Research and Development Rambutan

รายงานชดโครงการวจย

วจยและพฒนาเงาะ Research and Development Rambutan

หวหนาโครงการวจย นางสาวนลวรรณ ลองกรเสถยร

Miss. Ninlawan Leeungculsatien

ป พ.ศ. 2558

2

รายงานชดโครงการวจย

วจยและพฒนาเงาะ Research and Development Rambutan

หวหนาโครงการวจย นางสาวนลวรรณ ลองกรเสถยร

Miss. Ninlawan Leeungculsatien

ป พ.ศ. 2558

3

ค าปรารภ เงาะเปนไมผลเมองรอนทมถนก าเนดในประเทศอนโดนเซย และมาเลเซย โดยทวไปเงาะเปนไมผลทเจรญเตบโตไดดในบรเวณทมความชนคอนขางสง ในอดตประเทศทผลตและสงออกรายใหญ ไดแก ไทย มาเลเซยและ อนโดนเซย ปจจบนพนทปลกในแหลงปลกเดมในภาคตะวนออกและภาคใตมแนวโนมการผลตลดลง และผลผลตออกมากระจกตวในชวงเวลาสนๆ สงผลใหราคาผลผลตตกต า และผลผลตสวนยงดอยคณภาพ ปจจบนสงออกผลผลตเงาะในรปเงาะผลสด เงาะบรรจภาชนะอดลม และเงาะสอดไสสบปะรดในน าเชอม ในป 2551-56 การสงออกเงาะผลสดและผลตภณฑมแนวโนมเพมขนจากปรมาณ 6,886 ตน เปน 12,670 ตน ขณะทการผลตเงาะมแนวโนมลดลง สาเหตหลกเนองจากราคาผลผลตตกต า เกษตรกรในภาคตะวนออกหลายรายโคนตนเงาะเพอปรบเปลยนไปปลกพชอนทดแทนทใหผลตอบแทนและคมทนมากกวา เชน ยางพารา กลวยไข และปาลมน ามน เกษตรกรรายยอยยงขาดความรความเขาใจในการผลตอยางถกตองและเหมาะสม และจากสภาพแวดลอมทแปรปรวนท าใหมการระบาดของโรคและแมลงเพมมากขน จากสถานการณในปจจบนและในอนาคต อาจกลาวไดวาแนวทางการพฒนาการท าสวนเงาะนาจะมงเนนการเพมปรมาณผลผลตคณภาพ ใหสอดคลองกบความตองการของตลาดทงภายในและตางประเทศ การเลอกพนธปลกใหเหมาะสมกบสภาพพนท และสอดคลองกบความตองการของตลาด คณะผวจยจงไดศกษาพฒนาพนธและเทคโนโลย การขยายผลเทคโนโลยการเพมประสทธภาพดานการผลตเงาะคณภาพ พฒนาเทคโนโลยการจดการหลงการเกบเกยวเงาะผลสด ศกษาการลดความชนเงาะส าหรบการสงออก และศกษาสารส าคญในเปลอกเงาะเพอสรางผลตภณฑเพมมลคาใหแกเงาะ โครงการ เพอเปนแนวทางในการผลต กระจายการผลต การเพมมลคา และแกไขปญหาเงาะการกระจกตวของเงาะในฤดกาลได เกษตรกรผสนใจและนกวชาการสามารถน าผลงานวจยนไปทดสอบและประยกตใช และพฒนาตอยอดงานวจยใหเหมาะสมทงในแหลงปลกเดมและแหลงปลกใหมใหดยงขน

นลวรรณ ลองกรเสถยร

ผชช. ดานการผลตพช หวหนาชดโครงการวจย

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%94%E0%B8%99%E0%B8%B5%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B8%A2

http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B8%A2

4

สารบญ

สารบญ หนา กตตกรรมประกาศ 5 ผวจย 6 บทน า 7 บทคดยอ 8

1. โครงการพฒนาพนธและเทคโนโลยเพอเพมประสทธภาพการผลตเงาะคณภาพ 11 2. โครงการทดสอบและขยายผลเทคโนโลยการเพมประสทธภาพดานการผลตเงาะ

คณภาพ 59

3. โครงการพฒนาเทคโนโลยการจดการหลงการเกบเกยวเงาะผลสด 66 4. โครงการศกษาสารส าคญในเปลอกเงาะเพอสรางผลตภณฑเพมมลคาใหแกเงาะ 85 5. โครงการศกษาวจยการลดความชนเงาะส าหรบการสงออก 103

บทสรปและขอเสนอแนะ 116 บรรณานกรม 118 ภาคผนวก 122

5

กตตกรรมประกาศ การทดลองนส าเรจไดดวยความกรณาอยางยงจากพนองนกวชาการเกษตร และเจาหนาทศนยวจย

พชสวนจนทบร ศนยพฒนาไมผลเศรษฐกจภาคตะวนออก ศนยวจยพชสวนเชยงราย ศนยวจยพชสวนศรสะเกษ สถาบนวจยพชสวน ส านกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 6 และศนยวจยเกษตรวศวกรรมจนทบร สถาบนวจยเกษตรวศวกรรม ทกทานทใหความชวยเหลอ ใหความรและขอเสนอแนะตลอดจนการจดบนทกขอมลงานวจย และอ านวยความสะดวกตลอดชวงเวลาการทดลอง

นลวรรณ ลองกรเสถยร

6

คณะผวจย หวหนาชคโครงการวจย นางสาวนลวรรณ ลองกรเสถยร

ต าแหนง ผชช. ดานการผลตพช และรกษาการหวหนาคณะ ผชช. สงกด ส านกผเชยวชาญ กรมวชาการเกษตร

ผรวมงาน นายทวศกด แสงอดม ต าแหนง นกวชาการเกษตรช านาญการพเศษ

สงกด สถาบนวจยวจยพชสวน นางจรรตน มพชน ต าแหนง นกวชาการเกษตรช านาญการพเศษ

สงกด ส านกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 6 นายพทธธนนทร จารวฒน ต าแหนง วศวกรการเกษตรช านาญการพเศษ

สงกด ศนยวจยเกษตรวศวกรรมจนทบร สถาบนวจยเกษตรวศวกรรม นางสาวอรวนทน ชศร ต าแหนง นกวชาการเกษตรช านาญการ

สงกด ศนยวจยพชสวนจนทบร สถาบนวจยวจยพชสวน นายส าเรง ชางประเสรฐ ต าแหนง นกวชาการเกษตรช านาญการ

สงกด ศนยวจยพชสวนจนทบร สถาบนวจยวจยพชสวน นางอภรด กอรปไพบลย ต าแหนง นกวทยาศาสตรปฏบตการ

สงกด ศนยวจยพชสวนจนทบร สถาบนวจยวจยพชสวน

7

บทน า

เงาะเปนไมผลเขตรอนมถนก าเนดในประเทศอนโดนเซย และมาเลเซย เจรญเตบโตไดดในสภาพอากาศรอนชน เปนพชพนเมองในแถบหมเกาะมาลาย สามารถปลกไดในฟลปปนสและอเมรกากลาง จากระดบน าทะเลจนถง 2,000 ฟต เหนอระดบน าทะเล (Chandle, 1964) ในประเทศไทยปลกในบรเวณภาคตะวนออกและภาคใต พนธทนยมปลกเปนการคามเพยง 3 พนธ คอ โรงเรยน สชมพ และสทอง ในชวง 5 ปทผานมา (พ.ศ. 2552-2556) ในป 2556 การผลตเงาะมแนวโนมลดลงจากพนทเพาะปลก 362,061 ไร ผลผลต 370,600 ตน ผลผลตตอไร 1,023 กโลกรม ในป 2555 เหลอพนทเพาะปลก 314,647 ไร ผลผลต 315,843 ตน ผลผลตตอไร 1,055 กโลกรม (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2555) ผลผลตสวนใหญบรโภคภายในประเทศ และประเทศเพอนบานตามแนวชายแดน คดเปนรอยละ 98.50 หลายปทผานมาเงาะประสบกบปญหาราคาผลผลตตกต าตอเนองเกอบทกป เนองจากผลผลตเงาะมากกวารอยละ 50 ออกมาพรอมๆ กนในชวงกลางฤดการผลต สงผลใหราคาผลผลตตกต าในเดอนพฤษภาคม-สงหาคม เกษตรกรหลายรายไดตดโคนตนเงาะเพอปรบเปลยนไปปลกพชอนทดแทน เชน ยางพารา กลวยไข และปาลมน ามน สงผลใหพนทใหผลผลตในจงหวดจนทบรลดลงรอยละ 5.03 จงหวดตราด ระยอง และชลบร ลดลงรอยละ 7.06, 5.35 และ 5.31 ตามล าดบ (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2555) ดงนนการพฒนาพนธและเทคโนโลยการผลตเพอเพมปรมาณผลผลตคณภาพ และการกระจายชวงการผลตในชวงตนฤดการผลตในแหลงปลกเดม การคดเลอกพนธปลกใหเหมาะสมกบสภาพพนทและสอดคลองกบความตองการของตลาดและผบรโภค โดยการรวบรวมพนธเงาะพนเมอง ศกษาลกษณะประจ าพนธ และคดเลอกตนทมลกษณะทดมาผสมขามพนธเพอการสรางลกผสมใหม และการคดเลอกพนธลกผสมเดมทมศกยภาพทสามารถใหผลผลตในชวงตนฤดการผลต รวมทงการพฒนาเทคโนโลยการผลตเพอชกน าการออกดอกและตดผลในชวงตนฤดการหรอลาฤดการผลต เพอกระจายชวงการผลตและลดปญหาผลผลตกระจกตวในชวงกลางฤดการผลต ซงสงผลใหราคาผลผลตตกต าในแหลงปลกเดม และการกระจายการผลตไปสแหลงปลกใหมทมศกยภาพในภาคเหนอ อ.เชยงแสน อ.เชยงของ จ.เชยงราย และ อ.ฝาง จ.เช ยง ใหม สามารถเกบ เก ยวผลผลต ได ในช ว งปลายเดอนกรกฎาคม–ส งหาคม และในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จ.ศรสะเกษ (อ.กนทรลกษณ อ.ขนหาร อ.ศรรตนะ) สามารถเกบเกยวผลผลตไดในชวงปลายเดอนพฤษภาคมหลงจากชวง peak ของเงาะในภาคตะวนออก ดงนนการกระจายแหลงปลกเงาะไปยงแหลงปลกใหมทมศกยภาพ จงเปนแนวทางหนงในการแกไขปญหาการกระจกตวของเงาะในภาคตะวนออก ปจจบนมการสงออกเงาะผลสดไปประเทศจนโดยทางเรอไป ซง ใชเวลาในการเดนทาง 7-10 วน และเมอน าผลผลตสดออกจากหองควบคมอณหภมสามารถวางจ าหนายผลผลตสดไดในตลาดทองถนอยางนอย 3 วน ปญหาการสงออกเงาะทส าคญคอการเสอมสภาพงายและมอายการวางจ าหนายสน โดยเฉลยเพยง 5-6 วน กอนเสอมสภาพลง โดยกรณตลาดเปาหมายของสนคาทไกลออกไปการสงออกทางเรอใชเวลายาวนาน ซงสงผลกระทบถงความสดของเงาะ จงมความจ าเปนตองท าการศกษาเทคโนโลยใหมๆ และวธการจดการหลงการเกบเกยวทมประสทธภาพเขามาชวยเพอยดอายการวางจ าหนายเงาะ สวนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ มเสนทางคมนาคมทางบกทสามารถเชอมไปประเทศจน ซงจะสะดวก



