Revistë informative, kulturore e shoqëroreUlqin, e enjte më 13 shtator 2007, çmimi 1€, 2$

numër 24

Bratica - pamje prej Marvijanit

2 Lexuesit na shkruajnë 24/2007

Shestani Posht (Nënmal)

Nrekaj Naltë (KaranikiqiNaltë)

Nrekaj Poshtë (KaranikiqiPoshtë)

Bujgër

Katuni Gjuraçi (Gjuravce)

Uçdabaj (Uçdabiq,Vuçedabiq)

Pecaj (Draçevica)

Shestani 1961-banorë 578

Në Nrekaj (Karanikiq

Në Shestanin Naltë

Shestanin Poshtë

Në Nrekaj (Karanikiq)

Në Pecaj (Draçevica)

Në Gjuraç (Gjuravce)

Gjergji Lek'sMacit Kol's,

Më 1955 kishte 430 banorë

Pala'j Kol's Çek's Pal's 10Leci Pal's Lek's 7Marku'j Pal's Macit Gjek's 5Maci Nik-Lazit 3

Pala'j Preçit Pal's Ujk's 9Zefi Pal's Ujk's 2Sima'j Stjep's Nik's 6Lena Lek's Beqit 1

Luka'j Markut Luc Pushit 9Gjoni Pal's Per's Gjur's 2

Prifti Pjetri Sim's Nik's 2Gjergji Lek's Macit Kol's 6Preçi Macit Kol's Macit 6Marku'j Kol's Macit Kol's 10Janku'j Preçit Zefit Macit 4

Shtje (shoqja) Nocit Macit 1Palushi Pjetrit Macit 6Marku'j Gjonit Per's 3Pera'j Gjok's Per's 6Pjetri Gjur's Pjetrit 3Pala'j Kol's Lucit Pal's 6

Pjetri Nik's Pjetrit 8

Gjoka'j Per's Lul's 6

(Marstjepoviq)

Leci Gjok's Kol's-Goliku 12Gjergji Lecit Gjok's 6Zefi Lecit Gjok's 7Preçi Macit Preçit Nik's 5Zefi Nik's Preçit Nik's 7Pala'j Nik's Preçit 2Pjetri Nik's Macit Zi 5

Kola'j Nik's Kol's Nik's 7Maci Çeçit Nik's 4Pala'j Çeçit Nik's 5Nika'j Gjur's Çeçit Nik's 5Gjeka'j Malos Lek's 10Marku'j Kekos Lek's 3

Maci Nik-Simonit 4Pala'j Nik-Simonit 3

Gjoka'j Pal's Per's Gjur's 8Luci Pal's Per's Gjur's 5Pera'j Lecit Pal's Per's 4Stjepa'j Nik's Çelos 6

Kola'j Pal's Gjok's 7Pjetri Nik's Pjetrit 2Leka'j Pal's Pjetrit 7Preçi Gjok's Nil's Vuk's 2Shtje Gjok's Kol's Heros 1

Gjeka'j Lek's Per's 6Leka'j Gjek's Per's 4Kola'j Zefit Vuk's 7Zefi Gjonit Zefit Vuk's 7Gjura'j Stjep's Gjur's 6Maci Gjonit Lucit 4Nika'j Pjrtrit Nik's Pjetrit 5Pjetri Vuk's Pjetër Vuk's 7

Niko Matoja'j Nik's 7Miqo Jokja 6Masho Jokja 5Peshi Nik's 6

Pjetri Ivos 5Dushani Malos Gjuros 4

Bozhi Mitrit 6

Stakoja'j Stjep's Çob's 5Mirko Peroja 5Pjetri Maci Çob's 8

Marku'j Gjur's Jovit 7Stjepa'j Lucit Stjep's 6

Zefi Nik's Kocit 5Marku'j Nik's Macit 5Vasi Nik's Macit Zi 4Pala'j Ivos Pal's 7

Bozhi Lecit Vasit 8Luci Kol's Luk's 7

Pjetri Macit Kol's 6Andrija'j Macit Gjur's 7

Vasi Nik's Macit Zoges 6

Kola'j Zefit Macit 7

Gjura'j Per's 4

*

Dedaj (Dediqi) 117Gurza 47Lukiqi 68

Gjuraçi (Gjuravce) 74Nrekaj (Karanikiqi) 98Bujgri (Marstjepoviqi) 68Pecaj (Draçevica) 106

*,

Shestani Poshtë),më 26.04.2004 kishte 61banorë1.Gjokë Lula (Gjoka'j Per'sLul's)-Lulaj 72.Pala'j Kol's Lucit Pal's-Margjonaj 63.Pjetri Nik's Pjetër Gjok-Gjurit (Gjokgjuraj) 84.Shtja (shoqja) Nocit Macit-Margjonaj 15.Dila Gjonit Per's Vogël-Margjonaj 26.Palushi Pjetrit Macit Pal's-

Margjonaj 67.Pera'j Gjok's Per's Çolani-Margjonaj 78.Pera'j Jankut Preçit ZefitMacit Preçit Kol's 49.Marku'j Kol's Macit Kol's-Perkolaj 1010.Preçi Macit Kol's MacitKol's-Perkolaj 511.Gjura'j Pjetrit Macit-Margjonaj 5

*(Mimal),

tash (më 16.8.2007) nuk kamë banorë të përhershëm,kurse në(Nënmal) jetojnë 19 vetë.

Pera'j Jankut Preçit ZefitMacit Preç-Kol's 6

2 familje

Gjoka'j Markut Gjur's Jovit 3

Lubja Stankos Stjepë Çob'sNik's 3

3 familje

Andrija'j Pjetrit Vuk's Malos 4Gjura'j Stjep's Gjur's Stjep's 2Anjgja Stjep's Nik's 1

shestanas, Fushae Tivarit.

SGjD.

Pshtjerë

Marrikaj

Shestani Naltë 232

Shestani Poshtë 346

Familjet Stankaj (Stankoviq)

Familjet Duraj (Duroviq)

Familjet Lukolaj (Lukoliq)

Familjet Perkolaj (Perkoliq)

Familjet Margjonaj(Margjonoviq)

Familja Gjokgjuraj(Gjokgjuriq)

Familja Lulaj (Luliq)

Gjithsej banorë 121

Familjet Marstjepaj(Marstjepoviq)

Familjet Stankaj (Stankoviq)

Gjithsej banorë 85

Familjet Çelaj (Çeliq)

Familjet Gjuraj (Gjuroviq)

Familjet Malaj (Maleviq)

Gjithsej banorë 88

Familjet Nikaj (Nikoviq)

Familjet Premaj (Premoviq)

Familja Davidaj (Davidoviq)

Gjithsej banorë 39

Familjet Pollaj (Poloviq)

Familjet Pekaj (Pekiq)

Familjet Savaj (Saviq)

Familjet Nikpalaj (Nikpaleviq)

Familja Lukiq

Familja Perkolaj (Perkoliq)

Familja Gjurperaj(Gjurperoviq)

Gjithsej banorë 97

Familja Perkolaj (Perkoliq)

Familja Pekaj (Pekiq)

Familja Pollaj (Polloviq)

Familjet Malaj (Maleviq)

Shënimet:

Përgatiti:

(Shestani, pjesë perëndimore e Krajës, është në jug-perëndim të Liqenit të Shkodrës)Shestani - numri i banorëve

Shestani - numri i banorëve1881 1955 1961 2004 2007

Shestani Naltë 225 232 3 0Shestani Poshtë 517 430 346 19Nrekaj (Karanikiq) 153 121 98 61 6Gjuraçi (Gjuravce) 76 88 47 7Pecaj (Draçevica) 182 97 107 6

Dedaj, Shestani Naltë - një pamje

2424

Shestani - numri i banorëve2.Papa shqiptar Klementi XI3.

PËRMBAJTJA 3

4.

6.

7.

8.

10.

11.

12.

13.

14.

16.

17.

18.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

Prenk Jakova - kompozitor ioper

Toponimet e Bratic

Fjal

Emrat e shestanasve

Emigrimi i shqiptar

Pat

Pranvera n

Mirush Kabashi - Sokrati n

Manifestimi n

Alpet shqiptare 2007

Ullishta e Ulqinit t’u kthehetpronar

Skena Verore Ulqini 2007

Libra t

Krijuesit e rinj

Popullore

Poezi

T

ës së parë

ës

ë të urta

ëve -Arbëreshët në Itali

ër Zef Jankaj

ë Anë të Malit 2007

ë Shas

ë Krajë 2007

Besëlidhja e Malësisë - 37 vjetori

ëve

ë rinj

ë ndryshme

REVISTË E PËRKOHSHMEINFORMATIVE, KULTURORE

E SHOQËRORE

Simë Gjon Dobreci

Gjekë Gjonaj

Fisnik Dobreci & Gazmend Çitaku

www.buzuku.com

Boton:

Këshilli programor:

Kryeredaktor:

Ndihmës i kryeredaktorit

Redaksia:

Fotoshërbimi:

Realizimi artistik:

Adresa e redaksisë:

Shoqata për kulturë " Dom Gjon Buzuku"

Gjergj Pepgjoni, Mr. Rrok Gjolaj,

Vera Kova

Mr. Riza Rexha, prof.dr. Ruzhdi Ushaku,Prof. Dr. Hajrullah Koliqi, Idriz Ulaj, Loro

Markiqi, Ali Gjeçbritaj, Pjetër Ivezaj, dr.LukëGjokaj, Kolë Camaj, Zef Lukiqi, DraneMarvu

Foto Studio Ars, Foto Rozafa, Foto Arb, ArtFoto Prishtinë, Foto Bruno

Bulevardi Gjergj Kastrioti SkënderbeuNr.tel. 085 401-384, 069 441-943

E-mail: fdobreci@cg.yu; loromark@cg.yu

Revista është rregjistruar në SekretariatinRepublikan për Informata të Malit të Zi,

nr. 04 / 01- 466

Shtypshkronja Grafo, PodgoricëDorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehen

prim.dr.Gani Karamanaga, prof.dr. MentorDisha, prof.dr.Hysni Hoxha, prof.dr.Jahja

Drançolli,

Gjurë Dabaj,

çi, Lekë Brisku, MitërPekaj, Gjystina Dabaj, Gjergj Perkolaj, Zef

Kovaçi, Mark Junku, LuboLukiqi

çiqi, Gjokë Dabaj, Marina Lulaj

Numri i llogarisë rrjedhëseBanka komerciale malazeze A.D.Ekspozitura Ulqin Nr. 510-0-40

Thirrje ne Nr. 510270393491001825

Shkruan

bektashizmi

, Itali

Shpresa e vazhdueshme e Klementit XI(Gjon Françesk Albani: lindur më 1649,1700-21), që të bashkojë Krishtërimin, kapasur rezultate të mëdha në Shqipëri, kuKisha katolike e Kisha ortodokse [ose, mëmirë, Kisha e traditës perëndimore-latine/eRomës dhe Kisha e traditës lindore-greke/eKostandinopojës] për një periudhë kanëqenë së bashku. Klementi XI, që e njihteveten shqiptar, është interesuar shumë përrilindjen politike e fetare të Atdheut.Zhvillohet atëherë 'Koncili i parë kombëtarshqiptar' [Kuvendi i Arbënit] (1703), qëshënoi më vendosmëri qëndrimin korrekt tëklerit në çështje dogma-tike, morale, kanonike epastorale. Ndërkohë edhenë sektorin ortodoks er-dhën në pah disa risi. Disathirrje për mbrojtje poli-tike të drejtuara Papës ngaprelatë ortodoksë të Shqi-përisë çuan edhe deri nënjë afërsi fetare, kështu qëu arrit së pari deri të njëlloj bashkimi dhe pastaj,duke mos qenë ky i për-sosur, në krijimin e selivearqipeshkvore për latinëtnë Ohër e Shkup. Njëmision i ritit bizantinkishte punuar tashmë nëHimarë nga viti 1628.Gjithashtu, në shek.XVIII, në zonat e gjeraveri-lindore e qendrore uzhvillua dukuria e kripto-krishtërimit, që zgjati derinë ditët tona (në mënyrë të veçantë nëperiudhën enveriste); edhe prej 'tyre që epranuan islamin, shumë preferuan sektetmë heterodokse e më pak të largëta ngakrishterimi, si psh. .Familja Albani ka qenë e themeluar nga dyvëllezër shqiptarë, Gjergji e Filipi i Mikelittë Lazit, tashmë luftëtarë nën urdhrin eSkënderbeut, të cilët u strehuan në Urbino,ku Federiko e Guidobaldo i Montefeltros iemëruan njerëz të besës për çështjediplomatike e lufte. Morën mbiemrinAlbanesi që jetëgjati Altobello (1445-1564), biri i Gjergjit, e ndërroi në Albani.Familja lindi, përveç Klementit XI,kardinalë të famshëm, diplomatë tëmëdhenj e njerëz të shtetit me vlerë shumëtë lartë: Gjon Girolamo (1509-91), kardinale kont, zëvendës komandanti i forcave tëarmatosura të Republikës Serenissima, nëdy konklava kandidat në Selinë e Sh'Pjetrit,historiograf, këshilltar juridik personal iGregorit XIII (1572-85) e Sikstit V (1585-90); Oracio (1576-1653), diplomat, iemëruar senator i Romës nga Urbani VIII(1623-44); Hanibali (1682-1751), kanonik iShën Pjetrit, kryetar i Odës Apostolike,

sekretar i Memorialit, kardinal (1711) e nunc ijashtëzakonshëm në Vjenë, ku punoi përmiratimin e zgjedhjes së mbretit Karl VI (1711-40), kamerleng i Shenjtes Kishë Romake,kryekancelar i Sapiencës (i pari Universitet iRomës), kryeprift i Bazilikës së Vatikanit,ipeshkëv i Sabinës pastaj i Portos dhe ShënRufinës, nëndekan i Kolegjit të Shenjtë;Aleksandri (1692-1779), vetëm pesëmbëdhjetëvjet kolonel i ushtrisë papnore por e lëshoikarrierën ushtarake, sekretar i Memorialit, idërguar në Vjenë, kardinal (1721), bibliotekar iKishës Shenjtë Romake, ambasador i Austrisë nëRomë, mbrojtës i Mbretërisë së Sardenjës,mbrojtës dhe mik i Winckelmann-it, ndërtues iVilës Albani dhe mecena (përkrahës i arteve) i

famshëm; Gjon Fran-çesku (1720-1803),kardinal (1753), mbro-jtës i interesave tëPolonisë, mori pjesë nënegociata me Katari-nën II (1762-93) për tërregulluar situatën ekatolikëve në Rusi,ipeshkëv i Sabinëspastaj i Portos dheShën Rufinës, më 1775si dekan i Kolegjit tëShenjtë u bë ipeshkëv iOstias e Velletri, mbr-ojtës i Shtetit Papnorkundër Francës revo-lucionare e përkrahës izgjedhjeve të Klemen-tit XIII (1755-99) dhePiu VII (1800-23);Jozefi (1750-1834),klerik i dhomës së PiutV I ( 1 7 5 5 - 9 9 ) , i

dërguar në Vjenë për të sjellë brezin e bekuar përpagëzimin e arçidukës Ferdinand që pastaj u bëmbret (1835-48), kardinal (1801), mbrojtës iPerandorisë austriake, zëvendës sekretar i Brevitdhe legat (ambasador) në Bolonjë, sekretar Shtetii Piut VIII (1829-30) dhe komisar ijashtëzakonshëm i Gregorit XVI (1831-46) për tërivendosur qetësinë në krahinat e Legacinëve fillpas lëvizjeve revolucionare (1832), bibliotekar iShenjtës Kishë Romake, ipeshkëv i Urbinit elegat i Pesaros e Urbinit. Familja shuhet në vitin1852 me Filipin. Është për t'u çuditur se si edhe nëLindje një familje e madhe shqiptare vizirësh tëmëdhenj, pothuajse bashkëkohore të Albanëve,mbante në dorë dizgjinët e Mbretërisë osmane nëshek.XVII-XVIII: Këpryly (Köprülü).Para Klementit XI, kishin qenë edhe tre Papë tëgjakut shqiptar: Shën Eleuteri (175-189), ShënKaji (283-296) dhe Gjoni IV (640-642).

GiovanniArmillotta

* , viti CXLI-N.139(42.777) Qyteti i Vatikanit mërkurë 20 qershor 2001.

, arbresh (shqiptar) prejPalermos (Sicili, Itali) , Tivar.

