadów. Najważniejsza jest południowa

modlitwa piątkowa, poprzedzona kazaniem (chutba), wygłaszanym przez imama stojącego na

kazalnicy (minbar) bądź przed wspólnotą. Piątek nie jest dla muzułmanów świętem takim jak

szabat dla żydów czy niedziela dla chrześcijan, jednak w wielu krajach muzułmańskich jest

dniem wolnym od pracy. Ważną cechą modlitwy salat jest jej powszechny i obowiązkowy

charakter, odróżniający ją od wygłaszanych przy różnych okazjach osobistych modlitw

proszalnych czy dziękczynnych (du’a).

Źródło: M. Hattstein, P. Delius, Islam. Historia, sztuka i architektura, 2012, s. 20-21.





Stro

na1

8

Para „3”






4) post (saum),





Trzecim filarem islamu jest obowiązek płacenia jałmużny (zakat). Pierwotnie zakat był

dobrowolnym datkiem składanym jako przejaw pobożności, jednak już w początkowym

okresie islamu przekształcił się w powszechnie obowiązujący, uregulowany prawem system

opłat. Wywodzi się on z obowiązku każdego muzułmanina do dzielenia się swoim

bogactwem z mniej zamożnymi bądź znajdującymi się w potrzebie współwyznawcami. Zakat

jest zatem obowiązkiem religijnym i różni się od dodatkowych dobrowolnych datków

zwanych sadaka, które są chwalebne, ale nieobowiązkowe. Sam Koran nie mówi nic

konkretnego o wysokości i częstotliwości datków, podkreśla natomiast wartość dawania

i wewnętrzne nastawienie obdarowującego, za najwartościowsze uznając ciche dawanie, które

nie podlega podejrzeniu o wyniosłość i nie zawstydza obdarowywanego. Z czasem w islamie

rozwinął się ściśle określony system opłat na cele socjalne — nakładanych na rozmaite dobra,

takie jak płody rolne, zwierzęta hodowlane, metale szlachetne, a także towary handlowe —

oraz naliczanych w różnej wysokości opłat od majątku. Wśród beneficjentów tych datków

znajdują się różne grupy, wśród których na pierwszym miejscu wymieniani są biedni

i potrzebujący, ale uwzględnia się także sieroty, chorych, pielgrzymów i podróżnych,

dłużników i dobrowolnych bojowników religijnych. W początkowym okresie istnienia islamu

część funduszy przeznaczano również na wykup niewolników i jeńców. Współcześnie zakat

jest połączeniem obowiązku religijnego z rozwiniętym ustawodawstwem socjalnym.

Nastawieni politycznie muzułmanie traktują zakat jako udaną próbę sformalizowania

odpowiedzialności społecznej, poprzedzającą nowoczesne rozwiązania socjalne w państwach

opiekuńczych.

źródło: M. Hattstein, P. Delius, Islam. Historia, sztuka i architektura, Wyd. Buchmann, 2012,

ISBN 978-83-7670-289-6, s. 20-21.

Dobroczynność w stosunku do człowieka, w najszerszym znaczeniu tego słowa, jest

kamieniem węgielnym islamskiego społeczeństwa i stałym tematem w naukach Koranu.

Istnieją dwa rodzaje datków w islamie: obowiązkowe i dobrowolne. Pierwszy jest nazywany

Zakat, a drugi Sadaqah. Pojęcie Zakat nie było całkiem nowym pojęciem w islamie. Podobne





Stro

na1

9

jałmużne były nakazane również Izraelitom i chrześcijanom. W islamie Zakat przyjął formę

określonej składki/wkładu opartej na bogactwie i dochodzie danej osoby. Wysokość składki

różni się w zależności od rodzaju posiadanej własności, ale średnio przekłada się na dwa i pół

procent całkowitej wartości. Wpływy z Zakat mają być przeznaczone na:

łagodzenia ubóstwa i cierpienia

pomoc osobom w długu

zapewnieniu komfortu i wygody dla podróżujących

zapewnienie stypendiów na stypendia

dostarczanie okupu za jeńców wojennych

propagowanie islamu

pokrycie kosztów zbierania Zakat

inne rzeczy korzystne dla społeczeństwa

Zakat, jest więc obowiązkiem nałożonym przez Boga w interesie społeczeństwa jako całości.

Podczas gdy z jednej strony te charytatywne składki pokrywają potrzeby społeczne, z drugiej

strony akt dawania w imię Boga oczyszcza serce ofiarodawcy z egoizmu i chciwości.

źródło: Pięć filarów islamu [w:] O islamie, [online],

http://www.alislam.pl/islam/filary_islamu.