8

รวดเรวและเปนชองทางการสงออกผลไมของไทยทมศกยภาพชองทางหนง แตอยางไรกตามในระบบการผลตปจจบนควรค านงถงการเพมประสทธภาพการผลตเพอเพมปรมาณผลผลตทมคณภาพ และลดตนทนการผลตรวมดวย มการบรหารจดการสวนอยางด มการควบคมทรงพมทเหมาะสม เพอสะดวกในการเกบเกยวและดแลรกษา มการจดการธาตอาหารและน าอยางมประสทธภาพ เพอใหไดผลผลตคณภาพ

บทคดยอ

การศกษาลกษณะประจ าพนธของเงาะ 14 พนธ ศกษาทงลกษณะทางปรมาณและคณภาพ พบวา ลกษณะรปรางใบของเงาะทกพนธเปนแบบ Elliptic สวนปลายใบเปนแบบ Acuminate และ Acute ฐานใบเปนแบบ Cuneate และ Acute ลกษณะทรงผลแบบ Globose Ovoid และ Oblong สผวผลอยในกลมสเหลองสม และสสม สวนลกษณะสขนอยในกลมสแดงชมพ ยกเวน พนธน าตาลกรวดทมผวผลสเหลอง ลกษณะเมลดเปน Obovoid และ Obovoid elongate การทดสอบพนธเงาะในภาคเหนอ จ.เชยงราย พบวา เงาะพนธสทองมอตราการเจรญเตบโตสงสด รองมาคอ พนธโรงเรยน และแดงจนทบร สวนพนธพลว3 มอตราการเจรญเตบโตทเพมขนเฉลยต าสด เรมออกดอกครงแรกหลงปลก 4 ป การใชสารเมบควอทคลอไรด เอทธฟอน และพาโคลบวทราโซล ปายทกงหลกของเงาะในชวงกอนการออกดอก 2 เดอน มผลในการควบคมการออกดอกของเงาะเพยงเลกนอย ออกดอกกอนกรรมวธทไมปายสาร 4-8 วน โดยเปอรเซนตการออกดอก ผลผลต และคณภาพผลของทกกรรมวธไมมความแตกตางกน การจดการชอและการตดแตงชอผลใหเหลอ 8 ผล/ชอ ใหผลเงาะทมน าหนกมากทสด มจ านวนผล 25 ผล/กโลกรม จดอยในขนาดท 1 การตดแตงกงแบบหนกและควบคมความสงตน 3 เมตร ตนเงาะสามารถแทงชอดอกไดเรว และมปรมาณผลผลตเทากบ 124.0 กก./ตน และการตดแตงกงทความสง 3 เมตร ใหผลผลตสงสด 117.20 กโลกรม/ตน เปนผลผลตชนพเศษ ชนหนง และชนสอง

การใชระบบ Cold-Chain โดยวธ Pre–Cooling รวมกบสารเพมประสทธภาพ การเคลอบผวเงาะดวย palm oil และ Carboxymethyl Cellulose (CMC) ท าใหสามารถยดอายเงาะใหมคณภาพไดประมาณ 12 วนซงคณภาพยงเปนทยอมรบของผบรโภค แตทงนผลการทดลองทไดจะตองมการพฒนาเพมเตมใหเกดความสมบรณยงขน การศกษาวธจดการและระยะเวลาในการลดความชนเงาะทเหมาะสมในโรงคดบรรจส าหรบสงออก เพอชวยเพมประสทธภาพในการลดความชน โดยผลผลตเงาะไมเสยคณภาพ การลดความชนเงาะดวยวธการปนเหวยงสามารถน ามาทดแทนการลดความชนดวยวธการเดม สามารถลดระยะเวลาในการลดความชนเงาะไดมากกวา 50 เปอรเซนต โดยคณภาพเงาะหลงการลดความชนไมแตกตางจากวธการเดม มอายการเกบรกษาระหวางการขนสงสผบรโภคและวางจ าหนายได 22 วน ทอณหภม 15 องศาเซลเซยส การสกดสารซาโปนนจากเปลอกเงาะ สารทสกดไดมคณสมบตเปนไตรเทอรพนซาโปนน และ สเตยรอยดซาโปนน วเคราะหปรมาณซาโปนนดวยเครองสเปคโตรโฟโตมเตอร ตามวธของ Pasaribu, 2014 พบวา สารทสกดแบบไหลยอนกลบดวยเมทานอล 70 % มปรมาณสารซาโปนน 422.05 mg/g ท 2,000 และ 4,000 ppm หอยเชอรตายภายใน 12 ชม. ทดสอบประสทธภาพในการควบคมเชอรา 3 ชนดในจานเลยงเชอ คอ Phytophthora palmivora, Colletotrichum sp. and

9

Marasmius palmivorus Sparples บนอาหารเลยงเชอ PDA ผสมสารสกดหยาบซาโปนนทความเขมขน 2,000 ppm สามารถยบยงการเจรญของเชอราไดทง 3 ชนด

ABSTRACT

The study on 14 varieties. The result on qualitative characteristic showed that, the shape of leaflet was defined in an elliptic, the apex was an acuminate and acute. The basal was a cuneate and acute. For fruit shape, were defined in a globose and an ovoid, and oblong. Most of varieties revealed red color of fruit with red-pink, except NT that appeared yellow fruit. The shape of seeds an obovoid and obovoid. The seasonal of rambutan were conducted at Chiengrai Horticultural Research Center. The results were found that See-thong had the highest growth among Rongrien, Daeng Chantabune and Pleaw No.3 cultivars. These cultivars were flowering after plantinting for 4 years. This research was conducted to study the PGR to control flowering of rambutan. There PGRs, namely mepiquat chloride, ethephon and paclobutrazol were use to control flowering of rambutan The PGRs were applied to the main branches of rambutan trees before flowering 2 months. The results showed that all PGRs can induce flowering of rambutan 4-8 days earlier than control but no effect on flowering percentage, yield quality. For fruit thinning with 8 fruit/panicle gave highest weight and biggest size of fruit and gave 25 fruit/kg in size code 1. While, fruit thinning with 12 and 15 fruits/panicle remained, trimming 1/3 of a panicle gave 27 fruit/kg in size code 2, but control gave 30 fruit/kg in size code 3. Hard pruning and control plant height at 3 m. showed that an earlier than other treatments with higher yield 124.0 Kg./tree, while 3 meter height pruning showed that higher yield 117.20 kg /tree. with an Extra class, Class I and Class II.

The operating results showed that the use of Cold-Chain by Pre-Cooling with performance-enhancing substances. Coating rambutan with palm oil and Carboxymethyl Cellulose (CMC), making it possible to extend rambutan quality is about 12 days, which is a quality acceptable to the consumer. However, the experimental results have to be further developed to be more complete. Study on method and time of rambutan dehumidification in the packing house for export to increase efficiency of the moisture removal and good quality. The study found the centrifugal concept can be replaced the conventional method by air with faster more than 50% and the quality of rambutans were same. The shelf life of rambutan after dehumidification was 22 days at 15 degree celcius. The effect of Saponin extracted from Rambutan peel. Triterpene Saponin and

10

Steroid Saponin were found in the extracts. Determination of total saponin as described by Pasaribu et al., 2014 with Reflux Extraction methods 70% methanol. The absorbance measured by spectrophotometer at a wavelength at 544 nm had Total saponin concentrations 422.05 mg/g Snails control in 12 hours was achieved with 2,000 and 4,000 ppm Saponin extract. The growth of Phytophthora palmivora, Colletotrichum sp. and Marasmius palmivorus Sparples on PDA could be controlled with 2,000 ppm Saponin extract.

11

1. โครงการพฒนาพนธและเทคโนโลยเพอเพมประสทธภาพการผลตเงาะคณภาพ Research and Development Technology to Increase Fruit Yield Quality

of Rambutan (Nephelium lappaceum Linn.)

อรวนทน ชศร1 ศรพร วรกลด ารงชย1 ชมภ จนท1 ทวศกด แสงอดม2 นพฒน สขวบลย3

ศรกานต ขยนการ4 ณศชาญา บญชนง1 และศรวรรณ ศรมงคล 1 Chusri , O1., Vorakhuldumrongchai, S1., Chantee. C1., Sang-udom, T2., Sukhvibul, N3.,

Kayhunkarn, S4., Boonchanung N1. and S. Srimongkol1

ค าส าคญ: เงาะ, ปรบปรงพนธ, ลกผสม, การออกดอก

บทคดยอ การศกษาลกษณะประจ าพนธของเงาะ 14 พนธ ไดแก พนธโรงเรยน สชมพ สทอง น าตาลกรวด

บางยขน และเจะมง และพนธลกผสมพลว 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 และ 8 ณ ศนยวจยพชสวนจนทบร จ.จนทบร ระหวาง ป 2554-2558 ศกษาทงลกษณะทางปรมาณและคณภาพ พบวา ลกษณะรปรางใบของเงาะทกพนธเปนแบบ Elliptic สวนปลายใบเปนแบบ Acuminate และ Acute ฐานใบเปนแบบ Cuneate และ Acute ใบมสเขยว G137A และ G139A สวนลกษณะทรงผลพนธสทอง น าตาลกรวด ลกผสมพลว 5 และ 7 มทรงผลแบบ Globose ขณะทพนธโรงเรยน สชมพ ลกผสมพลว 1, 2, 3, 4, 6 และ 8 มทรงผลแบบ Ovoid และ พนธบางยขน และเจะมง มทรงผลแบบ Oblong สผวผลอยในกลมสเหลองสม และสสม สวนลกษณะสขนอยในกลมสแดงชมพ ยกเวน พนธน าตาลกรวดทมผวผลสเหลอง สวนสปลายขนอยในกลมสเหลองเขยว ลกษณะเนอเงาะสขาวขน ความลอนของเนอจากเมลดอยในระดบนอย-มาก ลกษณะเมลดเปน Obovoid และ Obovoid elongate สเมลดดานในอยในกลมสเหลองเขยว ดงนนพนธลกผสมพลว3 จงเปนพนธทเหมาะส าหรบผลตเพอการรบประทานผลสด เนองจากสามารถเกบเกยวผลผลตไดกอนพนธโรงเรยน 14-20 วน ตดผลไดด และใหผลผลตเทากบ 170.2 กโลกรม/ตน ลกษณะรปรางผล และมสผล คลายพนธโรงเรยน มรสชาตหวานอมเปรยวซงยงดอยกวาพนธโรงเรยน ขณะทพนธสทอง ลกผสมพลว 4 และ 7 เหมาะส าหรบการแปรรปเนองจากมเนอหนา และเปลอกบาง