Marrë prej, e

Prej italishtesdhe

L'Osservatore Romano

prof Zef ChiaramontedomAlbert Jakaj

Zgjodhi Cuf Lika, Ulqin

Papa shqiptar Klementi XI dhe familja Albani*

Shkruan prof. Gëzim My. Uruçi,

Kujtime për Ulqinin

Nga Katerkolli në Ostros

euroetnolog, Shkodër

Ishte fillimi i prendverës, të vitit 1930.Nisja për në Ulqin, për mue ishte diçkatepër e pa pritur dhe emocionuese, pasikisha dëgjuar shumë për këtë qytet, plothistori e legjenda nga ma të ndryshmet.Tanë natën nuk me zuni gjumi, sillesha nëdyshek si dashi n'hell, tuj fantazue e tuj eimagjinue, se si ka me na u dukë Ulqini,n'atë dite te bukur të majit. Të nesërme, prejtek Kisha e Madhe e deri tek Ura e Bunes ebamë, po thuej se me vrap, me shokët e mijtë Shkollës “ILLYRICUM”, sa qiAt MartinGjoka dhe disa të tjerë, na e tërhiqninvëmendjen, për me ecë ma ngadal. Por unëedhe pse isha ma i ngathti, entuziazmi ishokëve të mij me merrteme vehte.Në orën 05.00 të sabahit,kur po rralloheshin ki-ki-tëe gjelave, na me klasën, tëprimë prej mësuesve tonë,kishim mbrri tek Gjymry-ku i Moles, ku kishte tri akatër barka të mdhajaUlqinake, e nja katërdhetëlundra të vogla prej Krajet,Shestanit, Zog'jet, Shiro-ket e ku po di unë.....Majëdo dengave me lëkura, që uvinte era ma e keqe setharkut të thive, po flenindisa djem e burra prejmalsijet, qi per nga veshjaishin prej Dukagjinit, që nenë Shkodër ju thojmëhamaj e do barrtar. Tallallii Bashkisë ishte ulë te Mullini i Zjermit dheme një bedel të Gjymrykut po piqshin nganji kafe me do krande, q po ja mblithtebedeli. Ne tanëve na u dukte si nji gjarromantike, tuj pi kafe në rruge të madhe.Në ket kohë, kapidani i barkes ulqinake,“SCANDERBEG”, Musa Beg Diçi, na baniza, qi dalngadalë të afroheshim tek mola, nëkrahun e majtë, të Urës së Bunës, se e kishtelanë barkën pa u futë në Urë, se aq heret nukkishte hamaj, për me na e hapë. Atëherë njinga nji, tuj ba kryq e tuj ju lut zotit, filluemme hypë në barkën, me tanë ato vela ekonopë e do rraqe të tjera, si me kenë barkae Kristofor Kolombit. Kapidani Ulqinak,ishte një burrë i fortë e trup madh, me do syblu, ma blu se qilli n'prendverë.Me t'hypun në barkën ulqinake, kapidanMusaja mori në dorë një bori e tipit(plicorno) të vjetër, qyshë në kohën e turkutdhe, pasi e vuni në buzët e tija, filloj që t'ibinte me një teknikë shumë të lartë. Kyishte sinjali, që ai u jepte udhëtarëve për nëUlqin e Tivarë, se Barka “Scanderbeg“,ishte gadi, për udhëtim. At Martini e kishte

mik të vjetër dhe na tha, se kapidani, nëkohë të turkut kishte qenë borizant edhe nëfanfarën e Flotës Detare të Tripolit. Edhesot, që po i shkruej keto pak rrjeshta, meduket se e kam parasyshë borizantin Musa.Në këtë kohë erdhen edhe dy gra të rejaulqinake, të shoqëruara nga një djalë, nja 20vjeçar, të cilët hypen me shpejtësi nëkuvertën e barkës. Një muço i quajtun Ali,zezak, filloj të çonte sperancën, tuj sjellë njëçikrik në kiçin e barkës. Tash'ma motorriishte ndezë, e manovrat po e drejtoninbarkën drejtë ishullit të Dajlanit. Udhëtiminëpër lumin e Buenës, që i mrekullueshëm.Shpesh, At Martini na i ilustronte meshpjegimet e tregimet e tija, të mrekullue-shme, prej historjanit e gjeografit tësprovuem, gja të cillën, mbas muzikes, ekishte gjanë ma të dashtun. Sapo kishim

mbrritë, në dalje të Buenës, KapidaniUlqinak na thirri, që ta ndihmonim muçonAli, për të çue velat e barkës, e ne tanëkujdes, filluam që të kapim konopët e trashëtë velave, të lyem me dyll e voj peshkut, përmos me u kalbë.Në këtë kohë, At Martini kishte hypë mbikashú të kapidanit e na pyeti, tanëseriozitet: A e dini pse jena nisë sot për nëUlqin me këtë Barkë e jo me ndojë tjeter ?Heshtje....! . Ndigjohej vetëm era qipërplasej lehtë në velat e barkës misterioze,si me kenë barka e Piratit Ulqinak, AliHaxhisë. Askush nuk bani përsëri za. Atimu drejtue mue: He more Prek vocrraku, apo e din ndopak ? Une mbeta si i habitun,ashtu si mocatarët e mij, e aj tanësolemnitet, na tha: - Se kjo barkë mbanemrin e herojt tonë kombëtar Skander-begut, e qi ju, kur ta kujtoni këtë vozitje, tëkujtoni edhe Gergj Kastriotin, Skander-begun tonë legjendar. Në këto biseda etregime, të improvizueme prej tij, kishimarritur në afërsi të Molit të vogël të Ulqinit,që për ne ishte një andërr, qi sot po bahej një

realitet dhe po na e shtonte dashninë përkëtë vend të Ilirisë tonë, vendin ekapidanave trima.Mundem me thanë, se në Ulqin filluen memë ardhe frymzimet e para për historinë eSkanderbegun, e shumë kujtime të tjera.Pritja që na u ba nga Ulqinakët qe emrekullueshme. Shumë fëmijë e të rritun nashoqnuen për në Kalanë e Ulqinit, tuj nambajt për doret, si me kenë vllaznit tonë. Nejetën time nuk kisha pa njerz ma paqësorë etë dashtun. E kështu s'bashku, dolme nëmajë të Kalasë, prej ku, deti e malet eTiranës e deri Kalaja e Lezhit e malet eShkodrës, Fusha e Zadrimës, na dukeshin sinë pllamë të dorës. ..... Këtë ditë, tëpaharrueme, nuk mundena me e hjekë prejkujtimeve ma të bukura të jetës tonë. NëShkodër u kthyem, tuj falënderue Zotin e

tuj bekue, me fjalët ma tëshenjta, edhe At MartinGjokën, Gjeografin eHistorianin e levduem, qëna organizoj këtë piknik tëbekuem, në Ulqinin tonëtë Ilirisë. Por felënderimpatem edhe për Kapidanine Scanderbegut, MusaDiçin, etj.

E kam kujtue këtë udhetimshpesh, e nuk ma merrtemendja se ndonjë ditë kamme punue në kto vise tëbekueme të Shqipnisë. Erasti e solli, qi për do kohë,me kenë edhe unë mësuesndër disa vende të Anës sëMalit e në Krajë.

Ishte korriku i vitit 1942. Një ditë, tek polexojshe diçka në revistën HYLLI iDRITES, në odën e vogël u fut Nana Roze,me duer të saja tanë shkumë sapunit e tanëpreokupim, e me thotë, se ka ardhë një mik ishtëpisë tonë, Jaho Domnori, që ishteDrejtor i shkollës fillore të Ulqinit. Unë tuje njoftë mirë Jahon, lashë librin e dola menjë herë në oborrin tonë të vogël, ku NanaRoze e kishte vendue në nji karrikëthuprash. Pasi u falme me njëri tjetrin, ai mepropozoj, që të shkojshe, si mësues, nëkatundin e Katërkollit, në Anë të Malit, senë atë zonë kishte marrë edhe mësues tëtjerë prej Shkodret, si Viktor Kiçin, PrenkëShirokën, Shuk Shllakun, Ramadan Millën,Zef Berishën e shumë të tjerë. Unë si memarifet ja hodha fjalën, për me me marrë nëUlqin, e aj, plot dëshirë, me premtoj, se dota realizonte këtë dëshirë timen, por në tëardhëmen. Me që të gjithë mësuesit, që mepermendi Zotni Jahoja i njfshe mire,pranova, pa ma të voglin hezitim. Nana tuj ipru nji kafe tarnake, e tuj fluturue prejgezimit e falënderonte Zotni Jahon për

ë

4 Art 24/2007

Prenkë Jakova - kompozitor i operës së parë shqiptare

Prenkë Jakova, në mes të nxënësve të shkollës fillore shqipe, në fshatinKatërkoll, më 1942

(Vazhdon prej numrit të kaluar)

5Art24/2007

interesimin e tij. Ajo ju lut edhe për vëllauntim, Çeskun, për me i gjetë një vend edheatij, se i pëlqente natyra dhe puna si mësues.Në Katërkoll gjeta vetëm 62 nxanës tëmrekullueshëm e të bindun, e jo si ata tëBërdicës, që edhe në Kishë nuk rrinin rehat,e nuk e lejshin priftin me çue meshë. Këtunë Katerkoll punova shumë mirë me ViktorKiçin e Prenkë Shirokën. Shkolla eKatërkollit ma perpara ka qenë në katundinSelitë, në ndërtesën e Mejtepit, e ma vonë uba kjo e reja, më 1924. Këtu thuhet se këtoshkolla të reja u hapen me inisiativën eLanush Nuzit i'Perajve të Shasit e të TahirRamajt t'Çapriqeve, ish Kryetar Komune etë RexhepAhmetit të Gjonajve të Selitës, qëdha tokë për shkollën e Selitës.Po këtë vjet me çuan ma në thellësi, nëkatundin Ostros, ku sipas kujtimeveplotesuese të mikut tim, dramaturgut teshquar Zotit FADIL KRAJA, mësojmë sePrenkë Jakova, me të shkuar ne zonën eKrajës, u akomodua në shtëpinë e Gjyshit tëtij arsimdashës, AHMET BEQI, në fshatinMaxhur, pasi shtëpia e tij ishte ndër tëpaktat që kishte odat (dhomat) me tavan tëmirë, të cilat i lëshoj falas edhe si ambientepër klasat e shkollës në këtë zonë tëOstrosit. Ahmet Beqiri kishte një kulturë tëgjerë, pasi për shumë vite kishte punuar sibahçevan në Stamboll, në PallatinMbretëror, në Bahçe Saraj, nga ku ishtekthyer aty rreth moshës 50 vjeçare. Në këtëshkolle ai ishte ndër të parët, që regjistrojedhe djalin dhe vajzën e ti.........Me poshtëPrenkë Jakova në shënimet e tija, kujton:Këtu në Ostros, shpesh e kujtojshe kangën eHetit të Molla Sylos, per “Shestaneshën” /Qysh n'at darsëm në Ostros / Kanga e Hetitnuk u sos / Për Shestanin, Shestaneshën /Për syzezën Stamolleshën, / Ah, medet sipaska kenë / Mos me t'ndryk, se je e kshtenë....... etj. Këtu u njoha më shumë me krijimetë mrekullueshme të folklorit te papërsëritshëm të Krajes, ku ai i Ostrosit ishtei veçantë. Këtu me bante përshtypjeedukata tolerante e muslimanëve të Krajës,të cilët i ruanin me plot përkujdesje objektete kultit kristian, si Kishën, Ublën e Vjetër,Kryqin e Gurit, Kshtajnant e Priftit,

Shkaomin eSkanderbegut,Çelën në Prift-naj e shumetoponime e ve-nde të tjera tëshenjta kristi-ane, ku riti nëMalin e Rumi-jes, ishte njëbrilant, shumei shenjte, si përkatolikët ashtuedhe për mus-limanët, të cil-ët ishin shumëfanatik në zba-timin e këtyreriteve. Edhe

këtu me priten shumë mirë, këtu fillova t'jumësojshe shumë vjersha patriotike dhekangë. Atyre ju pëlqenin shumë kangëtpopullore të Shkodrës. Në këtë krahinëkishte mbetë i gjallë kujtimi dhe kangët ebejtat e Hetit të Molla Sylos e të Gjergjit tëMacit e tjerë. Ku s'pari pata mësue, këtovargje popullore nga Thtjani i Larjes.

Këto shkolla ishin fillore dhe mësimi bahejnë gjuhen shqipe, po prindërit, kur vijshinme marrë fëmijët e tyre, me pyesnin përlandët, në gjuhën serbisht, tuj ma perzie meshqip e tuj me thane: Po çka ka marrë, në“Nauka o vjeri sa moralnim poukama”, osepër gjeografinë, si po e ka kandarin në“Zemljopis”, ose “Ruçni-rad”, kursebukurshkrimit,“Lijepo pisanje”. Deri ketudurova por kur me thojshin a' po din mirë“Pjevanje?”. Këtu shpërthejshe, me tanënervat, tuj ju bërtit, në kupë të qillit. Mos mapërmendni, ma por me-thoni:A....din.....me......këndue.....mirë....shqip.O, vëllazën, se kjo asht shkollë shqipe, e tujqeshë, me merrnin me të mirë, tuj me puthëdorën e prap tuj me thanë: Tu rritt ndera, ogospodari i Shkodrës....! Ishin njerëz tëmrekullueshëm, që i kujtoj shpesh plotnostalgji. Me që ishin fëmijë, tepër patriot,u mundojshe me ju mësue Fishtën, NdreMjedën, Himnin e Shqypnisë, e shumëhistori, të patriotëve shqiptarë. Këtu vijsheme dy etapa, shume të kandëshme. E paraShkodër Zogaj, me biçikletë e prej këtu,hypshe në sulë, të Jonuz Zaganjorit, i ciliishte dhandër në Ostros, ai me çonte e mebinte pa pare, edhe biçikletën e lejshe nështëpinë e tij.Me vehte pata marrë edhe një fizarmonikëtë vogël, të cilën e hidhshe në krah e

shkojshe për me i ra, muzikë të kohës edhepopullore, Shkodrane. Krajanët e kishin përzemër kangën e Shkodrës, sa disa herë mepatën thirrë per me i ra ndër disa dasma efejesa të fëmijëve të tyre. Shumë nxanësfilluen me i ra bukur, ndër ta edhe djali ihoxhës së Krajës, por ai kishte edhe një zafenomenal prej tenori. Ato kishin një veshapsolut muzike. Te gjithë ishin të pashëm ete pastert, edhe mue me respektojshim sëtepermi edhe pse isha shumë i ri. Këtu thamse pat fillue me me rrah zemra s'parit...........!Dhe kqyr si me ndodhi !Një ditë, me një klasë dolme në sheti tekpylli i kështenjave. Tek një ubël, pashë njëvajzë të re, tuj mbushë ujë. Se si mu duk! Sinjë shtojzavalle, që deri atëherë nuk e kishapa kerkund tjeter. Nuk e di se ç'ka pata .... !Me erdhi një frymëzim, dhe me njëherë,nxora një tefterë (Bllok shenimesh G.U.),dhe fillova, me hedhë një vjershë, që m'duelprej zemrës. E ma vonë, bana një kangë mete, por parti nuk e di se ku me pat hupë, kurkjeshe në b.... , por edhe sot, nuk me hiqetprej mendesh, ajo melodi e bukur, që mi patmarrë mendet, për nji kohë shumë të giatë.

Te nji ubël, tuj mbushë ujë,Pashë një vashë e s'ja thash kujë.Veshë në t'bardha, për marak.Nuk qe vash, por qe zamak.

Me sy t'ballit unë e pashë.E kerkuj nuk ja thashëMe flok t'verdha kaçurrela,Për mbi sy, ja hidhte era.

Me sy t'ballit unë e pashë.E kerkuj nuk ja thashë.Sa e bukur ish kjo vashë.Me sy t'ballit un e pashë.

Sa keq me erdhi, që ndejta aq pak në atëvend, të mrekullueshëm e të qetë......... !

Me sa kam arritur, që të hulumtoj në botën epasur psikologjike të krijimtarisë së PrenkëJakovës, përfundoj, se ai kishte një shpirtshumë të madh, në të cilin gjallonte edhenjë talent tjetër, deri tashti i pa njohur,talenti letrar, i cili kërkon që të hulumtohet,me kujdes të madh, në kujtesën ebashkëkohësve dhe nxënësve të tij, e pse joedhe ndër arkivat e qyteteve, dhe ato tëfamiljeve Shkodrane e tjerë. Pasi jeta e tijka qene plot privacione, nga me tëndryshmet, te cilat kane kaluar, që ngafshatrat e qytetet e ndryshme e deri në qelitëe burgjeve. Jeta e tij është një vepër e hapur,që pret për t'u eksploruar e shkruar me njëkujdes edhe më të madh, për volumet etjera.

Kush u vra njaty te shkami ?Myrto Huti e Xhaf Osmani.Mos u ngut Myrto me qitë,Se kam delet pa poitë !Kadal delet t'i poisEdhe hutën t'a afris,Aterë plumat dal t'i pris.Hajt-e-hajt, ti Myrto halla,Keshtu e kane nipat me daja.

pjevanjen,

“ “VASHËS KRAJANE

Konkluzion

Shkodër, më 15 dhjetor 2006.