Para „4”






4) post (saum),





Post

Inną wspólną dla wszystkich religii praktyką jest Post. Trwa on 30 dni i odbywa się

zawsze w dziewiątym miesiącu roku księżycowego, Ramadan. Nazwa ta ma pochodzenie

islamskie, wcześniej miesiąc ten był nazywany Naatiq.

http://www.alislam.pl/islam/filary_islamu





Stro

na2

0

Nazwa Ramadan pochodzi od słowa Ramd, co oznacza ,,żar słońca''. Powiada się

Ramada al-Saai'mu, czyli wnętrze człowieka stało się gorące z pragnienia wywołanego

postem. Miesiąc ten nazywa się tak, ponieważ:

1. poszczenie w tym miesiącu wywołuje gorąco i palenie wywołane pragnieniem;

2. oddawanie czci Jedynemu Bogu w tym miesiący wypala ślady grzechu w człowieku;

3. pobożność człowieka w tym miesiącu wywołuje w jego sercu to potrzebne ciepło

miłości do jego Stwórcy i innych ludzi.

[…] Poszczenie w islamie jest to wysoce rozwiniętą instytucją i wymaga głębszej

analizy. Odnośnie poszczenia istnieją dwa rodzaje nakazów. Pierwsze dotyczą postu

obowiązkowego, a drugie – dowolnego. Z kolei post obowiązkowy znów dzieli się na dwie

kategorie:

1. Wszystkich muzułmanów na całym świecie obowiązuje przestrzeganie postu

przez jeden pełny miesiąc w roku. Ponieważ chodzi o miesiąc księżycowy, wypada on

w różnych okresach roku słonecznego. Dzięki temu powstaje pewna równowaga.

Czasami poszczenie w miesiące zimowe jest łatwe, bo dni mijają szybko, a noce są

długie, z kolei latem dni są dłuższe i poszczenie wymaga więcej wysiłku. Miesiąc

postu występuje w różnych porach roku, więc na całym świecie muzułmanom czasem

jest pościć łatwo, a czasem trudno.

W islamie post zaczyna się od świtu, a kończy wraz z zachodem słońca. W tym czasie

należy całkowicie powstrzymywać się od jedzenia i picia. Na muzułmański post składa się

nie tylko głód i pragnienie, ale przede wszystkim rozwój charakteru. Muzułmanie budzą się

kilka godzin przed świtem, aby wspominać Boga i odmówić modlitwę. Podczas postu

w muzułmańskim domu częściej też niż zwykle cytuje się Koran. Tak więc spora część nocy

zostaje poświęcona na ćwiczenia duchowe, które podkreślają znaczenie całego postu.

Podczas dnia muzułmanom zaleca się – oprócz zaprzestania jedzenia i picia –

powstrzymywanie się od próżnych rozmów, sprzeczek i waśni oraz wszelkich czynności

poniżej godności prawdziwego wyznawcy. Nie wolno oddawać się żadnym rozkoszom

cielesnym. Nawet mąż i żona za dnia prowadzą osobne życie, nie licząc oficjalnych relacji

typowych dla wszystkich ludzi.

W islamie tak dużą wagę przykłada się do dawania jałmużny i opieki nad nędzarzami,

że czynności te stają się elementem codziennego życia muzułmanina. Ale podczas ramadanu,

miesiąca postu, każdy musi działać w tym kierunku ze zdwojonym wysiłkiem. […] Jałmużna

i troska o biedaków jest tak ważna, że w żadnym miesiącu roku muzułmanie tak bardzo

nie angażują się w sprawy filantropijne jak podczas ramadanu.

2. Inne obowiązkowe posty wiążą się najczęściej z proszeniem Boga o wybaczenie

grzechów, między innymi przypadków nieprzestrzegania postów obowiązkowych.

Posty nieobowiązkowe cieszą się taka popularnością, że stały się elementem życia

prawego muzułmanina. Wprawdzie większość wyznawców ogranicza się jedynie do

obowiązkowego miesiąca postu, niektórzy dobrowolnie poszczą od czasu do czasu, zwłaszcza

gdy znajdują się w kłopotach. Ponieważ modlitwy odmawiane podczas postu są

skuteczniejsze, wielu ludzi powstrzymuje się od jedzenia i picia, aby pomóc w rozwiązaniu

swoich problemów. Czasami jednak zależy im wyłącznie na łasce Boga. Nie ma tu żadnych

ograniczeń, jednak Założyciel islamu (saw) mocno odradzał tym którzy ślubowali pościć bez

ustanku przez całe życie przestrzeganie postu przez całe życie. Gdy dowiedział się o

przypadku takiego człowieka, wyraził swoją dezaprobatę i skrytykował go za próby osiągania





Stro

na2

1

wyzwolenia poprzez zmuszenia jego woli do tego. Powiedział mu: „Właśnie powodując

kłopoty albo nieprzyjemności, nie tylko nie będziesz mógł zadowolić Boga, ale możesz także

spowodować jego niezadowolenie”. Zwrócił uwagę, że zbytnia surowość wobec siebie jest

równoznaczna z zaniedbywaniem żony i dzieci, przyjaciół i krewnych, itd.