ส าหรบการทดสอบพนธเงาะในแหลงปลกในเขตภาคเหนอ จ.เชยงราย เพอขยายชวงฤดการผลตเงาะ โดยใชการปลกเงาะพนธโรงเรยน พลวเบอร3 สทอง และแดงจนทบร ด าเนนการในเดอนตลาคม 2553–กนยายน 2558 ณ แปลงทดสอบ ศนยวจยพชสวนเชยงราย จ.เชยงราย พบวา เงาะพนธสทองมอตราการเจรญเตบโตสงสด รองมาคอ พนธโรงเรยน และแดงจนทบร สวนพนธพลว3 มอตราการเจรญเตบโตทเพมขนเฉลยต าสด โดยอตราเพมของเสนรอบวงล าตนในรอบ 20 เดอนของเงาะพนธสทองเทากบ 9.1 เซนตเมตร พนธโรงเรยน แดงจนทบร และพลว3 มอตราเพมเสนรอบวงล าตนเงาะเทากบ 8.4 3.3 และ 2.5 เซนตเมตร ตามล าดบ โดยเงาะเรมออกดอกครงแรกหลงปลก 4 ป และสามารถเกบเกยว

12

ผลผลตในเดอนธนวาคม 2558 ซงจะไมตรงกบแหลงผลตในภาคตะวนออกและภาคใต จงเปนพนททสามารถกระจายการผลตเงาะได 1 ศนยวจยพชสวนจนทบร 2 สถาบนวจยพชสวน 3 ส านกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 1 4 ศนยวจยพชสวนเชยงราย 1 Chanthaburi Horticultural Research Center, 2 Horticultural Research Institute 3 The Office of Agricultural Research and Development Region 1, 4 Chiang Rai Horticultural Research Center

ABSTRACT

The study on 14 varieties of rambutan including Rongrien (RR), Seechompoo (SC), Seethong (ST), Namtankraud (NT), Bangyeekhan (BK), Jaemong (JM) and 8 of F1 hybrids namely Plew 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 and 8 was conducted at Chanthaburi Horticultural Research Center (CHRC), Chanthaburi Province, Thailand. The qualitative and quantitative characteristics were observed from 2011 to 2015. The result on qualitative characteristic showed that, the shape of leaflet was defined in an elliptic, the apex was an acuminate and acute. The basal was a cuneate and acute. The color of leaves was detected in the group of G137A and G139A. For fruit shape, ST NT Plew 5 and 7 were defined in a globose, RR SC Plew1, 2, 3, 4, 6 and 8 were an ovoid, while BK and JM were an oblong. Most of varieties revealed red color of fruit with red-pink and yellow-green spintern tip, except NT that appeared yellow fruit with yellow-green spintern tip. The aril color was showed in dull white with soft and crispy texture, moreover an adherence of testa to aril are intermediate–tight. The shape of seeds an obovoid and obovoid elongate with yellow-green color of endosperm. Therefore, Plew 3 is suitable for fresh production, an average harvesting index is about 14-20 days earlier than RR. The average yield is 170.2 Kg./tree which is higher than RR. For fruit shape and fruit color similar to RR. The taste is sweet and sour, which are inferior to RR. while, ST Plew 4 and 7 were suitable for processing industry, because of high value of aril’s thickness and pericarp was thin.

Seasonal of rambutan in Thailand is during May to June in the east and July to September in the south. During the peak of the production, high supply and low demand is the cause of low price and low income for farmers. So, new production areas which are different in latitude such as in the north will help to distribute the production time. The study for suitable cultivars of rambutan including Rongrien, See-thong, Pleaw no.3 and Daeng-Chantabune were conducted at Chiengrai Horticultural Research Center during October 2010 to September 2015. The results were found that See-thong had the highest growth among Rongrien, Daeng Chantabune and Pleaw No.3 cultivars. These cultivars were flowering after plantinting for 4 years and in 2015, they were harvested in

13

December. So, the north is one of the suitable planting areas to distribute production of rambutan.

Keyword: Rambutan, Breeding, Hybrid, Flowering

บทน า เงาะมถนก าเนดในประเทศอนโดนเซย และมาเลเซย เจรญเตบโตไดดในสภาพอากาศรอนชน เปนพชพนเมองแถบหมเกาะมาลาย สามารถปลกไดในฟลปปนส และอเมรกากลาง จากระดบน าทะเลจนถง 2,000 ฟต เหนอระดบน าทะเล (Chandle, 1950) ส าหรบประเทศไทยมพนธการคา 3 พนธ คอ โรงเรยน สชมพ และสทอง เงาะทปลกในภาคตะวนออกสามารถเกบเกยวผลผลตในเดอนพฤษภาคม-กรกฎาคม และภาคใตในเดอนสงหาคม-ตลาคม เงาะพนธโรงเรยนหรอเงาะนาสาร มถนก าเนดท อ.นาสาร จ.สราษฎรธาน เมอป พ.ศ. 2470 ผลออนผวเปลอกสเหลองปนชมพ ผลแกจดผวเปลอกสแดงเขม ขนสเขยวออน ผลแกจดขนสแดง ปลายสเขยว เนอสขาวขน มลกษณะยนเลกนอย กรอบแหงไมเละ ลอนจากเมลดไดงาย รสชาตด แตผลมกแตกงายหากขาดน าขณะผลใกลเกบเกยว และออนแอตอโรคจดสนม สวนพนธสชมพมถนก าเนดอยท อ.ขลง จ.จนทบร เจรญเตบโตด ตดผลดก ผลออนผวเปลอกสเหลอง ผลแกจดผวเปลอกเปลยนเปนสชมพปนเหลอง ขนสชมพออน ผลแกจดขนสชมพแก ปลายขนสตองออน เนอสขาวขน หนา 7-8 มลลเมตร มลกษณะยน ลอน กรอบ ไมฉ าน า รสหวาน แตเนอไมลอนจากเมลด ไมทนทานตอการขนสง และออนแอตอโรคราแปง สวนเงาะสทอง เปนเงาะพนธเบาใหผลผลตเรว ผลขนาดใหญ ผลออนผวเปลอกสเหลองปนชมพ ผลแกจดผวเปลอกสแดงเขม ขนสเขยวออน ผลแกจดขนสแดง ปลายสเขยว ทนทานตออาการผลแตก เนอมสขาวและลอนจากเมลด รสหวานอมเปรยว สวนพนธอน อาท พนธน าตาลกรวด เจะมง บางยขน ซาลงงอ สนาก สชาด ปนง และตาว บางพนธกเรมสญหายไปเนองจากมการใชประโยชนนอยลง ประเทศมาเลเซย พบ Nephelium 16 ชนด เนอสามารถรบประทานได และพบวามพนธปา pulasan (N. mutabile) มลกษณะเมลดลบทมศกยภาพในการน ามาผลตเปนเงาะบรรจกระปอง หรอน ามาผสมกบพนธอนๆ เพอสรางพนธลกผสมใหม โดยลกผสมทเกดขนเหมาะทจะใชเปนตนตอในการผลตตนตานทานโรคทมากบราก ประเทศอนโดนเซยมหลายพนธ ไดแก พนธ Binjai, Rapiah, Simacan แตพนธทปลกเปนการคา คอ พนธ Lebakbulus ผลมขนาดใหญ ทรงกลม ผวสเหลองแดง รสชาตด เนอรอน ประเทศมาเลเซย ม 6 พนธ ไดแก พนธ R3 (Gula Batu), R134, R156 (Muar Gading), R160 (Khaw Tow Bak), R161 (Lec Long) และ R162 (Duan Hijau) ประเทศฟลปปนส ม 3 พนธ ไดแก Seematjan, Seenjonja และ Maharlika ประเทศสงคโปร ม 2 พนธ ไดแก Deli Cheng เปนพนธทน ามาจากประเทศอนโดนเซย และพนธ Jitlee เปนพนธคดมาจาก Deli Cheng เนอลอน มอายการเกบรกษายาวนาน (Lye et al., 1987) ในป 2522-2523 ศนยวจยพชสวนจนทบรไดผสมขามพนธเงาะทง 5 พนธ โดยแผนการผสมแบบพบกนหมดสลบพอ-แม (Reciprocal cross) ไดลกผสมทงหมด 11 คผสม น าลกผสมทงหมดทาบกงบนตนเงาะพนธสชมพทใหผลผลตแลว หลงการทาบกง 3-4 ป เงาะลกผสมออกกดอกสามารถตรวจสอบ



14

คณภาพของผลผลต และไดจดใหมคณะกรรมการประเมนคณภาพเงาะลกผสมทงหมด 31 ตน ในป พ.ศ. 2529 คณะกรรมการไดรวมกนพจารณาใหคะแนน และลงมตคดเลอกตนเงาะลกผสมทมคณภาพด เงาะพนธลกผสมหลายคผสมสามารถเกบเกยวผลผลตในชวงตนฤดการผลต ใหผลผลตสง ตดผลไดงาย มลกษณะภายนอกคลายพนธโรงเรยน โดยกรมวชาการเกษตรไดขนทะเบยนรบรองพนธเงาะลกผสมพนธลกผสมพลว 3 เมอ พ.ศ. 2540 เปนเงาะลกผสมระหวาง (สชมพxสทอง) สามารถเกบเกยวผลผลตไดตนฤดการผลต ผลไมแตก รสชาตหวานอมเปรยว มชอดอกคอนขางยาว เมอผลสกมสแดงเหมาะส าหรบการบรโภคผลสดและจ าหนายเปนเงาะชอ นอกจากนยงมเงาะพนธใหมๆ ทเกษตรกรปรบปรงพนธขนมาเอง ไดแก พนธตราดสทองหรอทรงเมองตราด เปนลกผสมระหวางพนธบางยขนกบพนธโรงเรยน ไดรบการรบรองพนธเมอวนท 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2542 และพนธแดงจนทบร ซงมคณภาพการบรโภคใกลเคยงกบพนธโรงเรยน