Kalaja Rozafa e Shkodr së

6 Toponimi 24/2007

Ara'e Ali Nuhit

Ara'e Brashnjânve

Ara'e Brocit

Ara'e Omerit

Ara Smaqe

Baniri

Bishti Ullisht's

Bishti Rras's

Boka Pelinkonj

Bregu'j Hasonj

Bregu'j Kanjushit

Bregu'j Nërmjemë

Brinja'e Halil Ag's

Brinja'e Qershisë

Brraka'e Fush's Bythkanit

Brraka'e Keqe

Brraka Smaqe

Buenimi

Çiflloku

Djerri Vorrit

Dheni Bardhë

Dhen'i Kuq

Ferra'e Haxhisë

Fieri Gjonit

Fieri Vogël

Fusha'e Bythkanit

Fusha'e Bratic's

Fusha'e Gomarve

Fusha'e Linit

GllavicaGurishtë

Guri Zi

Havze

Hurdhat e Linit

Kepi

Kroni Barkve

Kroni BegutKroni HavzeveKron'i Sul'Kik's

Kron'i Zanave

Ksollat

Ksollat

Kuçe

Láma'e Gor's

Lastari

Limacat

Lisi

Lisi Begut

Lugu'j Bratic's

Lugu'j BukurLugu'j Çallug's

Lugu'j Dardhave

Lugu'j Ferr's

Lugu'j Fiqve

Lugu'j KullaveLugu'j Larit

Lugu'j Madh

Lugu'j Mrrelit

në lindje të shtëpisë tëbijve të Zefit Nrek's Nik's Pjetërgjonit-Nilaj

buzë, sot djerrinë, në perëndim të

shtëpisë së vjetër të bijve të Zefit Nrek'sNik's Pjetërgjonit-Nilaj

tokë pune nëafër

në perëndim të shtëpisë sëvjetër të bijve të Zefit Nrek's Nik'sPjetërgjonit-Nilaj

pronë e Simononjve(Simonajve), rrafshinë e rrethuar me mur në

aty ishte vendi për banirin; nëShestan baniri (banieri) është ngreh tëEnjtën e Shenjtë, në Ditën e Korpit tëKrishtit (atë ditë është përgatitur përpeq dheai është hëngër te Baniri)

pjesa më perëndimore eUllishtës së Ulqinit

sipërfaqe me rrasa qëdrejtohet poshtë në det, në perëndim të

në perëndim tëlagjes së (Pelinkajve)

(Hasaj) kodër ndërmjet(Marajsh) dhe

(Vladajsh)breg afër përroit

sipër (breg ipërshtatshëm për çerdhe kanjushash,lejlekësh)

në ,ngjitet në drejtim të

mbi në anëtë malit

në , pjesa

perëndimore e malit ; aty ka qenënjë qershi

bërrakë nëqë për bagëti e mban ujit

e shiut mjaft mirë.buzë , kah jugu,

aty ku fillonbërrakë për bagëti e çelur

prej vendasve që kohë të shkurtë e mbanujin

gropë në pyjet , ku uji ishiut qëndron më gjatë

arat e Simononjve (Simonajve)

prej rrugës për e deri teshtëpia e Nik's dhe Markut Preçit MacitPreç Gjurit

në veri-perëndim të(thuhet që aty është varr vajze)

mbi Vladonj (Vladaj); atyka deltinë (argjilë) të bardhë

te Kepi (vendi me deltinë tëkuqe) dhe në (n'pyje t'Braticës)

pyll në mbarim të

rrethinë në majë të, ku rritet fieri mirë

rrethinë në majë të, pjesa perëndimore

( te B thkanit tingllonsi ö (oe) në gjermanishte, afërsisht ndërmjet

dhe ) rrafshinë e vogël ndërmjet malitdhe Malit të Krythës

rrafshinë në Lugun eBraticës te Bratica

një djerrinë sa një lamënë (Hasaj)

një rogë ndërmjet Marvjanitdhe Malit të Krythës

pyll në perëndim të Braticësarat me plot guralecë, prej

në anën e Mâronjve(Mârajve)

shkëmb me ngjyrë të murrme në, sipër rrugës ('xhades') për

Ulqinpyll i përbashkët ndërmjet dhe sipër

(Balliajve) dhe(Ramjanve)

në atë vend, nëështë regjë lini dikur, pak nën

(Margjelukajve)shkëmb pranë , pa

mbërritë tenë , buzë

burim uji në Ullishtëburim (puçil) uji në

burim uji në

burim uji në

sipër (Marajsh), nënrrugë të moçme Ulqin-Tivar, disashestanas dikur aty jetonin në kasolle

ndërmjet dhe, aty dikur kishte kasollepjesë e pyjeve në veri-lindje prej

Braticësnë perëndim të

, në majë të kodrës të pasur meqarr

në buzë Ullishtës; aty kashumë lastarë (bimë)

arat nën kishën e Braticës deri te, të krijuara nga lymi

lis në varret katolike (te kisha eBraticës)

aty ku fillon të ulet eBraticës; thuhet që aty ka qenë një lis imadh, ku verës dikur pushonte begu

lugu prej ,gjatë përroit Mulina, deri afër Krythës

lug nën kah Detilug në vazhdim të

e deri në Ullishtë, aty ka plotçalluga (lloj drush)

ka dardha të egra, nëjug-perëndim të

luginë në majë tëe pasur me ferrëkuqe

luginë në faqja jugoree malit Marvjan, aty kishte fiq të egjër

luginë nën kah Detinë të malit Marvjan,

pranë Ullishtës; vendi i pasur me larë(dafina)

lug para se mbërrihet në

nën

Prronitt'Rrenimeve

Lug t'Bratic's,Mullinit Begut

Qafë Smaqe

Bishtit Ullisht's(Pelinkaj)

Pelinkonjve

Mâronjsh Vladonjsh

Mulina, Mullinit Pelinkonj

Mal t'BardhëFierit Gjonit

Arë SmaqeMarvjan

Shullá

Marvjan

Fushë t'Bythkanit

Ar's SmaqeRruga'e Harapve

Rrenime

Mal t'Bardhë

Fush'sBythkanit

RrenimeBishtit

UllishtësMalit

BardhëMalit

Bardhëy y

o yMarvjan

Breg t'Hasonj

Prronit Thatë

Mal t'Bardhë

Ballionjve Ramnjanve

MulinëMulli

t'MagjelukonjveRrug's Ullisht's

Ara SmaqeBisht t'Ullisht's

Valdanosit

HavzeBisht

t'Ullisht'sFerrë

t'HaxhisëMaronjsh

Ar's Smaqe Brrak'sSmaqe

LugutShkallave

Shullá

Prroni Thatë

Kodra

Bishtit Malit

QarrLugut

Dardhave

Ar's SmaqeMalit

BardhëShullá,

QarrShullá

Bisht t'MalitMé t'Mrrelit

Toponimet e Braticës

Lagjet e Braticës: Ramnján (Ramjan), Ballionj (Balliaj), Kodra, Pelinkonj (Pelinkaj), Mâronj (Mâraj), Vladonj(Vladaj), Mulinat

(Bëhet fjalë për katundin në dalje prej Ulqinit, buzë rrugës për Tivar)

7Toponimi24/2007

Lugu'j Rras's Keqe

Lugu'j Sojmir'sLugu'j Shkallave

Lugu'j Shkoz's

Lugu'j Shkrepave

Lugu'j Shllin's

Lugu'j Vejush'sLugu'j VogëlLlanishta

Llogoret

Mali Bardhë

Matânë

Méja'e Banirit

Méja'e Mrrelit

Méja'e Madhe

MarvjaniMërkona

Mogila

Mogila

MogilaMulina

N'e Brocit

N'e Cano-begut

N'e Dânos

N'e Ficit

N'e Gjylonj

N'e Jakupit

N'e Omerit

Osojet

Prroni Thatë

Pusat e Poshtër

Pusi Fush's Bythkanit

Pusi Hasonj (Hasaj)

Pusi Këlmenit

Pusi Kol's

Pusi Lek'Gjurit

Pusi Nik's

Pusi PelinkonjPusi Zabelit

Pushimi

Pylli Trashë

Qafa Smaqe

Qarri

Qirizi

Roga'e BaniritRrasa'e BardhëRrasa'e Vorreve

Rrasa'e Keqe

Rrasa'e Zotnisë

Rruga'e Harapve

Rruga'e Ngushtë

Rruga'e QirizitRruga'e Ullishts

RrenimeRrenimet

Rrethina'e Nreks Lucit

SojmiraShpija'e Gogve

Shkámat e Smajl Hotit

Shkámi

Shpella'e Kuqe

Shulláni

Trojet

Ura'e Mrisë

Ura'e Nikziqve

Vorr-Elez

Vorret e Pelinkonj

Vorret e Sylos

Vorrezat

Vorri Vajz's

Simë Gjon Dobreci

lug në lindje tënë Mal t'Bardhë, në perëndim prej

nën kah Detinë drejtim të jugut prej

, shkambinjtë kanë trajtëne shkallave

i pasur me shkoza, nëperëndim prej (Mârajsh),ndërmjet dhe Marvjanit

aty ku kthen rruga për(Mâraj); gurët, shkëmbinjtë janë

me shkrepa, thumba në drejtim përpjetënë perëndim prej

, lëshohet deri në detnën kah Deti

në të Marvjanitpylli kah Deti, në perëndim të

në perëndim të , në

mal në jug-perëndim tëBraticës

në atë anë të kodrës, në pyjet

maja e malit Marvjan te

majë e një kodrës në(mrreli - lloj mize që theren lopët)

maja më e naltë e malit

mal në perëndim të Braticësaty në majë të Mavjanit kanë

qenë të instaluara mjetet telefonike tëMarkonit

në majë të , gurë tëgrumbulluar

në malin Marvjan, gurë tëgrumbulluar, aty është çuar baniri

në majë tëpërroi i Braticës që derdhet në

Liqe të Zogajve (Portomilenë); paramarrjes së burimit të Salçit për Ulqin(1930), Mulina ka rrjedhë edhe verës derite Mullini Vorreza (deri aty janë ujitë tokatverës).

toponimi si mbas pronarit tëhershëm, një arë te

sot malli i Nik's Stjep'sZefit Pjetërgjonit-Nilaj dhe të bijve tëGjur's Markut Pjetërgjonit-Nilaj

toponimi si mbas pronarit tëhershëm

toponimi si mbas pronarit, njëarë te

toponimi sipas pronarit tëhershëm të familjes Gjylaj

toponimi si mbas pronarit tëhershëm

toponim për pyje matanëPrronit Rrenimeve

faqja perëndimore e pyjeve(krahaso: Osojnik, vendbanim teDubrovniku; Podosoje, vendbanim në veritë Bileqes, Hercegovinë)

derdhet në Mulinë, ka ujëvetëm pas shiut

dy puse, njëri mbante ujë,nën , sipër(Vladajsh)

pus nëqë mban ujë krejt verës

sipër shtëpisë së ZefitGjok's Preçit Kols-Dobreci, nën Vladonj(Vladaj)

afër rrugës Mâraj-MulliniVorreza (shkolla)

zgavër në gur që mban ujin eshiut, në buzë rrugës që çonnë

buzë rruge Mâronj(Mâraj)-Mullini Vorreza (shkolla)

afër rrugës Mâronj (Mâraj)-Mullini Vorreza (shkolla)

te (Pelinkajt)zgavër në shkam që mbas shiut

mban ujë më gjatë; në , në perëndimprej

vendpushim nën një lis në rrugëBraticë-Salç; aty ishte dikur një shtëpi,ullishtë dhe toka që punohej (sot pyll)

faqja kah Bratica e

qafë mali ndërmjetdhe

pjesë e Malit të Krythës e pasur meqarr, në perëndim të

në atë drejtim në ishtedikur ujësjellësi me gypa deltine, që prej

(Kronit Bardhaj, Kronit Len's)shkonte për Ulqin; edhe tash vonë është vuujësjellësi përafërsisht në këtë drejtim.

rogë te Banirisipër

në jug prej ,thuhet që aty ishin 2 vorre

në perëndim të

në lindje prej(Mârajsh)

rrugicë prej ederi në Ullisht në drejtim të Ulqinit

rrugicë prej Mulinës ederi te

del në prejrrugë për njerëz dhe

bagëti e braticnjanëve që çon në Ullishtë tëUlqinit

në perëndim tëpyje, ku në të kaluemen ka

rrëshqitë toka, në verilindje të Braticësnë majë të

, pjesa perëndimorenën

aty ka qenë një kasolle edruvarëve prej jugut të Shqipërisë

shkëmbinj tëmëdhenj në të malit Marvjan

pyll me mjaft shkëmbinj në veri-perëndim të Braticës

sipër rrugës së moçme('xhades'), nën të(dhé i kuq ndërmjet shkëmbave).

faqja jugore e malit Marvjan

(s shullëhem, rrezitem)në , në jug prej

urë mbi ,ndërmjet (Pelinkajsh) dhe

(Mârajsh)urë mbi Mulinë, afër

(Ramjanve)në , te , sipër

varretmyslimane afër Mulinës, buzë rrugës përBardhonj (Bardhaj, Salç)

varret e familjes Alaj,mbasardhësit jetojnë në Ulqin

aty ishin varret e moçmemyslimane; sipër tyre u ndërtua shkolla eBraticës mbas termetit të 1979.

në jug prej

PyllitTrashëBregut Nërmjemë

Qarr

Fush's Bythkanit

MâronjshMalit Bardhë

Mâronj

LametGor's

QarrShullá

Fush's BythkanitFierit Vogël

Mal t'Bardhë

Rrenime

BaniriMal

t'Bardhë

Marvjan

Malit Bardhë

Havzeve

Mullini Begut

Mullini Qehajs

Fushë t'Linit Vladonjsh

Fushët'Bythkanit

Mal t'Bardhë,Fier t'Gjonit

Pelinkonjt

ShulláShkamave t'Smajl Hotit

MalitBardhë

MalitBardhë Marvjanit

Fush's BythkanitMal t'Bardhë

Kronit Salçit

Fush's Gomar'veAr's Smaqe

Lugut Rras'sKeqe

Mâronjsh

Ar's Smaqe

Lisi BegutKep Ksollave

Fush's Bythkanit

MalitBardhë

Qarr

Shullá

Pyll Trashë Malit Bardhë

hulláhem -Mal t'Bardhë

Rrethin's Zefit Nrek's LucitPrrue t'Thatë

PelinkonjshMâronjsh

RamnjanveMal t'Bardhë Qirizi

Mullinit Qehaj's(Pelinkaj)

Ar's Smaqe

Mblodhi

Gruaja burrit shtatë herë ia kthen fjalën.Kush duron ai fiton.Mos merr grue e mos buej në vend tëhuej.Nji lavdim nër sy sa dhetë të shame.Dera e bot's nuk âsht streha e kok's.Mos e gjettë fminë çka menon gjindja.Kur na ecnin punët marë, kishim miq ekumarë.Puna thret - demeli pret.Kjani ju burrin tim, se unë shkova nëvall'zim.Fjala âsht mâ e rânë se guri.Dhelpëns me dhelpni, ujkut me trimni.Kalin e tregon ngarkesa, trimin qëndresa.Mâ mirë flakë e gjak, se anmikun n'prag.Mâ mirë me luajt kah menia se kah shpia.Dueje vatanin, në daç me plasëdushmanin.As zogu qi fluturon, folenë (çerdhën) s'eharron.Plaç o njeri i urtë me njerzë të shurdhtë.Kur nem dike, thuej t'u rrit't menia.Mos thuej se je, mos thuej se ke, nuk jetjetër vetëm nji grusht dhe.Dituni e trimni - brez sërmit e flori.Dheu për ne, na për dhe.Mos rri me të keqin se të ban si vetin.Në katunin e të marrëve, i urti âsht içmendun.Nji lopë i tërbon tanë mëzetnit.Kalxom ç'shokë ke, t'kalxoj kush je.Lisi i naltë terhjek rrfenë.Si âsht mileti, ashtu edhe mreti.M'ruej o Zot në rini, se ruhem vetë nëpleqni.Me kohë çdo gjâ prishet.Mâ mirë mas burrit se mas murit.Vesha kopilesha.Nam jasht, mrenë kashtë.Me kcim lëvdohet pleshti.

*Marrë prejfjalë të urta,

Martin Kolë Pjetrushi Dedvukaj,Shkrípe vótret - Tuz 2004

Fjalë të urta*

8 Dokument 24/2007

AlekoÂndriaÂnriaÂntiÂnton*ÇekÇekë*ÇobÇobëDedëDodëDrekë

â*GjeçGjekë*GjelGjergj

*GjokGjokëGjon*GjurGjurë*Ili*JacJákëJanko*Kin*KocKolecKolë*LecLekëLoroLuc*LukLukë

*LulMacMark

MonNdrekëNikëNikollëNilëNoc*NojëNrekë*Nush*PálPalëPalucPerë

PjetërPjetrushPreçPrenç*Prekë*PrenkRrokSimëSimonStjepëTomëTonTushUjkVuçëVukëZef

*EnjëllFilipFr n

*Markush*Mashan*Milan

*Për : Zef''i Nik's Pjetër Kol'sKullomzë, Ulqin.

*Për : Nika'j Luk's Per'sPjetrit Per-Stjep's Markut(Lukiqi), Kullomzë, UlqinPër : Pjetri e Kola'j

Kullomzë, Ulqin*Për 'i Tulit (GjergjiPjetër Kol's Kol- ), Dobrec-Ljare; Monika, e bija e Dils dhe ePjetrit Lek's Pjetër MonitNik's Gjergjit Jâkut-Jankaj(Ljare), Fusha e Tivarit.*Për Luc'i Pjetrit Nik'Pjetrit-Dabaj, Krythë, Ulqin*Për : Pala'j Gjok's KolGjok's Mark -Martinaj,Dedaj, Shestani Nalt; GjergjiMar- Bardhaj, Salç-Ulqin.*Për Pjetri Zefit PreçitMacit Preç -Lukiqi, Braticë,Ulqin.*Për Ilia'j Markut Per's Pal-

Rud-Shestani Naltë*Për Frani Nil's Sim's -Nilaj, Braticë-Ulqin*Për : Luka'j Jakut Zefit Pjetër

Pjetrit Kol's Nrek' Kol's-Markolaj, Tivar (skulptor)*Për Toma'j Çek's Monit

-Nilaj, prej Kullomze;Gjura'j Kol's Macit Nik's-Gjokmarkaj, Bardhaj (ShestaniNaltë), tash nëAustrali.*Për : Nika'j , Salç, Ulqin*Për Pala'j Lucit Macit Mac-

-Vuçaj (katundi Dedaj,Shestani Naltë).*Për Gjek Brisk,regjistrimi i popullsisë 1881.*Për Nika'j -Brisku, Braticë-Ulqin*Për Kola'jBardhaj-SalçPër Anti Lek's -Vukmarkaj, Krruç-Ulqin*Për dhe : Zefi GjonitLucit Luk's Pjetrit Luk-

-Pema, Brisku-Kovaçi,Ulqin*Për : Kola'j (në Bishtt'Malit, Ulqin); Ksolla'ePals Kocit, toponim në Bardhaj,Shestani Nalt, rrethi i Tivarit.*Për : Ublat e Preç*Për Nika'j Markut Nik'sMacit Nik's Pjetër Nrek's Pjetër

s Markut Nik's Macit Nik'sMarkut Nik's-Junku, Gaç-Ulqin

ÇekÇekut,

ÇobÇobit

* Enjëll Enjllit,

Gjeç: GjeçGjeçit

Gjeçit

Gjel: Gjelit

GjokGjokut

Gjokut,Gjur:

Gjurit

Ili:Ilisë,

Jac: Jacit

KinKinit

Koc:

KocitKoc

Lec LecitLuk:

Lukut

Lul: Luli,

Markush: Markushit

Mashan: Mashanit,

Milan: Milanit

Nojë PrenkNoj's

Prenk

Nush NushitNushit

Pál PálitPrekë:

Prek'

ÂnaÂ

Ânjgjë

DilëDrâne

LenëLeze

(Palinë)LulëMarë

MarieMrikëPalinë

PrendëPrenëRoze

Tone(Antone)Zânë

ngjelinaAntone

BibëDavina

Jovana

KateKatina

LezinëLinë

Marica

Pauna

Stakë

StanëShaqeTereze

Emrat femërorë të shestanasve

Emrat më të shpeshtë dhe më të shumtë të shestanasve janë emra karakteristikë shqiptarë.E kam bindjen, që jo vetëm shestanasit, por edhe të gjithë shqiptarët, në të kaluarën e largët, të gjithë do të kenë pasur emra mekuptim në gjuhën e vet; këta emra me kohë janë zëvendësuar me emra që i ka përhapur feja.