Prorok (saw) przypomniał mu zwłaszcza o obowiązkach w relacjach z innymi ludźmi.

Jego rada brzmiała: Wywiązuj się z powinności wobec Boga jak również wobec wszystkiego,

co Bóg stworzył. Niektórym uporczywie błagającym pozwalał na opcjonalny post tylko

w stylu Dawida (pokój z nim). Założyciel islamu (saw) opowiedział, że Dawid jednego dnia

przestrzegał postu, a drugiego nie. Od złożenia przysięgi przez całe życie pościł co drugi

dzień. Prorok (saw) powiedział: „Na tyle mogę pozwolić, ale na nic więcej”.

Praktykowanie postu jest o tyle ważne, że wspiera rozwój praktycznie każdego aspektu

życia duchowego. Człowiek między innymi sam w praktyce zaczyna odczuwać, czym jest

głód, ubóstwo, samotność i udręki dotykające tych, którym gorzej się powodzi.

Powściągliwość nawet tylko w miesiącu Ramadanu pozytywnie wpływa na kształtowanie

charakteru człowieka.



Para „5”






4) post (saum),


Praktyka religijna muzułmanów opiera się na tak zwanych pięciu flarach islamu (arkan),

czyli obowiązkowych rytuałach, które podkreślają przede wszystkim spójność muzułmańskiej


Hadżdż (Pielgrzymka)

Ostatnim filarem wiary i jedną z najpiękniejszych instytucji islamu jest Hadżdż, czyli

pielgrzymka do Mekki. Odbycie Hadż jest obowiązkiem każdego muzułmanina

i muzułmanki. Przynajmniej raz w swoim życiu, muzułmanin lub muzułmanka powinni

odwiedzić Święte Miasto, jeśli ich stan zdrowia fizycznego i psychicznego na to zezwala.

Dorosły muzułmanin cieszący się zdrowiem oraz zdolny do opłacenia podróży musi odbyć

Hadżdż.

Obchody rytuałów religijnych zostały nakazane przez Boga i przestrzegane

przez Proroka Ibrahima (Abrahama) (as), oraz jego syna Izmaela (as), którzy byli pierwszymi

pielgrzymami do pierwszego domu Bożego na ziemi, którym jest świątynia Kaaba w Mekce.






Stro

na2

2

Zbudowali oni świątynię dla czci Boga Jedynego w miejscu, które tradycja ustna islamu

identyfikuje jako miejsce modlitwy Proroka Adama (as).

Centralnym punktem Pielgrzymki jest Ka’ba odbudowane cztery tysiące lat temu

przez Proroka Abrahama. Dzisiaj stoi ono na rozległym dziedzińcu świętego meczetu

Masdżid al Haram. Oprócz Kaaba na dziedzińcu tym znajduje się Makam Ibrahim oraz

źródełko Zamzam.

Celem każdego aktu pobożności w islamie jest Jedyny Allah. Muzułmanie udają się do

Mekki nie po to, aby całować kamień lub czcić człowieka jako półboga. Całowanie lub

dotknięcie Czarnego Kamienia Kaaby jest dobrowolną akcją, a nie obowiązkiem lub

nakazem. Kamienia tego użyli przy budowie pierwszej na świecie świątyni monoteistycznej –

Prorok Abraham i jego pierworodny syn Ismael (pokój z nimi).

Z każde zakątka świata na nakaz Boga- przybywają i gromadzą się w Mekce

muzułmanie wszystkich stanów i klas społecznych.

Hadżdż odbywa się w muzułmańskim miesiącu Dhul Hidżdżah, który przypada dwa

miesiące po święcie Postu, Iid-ul-Fitr. Do ceremonii obowiązujących podczas hadżdżu

należą:

1. Wejście w stan ihram przez przyodzianie dwóch białych płacht tkaniny bez szwów.

Pielgrzymi stosują się do tego wymogu przed wjazdem do Mekki.

2. Odmawianie modlitwy talbija od momentu przybrania ihramu. Talbija polega na

głośnym wypowiadaniu słów:

Oto przybyliśmy, o Boże, oto przybyliśmy, Ty nie masz partnerów, oto naprawdę

przybyliśmy . Modlitwy i błogosławieństwa są Twoje. Twoje też Królestwo. Ty

nie masz partnerów. Oto przybyliśmy tutaj.

3. Po przybyciu do Mekki pielgrzymi odprawiają pierwszy tałaf, czyli rytuał polegający

na siedmiokrotnym okrążeniu Ka’ba w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara.