จากปญหาผลผลตเงาะกระจกตวในชวง peak ของฤดกาลผลตท าใหราคาผลผลตเงาะตกต าตอเนองเปนเวลาหลายปทผานมาโดยเฉพาะในภาคตะวนออกซงเปนแหลงผลตทส าคญของประเทศ ท าใหภาครฐตองจดสรรเงนสนบสนนในการแกไขปญหาราคาผลผลตตกต าดงกลาวใหเกษตรกรตลอดมา และสงผลใหเกษตรกรบางสวนไดโคนตนเงาะเพอปรบเปลยนไปปลกพชอนทไดผลตอบแทนทดกวา เชน ปาลมน ามน ยางพารา หรอกลวยไข อยางไรกตามเงาะยงจดเปนไมผลทส าคญของไทยทมการพนทการผลตมาก โดยในป 2555 มพนทเกบเกยว 314,698 ไร ผลผลต 335,745 ตน (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2556) ดงนน การคดเลอกพนธปลกทสามารถใหผลผลตในชวงตนฤดการผลตจงเปนแนวทางหนงในการกระจายการผลตในแหลงปลกเดมในภาคตะวนออกใหมชวงการผลตยาวนานขน และอกแนวทางหนงคอการกระจายการผลตเงาะไปในแหลงปลกใหมทมศกยภาพ โดยเฉพาะในเขตภาคเหนอทมการปลกเงาะอยเดมในเขต อ.เชยงแสน และ อ.เชยงของ จ.เชยงราย อ.ฝาง จ.เชยงใหม โดยจะเกบเกยวผลผลตชวงปลายเดอนกรกฎาคม–สงหาคม สวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอใน จ.ศรสะเกษ (อ.กนทรลกษณ อ.ขนหาร อ.ศรรตนะ) จะเกบเกยวผลผลตปลายเดอนพฤษภาคมหลงจากชวง peak ของเงาะทางภาคตะวนออก ดงนนการกระจายแหลงปลกเงาะไปยงทงสองภาคจะเปนแนวทางหนงในการกระจายการผลตและชวยลดปญหาการกระจกตวของผลผลตเงาะไดอกแนวทางหนง

ระเบยบวธการวจย กจกรรมยอย 1.1: การส ารวจ รวบรวม และคดเลอกพนธเงาะในประเทศไทย การทดลองท 1.1.1 การส ารวจ รวบรวมพนธ การคดเลอกพนธเงาะลกผสมเดม และการสรางเงาะ

ลกผสมใหมทเหมาะสมส าหรบการรบประทานผลสดและอตสาหกรรมแปรรป วธการด าเนนงาน - อปกรณ

15

1. ตนเงาะพนธพนเมอง จ านวน 6 พนธ ไดแก พนธโรงเรยน (RR), สทอง (ST), สชมพ (SC), เจะมง (JM), น าตาลกรวด (NT) และบางยขน (BK) และตนพนธลกผสมชวท 1 ทมลกษณะดเดนจากโครงการปรบปรงพนธ ในป 2530-37 จ านวน 8 พนธ ดงน

- เงาะลกผสมพลว 1 (สชมพxโรงเรยน) - เงาะลกผสมพลว 2 (สทองxเจะมง) - เงาะลกผสมพลว 3 (สชมพxสทอง) - เงาะลกผสมพลว 4 (สชมพxโรงเรยน) - เงาะลกผสมพลว 5 (สชมพxโรงเรยน) - เงาะลกผสมพลว 6 (น าตาลกรวดxโรงเรยน) - เงาะลกผสมพลว 7 (สชมพxสทอง) - เงาะลกผสมพลว 8 (สชมพxสทอง)

2. ปยอนทรย ปยเคม สารเคมปองก าจดโรคและแมลงศตรพช และสารควบคมการเจรญเตบโตพชชนดเอนเอเอ (NAA: 1-naphthylacetic acid 4.5 % w/v)

3. อปกรณระบบน าในแปลงทดลอง 4. อปกรณการผสมเกสร คมคบ ถงคลมชอดอก ถงพลาสตก ดายไหมพรม และแทคชนดออน

5. อปกรณในการเกบเกยวผลผลต และตรวจสอบคณภาพผลผลต (ตะกราพลาสตก, เครองชง, เวอรเนยรคาลปเปอร, ไมบรรทด, Hand refractometer, กระดาษเทยบส (Royal Horticultural Society, น ากลน, มด และกรรไกรตดแตงกง)

6. อปกรณการเพาะกลา และการทาบกงหรอตดตา 7. อปกรณบนทกขอมลสภาพภมอากาศแบบอตโนมต อปกรณบนทกภาพ และบนทกขอมล

- วธการ

ไมมกรรมวธและการวางแผนการทดลองทางสถต เนองจากเปนการศกษาลกษณะของแตละพนธ ขนตอนและวธการด าเนนการ 1. รวบรวมเงาะพนธพนเมอง พนธดงเดม และพนธลกผสมเดมทมลกษณะดเดนพเศษ เพอการใชประโยชนในการวจยและพฒนาพนธ 2. ขนตอนและวธการในการเกบขอมล 2.1 การส ารวจและรวบรวม ส ารวจเงาะทงชนดทเปนพนธพนเมอง พนธดงเดม และพนธลกผสมเดมทมลกษณะเดนตามแหลงปลกตางๆ ในประเทศไทย เสยบยอดหรอตดตาและน ามาปลกหรอรวบรวมไวในแปลงอนรกษไมผลของศนยวจยพชสวนจนทบร 2.2 คดเลอกตนเงาะพนธตางๆ ทมคณลกษณะด ทตองการใชเปนตนพอแม จดการใหตนเงาะออกดอกและดอกบานในชวงเวลาใกลเคยงกน ใหพรอมส าหรบการผสมตามแผนการผสม

16

2.3 การเตรยมชอดอกโดยคลมชอดอกทจะใชเปนตนแมดวยถงผาขาวบาง/ถงกระดาษ ชอดอกเงาะพรอมทจะผสมไดเมอดอกบาน 50 เปอรเซนตขนไป การเตรยมเกสรชอดอกตวผโดยเลอกชอดอกทเรมบาน 25-30 เปอรเซนตขนไป ฉดพนดวยสารควบคมการเจรญเตบโตพชชนดเอนเอเอ (NAA: 1-naphthylacetic acid 4.5 % W/V) อตราความเขมขน 1 ซซ/ น า 1 ลตร พนใหทวทงชอดอกทจะใชเปนพอพนธ หลงจากการพน 4-5 วน ชอดอกตวเมยนนจะท าหนาทเปนดอกตวผ สามารถผลตละอองเกสร ส าหรบใชในกระบวนการผสมเกสรไดอยางเพยงพอ 2.4 การผสมเกสรดอกตวเมยพรอมผสมไดตงแตเวลา 8.00-10.00 น. ใชกรรไกรตดชอดอกทเตรยมไวเปนพอพนธในขอ 2 สมผสใหทวชอดอกตนแม ใหละอองเกสรตวผสมผสกบยอดเกสรตวเมยใหมากทสด และเกาะชอดอกตวผไวบนชอดอกตวเมย คลมชอดอกดวยถงกระดาษปองกนการผสมทไมตองการ เขยนปายแสดงชอแมพนธและพอพนธ วนทผสมเกสร ผกตดทกานชอดอกทผสมเสรจแลว หลงผสม 2 สปดาห จงเปดถงคลมออก ดอกเงาะทผสมจะเรมเจรญเปนผลตอไป 2.5 ผลเงาะทไดรบการผสมและเกบเกยวไดเมออาย 3-4 เดอนหลงการผสม อาจแตกตางกนในแตละพนธ แกะเนอเพอน าเมลดลางท าความสะอาด เพาะเมลดลงในถงเพาะช าทเตรยมไว เมอตนกลาอายได 1.5-2 ป น าตนกลาลกผสมไปทาบตดกบตนเงาะพนธสชมพตนใหญทใหผลผลตแลว ผกปายชอลกผสมไวแตละกง เมอตนกลาลกผสมทาบตดกบกงเงาะสชมพแลวจงตดตนออก ดแลรกษาจนกระทงตนเงาะใหผลผลต 2.6 คดเลอกเงาะพนธลกผสมทมลกษณะดเหมาะสามารถใหผลผลตชวงตนฤดการผลผลต มคณภาพการบรโภคทดส าหรบการรบประทานผลสดหรอส าหรบอตสาหกรรมแปรรป มาปลกในแปลงทดสอบในแปลง เพอเปรยบเทยบพนธ การเจรญเตบโต ขนาดผล ปรมาณและคณภาพผลผลต ตลอดจนระยะเวลาการใหผล แลวจงเผยแพรพนธดสเกษตรกร 3. ขนตอนและวธการในการเกบขอมล 3.1 บนทกชอสามญหรอชออนๆ ขอมลของแหลงเกบตวอยางอยางละเอยด ขอมลทวไปของตนนนๆ เชน อาย ประวตของตน

3.2 บนทกขอมลลกษณะรปรางใบ ปลายใบ ฐานใบ โดยใช Descriptors for Rambutan ของ International Plant Genetic Resources Institute (IPGRI, 2003) และศกษาสของใบแก โดยเปรยบเทยบกบแผนเทยบสของ The Royal Horticultural Society (RHS) 3.3 บนทกขนาดความกวาง-ความยาวใบรวม ความยาวกานใบรวม จ านวนใบยอย และลกษณะการเรยงตวของใบ

3.4 บนทกขนาดความยาว-ความกวางใบยอย และความยาวตอความกวางใบยอย 3.5 บนทกลกษณะและคณภาพของผลผลต

- ขนาดความกวาง-ความยาวผล และน าหนกผล - ความหนาเปลอก และน าหนกเปลอก - ความหวานของเนอ Total soluble solid (TSS)

17

3.6 บนทกลกษณะรปรางเมลด (IPGRI, 2003) สของเมลดโดยเปรยบเทยบกบแผนเทยบสของ RHS และขนาดความกวาง-ความยาวเมลด และน าหนกเมลด 3.7 บนทกขอมลสภาพอากาศตลอดชวงเวลาการทดลอง 3.8 บนทกลกษณะอนๆ ทเดนชด หรอเดนพเศษ 3.9 จดท าการบนทกขอมลตางๆ ในลกษณะของฐานขอมล 3.10 วเคราะหขอมลและสรปผลการทดลอง - เวลาและสถานท

เรมตน ตลาคม 2553 สนสด กนยายน 2558 สถานทด าเนนการศนยวจยพชสวนจนทบร ต.ตะปอน อ.ขลง จ.จนทบร 22110

การทดลองท 1.1.2 การทดสอบพนธเงาะในแหลงปลกใหมเพอขยายชวงฤดการผลตเงาะเขตภาคเหนอ

วธการด าเนนงาน 1. วสดอปกรณ

1) ตนพนธเงาะ 4 พนธคอ พนธโรงเรยน พนธสทอง พนธพลว 3 และพนธแดงจนทบร 2) วสดอปกรณการเกษตร ปยเคม ปยคอก สารเคมปองกนก าจดศตรพช 3) อปกรณในการวดการเจรญเตบโตและบนทกภาพ