Emrat mashkullorë të shestanasve

Emrat e shestanasve(Bëhet fjalë për banorët e disa katundeve të rrethit të Tivarit, në jug-perëndim të Liqenit të Shkodrës)

9Dokument24/2007

Emrat më të shpeshtë të shestanasveA.

B.

C.

D.

Emrat më të shpeshtë të shestanasve katolikë më 1881 (renditja si mbasshpeshtësisë):1.Kolë, 2.Pjetër, 3.Nikë, 4.Gjokë, 5.Mac, 6.Mark, 7.Lekë, 8.Prenç, 9.Palë,10.Perë, 11.Gjergj, 12.Gjon, 13.Lukë, 14.Gjurë, 15.Simon, 16.Stjepë, 17.Zef,18.Gjekë, 19.Simë, 20.Jak, 21.Luc (Shih tabelën numër 1).

Emrat më të shpeshtë të shestaneshave katolike më 1881 (renditja si mbasshpeshtësisë):1.Marë, 2.Lenë, 3.Pren(d)ë, 4.Dilë, 5.Mrikë, 6.Anjgjë, 7.Lulë, 8. Palinë, 9.Stanë (Shih tabelën numër 2)

Emrat më të shpeshtë të shestanasve ortodoksë më 1881 (renditja si mbasshpeshtësisë):1.Kolë, 2.Perë, 3.Mac, 4.Niko, 5.Nikë, 6.Lekë, 7.Gjokë, 8.Gjon, 9.Luc,10.Milo (Shih tabelën numër 3).

Emrat më të shpeshtë të shestaneshave ortodokse më 1881 (renditja si mbasshpeshtësisë):1.Marë, 2.Anjgjë, 3.Lenë, 4.Pren(d)ë, 5.Dilë, 6.Stana, 7.Jelena, 8.Mrikë,9.Ivana (Shih tabelën numër 4).

Këta janë emrat karakteristikë të shestanasve. Si shihet edhe në tabela, emrat eshpeshtë janë të shkurtë (kryesisht njërrokjesh); pak ka dallime ndërmjetemrave të shestanasve katolikë dhe atyre ortodoksë. Veni re, emratkarakteristikë të shestanasve kryesisht janë emra karakteristikë shqiptarë.Në katundet e Shestanit Poshtë, shestanas ortodoksë ('pravosllavë') kishtevetën në Pecaj (Peciqi, Draçevica), Bujgër (Marstjepaj, Marstjepoviq) dhe nëUçdabaj (Vuçedabiq, Uçdabiq), kurse katolikë kishte në Gjuraç (Gjuravce),Nrekaj (Karanikiq) dhe në Bujgër (Marstjepaj, Marstjepoviq). Si mbasregjistrimit më 1881, në krahasim me numrin e përgjithshëm të banorëve (503)në Shestanin Poshtë, ortodoksë ishin 231 (45.92%) frymë, kurse katolikë 272(54.08%). Në krahasim me katolikët (493) e Shestanit Poshtë dhe ShestanitNaltë, kishte 31.91% ortodoksë, kurse në krahasim me të gjithë shestanasitkatolikë (1076) kishte 17.67% ortodoksë (*Shënimet: Arkivi Shtetëror i Malittë Zi, regjistrimi i popullsisë më 1881).

Emra të shestanasve me kuptimnë gjuhën shqipe

Emra karakteristikë përmalësorë ndër shestanasë

Emra karakteristikëpër malazez ose kroatëndër shestanasëNdër shestanas, me kuptim në gjuhën

shqipe kemi emra femrash: (prej: diell,Diellëz), (prej: drânajfile, trëndafil),

(prej: lule, Lule), ose(prej: Prendi hyjni ilire), (prej:Manushaqe, manushaqe) dhe (prej:zana e maleve, Zana), kurse emrameshkujsh dhe (ky i funditedhe nofkë). E kam bindjen, që jo vetëmshestanasit, por të gjithë shqiptarët, në tëkaluarën e largët, do të kenë pasur emra mekuptim në gjuhën shqipe; këta emra mekohë janë zëvendësuar me emra që i kapërhapur feja. Është çudi e madhe, sishestanasit i ruajtën këta emra me qindraose edhe me mijëra vjetësh, e po ashtu edhesi ditën ta ruajnë veshjen e mrekullueshmetë shestaneshës. Pra, edhe një ndër arsyetme çka duhet të burrnohen shestanasit. Lëtë besojmë, që shestanasit do ta ruajnë edhe

.

Ndër shestanas hasën emra meshkujshkarakteristikë për malësorë, psh: Dodë,Nojë, Nush, Prekë. Megjithëse ishin tërrallë, këta emra tregojnë që shestanasittakoheshin me malësorë, me ata kishinedhe martesa.

Ndër shestanas katolikë kemiemra meshkujsh karakteristikëpër malazez ose kroatë (psh.Janko, Vuçë, Vukë), si dheemra femrash karakteristikëpër malazez ose kroatë (psh.Davina, Jovana, Katë, Katina,Marica, Pauna, Stakë, Stane).Ndër shestanas ortodoksë ka dheemra meshkujsh karakteristikëpër malazez ose kroatë (psh.Andro, Bozho, Ivo, Joko, Jovan,Jovo, Kërsto, Llazo, Mato, Millo,Mirko, Savo, Vaso, Vuk, Vul), siedhe emra femrash karak-teristikë për malazez ose kroatë(psh. Gordana, Ivana, Jelena,Jella, Jovava, Jove, Milica,Ruzha, Staka, Stana). Këta emraishin të rrallë në regjistrimin epopullsisë më 1881. Prania e tyreka dy shpjegime. I pari ,shestanasit i kishin fqinjmalazezët, me të cilët duhet tëkenë pasur edhe martesa. I dyti,në Shestanin Poshtë shërbente priftiortodoks, i cili duhet të ketë pasur ndikimnë emërtimin e fëmijëve. Jo rrallë, nëShestan shërbente edhe ndonjë priftkatolikë kroatë, i cili mund të ketëimponuar emra kroatë.

(Për arsye të gabimeve në BUZUKUN 23,ky shkrim ribotohet)

DilëDrâne

Lulë Prenë PrendëShaqe

Zânë

Ujk, Lul Gjel

Simë Gjon Dobreci

gjuhën shqype të Shestanit

Pëgatiti

10 Histori 24/2007

Shkruan

arbëreshe

Bujari

Bastard

luftësguerilje.

arbëreshe

stratiotëve,Real Maçedone

lektorMbi origjinën,

progresin dhe gjendjen e tanishme të rititgrek në Itali.

Ungra

Hora e Arbëreshëvet

, Itali

Nëse përjashtojmë emigrimin e shqiptarëveqë ka ndodhur gjatë viteve nëntëdhjeta tëshek.XX, si rrjedhojë e krizës politiko-administrative gjatë shkapërderdhjes tëShtetit enverist, bërthama u ngulnë Itali ndërmjet mesit të shek.XV dhe tëvitit 1774.Shqiptarët e parë, ushtarë, arritën në Italinën komandën e Dhimitër Reres, me thirrjenga Alfonsi I , mbreti i Dy Sicilive(1442-58; i V i Aragonës: 1416-58), për tëndërhyrë në Kalabri kundër armiqve tëmbretit iberik, i cili ia dorëzoi Rerespërgjegjësinë politike në Kalabrinë ePërtejme (1448). U ndërtuan [atëherë]vendbanimet: Amato, Àndali, Arietta,Casalnuovo di Noia, Vena di Maida dheZangarona. Bijtë e Dhimitrit, Gjergji eVasili, janë drejtuar [pastaj] në Sicili dukegjallëruar bashkësitë shqiptare tëvendosura në provincat e Agrigjentos,Katania e Palermos [gjegjësisht: ContessaEntellina/Kundisa, Mezzojuso/Munzifsi,Palazzo Adriano/Pallati, Piana degliAlbanesi/Hora e Arbëreshëvet, SantaCristina Gela/Sëndahstina etj]. Methellimin e marrëdhënieve ndërmjetMbretërisë së Dy Sicilive dhe Shqipërisë tëGjergj Kastriotit (Skënderbeu), ky i fundit endihmoi Ferdinandin I (1458-94),në luftërat kundër Anzhuinëve, duke fituarprona feudale në Pulja (prej së cilave:Monte Sant'Angelo/Mali i Shën Engjëllit,San Giovanni/Shën Gjoni dhe Trani). Atyqëndruan shumë ushtarë, të cilëve iu shtuantë tjerë që pas vdekjes së Skënderbeut(1468) - që përshpejtoi ofensivën turkepreferuan, me shumë të krishterë, tëstrehohen në Itali; ata filluan të jetojnë nëCampomarino/Këmarina, CasalnuovoMonterotaro, Casalvecchio di Pulglia,Chieuti/Kjefti, Faggiano, Martignano,Monteparano, Portocannone/Portkanuni,Roccaforzata, San Giorgio Jonico, SanMartino, San Marzano di San Giuseppe,San Paolo di Civitate, Santa Croce diMagliano, Sternatia, Ururi/Ruri e Zollino.Skënderbeu (1405-68) deri në vdekjen e tijluftoi dhe e mbajti të lirë Tokën e tij në njëepokë në të cilën osmanët kërcënonin nëndyert e Vjenës tërë Perëndimin (në Vjenëruhen akoma përkrenarja dhe shpata eGjergj Kastriotit). Skënderbeu ishte njënjeri me kulture të madhe dhe erudicion tëgjerë (zotëronte pesë gjuhë), i krishterëkatolik, diplomat i shkathët, shpikës i

Në vitin 1461 është pranuar ngaPapa Piu II (1458-64) për të kërkuar ndihmanë luftën e përbashkët kundër armiqve turq.Në vitin 1470, pas martesës së IrenësKastrioti me princin Bisinjano (çiflig imadh i Kalabrisë), një pjesë e madhe eshqiptarëve të Puljas u zhvendosen me

fisniken Irena në tokat e bashkëshortit dhepopulluan: Macchia Albanese/Maqi, SanCosmo Albanese/Strigari, San DemetrioCorone/Shëmitri, San Giorgio Albanese/Mbuzati, Spezzano Albanese/Spicana eVaccarizzoAlbanese /Vakarici. Me rënien eKrujes (1478), kryeqytet legjendar iqëndresës kundër turqve, të sapo arrituritthemeluan vendet Acquaformosa/Firmoza,Castroregio/Kastërnexhi, Mongrassano/Mungrasana, Plàtaci, Porcile, Rota Greca/Rrota, San Basile / Shën Vasili, SanBenedetto Ullano / Shën Bendhiti, SanGiacomo d'Acri, San Lorenzo del Vallo,San Martino di Finita/Shën Murtiri, SantaCaterina Albanese/ Shën Katarina, SantaSofia d'Epiro/ShëSofia, Serra d'Aiello etj.Emigrimet e mëdha shqiptare të gjysmës sëmijëvjeçarit të dytë përfunduan në vitet1533-34 me kapitullimin e kalasë sëKoronës, mburoja e fundit kundër osmanll-

ive. Disa familje shqiptare u strehuan nëNapoli dhe në ishullin e Liparit, kurse pjesamë e madhe u dërguan në Melfi (disa ushkëputën prej këtyre dhe formuan Barile),në Brindisi di Montagna, Farneta, Maschitodhe San Costantino Albanese/ShënKostandini.Më vonë kanë ardhur edhe refugjatë të tjerë:në vitin 1647 (Barile), në 1744 (VillaBadessa) e në 1774 (Brindisi di Montagna).Bërthama u vendosën edhe nëParencos dhe në fshatin Peroi (Istria ePola); kolonia e Peroit lindi me një leje tëVenedikut, që pranoi disa familje tregtarështë lidhura pas saj për arsye tregtie.Shqiptarët e tjerë u vendosen ndërmjetshekullit XV dhe XVI në Bari, Bosco Toscadhe Pievetta-Dogana Po (Piacenza),Cargèse (Korsikë) dhe Rimini.Disa shqiptarë preferuan të rekrutohen nëushtritë spanjolle dhe të luftojnë heroikishtnë luftërat evropiane (e famshme ka mbeturkalorësia shqiptare e Venedikut e quajtur e

e poashtu këmbësoria shqipë-tare e Napolit e krijuar ngambreti Karli VII (1734 - 59, III i Spanjës:

1759-88).Refugjatët kanë qenë të konsideruarkatolikë nga autoritetet fetare lokale.Shumë kolonive me kalimin e kohës do t'uimponohet latinizimi ose kërcënimi imasave të tilla ose edhe lloje të përziera tëliturgjisë latine me burimoren bizantine.Gjatë kohës të Papës me origjinë shqiptare,Klementi XI, me iniciativën e priftitarbëresh At Stefano Rodotà), u pranuapropozimi për ndërtimin e një kolegji tëritit bizantin në Kalabri dhe për emërimin enjë ipeshkvi (dhespoti) që të shugurontemeshtarët e po këtij riti. Kundërshtimi iipeshkvijve latinë vonoi jo pak projektet ekomunitetit shqiptar, por në vitin 1732,Klementi XII (1730-40) përcaktoi për këtëqëllim të mirat e abacisë së Shën BenediktitUllano, përveç dhuratës bujare të një shumetë madhe parash të nxjerra nga thesari i tij.Sipas vendimeve të Atit Shenjtë, ipeshkvitbizantin (d.m.th. arbëresh) iu dha fuqi eplotë brenda kolegjit me të drejtën eshugurimit për studentët e tij, po ashtu edhetë drejtën e vizitës kanonike nëpër kishat eritit bizantin; por kishtarët arbëreshëqëndronin gjithnjë nën juridiksionin ebarinjve latin. Sa i përket shqiptarëve tëSicilisë, është dhënë nga Karli VII njëkolegj në Palermo, dhe Ferdinandi IV(1759-1806; 1815-25) iu dha atyre njëipeshkëv gjithmonë në kryeqytetin sicilian(1784).Përpjekjet që zhvilluan shqiptarët për tëpasur pastërtinë e ritit të tyre si edhedioqeza përkatëse të ritit bizantin, konkreti-zohen me kohë, dhe është e gjysmës së dytëe '700 vepra thelbësore e Pompilio Rodotà(asokohe i greqishtes në BibliotekënApostolike Vatikane),

Arbëreshëve iu njohënidentiteti dhe vlerat nga Luani XIII (1878-1903), që vendosi eliminimin e çdo shtesenë shërbesën e shenjte të arbëreshëve qënuk përputhej me ritin bizantin. Më vonë,pra në 1919 - gjatë papatit të Benediktit XV(1914-22) - është themeluar në Kalabrieparkia (dioqeza) e Lungros ( ) dhe në1937, nën Piun XI (1922-39), në Sicili ajo ePiana degli Albanesi ( )dhe njëkohësisht është deklaruar 'eksarkike'(d.m.th. e pavarur) abacia e Shën Marisë nëGrottaferrata (Romë) [e cila ndjek të njëjtinrit duke qenë e themeluar nga elementiitalo-grek i pranishëm në Itali paraarbëreshëve].

GiovanniArmillotta

* , viti CXLI-N.139 (42.777) Qyteti i Vatikanit mërkurë 20qershor 2001.

, arbresh(shqiptar) prej Palermos (Sicili, Itali) dom

, Tivar.

Marrë prej, e

Prej italishtesdhe

L'Osservatore Romano

prof Zef ChiaramonteAlbert

Jakaj

Zgjodhi Cuf Lika, Ulqin

Emigrimi i shqiptarëve - Arbëreshët në Itali*Histori që filloi në gjysmën e shekullit XV

11Personalitet24/2007

Shkruan

U mbushën tetë vite nga ndarja emungesa fizike e famullitarit të Trieshit,meshtarit të denjë të Malësisë, teologutmendjemprehtë, njeriut shpirtmadh efisnik, folkloristit të zellshëm, studiuesittë thesarit popullor nga trevat shqiptareKrajë e Malësi, bashkëpunëtoritshumëvjeçar të Institutit Albanologjik tëPrishtinës-Pater Zef Jankajt.U lind në Ljare të Krajës, më 27 mars1927, nga babai Pali e nëna Tone e lindurJankaj. Në pagëzim merr emrin Fran.Shkollën fillore e kreu në vendlindje.Gjimnazin klasik në Badi e Dubrovnik,kurse provimin e pjekurisë në Split. Nëvitin 1948 hynë në noviciat në Koshlunduke veshur zhgunin e françeskanit dhemerr emrin rregulltar Zef.Studimet e larta filozofike dhe teologjike

i mbaroi ne Fakultetin Teologjik tëDubrovnikut. Meshën e parë e celebroi nëvendlindje Ljare të Krajës. Ishte anëtar iprovincës Françeskane të Shën Jero-nimit, ku kryen shërbimin e françeskanit,fillimisht në Dubrovnik, pastaj nëTrebinje, Peleshac, Lloshinj, Cres eKërkë.Në dioçezën e Tivarit vjen ne vitin 1962,ku me dekretin e arqipeshkvitAleksandërTokiq emërohet famullitar në Triesh tëMalësisë së Madhe.Shëmbëlltyra e famullitarit të Trieshit, ku

shërbeu afro 37 vjet, ukrijua pa ndjerë lodhje asdëshpërim gjatë gjithë jetëssë veprimtarisë së tij përplotpengesa e shtrëngesa, si ngakushtet e pavolitshme jetë-sore në një zonë të thellë, tëlënë mbas dore, në krahët eBjeshkëve të Malësisë, siçishte atëherë, kur erdhi tëshërbejë, Trieshi i Malësisësë Mbishkodrës; ai ishtembi njëzet vjet larg qytetit ecivilizimit, larg begative eluksit më modest; ai ikalonte në këmbë nëntëfshatrat e Trieshit e po ashtuedhe të Kojës, kur paraqitejnevoja e detyrimi i shërbi-mit të meshtarit gjatë katërstinëve të motmotit nëkushte të ndryshme klima-tike. Patër Zefi i qëndroibesnik Zotit, Urdhërit ethirrjes, në skamje, herë iushqyer e herë jo, pa nxemjetë rëndomtë i shoqëruar medridhjet e acarit të ashpër

dhe me dritën e kandilit vajguror, kur kjozonë e Malësisë akoma nuk ishte eelektrifikuar. Në këto kushte e rrethana ukrijua figura dhe portreti i meshtarit tëTrieshit-Patër Zefit.Atë Zefi jo vetëm se ishte françeskan idevotshëm, por ai ishte edhe edukator ekëshillëdhënës jo vetëm në shtëpinë eZotit gjatë celebrimit të meshës shenjtë,por kudo: në rrugë, në tubime, në kremtete rastit, në gazmende, në ndenja të mbasdarkës në gëzime e ngushëllime.Krahas famullisë së Trieshit, për 15 vjetështë edhe administrator i famullisë sëKojës, kurse nga viti 1975-1978 ështëkapelan i motrave të shërbëtoreve tëKrishtit të vogël në Porgoricë. Në Misionështë disa herë këshilltar, kurse nëdioçezë anëtar i këshillit prezbiterial.I frymëzuar nga rinia e hershme me

figurat madhore të klerit katolik: Fishtës,Gjeçovit, Harapit, Kurtit, Prenushit,Palajt, Shllakut .., bashkë me plejadën tësivllezërve, bashkëkohas të tij: P.Vincenc Malaj, Dom Simon Filipaj, PaterKolë Berishaj... intensivisht merret mevjeljen dhe studimin e folklorit shqiptar.Në vitet e shtatëdhjeta bëhet bashkë-punëtor i rregullt i Institutit Albanologjiktë Prishtinës - Dega për folklor. Ai ështënjëri nga bashkëpunëtorët më tëpasionuar e më aktiv në mbledhjen ekrijimtarisë gojore ndër malësitë eLjarës, Shestanit, Krajës, Trieshit, Hotit,Grudës e Kojës. Me përkrahjen dheudhëzimet e njëpasnjëshme të doajenit,studiuesit e folkloristit dhe njërit prejthemeluesve të Institutit Albanologjik tëPrishtinës Anton Çettës, Atë Zefi bëhetmbledhës e studiues i rrallë i folklorit.Shumë punime shkencore na ka lënë tëbotuara në “Gjurmime albanologjike“,por edhe në dorëshkrim të cilat materiale,siç shpresojmë, së shpejti do tëpërmblidhen në një publikim të veçantë.Andaj, në rreshtin e mbledhësve dhe tëstudiuesve të folklorit shqiptar vend tëartë zënë edhe puna shkencore e PatërZefit.Së fundi theksojmë se Atë Zefi ështëmeshtari i parë që celebroi MeshënShenjte në gjuhën shqipe (në gjuhën epopullit) pas Koncilit të dytë të Vatikanit.Ndërroi jetë me 15 gusht 1999.I paharrueshëm mbetet kontributikombëtar e fetar i Patër Zefit.