4. Po zakończeniu tałaf odbywa się sa’jj, czyli rytualny bieg pomiędzy wzgórzem Safa a

Marła nieopodal Ka’ba. Pomiędzy tymi wzgórzami biegła Hagar w poszukiwaniu wody, gdy

Prorok Abraham musiał ją zostawić, na polecenie Boże..

5. Po sa’jj pielgrzymi udają się na oddaloną o cztery mile od Mekki równinę Mina,

gdzie zostają na nocleg.

6. Następnego dnia wyruszają na leżącą dziewięć mil na południowy-wschód od Mekki

górę Arafat. Przybywają do jej podnóża przed południem, odmawiają jednocześnie modlitwy

Zuhr i Asr, a później słuchają kazania imama. Pozostają u stóp Arafatu tylko do zachodu

słońca. W tym miejscu Prorok Muhammad wygłosił swoje pożegnalne kazanie.

7. Po zachodzie słońca pielgrzymi opuszczają Arafat i przechodzą do miejsca zwanego

Muzdalifah. Święty Koran nazywa je Mash'ar al Haram, czyli Uświęcony Pomnik. Dotarłszy

do Muzdalifah, pielgrzymi odmawiają Magrhrib [modlitwa po zachodzie słońca]oraz

Isza[modlitwa wieczorna] i zostają tam na nocleg. Rano po zmówieniu Fażyr wracają

ponownie do Mina .

8. Docierają na tę równinę dziesiątego dnia miesiąca Dhul Hidżdżah. Jest to

najpracowitszy dzień pielgrzymki. Pierwsza ceremonia odbywa się na Mina i polega na

rzucaniu małymi kamykami, czyli ramy al dżimar, w trzy kolumny. Czynność ta symbolizuje

uderzanie diabła.

9. Dziesiąty dzień Dhul Hidżdżah to także dzień składania ofiar ze zwierząt. Również

tego dnia w całym świecie muzułmańskim obchodzi się święto ofiarowania Iid-ul-Adha.

10. Po złożeniu ofiary pielgrzymi golą głowy albo wyrywają sobie włosy. PO tym

wychodzą ze stanuihram poprzez nałożenie zwyczajnych strojów.





Stro

na2

3

11. Już w codziennych strojach jeszcze raz odprawiają tałaf wokół Ka’ba. Nosi on

nazwę tałaf e zirat.

12. Przed zakończeniem dziesiątego dnia Dhul Hidżdżah, pielgrzymi odprawiają jeszcze

jedno sa’jj pomiędzy wzgórzami Safa i Marwa.

13. Następnie ponownie udają się na równinę Mina, gdzie pozostają do dwunastego albo

trzynastego Dhul Hidżdżah. Przez te dwa lub trzy dni powtarzają ceremonię ramy al dżimar,

czyli rzucania kamieniami.

14. Dwunastego (albo trzynastego) wracają do Mekki na ostatnią ceremonię

pielgrzymki. Składa się na nią pożegnalne tałaf wokół Ka’ba, po którym cała pielgrzymka

zostaje ukończona i pielgrzymi są zwolnieni mogąc iść, dokąd chcą.

Wielu pielgrzymów, chociaż nie ma tego w nakazanej pielgrzymce, udaje się do

Medyny i zwiedza Meczet Proroka, czyli Masdżid al-Nabłi. Został on zbudowany na

meczecie, w którym prorok Muhammad został pochowany.

Hadżdż odbywa się jedynie w określonych dniach miesiąca Dhul Hidżdżah, ale

w dowolnym terminie roku każdy może odbyć tak zwaną Mniejszą Pielgrzymkę, czyli Umra.








Stro

na2

4

Materiał dla ucznia. Karta pracy: Filary islamu

FILAR I

SZAHADA

FILAR II

SALAT

FILAR III

SAUM

FILAR IV

ZAKAT

FILAR V

HADŻDŻ

Załącznik nr 4





Stro

na2

5

Materiał dla ucznia

Przykazania katechizmowe w Kościele Rzymsko-Katolickim:

Jam jest Pan, Bóg twój, którym cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli.

1. Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną.

2. Nie będziesz brał imienia Pana Boga twego nadaremno.

3. Pamiętaj, abyś dzień święty święcił.

4. Czcij ojca swego i matkę swoją.

5. Nie zabijaj.

6. Nie cudzołóż.

7. Nie kradnij.

8. Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu.

9. Nie pożądaj żony bliźniego swego.

10. Ani żadnej rzeczy, która jego jest.

Źródło: Dziesięć przykazań Bożych – Dekalog, [online],

http://pismoswiete.republika.pl/dekalog.html.

Załącznik nr 5

http://pismoswiete.republika.pl/dekalog.html

Documents

Różne oblicza islamu. Scenariusz lekcji