2. แบบและวธการทดลอง - ม 4 กรรมวธ (พนธ) ท า 5 ซ า ซ าละ 4 ตน กรรมวธท 1 เงาะพนธโรงเรยน กรรมวธท 2 เงาะพนธพลว3 กรรมวธท 3 เงาะพนธสทองนาสาร (สทอง) กรรมวธท 4 เงาะพนธแดงจนทบร

หมายเหต เนองจากตนพนธทพรอมปลกในชวงแรกไดไมพรอมกน จงท าใหการปลกในพนธแดงจนทบรไดตนพรอมปลกหลงสด จงไมไดท าการเปรยบเทยบขอมลทางสถต จงใชการเปรยบเทยบอตราการเจรญเตบโตทเพมขน ขนตอนและวธการด าเนนการ

ท าการเตรยมกงพนธเงาะโดยการเสยบยอด เมอตนโตไดขนาดความสงประมาณ 60 เซนตเมตร จงน าไปปลกในแปลง โดยท าการเตรยมแปลงปลกและขดหลมปลก ใชระยะปลกระหวางตน 4 เมตร ระยะระหวางแถว 6 เมตร และท าการตดแตงควบคมความสงตนไมใหเกน 3.5 เมตร หลงปลกท าการปฏบตดแลรกษาตามเกษตรดทเหมาะสมของเงาะ เชนเมอเงาะอายประมาณ 2 ป ใสปยคอก (ขวว) อตรา 10 กโลกรม/ตน ปยเคม 15-15-15+46-0-0 สดสวน 1:1 อตรา 0.5 กโลกรม/ตน ปละ 2 ครง และใสปยเพมขนตามอายของเงาะ ท าการใหน าดวยระบบมนสปรงเกลอรในชวงฤดแลงหรอฝนทงชวง ปองกนก าจด

18

ราแปง และหนอนกดกนใบโดยใชสารปองกนก าจดศตรพชตามความเหมาะสม ก าจดวชพชดวยรถตดหญาตดทายรถแทรคเตอร แรงงานคน และสารก าจดวชพช

การบนทกขอมล - บนทกขอมลดานตางๆทงการเจรญเตบโต ชวงเวลาการออกดอกตดผล ผลผลต ขอมลโรคและ

แมลง - วเคราะหขอมล สรปและรายงานผลงานวจย

ผลการทดลองและอภปราย กจกรรมยอย 1.1: การส ารวจ รวบรวม และคดเลอกพนธเงาะในประเทศไทย การทดลองท 1.1.1 การส ารวจ รวบรวมพนธ การคดเลอกพนธเงาะลกผสมเดม และการสรางเงาะ

ลกผสมใหมทเหมาะสมส าหรบการรบประทานผลสดและอตสาหกรรมแปรรป 1. ลกษณะประจ าพนธ 1.1 ลกษณะทรงพม ของเงาะทง 14 พนธ ไมสามารถแยกความแตกตางระหวางพนธไดเนองจาก ตนพนธเงาะแตละพนธผานการตดแตงกงแบบหนกมากอนแลว ท าใหไมสามารถระบไดวาลกษณะทรงตนแบบเดมไดเนองจากผลของการตดแตงกงท าใหทรงพมเปลยนแปลงไป 1.2 ลกษณะใบ ขนาดความกวางใบรวมอยระหวาง 22.1-28.9 เซนตเมตร ความยาวใบรวมอยระหวาง 21.2-35.5 เซนตเมตร ความกวางใบยอยอยระหวาง 5.1-6.7 เซนตเมตร ความยาวใบยอยอยระหวาง 10.6-16.5 เซนตเมตร (ตารางท 1) - รปรางใบ ทกพนธมลกษณะใบแบบ Elliptic มรปใบปอมคอนขางกลมกลางใบ - ปลายใบ พนธพลว1, 4, 6, 7, โรงเรยน, สชมพ, น าตาลกรวด, เจะมง และบางยขน มลกษณะปลายใบแบบ Acuminate มปลายใบเรยวแหลม สวนพนธพลว2, 3, 5, 8 และสทอง มลกษณะปลายใบแบบ Acute มปลายใบแหลมและเรยวไปยงปลายทแหลม - ฐานใบ พนธพลว1, 2, 4, 6, 7, โรงเรยน, สชมพ, น าตาลกรวด, สทอง และเจะมง มลกษณะปลายใบแบบ Cuneate มฐานใบรปลมสวนของฐานใบจะเรยวและแคบเขาฐานใบแหลม สวนพนธพลว3, 5, 8 และบางยขน มลกษณะฐานใบแบบ Acute - สใบ สวนใหญอยในกลมสเขยว G137A ยกเวน พลว2 มสใบเขยวเขม G139A - การเรยงตวของใบ พนธพลว2, 6, โรงเรยน, สชมพ, น าตาลกรวด เจะมง และบางยขน มการเรยงตวของใบแบบสลบ ขณะทพนธพลว1, 3, 4, 5, 7, 8 และสทอง มการเรยงตวของใบแบบค (ตารางท 2) 1.3 ลกษณะผล สวนใหญเปนแบบรปไข (Ovoid) ยกเวน พนธบางยขน และเจะมง มลกษณะผลเปนแบบขอบขนาน (Oblong) และพนธพลว5, 7, สทอง และน าตาลกรวด มลกษณะผลกลม (Globose) สผลสวนใหญอยในกลมสเหลอง-สม และสสม ยกเวน พนธน าตาลกรวด และพลว6 ทมผลสเหลอง สโคนขนสวนใหญอยในกลมสแดง-ชมพ สปลายอยในกลมสเหลอง-เขยว ยกเวน พนธสชมพ และบางยขนทมส

19

ปลายขนในกลมสแดง-ชมพ สเนอทกพนธมสขาวขน ลกษณะเนอมทงเนอนมและกรอบ และมความลอนของเนอจากเมลดตงแตระดบนอย-มาก ซงลกษณะดงกลาวเปนลกษณะทางคณภาพทไมแตกตางกนในเงาะแตละพนธ ขนอยกบความชนชอบสวนบคคล อาย และเพศ (ตารางท 3)

1.4 ลกษณะเมลด สวนใหญมรปรางเมลดแบบร (Obvoid) ยกเวน พนธบางยขนทมรปรางเมลดแบบยาวเรยว (Obovoid elongated) สเปลอกเมลดสวนใหญจะเปนสน าตาล ยกเวน พนธพลว2, พลว4, พลว8 และพลว6 สขาวครมหรอสขาว สเมลดดานในอยในกลมสเหลอง-เขยว ขนาดเมลดแตละพนธไมแตกตางกน มน าหนกเมลดอยระหาง 1.9-2.9 กรม โดยพนธเจะมงมขนาดเมลดเลกและมน าหนกเมลดนอยทสด (ตารางท 4)

จากการศกษาทงลกษณะรปรางใบ รปรางผล สผล สขน และสเมลดสามารถจ าแนกความแตกตางระหวางพนธของเงาะได เนองจากดงกลาวจะไมเปลยนแปลงไปตามสภาพแวดลอม สวนลกษณะทางปรมาณ ไดแก ความกวาง-ยาวใบรวม ความยาวกานใบความกวาง-ยาวใบยอย ขนาดผล และขนาดเมลด สามารถน ามาใชประกอบการพจารณาไดในกรณปลกในพนทเดยวกนและมการจดการแปลงท เหมอนกน เนองจากลกษณะดงกลาวเปนผลเนองจากการจดการ และสภาพแวดลอม อยางไรกตามในการจ าแนกความแตกตางระหวางพนธจ าเปนตองพจารณาในหลายๆ ลกษณะรวมกน เพอใหการจ าแนกพนธมความถกตองและชดเจนยงขน

ตารางท 1 ขนาดใบรวม และใบยอย ของเงาะพนธพนเมองและพนธลกผสม 14 พนธ

พนธ

ใบรวม ใบยอย ความยาว/

กวาง (ซม.)

ความกวาง (ซม.)

ความยาว (ซม.)

ความยาวกานใบ (ซม.)

จ านวนใบยอย (ใบ)

ความกวาง (ซม.)

ความยาว (ซม.)

พลว1 23.7 29.3 6.4 5.5 5.9 11.8 2.0 พลว2 24.9 29.7 5.2 5.8 5.7 13.6 2.4 พลว3 26.0 29.1 5.5 5.5 5.4 13.0 2.4 พลว4 22.1 31.7 6.3 6.1 5.8 12.8 2.2 พลว5 27.0 34.2 5.9 5.8 6.7 15.0 2.2 พลว6 21.0 21.2 7.3 4.9 5.1 10.6 2.1 พลว7 26.6 32.8 6.3 5.7 6.5 14.7 2.3 พลว8 28.9 35.5 6.7 6.1 5.7 15.4 2.7

โรงเรยน 23.3 27.1 5.7 5.1 6.3 11.1 1.8 สชมพ 25.1 33.6 7.0 6.1 6.1 14.0 2.3 สทอง 27.9 35.3 5.2 6.5 6.0 16.5 2.8

น าตาลกรวด 27.8 35.2 6.2 6.4 6.0 15.2 2.5 บางยขน 27.2 34.8 6.1 6.2 6.1 16.2 2.7 เจะมง 26.5 32.4 6.2 6.0 5.8 14.8 2.6

20

ตารางท 2 ลกษณะรปรางใบยอย ปลายใบ ฐานใบ สใบแก และลกษณะการเรยงตวของใบของเงาะ 14 พนธ

พนธ รปรางใบยอย ปลายใบ ฐานใบ สใบแก ลกษณะการ

เรยงตวของใบ พลว1 Elliptic Acuminate Cuneate G137A ค พลว2 Elliptic Acute Cuneate G139A สลบ พลว3 Elliptic Acute Acute G137A ค พลว4 Elliptic Acuminate Cuneate G137A ค พลว5 Elliptic Acute Acute G137A ค พลว6 Elliptic Acuminate Cuneate G137A สลบ พลว7 Elliptic Acuminate Cuneate G137A ค พลว8 Elliptic Acute Acute G137A ค

โรงเรยน Elliptic Acuminate Cuneate G137A สลบ สชมพ Elliptic Acuminate Cuneate G137A สลบ

น าตาลกรวด Elliptic Acuminate Cuneate G137A สลบ สทอง Elliptic Acute Cuneate G137A ค เจะมง Elliptic Acuminate Cuneate G137A สลบ

บางยขน Elliptic Acuminate Acute G137A สลบ หมายเหต: Descriptors for Rambutan ของ International Plant Genetic Resources Institute (IPGRI, 2003)