Zef Gjuravçaj

Shëmbëlltyrë e famullitarit të Trieshit,ku shërbeu afro 37 vite, u krijua meguxim kristjan e devotshmëri tëfrançeskanit.Ndër mbledhës dhe studiues tëfolklorit shqiptar, vend të art zen edhepuna shkencore e patër Zefit.Patër Zefi është meshtari i parë qëmbajti meshën shenjte në gjuhënshqipe mbas vendimit të Koncilit tëDytë të Vatikanit.

Zgjodhi Dr Lukë Gjokaj, Tuz

Me rastin e 80 vjetorit të lindjes

Patër Zef Jankaj

Fran Jankaj student,si meshtar merr emrin patër Zef

Patër Zef Jankaj1927 - 1999

12 Manifestim 24/2007

"Pranvera në Anë të Malit ”2007Shkruan Gazmend Kovaçi

Shoqata "Ora" organizoi nga data 16-20maj, për të katërtin vit me radhë,manifestimin e madh "Pranvera në Anëtë Malit 2007". Manifestimi u hap të

mërkurën në darkë, në stadiumin eShasit, pranë kështjellës së lashtë ilire,me ciklin "Ana e Malit në vite", ku u bëprezantimi i piktorëve nga Ana e Malit:Agron Ujkashi, Jozo Koçoviqi, LirjetaAvdiu dhe Liridon Mustafa. Më pasmbrëmja vazhdoi me shfaqjen teatrale"Apologjia e vërtetë e Sokratit", erealizuar nga trupa e Teatrit KombëtarShqiptar, me aktorin e mirënjohur,Mirush Kabashi, fitues i disa çmimevek o m b ë t a r e e n d ë r k o m b ë t a r e .Ekspozita e piktorëve të rinj anamalasngjalli interesim dhe ia shtoi bukurinëdhe seriozitetin ambientit. Të gjithapikturat u vlerësuan lart dhe shumicae tyre paraqiten motive të Anës sëMalit, si dhe motive të tjera të lira tërealizuara bukur.Manifestimi i sivjetshëm solli një tëre të madhe, që ishte shfaqja e teatritpër herë të parë në ambient të hapurnë Anë të Malit nga një trupëprestigjioze, siç është TeatriKombëtar Shqiptar dhe aktoriMirush Kabashi. Kjo ishte edhep j e s a m ë e n d r i t s h m e emanifestimeve të deritashme,ngjarje më e rëndësishme kulturoreqë njohim ne prej historisë sëAnës sëMalit dhe një rikthim i kulturës sëmadhe që ekzistonte në qytetin embretërve të mëdhenj ilirë të Shasit.Kënaqësia dhe duartrokitjet qëauditori anamalas i dhuroi kësaj

shfaqjeje tregonte për një emancipimdhe traditë të krijuar me vite në Anë tëMalit për artin në përgjithësi dhe teatrinnë veçanti. Në fund të shfaqjes, i gjithëpubliku u ngrit në këmbë dukeduartrokitur pa pushim dhe duke i

krijuar me të vërtetë emocione edhevetë aktorit kryesor, Mirush Kabashit, icili pas shfaqjes deklaroi se ndihej ientuziazmuar me auditorin, që evlerësoi aq lart.Gjatë koktejit që u dha pas shfaqjes,njerëzit prisnin në radhë për të bërë fotome Sokratin e rikthyer me aq modestidhe art nga i madhi Mirush Kabashi.Auditori në një numër prej 500 vetash emirëpriti këtë shfaqje duke bërë qësuksesi i saj të marrë përmasën e duhurqë kërkonte vetë shfaqja. Me këtë udëshmua kultura e madhe intelektuale e

kësaj treve dhe të gjithë të ftuarit tjerëqë ishin në këtë auditor u fascinuan mesuksesin e shfaqjes, bukurinë eambientit, skenës dhe publikun.Shoqata "Ora" me promovimin e teatrittë mirëfilltë në Anë të Malit hapi njëvizion të ri dhe një perspektivë të re përgjithë këtë trevë. Kjo traditë tanimë ebërë realitet do të vazhdojë të sjellëvlera dhe kulturë në të ardhmen, ku nëskenën verore të Shasit do të ngjiten ngambarë bota shqiptare e më gjerë çdopranverë trupat e teatrit, baletit klasik emodern, muzikës klasike dhe tenorëve.Një pjesë mjaft e rëndësishme emanifestimit të sivjetshëm ishte dita esportit, që filloi me garën e vrapimit, nënjë distancë prej rreth 3000 metrash,duke filluar nga Shkolla e Krythës ederi në qendër të Katërkollës. Në tëmorën pjesë më shumë se 40pjesëmarrës prej të gjitha moshave. Mëpas në ambientet te Restorant "Shasi" umbajt turneu në volejboll si dhe turneunë shah.Dita e tretë dhe qendrore e manifestimitu mbajt të dielën pasdite në stadiumin eShasit. Rreth 3000 pjesëmarrës uargëtuan me programin e begatë mekëngë të vendit dhe shoqërive kulturo-artistike nga Ulqini. Nuk mungoi ashumori shkodran, që e solli sivjethumoristi Edmond Halili. Pjesë mjaft erëndësishme e kësaj dite ishte edheushqimi tradicional dhe lojëratpopullore, që e begatuan edhe më tepëratmosferën.

13Kulturë24/2007

Mirush Kabashi - Sokrati në ShasShkruan Lumnije Hoxha

Në muzgun e mbrëmjes së 16 majit, nënjë ambient të hapur në log të Shasit,qytetit të lashtë antik, përpara artda-shësve u shfaq monodrama "Apologjiae Sokratit" e interpretuar nga aktori injohur shqiptar Mirush Kabashi. Ishte emahnitshme të shikosh, të dëgjoshfilozofin Sokrat të fliste përmes artistitMirush, që përnjëherë të linte gojë-hapur, e të bënte tërë sy e veshë sikur

vërtet ishte ringjallur Sokrati. Filozofiae Tij Sokratiane e bazuar dhe e thelluarthellë në moralin njerëzor dhe shoqëror,të hapë udhë për t`i parë më mirë dhepër t`i vlerësuar më drejt gjërat ekzi-stuese... Sokrati filozof, kritik, dijetar,niset nga vetëqenia ekzistuese e njeriutpërballë shoqërisë dhe anasjelltas...Filozofia e Tij përmban në vete mos-qenien në qenien ekzistuese...?!I bindur se kujdesi për shpirtin njerëzorduhej të ishte qëllimi më i madh për

njeriun, Sokrati harxhoi shumicën ekohës së tij, duke ia kushtuar jetën dhemendimin e vet bashkëkohësve të tijathinas. Akuzat ndaj Sokratit ishin tërrejshme, pa bazë, ishin shpifje etrille....Akuzuesit shpifin: Sokrati ështëfajtor, ai humb kohën e tij duke vrojtuarmisteret e tokës e qiellit, e bënë të zezëntë bardhë e të bardhën të zezë, dhe uamëson të tjerëve këtë... Akuza absurdedhe qesharake. Megjithatë, Sokrati nëgjyq mbrohet vetë dhe është i vetë-dijshëm se do të dënohet me vdekje.Mes tjerash, Sokrati thotë: "Dëgjoni oqytetarë, këtë emër të mirë nuk e kamfituar nga asgjë tjetër, veç nga dija. Ponga cila dije vallë? Jo nga ajo që ështëcilësi e njeriut, sepse ajo është e vetmja

gjë që kam.... Njeriun e mirë nuk do taprekë kurrë e keqja, as gjatë jetës dhe aspas vdekjes, sepse perënditë nuk iharrojnë kurrë veprat e tij. Kjo që mëndodhi mua nuk është rastësi, gjëja mëe mirë për mua është vdekja, kështu doçlirohem njëherë e mirë nga të gjithaandrallat e kësaj bote... Po tashmë kaardhur koha të shkoj, unë do të vdes, judo të jetoni, çdonjëri prej nesh shkondrejt fatit më të mirë, të cilin askush prejnesh s`e di, veç Perëndisë....

Meritë të veçantë për këtë shfaqje kapadyshim shoqata "Ora" që mundësoi,organizoi me përkushtim, punoi nëmënyrë vetëmohuese për një shfaqje tëvërtetë e të arritur në nivel të lartëartistik. Kjo shoqatë bëri të pamun-durën që të krijonte kushtet e nevoj-shme e të domosdoshme që në njëambient të hapur të jepej një shfaqje esuksesshme. Jo pa qëllim organizatoripërzgjodhi "Apologjinë e Sokratit" tëinterpretuar nga aktori Mirush Kabashi,njërën ndër veprat më të realizuara e më

të suksesshme të këtij aktori, që meinterpretimin të këtij roli arriti famëedhe jashtë kufijve të shtetit amë, kuedhe ka fituar çmimin "Sfinksi i artë" -në festivalin e Kajros.Shoqata "Ora" me shfaqjen "Apologjiae Sokratit" hapi kështu manifestimintashmë tradicional (për të katërtën herëme radhë) "Pranvera në Anë të Malit".Kjo shoqatë gjithnjë e më shumë popërsoset në realizimin e mirëfilltë tëprojekteve të saj, duke shpalosur kështuvlerat e vërteta të artit, traditës ekulturës, jo vetëm të vendit por edhegjithëkombëtare.Edhe ëndrra mund të bëhet realitet! Pakkush do ta besonte se mund të reali-zohej një shfaqje e tillë në një ambienttë hapur, me aq sukses... Po ja qëmundet, kur s` mungon dëshira,vullneti, flijimi dhe qëllimi i mirë, qëjanë paraprijëse dhe favorizuese për takthyer ëndrrën në realitet...Interpretimin e shkëlqyer të aktorit,publiku artëdashës e duartrokiti gjatë.Skenografinë e kësaj shfaqjeje e bëriAgron Ujkashi - i njohur si piktor, qëtregoi përmes kësaj skenografie seështë talent i vërtetë.Ajo që është më e rëndësishme... Nëfund u vërejt se publiku u nda i kënaqurdhe entuziast, çka e shprehi me duar-trokitje frenetike dhe duke u ngritur nëkëmbë e nderoi aktorin për interpre-timin e Tij të shkëlqyeshëm. Passhfaqjes, të pranishmit patën mundësitë shikojnë ekspozitën me piktorët evendit (Agron Ujkashi, LiridonMustafa, Lirjeta Avdiu dhe JozoKoçoviq).

14 Manifestim 24/2007

Manifestimi në Krajë 2007Shkruan Ali Gjeçbritaj

Manifestimi “Në fillim të verës”Ditët e kulturës dhe të sportit në Krajëedhe kësaj here si edhe tash sa vite meradhë përfundoi me sukses. Ishte kymanifestimi jubilar (XV) i njohurtashmë edhe me emrin Festa e Krajësapo ndryshe Festa e verës në Krajë.Në këtë përvjetor jubilar, organizator ikëtij aktiviteti si gjithmonë ishteLidhja Demokratike në Mal të Zi dheBashkësia lokale Ostros. Përndryshebrenda dy ditëve u zhvilluan në këtëkuadër dy aktivitete shumë tërëndësishme kulturore.Të premten më 20 korrik në shtëpinë ekulturës në Ostros u organizua njëmbrëmje artistike në të cilën u lexuandhe u recituan krijime letrare tëautorëve kranjanë si bie fjala pjesë ngaproza e Mehmet Krajës, pastaj poezi tëIbrahim Berjashit, Hajredin Mujës, AliGjeçbritaj etj. Grupi recitues “Buzuku”që vepron me sukses pranë shkollësfillore “Gjergj Kastrioti Skënderbeu”në Ostros, nën përkujdesjen eprofesoreshës së gjuhës shqipe znj.Aishe Gjeçbritaj, recituan vargje tërilindësve tanë. Recitali “Kraja ështëvendlindja ime” ideuar dhe gërshetuarngaAli Gjeçbritaj me vargje të autorëvenga Kraja zgjoi interesim të veçantë tektë pranishmit. Për mrekulli artistët evegjël-nxënës të shkollës së Krajësinterpretuan tekste dhe vargje të

autorëve kranjanë. Recituan vargje përRuminë, Ublën e Krajës, për historinë elavdishme të këtij trualli iliro-shqiptaretj. Nga ana tjetër salla e shtëpisë sëkulturës, ku u mbajt kjo mbrëmjeartistike, ishte e dekoruar me pikturadhe grafika të piktorëve Qazim Muja,Selman Haxhimurati, Jenuz Gjeçbritajetj, si dhe me fotografi të larmishmenga manifestimet e viteve të shkuara.Po ashtu, në një kënd të sallës ishinekspozuar veprat letrare, shkencore,publicistike etj të autorëve nga Krajadhe të atyre që e kanë prejardhjen ngakjo trevë, si dhe revista periodike dheshkollore që botohen në Krajë ose qëkryeredaktorë janë kranjanë.

Dashamirët e fjalës së shkruar,adhuruesit e librit dhe të artit figurativpatën rastin që edhe për së afërmi tënjoftohen edhe të takohen me krijues tëprofileve të ndryshëm që jetojnë nëKrajë dhe jashtë saj.Nderuan me pjesëmarrjen e tyrepersonalitete të artit, letërsisë,shkencës, jetës politiko-shoqërore etj.Po përmendim më këtë rast Dr. prof.Simë Gjon Dobrecin, dermatolog dhekryeredaktor i revistës “Buzuku”,Mehmet Bardhin, kryetar i LDnëMZ-sëdhe deputet i kësaj partie nëparlamentin e Malit të Zi, mr. IsmailDodën , s tud jues dhe akt iv i s tshumëvjeçar në Krajë, IbrahimBerjashin, poet dhe gazetar, MarkJunkun, intelegtual nga familja Junkajtë Dobrecit të Ljarës për ndryshefamilje e kontesh shqiptare, MuharremHardollin, përfaqësues i diasporësshqiptare nga SHBA-të etj. Të gjithëkëta personalitete në fjalët e tyre mekëtë rast folën për rëndësinë eorganizimeve të këtilla në Krajë nëmënyrë që të ruhet sado pak ajo që këtëtrevë shqiptare e ka mbajtur gjallë meshekuj. Njëherit falënderuan edheorganizatorin e kësaj mbrëmje tëmrekullueshme.Po në këtë natë në një ambient të hapurdhe të këndshëm, në tarracën e motelit“Rumia” u mbajt mbrëmje rinore, ku tërinjtë deri në orët e vona të natës uargëtuan nën tingujt e muzikës së bukurshqipe. Për këtë u kujdesen këngëtarë tërinj nga Kraja dhe Malësia.Të shtunën me 21 korrik në vendin e