Elliptic: ใบรปร ใบมสวนกวางทสดกลางใบ และสอบเขาฐานใบและปลายใบ Obovate: รปไขกลบ Acute: ปลายใบหรอฐานใบแหลมและเรยวไปยงปลายทแหลม Acuminate: ปลายใบเรยวแหลม Cuneate: ฐานใบรปลม สวนของฐานใบจะเรยวและแคบเขาฐานใบแหลม

ตารางท 3 ลกษณะผล สผล และลกษณะเนอ ของเงาะพนธพนเมองและพนธลกผสม 14 พนธ

พนธ

ลกษณะผล ลกษณะเนอ

รปรางผล สผวผล สโคนขน

สปลายขน สเปลอกดานใน

สเนอเงาะ ลกษณะ

เนอ ความลอนของ

เนอ พลว1 Ovoid YO21D R47A YG150B Y4D ขาวขน นม ฉ าน า ปานกลาง พลว2 Ovoid YO21B R46B YG150B Y4D ขาวขน นม ฉ าน า ปานกลาง พลว3 Ovoid YO17C R47B YG150B Y8D ขาวขน กรอบ ปานกลาง พลว4 Ovoid YO21C R47C YG150B Y8D ขาวขน กรอบ ปานกลาง พลว5 Globose OR34C R47A YG150B Y8D ขาวขน กรอบ ปานกลาง พลว6 Ovoid Y7B R50D YG154B Y4D ขาวขน กรอบ มาก พลว7 Globose YO21B R50B YG154B Y4D ขาวขน กรอบ ปานกลาง พลว8 Ovoid YO21B R52A YG150C Y8D ขาวขน นม ปานกลาง

โรงเรยน Ovoid YO21A R53B YG149B Y4D ขาวขน กรอบ มาก

21

สชมพ Ovoid YO21C R50A R51A Y8D ขาวขน นม ฉ าน า นอย สทอง Globose O25A R45A YG149B Y8D ขาวขน นม ปานกลาง

น าตาลกรวด Globose Y7A Y3C Y5B Y4D ขาวขน กรอบ มาก บางยขน Oblong YO21B R50B R50A Y8D ขาวขน นม ฉ าน า นอย เจะมง Oblong O28A R53C R53C Y8D ขาวขน กรอบ มาก

หมายเหต: Globose = กลม, Ovoid = รปไข และ Oblong = ขอบขนาน (IPGRI, 2003)

ตารางท 4 ลกษณะรปราง สเมลด และขนาดเมลด ของเงาะพนธพนเมองและพนธลกผสม 14 พนธ

พนธ รปราง สเปลอกเมลด

สเมลดดานใน ขนาดเมลด

นน.เมลด (ก.)

ความกวาง (มม.)

ความยาว (มม.)

พลว1 Obovoid น าตาล YG150C 2.2 14.6 22.7 พลว2 Obovoid ขาวครม YG150D 2.8 16.1 23.9 พลว3 Obovoid น าตาล YG154D 2.2 14.7 23.3 พลว4 Obovoid ขาวครม YG154D 2.2 13.9 25.1 พลว5 Obovoid น าตาล YG150D 2.4 14.6 24.2 พลว6 Obovoid ขาว YG154D 2.3 15.5 27.5 พลว7 Obovoid น าตาล YG150D 2.0 14.9 23.1 พลว8 Obovoid ขาวครม YG150D 2.9 15.0 25.3

โรงเรยน Obovoid น าตาล YG154D 2.5 15.8 28.4 สชมพ Obovoid น าตาล YG154D 2.2 13.7 22.6 สทอง Obovoid น าตาล YG154D 2.8 15.3 25.9

น าตาลกรวด Obovoid น าตาล YG154D 2.0 15.6 22.6 บางยขน Obovoid elongated น าตาล YG154D 2.5 15.1 25.9 เจะมง Obovoid น าตาล YG154D 1.9 15.8 27.0

หมายเหต: Obovoid = ร และ Obovoid elongate = ยาวร (IPGRI, 2003)

2. ลกษณะทางปรมาณและคณภาพผลผลต การเกบเกยวผลผลต พบวา พนธพลว3 เกบเกยวผลผลตไดเมออาย 148 วนหลงดอกบาน สามารถเกบเกยวไดกอนพนธโรงเรยน 14-20 วน ขณะทพนธโรงเรยนเกบเกยวเมออาย 169 วนหลงดอกบาน สวนเงาะลกผสมอนๆ มอายเกบเกยวอยระหวาง 154-167 วนหลงดอกบาน 2.1 ปรมาณและคณภาพผลผลตในป 2554 เงาะพนธลกผสมสวนใหญใหผลผลตสงและตดผลไดดกวาพนธโรงเรยนซงเปนพนธการคา โดยเงาะพนธลกผสมสามารถใหผลผลตระหวาง 88.8 -209.0 กโลกรม/ตน มจ านวนผล 8.6-15.7 ผล/ชอ มน าหนกผล 28.7-39.5 กรม มความหนาเนอ 6.2-7.7 มลลเมตร มคา TSS 15.5-19.1 เปอรเซนตบรกซ สวนเงาะพนธพนเมองสามารถใหผลผลตระหวาง 75-178.5 กโลกรม/ตน มจ านวนผล 6.5-18.6 ผล/ชอ มน าหนกผล 27.0-45.8 กรม มความหนาเนอ 5.9-8.3 มลลเมตร มคา TSS 15.5-22.1 เปอรเซนตบรกซ โดยพนธโรงเรยนใหผลผลต 124.0 กโลกรม/ตน จ านวน

22

ผลตอชอเทากบ 10.7 ผล ขนาดน าหนกผลเทากบ 35.8 กรม ความหนาเนอเทากบ 8.3 มลลเมตร มคา TSS เทากบ 22.1 เปอรเซนตบรกซ (ตารางท 5) 2.2 ปรมาณและคณภาพผลผลตในป 2555 เงาะพนธลกผสมสามารถใหผลผลตระหวาง 108.8 -191.3 กโลกรม/ตน มจ านวนผล 9.2-15.5 ผล/ชอ มน าหนกผล 33.8-46.0 กรม มความหนาเนอ 5.7-10.1 มลลเมตร มคา TSS 14.9-21.7 เปอรเซนตบรกซ สวนเงาะพนธพนเมองมจ านวนผล 6.4-17.7 ผล/ชอ มน าหนกผล 35.5-44.5 กรม มความหนาเนอ 5.6-9.5 มลลเมตร มคา TSS 16.1-19.2 เปอรเซนตบรกซ โดยพนธโรงเรยนใหผลผลต 131.8 กโลกรม/ตน จ านวนผลตอชอเทากบ 6.4 ผล ขนาดน าหนกผลเทากบ 44.5 กรม ความหนาเนอเทากบ 9.5 มลลเมตร มคา TSS เทากบ 17.2 เปอรเซนตบรกซ (ตารางท 6) 2.3 ปรมาณและคณภาพผลผลตในป 2556 เงาะพนธลกผสมมจ านวนผล 8.0 -14.6 ผล/ชอ มน าหนกผล 34.0-43.5 กรม มความหนาเนอ 7.4-9.0 มลลเมตร มคา TSS 15.0-20.3 เปอรเซนตบรกซ สวนเงาะพนธพนเมองมจ านวนผล 5.9-13.3 ผล/ชอ มน าหนกผล 37.4-45.8 กรม มความหนาเนอ 7.0-9.6 มลลเมตร มคา TSS 15.4-20.2 เปอรเซนตบรกซ โดยพนธโรงเรยนมจ านวนผลตอชอเทากบ 7.7 ผล ขนาดน าหนกผลเทากบ 44.6 กรม ความหนาเนอเทากบ 9.1 มลลเมตร มคา TSS เทากบ 19.0 เปอรเซนตบรกซ (ตารางท 7) 2.4 ปรมาณและคณภาพผลผลตในป 2557 เงาะพนธลกผสมมจ านวนผล 6.9 -10.4 ผล/ชอ มน าหนกผล 32.7-46.9 กรม มความหนาเนอ 4.9-8.7 มลลเมตร มคา TSS 15.1-21.1 เปอรเซนตบรกซ สวนเงาะพนธพนเมองมจ านวนผล 4.5-8.5 ผล/ชอ มน าหนกผล 32.6-45.1 กรม มความหนาเนอ 5.4-7.2 มลลเมตร มคา TSS 15.1-21.1 เปอรเซนตบรกซ โดยพนธโรงเรยนมจ านวนผลตอชอเทากบ 5.2 ผล ขนาดน าหนกผลเทากบ 45.1 กรม ความหนาเนอเทากบ 7.2 มลลเมตร มคา TSS เทากบ 20.8 เปอรเซนตบรกซ (ตารางท 8) จากผลการทดลองจะเหนไดวาเงาะลกผสมพลว1-8 สามารถตดผลไดดและใหผลผลตสง และสวนใหญสามารถเกบเกยวผลผลตไดกอนพนธโรงเรยน ส าหรบลกษณะรปรางผล ขนาดผล และสผลใกลเคยงกบพนธโรงเรยน คอ มสผวผลในกลมสเหลองสม สสม และสสมแดง สโคนขนในกลมสแดง และปลายขนในกลมสเหลองเขยว และสแดง เนอมทงแบบนมและกรอบ รสชาตหวานอมเปรยว ยกเวน พนธพลว6 ทมสผวผลสเหลอง เนอหวานกรอบ มคา TSS คอนขางสง แตมเปลอกคอนขางหนา โดยรวมพนธลกผสมทกพนธมคณภาพการบรโภคยงดอยกวาพนธโรงเรยน เนองจากเงาะโรงเรยน มรสชาตหวาน เนอกรอบ เนอไมฉ าน า และเนอลอนจากเมลด แตผลมกแตกงายหากขาดน าในชวงกอนการเกบเกยว แตมขอดคอตดผลไดงาย ผลดก และสามารถเกบเกยวผลผลตไดกอนฤดกาล และทนทานตออาการผลแตก ส าหรบกลมพนธเงาะพนเมอง พบวา เงาะพนธสทอง สชมพ และบางยขน สามารถตดผลไดดและใหผลผลตสงใกลเคยงกบพนธโรงเรยน โดยเงาะสทองมลกษณะรปรางผล ขนาดผล และสผลใกลเคยงกบพนธโรงเรยนทสด รสชาตหวานอมเปรยว เนอหนาและเนอลอนจากเมลด เปนเงาะทใหผลผลตเรว ผลขนาดใหญ ทนทานตออาการผลแตก เงาะสชมพ สามารถใหผลผลตเรว เจรญเตบโตและตดผลไดด รสชาตไมหวานจด เนอกรอบ ไมฉ าน า เนอไมลอนจากเมลด และออนแอตอโรคราแปง เงาะเจะมง เปนพนธทตดผลไมดก ผวเปลอกสแดงสด รสหวานอมเปรยว เนอกรอบ ไมฉ าน า เงาะบางยขน เปนพนธททรงพมสง