Fot

oR

OZ

AFA

15Manifestim24/2007

quajtur Gështenjat e Sylashajve u mbajtmanifestimi qendror i njohur simanifestim gjithëpopullor. Kymanifestim gjegjësisht kjo ditë ështëvazhdim i festës së Krajës që përkon medaljen e Kranjanëve në majën e Rumisëdhe me tubimin popullor që dikur motikranjanët festonin të korrat. Bile përkëtë flet edhe Straboni, ku thotë seRumianët (fjala është për Kranjanët)festojnë festën e verës-festën e tëkorrave. Në këtë tubim popullormadhështor lirisht mund të themi seishim të pranishëm mijëra manifestuesedhe përkundër kohës së nxehtë meshumë vapë.Në hapje të manifestimit përshëndetëndhe folën Ali Gjeçbritaj, kryetar iDegës së Krajës të LDnëMZ-së,Mehmet Bardhi, kryetar i LDnëMZ-sëdhe deputet i kësaj partie si dhe ngadiaspora Muharrem Hardolli.Në programin e përgatitur enkas përkëtë ditë u përkujdesën më këngët e tyrekëngëtarë nga trojet shqiptare si Kraja,Ulqini, Malësia, Shkodra, Kosova etj.Për kënaqësinë e manifestuesve tëshumtë që kishin ardhur jo vetëm ngaKraja por edhe nga Ulqini, Tivari,Malësia, Shqipëria, Kosova etj, si dheshumë bashkëvendës nga diaspora qëpushimet verore po i kalojnë nëvendlindje, këngët e kënduara ngakëngëtarët Mukadese Çanga, MyzaferKoliqi, Vesel Pelinku, Meda, AmandaUjkaj, Toni Ujkaj etj e bënëmanifestimin shumë të këndshëm.Instrumentisti nga Malësia ShtjefënUjkaj i dha shkëlqim të veçantëmanifestimit të sivjemë në Krajë.Meloditë burimore të ekzekutuar nga

ky mjeshtër i vërtetë i melodisëburimore ishte një risi në këtë ditë tëbukur korriku në Krajë.Për të qenë manifestimi edhe më ikëndshëm dhe më gazmor upërkujdesën humoristët shkodranë tëgrupit humoristik “Thumbi” si dhehumoristë të tjerë nga ky qytet.Edhe pse dita ishte e nxehtë me një vapëtë madhe, kënga dhe vallja nuk u ndalënderi në orët e mbasditës.Edhe kësaj here organizatori nuk patimundësi të organizoj daljen ebjeshkatarëve në majën e Rumisë përarsye tashmë të njohura. Për këtë nëfillim të manifestimit folën deputetiMehmet Bardhi i cili edhe nga kymanifestim kërkoi që sa më parë tëlirohet maja e bjeshkës nga objekti imetaltë i kishës siç u shpreh ai'pravosllave serbe', si dheAli Gjeçbritaji cili tha se kërkojmë menjëherë ngaQeveria e Malit të Zi që të marr masa

konkrete lidhur me pengimin e të gjithëatyre që me dhunë uzurpojnëmonumentet e kulturës, kultit si dhepronat e të tjerëve. Në të njëjtën kohëedhe u organizua mbledhje enënshkrimeve (për të dytën herë), njëgjë e tillë u bë edhe në vitin e shkuar, përmënjanimin e kishës së metaltë prejRumisë. Përshëndeti në emrin emërgimtarëve Muharrem Hardolli.Edhe këtë herë për të gji thëmanifestuesit organizatori shtroiushqim tradicional petulla me mjaltëdhe me djathë vendi si dhe ushqimetjera të kohës.Sponsor kryesor të manifestimit tësivjemë ishte Komuna e Tivarit, LDnëMZ-ja. Poashtu ndihmuan këtë manifestimafaristë nga Ulqini, Kraja, Tivari si dheshumë të tjerë.Sa i përket pjesës sportive tëmanifestimit të sivjemë lirisht mund tëthuhet se edhe ky u realizua në tërësisipas planit të hartuar më parë. Kështuqë me 14 korrik përfundoi liga e Krajësnë futboll të vogël ku vendin e parë zuriekipi i Martiqit, ndërsa të dytin ai iArbneshit.Sipas fjelëve të kryetarit të këshillitorganizat iv z. Naser Perashi tmanifestimi i sivjemë u përmbyll mesukses. Ajo që u planifikua u realizuapothuaj në tërësi, përfundoi ai

Fot

oR

OZ

AFA

Korrigjim

Pata e pjekun fletZefi Gjonit

Lucit Nojs Luks Pjetrit Luk-Prenk-Pema Kovaçi

Në BUZUKUN 23/2007, faqe 21, nëartikullin , mungonemri i treguesit të meseles:

.

Fot

oR

OZ

AFA

16 Përvjetor 24/2007

Malësorët e Malësisë së Madhe përkujtuan ditën kur i thanë jo hakmarrjes

Besëlidhja e Malësisë - 37-vjetori

Shkruan Gjekë Gjonaj

Qytetarët e Malësisë në lokalet e QendrësInformative-Kulturore “Malësia” në Tuzsolemnisht shënuan 28 Qershorin - ditën

kur malësorët para 37 vjetësh sollënvendimin historik për ndalimin e gjakmarr-jes në këtë trevë, tashmë të njohur në historisi Besëlidhja e Malësisë, e cila pati jehonë tëmadhe në të gjitha trevat shqiptare dhe uvlerësua si njëri prej vendimeve më tërëndësishme të kohës. Në këtë akademisolemne në të cilën u përkujtua shembullicivilizues i burrave të Malësisë të vitit 1970,kur në Tuz i shtrinë dorën dhe i dhanë besënnjëri-tjetrit se njëherë e përgjithmonë do tëç'rrënjosin dukurinë e gjakmarrjes në këtëtrevë, organizuar nga SHKA ”Gruda”,përveç qytetarëve të Malësisë ishin tëpranishëm edhe shumë personalitete tëshquara nga jeta publike, politike, kulturoredhe fetare nga treva të ndryshme shqiptarenë Mal të Zi, por edhe mysafirë të tjerëjashtë shtetit. Diskutuesit me këtë rast, dukee vlerësuar lartë rëndësinë dhe rolin eBesëlidhjes së Malësisë, përkujtuan dhefalënderuan me gjithë zemër të gjithë ataburra të urtë e vizionarë që ia arritën kësajmarrëveshje e cila i parapriu edhe Lëvizjes

së pajtimit të gjaqeve në Kosovë në fillim tëviteve 90-të, kur u pajtuan shumë familjeshqiptare dhe u liruan mijëra shqiptarë tëpafajshëm, madje edhe fëmijë nga burgushtëpiak. Kryetari i SHKA “ Gruda” mr.

Rrok Gjolaj, në fjalën e tij tërastit, tha se njerëzit e mirëpara 30 vitesh në Malësi efilluan këtë nismë me tëvetmin qëllim që të ndalinhakmarrjen, këtë plagëtepër shqetësuese dhe mepasoja tepër të rënda jovetëm për malësorët, poredhe për të gjithë shqip-tarët. “Në Malësi ka pasurshumë vrasje dhe gjakma-rrje. Mirëpo, njerëzit evullnetit të mirë, duke i parëdhe përjetuar pasojat erënda të kësaj plage të ma-dhe e cila prekte shumëfamilje shqiptare, filluanaksionin për të ndaluar

gjakmarrjen. Burrat trima e të urtë,përfaqësues nga të gjitha pjesët e Malësisësë bashku me klerikët enderur të dy besimeve,më 28 qershor 1970 nëTuz dhanë besën , duke ithënë Jo hakmarrjes, ecila po respektohet edhesot pas 37 vitesh.Gjakmarrja prej sheku-jsh ka qenë një plagë ehapur që kullonte gjak tëpastër shqiptarësh pa faj.Ka qenë pikërisht gjak-marrja ajo që këpuste papushim filiza të njomëende pa shijuar mirëëndrrat e jetës, që ndantenë mes jetën e njëfamiljeje, që “prodhon-te” familje të mëdhajetimësh, fëmijët që kurrë nuk e njohënbabën e tyre, që kurrë nuk patën fatin t'i

përkëdhel apo puth njeriu ishtrenjtë i tyre - babai.Gjithashtu qindra femrashqiptare visheshin në të zijo vetëm figurativisht, pormbi të gjitha shpirtërisht,pasi duke ju vrarë burri i ri uvritej dashuria dhe ëndrra,me të cilët kishin lidhë jetën,në besë të Zotit, por edhe nëbesë të robit (familje-ve).Gjakmarrja kishte për-masa të mëdha kur shuhe-shin edhe familje të tëra. Pogjaku kërkohej jo vetëm nështëpi, por edhe në të afërm,fis e bajrak. Mjerimi që

shkaktonte gjakmarrja bënte që tëpikëlloheshin burrat e urtë e trima të trojevetona, por mjerisht kjo shpesh i gëzontearmiqtë tanë që në atë mënyrë naparaqitshin si njerëz të egjër, të paqytetëruare të pakulturuar, pra si racë e komb që nukdimë të vetëqeveriseshin. Por, historia jonëna mëson se megjithëse kemi qenë popullshpesh në zgrip të mbijetesës, në momentetë caktuara kemi ditur të bashkohemi e tëmarrim vendime të mëdha të cilat na kanëndihmuar të jemi bashkë në rrugën tonë tëqëndresës, lirisë dhe të ruajtjes të identitetittonë që e trashëguam në shekuj. Kjo vepërmadhore e organizuar nga burrat më të mirëtë Malësisë dhe drejtuesit fetar që shërbeninatëherë në Malësi: si Gjergj Daku Gjokaj,patër Gjergji Marstjepaj, imam RexhepLika, Liko Mani Çunmulaj, Gjokë PrëtashiUlaj, Nikollë Luca Gjonaj, Brahim DemaDreshaj, Nikollë Gali Lekoçaj, Selim TahiriFërluçkaj, Viktor Luca Perkaj, Mark TomaMargilaj, patër Kola Berishaj, Marash DokëLani Dedvukaj, Nikë Soka Dushaj, NikollëZefi Ivezaj, Mark Gjeti Gjokaj, Beqir AliaAkshabanaj, Lucë Doka Lucaj, Bajram

Rrustemi Kajoshaj, Nua Ujka Vulaj, GjonUci Berishaj, Demush Sadiku Gjokaj, SulBrahimi Krniq, Nua Vuksani Junçaj, RrokPjetri Gojçaj, Marash Kola Vulaj etj.por kapasur edhe figura madhore që e kanëpërkrahur dhe ndihmuar si Anton Çetta etj,pati jehonë në të gjitha trevat shqiptare”, thaGjolaj, duke shtruar se kësaj ngjarjejehistorike i kanë paraprirë dy kuvende më 24maj dhe 7 qershor ku është diskutuar meguxim e urti për plagën e rëndë tëhakmarrjes dhe janë bërë përgatitjet eduhura që më 28 qershor të sillet një vendimhistorik.“Në Kuvend dhanë fjalën të gjithëpërfaqësuesit e bajraqeve dhe shumë të tjerëtë, cilët atë ditë sillnin mendimin e popullitorganizuar fis për fis e shtëpi për shtëpi. Tëgjitha ishin mendime të matura, të urta e të

17Manifestim24/2007

Shkruan Gjekë Gjonaj

Më 1 gusht në Vuthaj të Gucisë u mbajtmanifestimi tradicional i njëmbëdhjetë me radhë“Alpet shqiptare“. Në këtë manifestim kulturor esportiv mori pjesënjë numër i madh ibanorëve të këtyreanëve, jo vetëm ngaGucia, Plava e rre-thina, por edhe ngaMalësia e Madhe eMalësia e Rozhajës,dhe nga pjesë të tjeratë Malit të Zi, si dhenga Kosova, Shqi-përia, Maqedoniadhe diaspora. Ajo qëe karakterizoi mani-festimin e sivje-tshëm gjithsesi ishteprania për herë tëparë e kryeminitsrittë Kosovës, AgimÇeku, me bashkëpunëtorët e tij, i cili në fjalën etij përshëndetëse përgëzoi organizatorin për këtëtraditë që afron dhe afirmon vlerat e kulturësshqiptare. Pjesëmarrës në këtë ngjarje të shënuarkulturore ishte edhe kryetari dhe deputeti iLidhjes Demokratike në Mal të Zi, MehmetBardhi dhe personalitete tjera politike, kulturore,sportive të trevës së Plavës e Gucisë. Nënkryetarii Lidhjes demokratike në Mal të Zi dheorganizatori i këtij manifestimi, Tahir Gjonbalajtha se qëllimi i këtij manifestimi është prezantimidhe shpalosja e trashëgimisë së pasur kulturore tëbanorëve të kësaj trevë, që me besnikëri dhefanatizëm ruajnë dhe kultivojnë traditën e tëparëve të tyre. Manifestimi i sivjetshëm u

gërshetua me program të pasur e të larmishëmkulturor-artistik e sportiv, pastaj me lojëra tradici-onale autoktone popullore të kësaj treve shqiptare.Këtyre programeve artistike u ka paraprirë SHKA“Maja e Karanfilit“, me seli në Vuthaj, me një

program të pasur me këngë, valle autoktoneshqiptare, të cilat me këtë rast u përgatitën ngakoreografët e mirënjohur shqiptar nga Shqipëria,Skender Haklaj dhe Deli Metalia nga BajramCurri. Po ashtu u prezantuan edhe shumë këngë-tarë, solistë, humoristë, recitues nga troje tëndryshme shqiptare, ndër të tjera edhe SHKA“Raqpsha“ nga Hoti. Mbresa të jashtëzakonshmelanë lojërat tradicionale popullore, si Roja ebajrakut, tërheqja e litarit, hedhja e gurit përmeskrahu, sikurse edhe lojërat sportive, ndër të cilat udallua vrapimi në njëqind metra, ndeshja finale nëfutboll të vogël në mes të ekipit të Martinajve dheVuthajve.

guximshme sepse prijësit eBesëlidhjes kishin besimin epopullit të Malësisë, prandaj edheu vendos që “Për vëllavrasje,vrasje ose për nji vepër tjetër që katë bajë me hakmarrjen, të dënohet,qitet në gjak, ndjeket, etj vetëmfajtori, kurse pjesëtarët tjerë tëfamiljes së ngushtë, ma të gjanëapo të vëllaznisë e fisit, pa marrëparasysh se në çfarë mardhënieshtë gjakut janë me fajtorin, janë tëlirë”. Këto janë fjalë monumentaletë historisë sonë që e kishin buri-min në gjakun e derdhur për lirindër shekuj, e kishin burimin nëtrimërinë dhe urtin e malësorëve tëzgjuar ndër shekuj. Mund të thu-het se këto fjalë, kjo Besë e dhënëende nuk kishin zënë vend mirë nëçdo familje të Malësisë kurshkrepi rrufeja ogurzezë për tadridhur dhe për ta shkatërruarbesën e dhënë të Malësisë. Por, jo,jo, ajo nuk ndodhi, as nuk mund tëndodhte në këtë djep të trimërisë eurtësisë ku nënat tona kishinpërkundur e edukuar trima të urtësi Nua Vuksanin Junçaj me familjee vëllazëri, i cili e vulosi për jetëBesën e dhënë të Malësisë dhehyri në historinë dhe zemrat emalësorëve si figura më e dashur,më e ndershme dhe më erespektuar e saj. Në këtë mënyrëBesëlidhja e Malësisë filloi tëjetojë dhe pati jehonë në të gjithatrojet shqiptare” tha Gjolaj.Oratorët me këtë rast, duke evlerësuar lartë rëndësinë dhe roline Besëlidhjes së Malësisë, ushprehën se për këtë vendimhistorik të Malësisë meritë kanë tëgjithë banorët e kësaj trevë. Atatheksuan se Besëlidhja e Malësisëështë produkt i vullnetit të popullittë Malësisë, i cili ka merita më tëmëdha për ndalimin e gjakmarr-jes. Patër Pashko Gojçaj theksoi seideja për ndalimin e fenomenit tëgjakmarrjes në Malësi nuk ka qenëe imponuar. Përkundrazi Besëli-dhja e Malësisë u realizua falëndërgjegjësimit dhe vetëdijësimittë qytetarëve të Malësisë”, theksoiGojçaj. Në këtë përvjetor kujtimete tyre evokuan edhe disa pjesë-marrës të drejtpërdrejtë të kësajngjarje të shënuar historike përMalësi e cila ndodhi para 37vjetësh. Për nder të kësaj date udha një program kulturo-artistikpërgatitur nga disa SHKA ngaMalësia.

Alpet shqiptare 2007- manifestim në Vuthaj

18 Manifestim 24/2007

Shkruan Gjekë Gjonaj

Shoqata e ullishtarëve të Ulqinit dhe shoqatapër kthimin dhe mbrojtjen e pronës privatetë këtij qyteti, më 9 gusht 2007, gjatë takimitnë Ulqin, kërkuan nga Qeveria e Malit të Zikthimin e ullishtës pronarëve të mëparshëmdhe ftoi të gjithë qytetarët, strukturat poli-tike dhe civile të Ulqinit që me nënshkrimete tyre të përkrahin kthimin e pronave.Kryetari i shoqatës së ullishtarëve të Ulqinit,

Xhaudet Cakuli theksoi se për këtë nismëkanë mbështetjen e shumicës së OJQ-ve tëUlqinit dhe të qyteteve tjera në Mal të Zi dherikujtoi se aktivistët e dy shoqatave të për-mendura veç i kanë mbledhur 1000 nënsh-krime. Sipas Cakulit pronat në Valdanosduhet të kthehen sepse ekziston baza ligjorenë Kushtetutë të Malit të Zi, në Ligjin përeksproprijim, Ligjin për kthimin dhekompensimin e pronave dhe në Ligjin përullishtarinë, prandaj kërkoi nga Qeveria eMalit të Zi kthimin e ullishtës (18 mijë rrënjëullinj) ullishtarëve të ligjshëm ulqinakë.“Shoqatat e përmendura kërkuan ngaQeveria e Malit të Zi të nisë procedurën eshqyrtimit të kushtetutshmërisë dheligjshmërisë së eksproprijimit të ullishtës,në mënyrë që ullishta t'u kthehet pronarëvetë mëparshëm dhe ta përcaktojë që ajo nukmund të shitet e as t'i jepet me qira personavetë tretë. Shoqatat në fjalë po ashtu kërkuanqë Qeveria të anulojë vendimet e Ministrisësë Financave me të cilat janë tjetërsuarvendimet e Komisionit për kthim dhekompensim të komunës së Ulqinit dhe tëanulojë vendimin e vet për formimin eKomisionit për përgatitjen e dokumen-tacionit të tenderit për shitjen e ullishtës sëValdanosit, tha Cakuli, duke shtuar se nëseQeveria e MZ, në afat prej 30 ditësh, nukpërfillë kërkesat e tyre, do të iniciohetaprovimi i tyre në Parlamentin e Malit të Zi.Cakuli nënvizoi se nëse shterren të gjithapërpjekjet e tyre legjitime dhe ligjore përkthimin e ullishtës ullishtarëve të mëpar-shëm shoqata do të shfrytëzojë të gjithamjetet demokratike, duke mos përjashtuar

protestat e qeta të qytetarëve, duke paralaj-mëruar se çështja e Valdanosit do të proce-dohet edhe në Gjykatën e Strazburgut. Pjesëpërbërëse e kësaj kërkese, shtoi Cakuli,është edhe Vendimi i Kuvendit Komunal tëUlqinit për kthimin e ullishtës së Valdanosit,(Fl. zyrtare RMZ Dispozitat komunalenr.18, prej 18 majit të vitit 2007), i cili uaprovua me shumicë absolute nëparlamentin lokal. Shoqata e ullishtarëve tëUlqinit dhe shoqata për kthimin dhe

mbrojtjen e pronësvlerësuan se “ulli-shta është marrëme mashtrim, mepërdorimin e mo-delit të kërcënimit,të forcës dhe të de-tyrimit, me shpik-jen e qëllimit tëndërtimit të bazësushtarake, e gjith-çka në formë tëpresionit perfekt icili është parame-nduar që nuk kamundur dhe nukka guxuar të hasënë kundërshtimin

e pronarëve të mëparshëm. Sipas shoqatavetë përmendura ullishta e Valdanosit ështëeksproprijuar për qëllim të ndërtimit tëobjektit ushtarak të karakterit të përhershëmtë ndërtimit të shpallur të bazës ushtarake,sepse objekti ushtarak nuk është ndërtuar,kurse shfrytëzuesi i eksproprijimit nësipërfaqe prej 5% të truallit te ullishtës kandërtuar kompleksin turistik. Ministria eFinancave, duke shkelur Kushtetutën dheLigjin për kthimin e pronave i ka tjetërsuarvendimet e Komisionit për kthim dhekompensim të komunës së Ulqinit, kurseGjykata administrative ka refuzuar akt-paditë e pronarëve të mëparshëm me të cilatkërkohet kthimi i ullishtës. Shfrytëzuesi ieksproprijimit ka heq dorë nga ndërtimi iobjektit ushtarak të karakterit të përher-shëm. Unioni Serbi - Mali i Zi ia ka kthyerullishtën Malit të Zi, por jo edhe komunës sëUlqinit në shfrytëzim dhe disponim.Qeveria e Malit të Zi ka vendosur dheemëruar Komisionin i cili do ta shesë pronënprivate, ndërkaq Ministria e Bujqësisë ngaeksproprijimi i vitit 1978 e deri më sot nuk eka mbrojtur ullishtën nga shkatërrimi fizik,pohuan anëtarët e shoqatës së ullishtarëvedhe të shoqatës për kthimin dhe mbrojtjen epronës private. Të shtojmë se Qeveria eMalit të Zi ka emëruar komisionin përpërpilimin e tenderit për shitjen eValdanosit, të cilin e kryeson nënkryetari iQeverisë malaziase, Vujica Lllazoviq, kursepërfaqësues i komunës së Ulqinit ështëemëruar kryetari i komunës, GëzimHajdinaga.

Ullishta e Ulqinit t'u kthehet pronarëve

Shkruan Gjekë Gjonaj

Edicioni i 20-të i Festivalit tashmëtradicional, “Skena verore - Ulqini 2007” icili organizohet nën mbështetjen e plotëfinanciare të komunës së Ulqinit u hap më31 korrik dhe zgjati deri më 25 gusht. Kyfestival jubilar është mbajtur në ambientinmagjik të Muzeut të Qytetit në skenën e renë Kalanë mijëvjeçare të Ulqinit. Në këtëfestival morën pjesë grupe teatrore eansamble kulturo-artistike nga Mali i Zi,Kosova, Shqipëria dhe Maqedonia. Veçkësaj, u organizuan edhe mbrëmje poetike,mbrëmje muzikore dhe ekspozita. Shfaqjete prezantuara në këtë edicion kanë qenë nëshqip dhe në gjuhën malazeze. Kryetari ikomunës së Ulqinit, Gëzim Hajdinaga thotëse ky festival për dallim nga vitet e mëpar-shme ka qenë i nivelit më të lartë artistik,pasi, siç tha ai, pjesëmarrës të këtij eveni-menti kanë qenë emra të njohur të skenës,artit, letërsisë dhe muzikës shqiptare dhemalazeze. Sipas Hajdinagës risi e këtijfestivali është ndërtimi i skenës së re epunuar enkas për këtë edicion jubilar, e cilaështë mirëpritur në radhë të parë ngabanorët e Kalasë, por njëkohësisht me pam-

jen e vet veç ka tërhequr vëmendjen e turi-stëve vendas dhe të huaj të cilët këto ditë pofrekuentojnë Kalanë e Ulqinit. Në kuadër tëFestivalit veror të Ulqinit u organizua edhemanifestimi tradicional “ Kalimerjapoetike”, organizuar nga shoqata Art Club.Në këtë edicion jubilar (i pesëmbëdhjeti meradhë), i cili u mbajt nën patronatin ekryetarit të komunës së Ulqinit, GëzimHajdinaga, u organizuan mbrëmje autorialeme shkrimtarin Ramiz Kelmendi ngaKosova dhe poetin e mirënjohur XhevahirSpahiu nga Shqipëria. Po ashtu u promovuaromani i fundit i shkrimtarit ulqinak AsllanBisha dhe u mbajtën orë letrare me poetënga hapësira mbarëshqiptare .

Skena veroreUlqini 2007

Ramiz Kelmendi

19Libër24/2007

VOREA UJKO

MUZIKË*

Dëgjoj muzikën e natësKur suvala raÇdo ngjyrë u shuaE hëna u përulMbrapa lisave.Këtu unë s'kam shtëpiDhe nuk ndihem i huaj.Në ballë do ta puthjaVashën që troket në derëDhe pyet në gjuhën timeNëse dëshiroj kafe.Ndoshta ajo mendonSe gjuhën e kam nxënëPër udhëtim nëpër botëDhe nuk e di fshehtësinëQë çelet nga gjaku.

Njeriu i hidhëruar dhe idehur si dhe fëmija, e thonë tëvërtetën.

Nuk ekziston e vërtetaabsolute.

Po, a vetëm rrena dhemashtrimi mund t'i bëjnë tëgjitha, ndërsa e vërteta asgjë?!Aështë e vërteta një “fjalëharxhuese”, të cilën e ka kapurmyku dhe i ka rënë pluhuri i harresës? Pse e vërteta këtu eka aq ngusht, pse mendimi këtu është i rrezikuar. Pse nëkëto anë fryjnë erëra kaq të forta të dhunës? Pse i vetmi kyvend është arenë luftërash dhe jetimore? Pse në këtë vendnjeriu duhet t'i përjetojë së paku dy luftëra, para se tëshkojë të pushojë në paqe?

Epërsia bën miq, ndërsa e vërteta urrejtje.

Gjysmevërteta është më e zezë se të gjitha rrenat.

E vërteta nuk është në mua as në ty, por në mes nesh.

Vetvetiu kuptohet se ekziston e vërteta, sepse ai i cilithotë se nuk ka një të vërtetë, në të vërtetë lejon që e vërtetatë ekzistojë. Me fjalë të tjera, e vërteta nuk ekziston,atëherë është e vërtetë së paku se nuk ka të vërtetë. Nëse,fundja, kjo është e vërtetë, atëherë pashmangshëm pasonse e vërteta ekziston.

Ciceroni

Protagora

Lordi Alfred Tenzeni

Toma i Akuinit

* Marrë prej Agim Qiqri, Libri i urtisë, Ulqin 2006: 99,100

ULQINI*

E zgjedhurNë vështrim të parëE stolisur për muaPër një mbrëmje vallëzimi.Nata jote një ditëDita jote një jetë!E jeta ime rrumbullakeShtrihet mbi aventurën e valëveDuke harruar gryka ankthiTë përhapura ndaj meje.Nëpër rrugët e tuaUnë gjeta rrugët e miaE shkova posi ëndërrNë shkëlqimewt e dritësNë hijet e mbrëmjes.Dëgjova këngë të fjeturaQë më çelën buzënDhe drodha valleMe hapa fëmijnijeNë një amfiteatër të pakufishëmPërballë horizonteve të papritura.Por ti je nuse apo motër?Shtëpi ku unë mora frymëTek ti do të ktehemQë ta shuaj etjen e shpresaveTa fuqizoj ndiesinë e vëllezërve.

( ,

Zgjimet e gjakut, Mote moderne, Stinate mia, Ankthe, Këngë arëreshe etj.).

Vorea Ujko u lind më 1918 nëFrasnitë të Kalabrisë dhe vdiq më 1989.I ka botuar këto vëllime me poezi:

Libri i urtisë*

* Marrë prej: Hajro Ulqinaku, Ulqin ti det, Ulqin 2007: 243, 251

Shqiptarçe Fjalë e huaj

Agravim lëndimAsistencë ndihmëAsociacion shoqatëAxhenda rendi, programiAutdor jashtë, përjashtaAvantazh përparësiBilateral i dyanshëmBinom dy emra, dyshe,

binjakBordi këshilliCelebrim festimCelula qelizë, bërthamëDënim kapital dënim kryesorDislokim ç'vendosjeDivergjent i largueshëmDominim zotërimEkskludoj përjashtojEveniment ngjarjeFraxhil i brishtë, i thyeshëmFrustroj gënjej, mashtroj

Gradë shkallëGvidë udhëzues, rrëfyes,

këshillues, udhëheqësGjeneralizim përgjithësimImpresion ndrydhje, shtypje,

përshtypje, mbresëImediat menjëherëImpotent i pafuqishëmIndor brendaInfantil fëmijërorInstant aty për atyIntervenim ndërhyrjeInvestigim hulumtim, gjurmimKompetision garëKonfirmoj vërtetojKonsensual me pëlqim të

përbashkëtKonsensus mendim i përbashkëtKonvergjent i afrueshëmKredibilitet besueshmëri

Kurim mjekim, shërimLimituar kufizuarMaksimal kryesor, më i madhiMazhorancë shumicaMediator ndërmjetësMinor i pakët, i vogëlModifikim ndryshimNominim emërimOkajsion ndodhje, ngjarjeParlament kuvendPotencia fuqi, forcëPotent i fuqishëm, i aftëPresident kryetarProsperitet mirëqenie, mirëvajtjePrezenca praniaPrezent i pranishëmPrimar parësorProdukt prodhim

Shqiptarçe Fjalë e huaj Shqiptarçe Fjalë e huaj

Përgatiti S.Gj.D

Të huajt mësojnë shqip (Jo për qeshje)

20 Krijuesit e rinj 24/2007

FËMIJËT E BOTËS*

Dritan Maraj

Mos qani, lotoni,Vuajtje mos përjetoni,Ju fëmijë në Amerikë,Evropë e Afrikë.

Duart mos i shtrini,Si fëmijë lypsarë,Por të drejtat e juaj kërkoni,Ju fëmijë krenarë.

Buzëqeshja e juaj,Le të jetojë përherë,Në Azi dhe Australi,Të lumtur qofshi kurdoherë!

IV-5

MOS SHKONI

Xhihana Gjençiqi

Mos shkoni atje rini,Mos shkoni në atë dhe,Për ju vendi është këtu,Për ju çdo gjë gjallëron këtu.

Në atë dhe ku do të shkoni,Gjuha huaj mbizotëron,Gjuha shqipe humb gjurmët,Sepse dheu s'e lejon.

Andaj mos shkoni,Ju jeni e ardhmja jonë,Ju keni qenë gjithmonë,Andaj mos shkoni.

VII-3*Marrë prej 3/2007:6(revistë e nxënësve të Shkollës fillore, Ulqin).

Fjala jonë

LIBRI

Sa bukur po tingëllonEmrin libër kur e shqiptojmëÇdoherë që në te lexojmëGjëra të reja mësojmë.

Shumë je i kushtueshëmSe na jep dituriPër shumë njerëzShoku më i mirë je.

Të mençur na bënNga errësira na largonDitë dhe natë tyNe të mbajmë në dorë.

Ju fëmijë të dashurLibrin mos e harroniSe vetëm duke lexuarDo të përparoni.

, kl. VI e reformuarEdona MujeziqiSh.F. "Gjergj Kastrioti Skëndërbeu" Ostros, Krajë

SHOQËRIA

Gjë shumë e rëndësishme në jetë është shoqëria. Secilinjeri në jetë duhet ta dijë se në vetmi nuk mund të jetojë ilumtur. Secili nga ne duhet të ketë shokun apo shoqen evet. Me shokun duhet t'i ndajmë momentet e këndshmedhe të pakëndshme. Tek shoku dhe shoqja e vërtetëduhet të kemi besim. Besa tek shqiptarët është e shenjtë,andaj edhe shoku apo shoqja e emirë kurrë nuk të pret nëbesë. Kështu thotë një fjalë e vjetër popullore e jona.Unë kam shumë shokë dhe shoqe me të cilëtshoqërohem dhe kam besim tek ata. Ndaj shokut aposhoqes së vërtetë duhet të përpiqemi që të mos bëjmëndonjë gabim sepse gabimet e tilla janë të pafalshme e

atëherë është shumë vështirë që ta kthejmë shoqërinë edikurshme. Shoqëria na duhet në jetë andaj sa më shumëduhet ta kultivojmë dhe ruajmë atë. Unë jam e lumtur qëkam shumë shokë dhe shoqe. Me ta edhe i kaloj çastetmë të bukura. Tek ne mbretëron gjithmonë besnikëria evërtetë. Dominon tek ne një shoqëri e fortë dhe evlershme. Secili nga ne do të shkojë rrugës së vet të jrtësme shpresë të madhe se shoqëria gjithmonë mes nesh dotë mbesë. Sado që të jesh i brengosur me shoqërinë evjetër ndien një gëzim dhe të kthehet buzëqeshjafëmijërore. Shoqërimi ka shumë vlerë në jetën e njeriut.

Flora Mujeziqi,Kl. VII, Sh.f. "Gjergj Kastrioti-Skëndërbeu" Ostros, Krajë

U FUNDOSËN ËNDRRAT

Medina Curoviqi, ,

(Dajës Hasanit Cukaj që humbi jetën tragjikisht në Liqenin e Shkodrës)

Sh.F. 'Gjergj Kastrioti Skënderbeu', Ostros, Krajë

Me vështirësitë e jetësDhe kthesat e kohësPa u përulur jetoveParatë me djersë fitove.

U rrite jetim pa babaSi një zog i gjorëE bleve makinënBëre dhe traktor.

I lumtur pranë motraveDhe nënës së shkretëPo them kështuSe sot s'je në jetë.

Si ndodhi kështuVetëm zoti e diAi të faliDhe të mori përsëri.

Keq hoqe në jetëPor me punë fitoveSi të gjithë të tjerëtShtëpinë e ndërtove.

Tash të shkreta mbetënPo lahen me lotVuajtja dhe pikëllimiAty mbizotëron sot.

Sa shumë vështirë ështëQë të kesh duriminSidomos nëne e shkretëQë tek ti pati shpresën.

Çdo gjë dështoiDhe u fundosMori fund harmoniaQë ishte deri sot.

Sa dëshirë do kishimTë të shihnim edhe njëherëPor kjo nuk do të ndodhëKurrë më në këtë jetë.

kl. VII

21Popullore24/2007

Mrika-Lenë shoqëja jonë*

Mrika-Lenë shoqëja jonë,hajde shoqe shkojmë për lule.Besa shoqe frigë po kam,frigë po kam e Dardhajmelin.Hajde shoqe frigë mos ki,Dardhajmeli në ushtri.Pritma shoqe se po vinj.Shkuen në të parin mal,mlodhen lulu, nji tubë lule,shkuen në të dytin mal,mlodhen lule, dy tubë lule,shkuen në tretin mal,mlodhen lule, tri tubë lule.Hajde shoqe të pushojmë,e bjesedë të bjesedojmë.Po me nodhë e Dardhajmeli,çka kishe me ba moj shoqe.Vetin-jem e mytënjesh,Dardhajmelin s'e mirrnjesh.Dardhajmeli jam e kjosha,Mrika-Lenë e të gëzosha.

Tregoi

Shënoi*Shih versionin më të gjatë në

Litka, 88 vjeçare, e veja Zefit PjetrushitLekës-Dobreci, prej Bratice, Ulqin. Të bijtë esaj, Pala dhe Anti me familje jetojnë nëBrisbane (Australi). Litka e kishte të atinshestanas, pra shqiptar, kurse nënën bullgareprej Sofjes. S. Dobreci më 17.5.2007.

BUZUKU2/2001:12.

Po kënon zogëja m'llinjë*

Po kënon zogëja m'llinjë,nën do lar-ë e nën nji d'llinjë.Qe çka thotë, kur knon e mjera,ajo thotë-e, mirë për veti,mirë për veti, keq për muo.Kush isht djalë-e pamartuo,ta nigonje fort e fort,mos ta zanje i ziu mord.Kush e ka vashën të keqe,atë në mord-e kur ta thrrasin,aj në mord-e mos të shkonje,se ka mord-e në shtëpi,gjidhë ditën morde nër sy,gjidhë natën ferra nër gji.Kush e ka vashën të mirë,atë në dazëm kur ta thrrasin,aj në dazëm mos të shkonje,se ka dazëm në shtëpi,gjidhë ditën lule nër sy,gjidhë natën molla nër gji.

Shestanasit në vend të përdorin .më

15.2.2007; si mbas legjendës, të parët e Kolës tëardhur prej Pecajve të Shkodrës në Pecaj tëShestanit Poshtë; para nja 150 vjetëve ata vijnënë Salç, kurse para nja 25 vjetëve zunë vend nëMal të Bardhë, Ulqin. Kola, i lindun më 1927në Salç, thotë: Kjo kangë isht knuo në valle tëshestanasve.*E botuar në BUZUKUN 23, 2007:21;ribotohet për arsye të gabimeve.

dh llShënoi Kola'j Luks Macit Luk-Pâlit,

Ulu mal të dale hana*

Ulu mal të dale hana,t'banje dritë për nesër-mrama,le t'na shkojnë vashat për ujë.U ulë mali, duel hana,na shkuen vashat për ujë,neshen udhëtarë në rrugë.-Nesha mirë, o udhëtarë.-Të mirë paç, o vashë e bardhë,ke testirë me na dhanë ujë?-S'kam testirë me dhanun ujë,se kam gishtat me unaza,me i hjekë me tresin-o,me i lagë me nryshken-o.-Nji të tretshin t'i paguenj,nji t'u nryshkshin t'i praruenj.Merr vasha me dhanun ujë,me nji dorë po jipte ujë,me tjetrën po shinte lotët.-Ç'ke moj vashë qi po loton?-Kam nevojë e me lotue,kam nji vlla të tretun-o,a ma kini pamun-o.-Me ta pa e nuk ta njohim.-Aj ka shenja për t'u njothtë,gjashta gishta në nji dorë.-Dje ta kena pamun-o,në mjedis t'pazarit-o,ta i ra kavallit-o.-A je ti Fasile, motër?-Unë jam, o Gjon vëlla.E t'u kapen ngryka-ngrykë,Porsi motra me vëlla,të dy plasen tue kja.Ku ra Gjoni bini thtoni,ku ra blega bini shega.