23

ใหญ รสชาตหวานอมเปรยว เนอนมไมกรอบและลอนจากเมลด ไมฉ าน า เงาะน าตาลกรวด เปนพนธทมทรงพมขนาดเลกกวาพนธสทองและพนธโรงเรยน รสชาตหวาน เนอกรอบและลอนจากเมลด แตเยอหมเมลดตดเนอคอนขางมาก เปลอกหนา เมอสกเตมทโคนขนขยายหางกนและคอนขางแขง ผลสกสเหลอง โดยรวมพนธพนเมองบางพนธมคณภาพการบรโภคยงดอยใกลเคยงกบพนธโรงเรยน แตมการเจรญเตบโตและการตดผลทคอนขางต ากวาเงาะโรงเรยน

ดงนนพนธลกผสมพลว3 จงเปนพนธทเหมาะส าหรบผลตเพอการรบประทานผลสด เนองจากสามารถเกบเกยวผลผลตไดกอนพนธโรงเรยน 14 -20 วน ตดผลไดด และใหผลผลตเทากบ 170.2 กโลกรม/ตน ลกษณะรปรางผล และมสผล คลายพนธโรงเรยน มรสชาตหวานอมเปรยวซงยงดอยกวาพนธโรงเรยน ขณะทพนธสทอง ลกผสมพลว4 และ7 เหมาะส าหรบการแปรรปเนองจากมเนอหนาและเปลอกบาง ตารางท 5 คณภาพผลผลตของเงาะ 14 พนธ/สายพนธ ในแปลงรวบรวมพนธเงาะ ณ ศนยวจยพชสวน

จนทบร ประจ าป 2554

พนธ ผลผลต/

ตน (กก.)

จน.ผล/ชอ (ผล)

ขนาดผล นน./ผล (ก.)

นน.เนอ (ก.)

ความหนาเนอ (มม.)

ความหนาเปลอก (มม.)

TSS (%Brix) กวาง

(ซม.) ยาว (ซม.)

พลว1 187.5 11.2 3.8 4.8 34.8 20.0 7.3 2.3 18.2 พลว2 187.0 15.7 4.1 5.1 39.5 20.1 6.9 3.2 18.0 พลว3 209.0 8.6 4.0 4.7 35.2 17.9 7.7 3.0 19.1 พลว4 173.5 11.9 3.8 4.4 34.0 20.6 7.7 2.3 15.5 พลว5 132.5 16.0 3.8 5.0 32.0 18.4 7.2 2.4 17.2 พลว6 88.8 11.2 4.2 5.1 37.5 16.7 6.2 4.3 18.7 พลว7 146.7 8.8 4.1 4.8 35.5 17.4 6.6 3.4 16.3 พลว8 167.8 11.1 3.6 4.5 28.7 15.7 6.6 2.1 16.3

โรงเรยน 124.0 10.7 3.8 5.0 35.8 21.1 8.3 3.1 22.1 สชมพ 178.5 18.6 3.4 4.1 27.0 15.2 5.9 2.2 15.9

น าตาลกรวด 75.0 9.1 4.0 4.6 33.8 15.8 6.4 3.6 19.2 สทอง 124.8 12.5 4.3 5.2 45.3 24.2 7.8 4.4 14.4 เจะมง - 6.5 4.2 5.8 45.8 21.7 7.4 4.1 15.9

บางยขน 150.0 11.7 3.6 4.3 30.2 16.1 6.1 2.7 16.1

24

ตารางท 6 ปรมาณและคณภาพผลผลตของเงาะ 14 พนธ/สายพนธ ในแปลงรวบรวมพนธเงาะ ณ ศนยวจยพชสวนจนทบร ประจ าป 2555

พนธ ผลผลต/

ตน (กก.)









โรงเรยน 131.8 6.4 6.2 6.9 44.5 24.6 9.5 3.2 17.2 สชมพ * 17.7 3.9 4.8 36.8 19.7 6.8 3.6 17.1

น าตาลกรวด * 8.6 3.9 4.7 35.5 17.9 5.6 4.5 19.2 สทอง * 10.7 6.5 7.2 44.3 22.1 8.8 3.8 16.1 เจะมง * * * * * * * * *

บางยขน * * * * * * * * * หมายเหต: * ไมมขอมลเนองจากใชเปนตนพอและแมในการสรางลกผสม

ตารางท 7 คณภาพผลผลตของเงาะ 14 พนธ/สายพนธ ในแปลงรวบรวมพนธเงาะ ณ ศนยวจยพชสวน


พนธ นน./ชอ

(ก.) จน.ผล/

ชอ (ผล)








โรงเรยน 341.3 7.7 7.0 7.7 44.6 23.8 9.1 3.2 19.0 สชมพ 415.3 13.3 6.2 6.7 37.9 18.3 7.7 3.5 17.6

25

น าตาลกรวด 300.7 8.4 6.3 7.0 37.9 15.4 7.0 4.7 20.2 สทอง 556.7 12.4 7.0 7.6 53.5 29.0 9.6 4.1 15.4 เจะมง 282.5 5.9 5.7 6.7 45.8 18.9 8.0 4.2 16.8

บางยขน 382.3 12.1 6.0 6.6 37.4 17.8 8.2 3.4 16.0

ตารางท 8 คณภาพผลผลตของเงาะ 14 พนธ/สายพนธ ในแปลงรวบรวมพนธเงาะ ณ ศนยวจยพชสวน


พนธ นน./ชอ

(ก.) จน.ผล/

ชอ (ผล)








โรงเรยน 215.0 5.2 6.7 7.4 45.1 26.0 7.2 2.9 20.8 สชมพ 279.0 8.5 5.8 6.6 32.6 14.2 5.5 3.3 18.8

น าตาลกรวด 177.7 4.5 4.3 5.2 39.4 15.5 7.0 4.7 21.1 สทอง 293.3 8.4 6.9 7.3 41.4 21.5 7.1 3.3 15.1 เจะมง 288.7 6.7 6.2 7.1 44.0 18.8 6.4 4.5 15.6

บางยขน 194.3 6.1 6.0 6.8 34.4 15.4 5.4 3.3 17.7

3. การสรางลกผสม

3.1 ป 2554-2555 คดเลอกตนเงาะพนธพนเมอง จ านวน 6 สายพนธ ไดแก พนธโรงเรยน (RR), สทอง (ST), สชมพ (SC), เจะมง (JM), น าตาลกรวด (NT) และบางยขน (BK) และเงาะลกผสมชวท 1 ทมลกษณะดเดนจากโครงการปรบปรงพนธเงาะในป พ.ศ.2530-37 จ านวน 8 สายพนธ (พลว1 ถง พลว8) 3.2 ป 2556-57 การสรางลกผสม ดแลจนตนกลาลกผสมอาย 1.5-2 ป และเตรยมทาบกง/เสยบยอด/ตดตาบนตนเงาะสชมพทใหผลผลตแลว เพอคดเลอกลกผสมทมลกษณะทางคณภาพดตามเกณฑการคดเลอก คอ เงาะลกผสมทมลกษณะดเหมาะสามารถใหผลผลตชวงตนฤดการผลผลต มคณภาพการบรโภคทดส าหรบการรบประทานผลสดหรอส าหรบอตสาหกรรมแปรรป

26

3.2.1 สรางเงาะลกผสมใหมไดตนเงาะลกผสมชวท 1 (F1) จ านวน 11 คผสม จ านวน 133 ตน

คผสม จ านวน (ตน) คผสม จ านวน (ตน) - RRxJM 13 - JMxSC 2 - NTxST 3 - JMxBK 2 - NTxSC 16 - SCxJM 3 - BKxST 32 - SCxBK 9 - BKxSC 37 - STxBK 12 - BKxRR 4

รวมทงหมด 133 ตน 3.2.2 สรางเงาะลกผสมกลบ (BC1) จ านวน 15 คผสม จ านวน 232 ตน และลกผสมสาม

ทาง จ านวน 4 คผสม จ านวน 84 ตน เงาะลกผสมกลบ (BC1) - F1#1(SCxRR) xSC - F1#5(SCxRR) xSC - F1#1(SCxRR) xRR - F1#5(SCxRR) xRR - F1#2(STxJM) xST - F1#6(NTxRR) xNT - F1#2(STxJM) xJM - F1#6(NTxRR) xRR - F1#3(SCxST) xSC - F1#7(SCxST) xSC - F1#3(SCxST) xST - F1#7(SCxST) xST - F1#4(SCxRR) xSC - F1#8(SCxST) xSC - F1#4(SCxRR) xRR เงาะลกผสมสามทาง - F1#2(STxJM) xRR - F1#3(SCxST) xRR - F1#7(SCxST) xRR - F1#8(SCxST) xRR

การทดลองท 1.1.2 การทดสอบพนธเงาะในแหลงปลกใหมเพอขยายชวงฤดการผลตเงาะเขตภาคเหนอ

เงาะพนธแดงจนทบร และพลว 3 ซงปลกเมอเดอนกรกฎาคม 2554 และปจจบนตนอาย 3 ป 10 เดอน โดยในชวงตนฤดฝนใสปยคอก (ขวว) อตรา 20 กโลกรม/ตน ปยเคม 15-15-15+46-0-0 สดสวน 1:1 อตรา 1 กโลกรม/ตน ดวยการหวานภายในทรงพม ตลอดจนชดรองน าเพอระบายน าฝนออกจากแปลงในบรเวณทเปนทลมและน าทวมขง มการใหน าดวยระบบมนสปรงเกลอรในชวงฤดแลงระหวางเดอนมกราคมถงเดอนมนาคมหรอในชวงฤดฝนทฝนทงชวงเปนเวลานาน ปองกนก าจดโรคราแปงทท าลายใบออนและชอดอกดวยก ามะถนผงละลายน า 40 กรม/น า 20 ลตร หรอคารเบนดาซม อตรา 10 กรม/น า 20 ลตร และ

27

หนอนกดกนใบดวยสารฆาแมลงคลอไพรฟอส อตรา 40 มลลลตร/น า 20 ลตร (ภาพท 1) ก าจดวชพชดวยรถตดหญาตดทายรถแทรคเตอร เครองตดหญาสะพายหลงและสารก าจดวชพชตามความจ าเปน