Tregoi

Shënoi*Shih versionin më të gjatë në

Litka, 88 vjeçe, e veja Zefit PjetrushitLekës-Dobreci, prej Bratice, Ulqin. Të bijtë esaj, Pala dhe Anti me familje jetojnë në Brisbane(Australi). Litka e kishte të atin shqiptarshestanas, kurse nënën bullgare prej Sofjes.

S. Dobreci më 17.5.2007.BUZUKU

4/2001:14.

Kanga e Caf Metos*

Kuj Caf Meta trim draguo,komunistët e kanë burguo,në burg n'Shkodër e kanë çuo,aty shum e kanë munuo,por nji mik i kish qilluodhe Cafit i ka kalxuo:Edhe tri ditë ke me jetuo,në zall t'Kirit kanë me t'çuo,në zall t'Kirit, n'ato mrina,ku t'pret e zeza mashina.-Ti shum mirë me ke qilluo,ronjën tjetër ke me m'çuo.Kur j'arrini ronja dytë,deshen Cafin, aj, me lidhë.Kryet me shishe ja coptojdhe mashinkën aj ja mor.Tre ka vra, dy ka varruo,bukur vetin e ka shpërblye.Çka ka burgu qi po dridhet,kuj Caf Meta nuk po lidhet.Çka ka burgu qi gjimon,kuj Caf Meta po lufton.Mos me kjajë e zaza nanë,kjajë jetimin qi t'kam lanë,amanet nanë po ta la:Kur t'vinje dita Bajramit,n'pazar t'Shkodërs djalin me m'çuo,dhe djalit me m'i kalxuo,se ku baba i ka luftuo,tre i ka vra, dy'j ka varruo,vetin mirë e ka paguo.Le ta dinje gjith mileti,se nji djalë ka lanë Caf Meti.

*Caf Meti ishte prej Muriqit, banonte në Shkodër.Shestanasit në vend të përdorin .dh ll

Këndoi

Shënoi

prej Gjuraçit,Shestani Poshtë, rrethi i Tivarit.

,shestanas, Fusha e Tivarit, më 7.3.2005.

Sima'j Gjek's Lek's,

Gjergji Lek's Macit Kol's

Afërdita (Afrodite; Venera, romakët e quajtën Venus. Vene ré Venerën; ndryshequhet edhe Afërdita ose Ylli i Dritës.), sipas legjendave antike, është perëndesha(hyjnesha) e bukurisë dhe e dashurisë, simbol i fuqisë jetëdhënëse në tokë. Thuhetqë është e bija e Cellit (latinisht Caelus; shqip Qiell), perëndisë të qiellit.Thuhet që Cezari, mbreti romak, rrjedh prej Julit (Iulus), i cili ishte i biri i Eneut,udhëheqësit të ardhacakëve prej Trojës së shkatërruar. Eneu ishte i biri i Afërditësdhe i Ankisit, mbretit të dardanëve (Assaracus, gjyshi i Ankisit po ashtu kishte qenëmbret i dardanëve). Pra, Juli (i quajtur edhe Lul, Askan) ishte nipi i Afërditës.Eneu ndërtoi qytetin Alba (Albalonga) në Itali (qytetarët albanët). Ndërkaq, Roma ungrit në rrënojat e Albës. Julët, geganët.., prijësit e albanëve, u zgjodhën senatorë tëRomës.

Fillon të ndrit qielli (Caelus), atëherë është shihet edhe Afërdita, ose Ylli iDritës, siç e quan populli këtë planet.

afër dita,

Afërdita - hyjnesha e bukurisë

22 Poezi 24/2005

Ah, mërgimi!

Kur vjen nipçja prej mërgimit,shpërthen vaji prej gëzimit.Gëzohet gjyshja, hup vetmia,gëzohet gjyshi, ndrit shtëpia.

Kur mbërrin nipçja në Malësi,çel behari në Plavë, n'Guci.Ardhja e saj, o, shumë gëzon,pleqtë në Vuthaj, o, i freskon.

Gëzohet qyshja, e puth shumë:'M'erdhi Lea, thotë, lumja unë!Qenka rritur, qenka e madhe,bukuroshe, taman VUTHJANE!'

Vrapon nipçja, qaf edhe gjyshin,ia merr dorën, ia gic gishtin.I thotë gjyshit: 'Të dua shumë!Jam jotja, s'do shkoj askund!'

Kur vjen nipçja prej mërgimit

Mos shkoDo të kalojë ligatina,me shira e vetëtimë;do të vijë edhe stiname rreze vezullimë.

Edhe pse është ftohtë,shi e borë pa pushim:këtu thërret jeta jonë,për gëzim dhe këndim.

Të rrimë pra të gjithë,asnjë mos të shkojmë,të bashkua, tok,në Malësi të jetojmë.

Me nënën me babin,me gjyshen Grishë:mos shko, o vëlla,këtu duhet të rrish!

Letra

Aty në Vuthaj, te një shtëpi,erdhi postieri, solli risi,dhe diçka prej çantës nxori:-Merre, gjysh, dërgon Arbnori!

Tregomë ç'thotë, unë nuk di,presim dritë prej jush, brez i ri.-Vijmë shpejt me babë, menënë;pasha diell, thotë, pasha hënë.

Shkruan Arbnori nga Amerika,dy lot malli t'i mbyll në letër:-Sy mos paça, m'raftë pika,po s'u ktheva n'atdhe t'vjetër.

U gëzua plaku, qeshi shtëpia:-Qitna plakë, ku është rakia!Prapë po ngjallet kjo shtëpi,me djem me vajza bukuri!('Rilindja për fëmijë' 30 qershor 1987, Prishtinë)

Pritja

Në Katund të Madh të Malësisë,afër Krojeve të Ali Pashë Gucisë,s'kalojnë netët, malli rritet,gjyshit as gjyshes nuk iu pritet.

-Kaloi vera, thanë, nisi shkolla,u poq misri, piku molla,kurrkush s'erdhi këndej hala,droja po shkojmë pa u pa'!

Bisedonin plaku me plakën,njëri-tjetrin e ngushëllonin:-Na kanë thënë se dot të vijnë,ziej darkë, gafil të mos rrimë!

Kështu kaluan net të tjera,bashkë me natën frynte era:-Shkoi plaku, thanë, shkoi vera,shkoi dhe plaka u mbyll dera.

Flaka që vezulloi në Iliri- Ernest Koliqit -

Nga flaka e zjarrit tëndQë vezulloi në IliriUnë isha një shkëndijë* .

I menduarVëzhgoje dritënQë nga shkronjat tona buronte.Flaka e mallit sa herëEdhe në ëndërr të mbulonte.

Në mëngjesZgjohesheMe lotët e djegurNë duar.

Vdiqe,Larg AtdheutMe ShkodrënNë sytë e tua.

(2005)*Autori ka qenë nxënës i mësuesve të cilët ErnestKoliqi, ministër i arsimit, në atë kohë, i dërgoi simisionarë jashtë kufijve administrativë tëShqipërisë.

Gazmend ÇitakuZgjodhi

Din Mehmeti

Shumë kam besuarnë rilindjen e kohës simee në besën time rob jam zënë

tash besëkota më rrahme kamxhik nëpër stinëe s'kam fjalë për ngushëllim

rrugës mendimet e mia i godas me grushtdhe hap plagë -plagët e ushtarit të djegurklithjeve të agimit krahthyer

e dridhemkur e përsëris atë përrallë:unë isha Aiai ishte Unë -rreze në këngë

kot them se të parët e mikëtë pyll prej ëndrrave e bënë tokë bukekotse fryma e zezë e rrënon pranverën e bardhëe emrin ma shlyene rreth meje ujqit e çarturulërijnë

SHUMË KAM BESUAR

Marrë prej: RILINDJA, 5.11.1988prof. Dr Mentor Disha, PrishtinëZgjodhi

Idriz Ulaj

Jetën e njeriut e kanë në dorë dy sundimtarë të fuqishëm: shpresa dhe friga(Lukiani,120-190).

Si njeri që është përpiqej të fitonte lavdi, një gjë shumë e ëmbël, për hir të sëcilës çdonjëri prej nesh ka rrezikuar jetën (Lukiani,120-190).

Kush e bën padrejtësinë është më fatkeq se ai që e pëson (Demokriti).Rruga që çon poshtë, çon edhe naltë (Herakliti, 535-475 para Krishtit).Vrazhdësia, tmerri dhe cinizmi sot po arrijnë përmasa që nuk do të merreshin

me mend në të kaluaren (Manuel Skorsa)Kurrë s'do të kishte diktatura, sikur mos të ishin njerëzit të frikësuar, qyqarë

të përulur (Oriana Falaçi).Idetë do të udhëheqin botën përgjithmonë e jetë.

Aforizma

Hysni Hoxha

23Të ndryshme24/2007

Ndihmuan revistën

Anton Prend PalokaDr Daut GjoniDr Reshid Rasim LlollaDuda H. PrelvukajHajro ShabaniIsmet Kallaba,Loro Markiqi,Lubo LukiqiLuigj Zadrima,Mark Lubi Gjokaj,Mifit Jakupi,Nika'j Kols Sims Gjonit-Simonaj,Nikë PalkolaNikollë BojajNikollë JunçajPalë Shtjefën Çotaj,Preçi Simës Jakut Simonit Jakut-Junku

Buzuku 24

Qofshi gjithmon

(renditja si mbas abecedës), argjendar, Ulqin

, Katërkoll, Ulqin, tash në Cansas City, USA, Kodrat, Ulqin

, Martinaj, Plavë-Guci, tash në New York, USA, AGRO-FARMA, UlqinUlqinavokat, Ulqin

, KULLOMZA com, UlqinReç, Ulqin, tash në New York, USA

Zogaj, Ulqin, tash në New York, USAAGRO-FARMA, Ulqin

Bratica, Ulqin, Kllezën, Ulqin, tash në New York, USA, Tuz-Malësia, tash në New York, USA

, Tuz-Malësia, tash në New York, USAShëngjerg, Ulqin, tash në New York, USA

, Bostane (Shtoj, Ulqin),tash n'Boston, USA. Shoqata Don Gjon Buzuku, Çikago, USA

ë faqebardhë

Fondacioni “Dom Simon Filipaj” ndihmon vendlindjenShkruan Gjekë Gjonaj

Më 15 korrik 2007, gjatë takimit në Ulqin,Përfaqësuesit e Fondacionit “Dom SimonFilipaj” me seli në Nju-Jork thanë se gjatëdy viteve të veprimtarisë së këtijasociacioni humanitar kanë ndihmuar me25.000 dollarë amerikanë studentëtshqiptarë dhe familjet në nevojë nëvendlindje. Sekretari i këtij fondacioni,Nazmir Osmani tha se ndihmat e para ikanë ndarë në dhjetor të vitit të kaluar, tëcilat do të vazhdojnë t'i ndajnë edhe sivjet3-4 herë, varësisht nga fondet egrumbulluara. “Vitin e kaluar kemindihmuar disa familje të varfra dhe pesëstudent shqiptarë të komunës së Ulqinit.Ndërkaq sivjet kemi ndihmuar 24 familjenë Komunën e Ulqinit me 5100 dollarëamerikanë. Veç këtyre ndihmave kësaj herëkemi sjellë në vendlindje 7000 dollarë. Ngakjo shumë 3300 dollarë ua kemi dedikuarfamiljeve të varfra, 2000 dollarë dom NikëUkgjinit për realizimin e dokumentaritkushtuar përkthyesit të parë të Biblës nëshqip dom Simon Filpajt , 1000 dollarë TVBoin nga Malësia, kurse 700 dollarë përbotimin e revistës shkollore “ Shkëndia”,tha Osmani. Sipas tij fondacioni këtë vit dotë vazhdojë t'u ndajë bursë studentëve më tësuksesshëm shqiptarë që nuk kanë mundësit'i ndjekin studimet e të shkollohen, ose qëjanë me buxhet të pakët familjarë. “Nemendojmë se falë këtij aktiviteti të shenjtëdo të ndihmojmë sadopak shkollimin estudentëve shqiptarë në universiteteshqiptare, sepse kjo është një fisnikëri emadhe e mërgimtarëve tanë të cilët ngabuxheti i tyre familjar ndajnë mjetefinanciare për të ndihmuar vëllezërit e tyrenë vendlindje. Po ashtu sivjet kemi

ndërmend edhe sigurimin e mjeteve përblerjen e dy automjeteve shtëpisë sëshëndetit në Ulqin”, tha Osmani. Nëpyetjen e gazetarit se a kanë ndërmendbotimin e kompletit të veprave të domSimon Filpajt, anëtari i kryesisë së këtijfondacioni Mark Shkreli u përgjigj seaktualisht nuk kanë menduar për këtë, pasiqëllimi parësor i këtij fondacioni ështëndihma e familjeve shqiptare dhestudentëve në vendlindje. “Shumë familjeshqiptare në Mal të Zi janë në gjendje tëmje rueshme ekonomike . Pë r tofatkeqësisht nuk interesohet dhe nukpërkujdeset askush, as shteti as shoqëria mëe ngushtë. Për këtë arsye ne kemi themeluarkëtë fondacion, me qëllim që t'i ndihmojmëato, sikurse edhe studentët tanë, për të cilëtmendojmë se me shkollimin e tyre do tëzbutet edhe varfëria në trevat tona etnike nëMal të Zi”, tha Shkreli. Ai me këtë rastshprehu edhe pakënaqësinë e tij dhe tëdiasporës shqiptare në Nju-Jork përstatusin e shqiptarëve në Mal të Zi.“Shqiptarët e Malit të Zi, që nga viti 1880kur Fuqitë e Mëdha, këto troje ia dhanëMalit të Zi, konsiderohen si qytetarë tëdorës së tretë. Zezakët nëAmerikë kanë mëshumë të drejta se sa shqiptarët në Mal tëZi. Këtë e dëshmon zhvillimi ekonomik itrevave ku jetojnë shqiptarët në këtërepublikë, të cilat pushteti i mëparshëm,por edhe ky i tashmi me qëllim i ka lënë dhepo i lë të pazhvilluara. Po ashtu jemi shumëtë shqetësuar edhe me torturat që policiamalazeze ka ushtruar ndaj malësorëve tëburgosur në aksionin “Fluturimi ishqiponjës”, pastaj me paralajmërimet eqeverisë malazeze për shitjen e resursevenatyrore të Ulqinit, (mos)kthimin tokavepronarëve të mëparshëm dhe ndërtimet pa

leje në Ulqin”, përfundoi Shkreli. Anëtari ikryesisë së këtij fondacioni Zef Gjokajparaqiti idenë për ndërtimin e përmendoressë heroit tonë kombëtar Gjergj Kastriotit -Skenderbeut në Ulqin. Ai beson se diaspo-ra e gatshme të finansojëkëtë projekt shumë të rëndësishëm jovetëm për qytetarët e komunës së Ulqinit,por edhe për të gjithë shqiptarëve në Mal tëZi, nëse për këtë ekziston vullneti i mirë,dëshira dhe interesimi i strukturavekompetente lokale dhe republikane.

në Amerikë është

Shestanasit thonë (2)*

A isht aj farë burrit?Aj isht demeli Stamolls.Aj isht e zeza vetit.Aj isht i pakrypë.Aj isht me men si shegaAj isht me rrebe.Aj isht nji kokërr-së-budállet.Aj isht rrébeli.Aj isht si jahudí.Aj isht si rriqën.Aj isht si t'i teket.Aj ishit sokol malesh.Aj i kâ ment n'havá.Aj i lau duert.Aj isht kryetrash.Aj isht nji kokërr demelit.Aj isht njisoj si mos me kjenë.Aj le vizë si kaçamilli.

Mblodhi Simë Gjon Dobreci*Shih frazat e botuara në BUZUKU 15/2004:23.

Më 08.08.2007, delegacioni i diasporës shqiptare në SHBA dheaktivistët e Fondacionit “Dom Simon Filipaj” në përbërje: MarkShkreli me bashkëshorten, Zef Gjokaj , Ejll Zagreda dhe NazmirOsmani, si dhe përfaqësuesit e shoqatës “Don Gjon Buzuku” prejUlqinit: Zef Llukiqi dhe Gjergj Pepgjoni, vizituan kryetarin ekomunës së Ulqinit z. Gëzim Hajdinagën dhe kryeparlamentarin z.Muhamet Nikën.Tema e takimit ishte iniciativa për lejimin e një lokacioni, sheshit,për vendosjen e përmendores së heroit kombëtar Gjergj KastriotitSkënderbeut në Ulqin. Ideja u përkrahë nga të gjithë. Kryetari iKomunës ceku që këtë iniciativë e ka nisur sa ishte në funksionin eministrit për pakica, mbas shënimit të përvjetorit të lindjes se GjergjKastriotit Skënderbeut. Edhe z. Nika e përkrahi idenë dhe shpresoise pushteti lokal do të bëjë punën e vetë në bashkëpunim me shoqatatkulturore.Nga ana e diasporës u pranua që Komuna të jetë adresa e cila do tapërshpejtojë procesin, ndërsa financimin e këtij projekti do ta kryejdiaspora shqiptare në SHBAe posaçërisht Fondacioni Filipaj.Nga ana e shoqatës “Don Gjon Buzuku” u prezantua ndihma e saj qëfalas t'i udhëheqë procedurën e aprovimit të këtij projekti kulturorme rendësi të veçantë jo vetëm për Ulqinin, por edhe për krejtkombin shqiptar. (Buzuku press)

Gjergj Kastrioti-Skënderbeuedhe në Ulqin