ดานการเจรญเตบโต ไดท าการวดเสนรอบวงล าตนทระดบ 30 เซนตเมตรจากพนดนทก 4 เดอน พบวา เดอนพฤศจกายน 2557 เสนรอบวงล าตนหลงปลก 12 เดอนของเงาะพนธโรงเรยน พลว 3 พนธสทอง และพนธแดงจนทบร เทากบ 1.0 0.4 1.1 และ 1.0 เซนตเมตร ตามล าดบ หรออตราเพมของเสนรอบวงล าตน 12 เดอนเทากบ 5.7 1.5 7.3 และ 1.4 เซนตเมตร ตามล าดบ เดอนมนาคม 2558 เสนรอบวงล าตนหลงปลก 16 เดอนของเงาะพนธโรงเรยน พลว3 พนธสทอง และพนธแดงจนทบร เทากบ 17.5 7.1 21.4 และ 6.2 เซนตเมตร ตามล าดบ หรอเฉลย 13.05 เซนตเมตร อตราเพมของเสนรอบวงล าตน 16 เดอนเทากบ 6.3 2.5 8.4 และ 2.2 เซนตเมตร ตามล าดบ เดอนกรกฏาคม 2558 เสนรอบวงล าตนหลงปลก 20 เดอนของเงาะพนธโรงเรยน พลว3 สทอง และแดงจนทบร เทากบ 19.6 7.1 22.1 และ 7.3 เซนตเมตร ตามล าดบหรอเฉลย 14.03 เซนตเมตร อตราเพมของเสนรอบวงล าตน 16 เดอนเทากบ 6.3 2.5 8.4 และ 2.2 เซนตเมตร อตราการเพมขนของเสนรอบวงล าตนหลงปลก 12 16 และ 20 เดอนเฉลยเทากบ 3.97 4.85 และ 5.82 เซนตเมตร ตามล าดบ เงาะพนธสทองมอตราเพมของเสนรอบวงล าตนสงกวาพนธอนมาตลอดตงแตเดอนธนวาคม 2556 โดยอตราเพมของเสนรอบวงล าตนในรอบ 20 เดอนของเงาะพนธสทองเทากบ 9.1 เซนตเมตร อตราเพมเสนรอบวงล าตนเงาะพนธโรงเรยน แดงจนทบร และพลว3 ซงเทากบ 8.4 3.3 และ 2.5 เซนตเมตร ตามล าดบ (ตารางท 1) อยางไรกตามเมอจากความแตกตางของสภาพภมอากาศของพนทผลตเงาะทใหญสดของไทยในภาคตะวนออก จ.จนทบร และจ.เชยงราย จะเหนไดวาแมสภาพอณหภมต าสด-สงสด และปรมาณฝนมากสด/เดอนของจนทบรและเชยงรายในรอบ 30 ป (2523-2553) จะคอนขางแตกตางกนโดยเฉพาะคาอณหภมต าสด แตตนเงาะสามารถเจรญเตบโตและใหผลผลตไดเชนเดยวกน โดยจงหวดจนทบรมคาอณหภมต าสด-สงสด และปรมาณฝน คอ 21.5 33.1 องศาเซลเซยส ฝน 512.6 มม. สวน จ.เชยงราย 12.8 34.8 องศาเซลเซยส และฝน 358.4 มม. (ภาพผนวกท 1 และ 2)

ในชวงฤดผลตป 2557/58 เงาะพนธสทองบางตนออกดอกแตไมตดผล เนองจากมโรคแปงเขาท าลายชอดอกแมจะพนสารปองกนก าจดโรคพช รวมทงชอดอกไมมดอกตวผซงอาจท าใหไมมละอองเรณและดอกตวเมยไมไดรบการผสมเกสร และจากภาพในป 2558 ในชวงเดอนธนวาคม 2558 ซงสนสดระยะเวลาการทดลองพบวามเงาะบางตนของทงพนธโรงเรยน (แถวนอก) พนธสทอง พนธพลว 3 มการออกดอกตดผลนอกฤดบางสวน ซงจะเหนไดวาในตนมทงชวงทเปนดอกและผลสกพรอมเกบเกยว โดยคณภาพผลพนธสทองใหน าหนกผล 47.63 กรม ความหนาเนอ 8 มม. ความหนาเปลอก 4.34 มม. ความหวาน (TSS) 18.1 %บรกซ สวนพนธพลว3 ใหน าหนกผล 33.20 กรม ความหนาเนอ 6.46 มม. ความหนาเปลอก 4.37 มม. ความหวาน (TSS) 21.30 %บรกซ (ตารางท 2 ภาพท 2 และภาพท 3) ซงขอมลเบองตนจะเหนไดวาผลเงาะพนธสทองจะใหญกวาพนธพลว3 แตพนธพลว3 จะมความหวานมากกวา สวนเงาะพนธโรงเรยนแถวทเปน guard row กมการออกดอกตดผลดวยเชนกน ซงจะเหนไดถามการดแลรกษาตนเงาะเจรญเตบโตสมบรณตนเงาะจะเรมมการออกดอกตงแตอายประมาณ 4 ปหลงปลก และเมอเขาสปท 5 การออกดอกตดผลจะเพมมากขน แตอยางไรกตามการออกดอกตดผลของเงาะจะมากนอยขนกบความสมบรณของตนแลวยงขนกบปจจยสภาพภมอากาศและการควบคมศตรพช

28

ตารางท 1 เสนรอบวงล าตนเงาะทระดบความสงจากดน 30 เซนตเมตร

Date Girth (cm)

Rongrien Pleaw No.3 Seethong Deang Chantabune

Average

24 Dec. 2013 11.2 4.6 13.0 4.0 8.20

19 March 2014 12.2 5.0 14.1 5.0 9.07

30 Jul. 2014 15.1 5.3 17.5 5.5 10.85

13 Nov. 2014 16.9 6.1 20.3 5.4 12.18

20 March.2015 17.5 7.1 21.4 6.2 13.05

13 Jul. 2015 19.6 7.1 22.1 7.3 14.03

Growth rate (4 months) 1.0 0.4 1.1 1.0 0.87

Growth rate (8months) 3.9 0.7 4.5 1.5 2.65




ตารางท 2 คณภาพผลผลตเงาะพนธพลว 3 และสทอง ในป 2558

Cultivar Fruit

weight (g)

Width of fruit (mm)

Length of fruit (mm)

Thickness of pulp (mm)

Thickness of peel (mm)

Peel weight

(g)

Seed Weight

(g)

Width of fruit (mm)

Length of fruit (mm)

TSS (%

brix) See Thong 47.63 42.74 51.65 8.00 4.34 21.16 2.62 15.65 24.50 18.1 Pleaw3 33.20 40.73 47.87 6.46 4.37 15.84 1.37 13.39 19.91 21.3

ภาพท 1 การเขาท าลายของราแปงทใบ (ก) และใบทเสยหายจากหนอนคบและแมงคอมทองกดกน (ข)

ก ข

ก ข

29

ภาพท 2 การออกดอกและตดผลของเงาะหลงปลก 4 ป 5 เดอน

ภาพท 3 ขนาดผล ความหนาเนอ และความหนาเปลอกของเงาะพนธพลว 3 และสทอง

30

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ กจกรรมยอย 1.1: การส ารวจ รวบรวม และคดเลอกพนธเงาะในประเทศไทย การทดลองท 1.1.1 การส ารวจ รวบรวมพนธ การคดเลอกพนธเงาะลกผสมเดม และการสรางเงาะ

ลกผสมใหมทเหมาะสมส าหรบการรบประทานผลสดและอตสาหกรรมแปรรป 1. ลกษณะประจ าพนธ - เงาะทกพนธมลกษณะรปรางใบแบบ Elliptic ปลายใบเรยวแหลม (Acuminate) ยกเวน พนธพลว2, 3, 5, 8 และสทอง ทมปลายใบแหลมและเรยวไปยงปลายทแหลม (Acute) มฐานใบรปลม (Cuneate) ยกเวนพนธพลว3, 5, 8 และบางยขนมฐานใบแบบ Acute สใบแกทกพนธมสเขยว G137A ยกเวน พนธพลว2 มสเขยวเขม G139A - ขนาดความกวางใบรวมอยระหวาง 22.1-28.9 เซนตเมตร ขนาดความยาวใบรวมอยระหวาง 21.2-35.5 เซนตเมตร ลกษณะขนาดความกวางใบยอยอยระหวาง 5.1-6.7 เซนตเมตร ขนาดความยาวใบยอยอยระหวาง 10.6-16.5 เซนตเมตร

- ลกษณะผลสวนใหญเปนแบบรปไข (Ovoid) ยกเวน พนธพลว5, 7, สทอง และน าตาลกรวด ทมลกษณะผลกลม (Globose) และพนธบางยขน และเจะมง มลกษณะผลเปนแบบขอบขนาน (Oblong) สวนสผวผลสวนใหญอยในกลมสเหลองสม และสสม ยกเวน พนธน าตาลกรวด และพลว6 ทมสเหลอง สโคนขนสวนใหญอยในกลมสแดงชมพ สวนสปลายอยในกลมสเหลองเขยว ยกเวน พนธสชมพ และบางยขนทมสปลายขนในกลมสแดง-ชมพ

- ลกษณะเมลดสวนใหญมรปรางเมลดแบบร (Obvoid) ยกเวน พนธบางยขนทมรปรางเมลดแบบยาวเรยว (Obovoid elongated) สเปลอกเมลดสวนใหญจะเปนสน าตาล ยกเวน พนธพลว2, พลว4, พลว8 และพลว6 สขาวครมหรอสขาว สเมลดดานในอยในกลมสเหลอง-เขยว สวนขนาดเมลดของเงาะแตละพนธไมแตกตางกน ขนาดน าหนกเมลดอยระหาง 1.9-2.9 กรม โดยพนธทมเมลดเลกและมน าหนกนอยทสด คอ พนธเจะมง

2. ลกษณะทางปรมาณและคณภาพผลผลต

พนธพลว3 สามารถเกบเกยวผลผลตไดกอนพนธโรงเรยน 14-20 วน สวนเงาะลกผสมเบอรอนๆ มอายเกบเกยวอยระหวาง 154-167 วนหลงดอกบาน ขณะทเงาะพนธโรงเรยนสามารถเกบเกยวผลผลตได 169 วนหลงดอกบาน เงาะลกผสมพนธพลว1-8 สามารถตดผลไดดและใหผลผลตสง และสวนใหญสามารถเกบเกยวผลผลตไดกอนพนธโรงเรยน สผวผลในกลมสเหลองสม สสม และสสมแดง สโคนขนในกลมสแดง และปลายขนในกลมสเหลองเขยว และสแดง ยกเวน พนธพลว6 ทมสผวผลสเหลอง เนอหวานกรอบ มคา TSS คอนขางสง โดยรวมพนธลกผสมทกพนธมคณภาพการบรโภคยงดอยกวาพนธโรงเรยน ดงนนพนธพลว3 จงเปนพนธทเหมาะส าหรบผลตเพอการรบประทานผลสด ลกษณะรปรางผล และมสผล คลายพนธโรงเรยน มรสชาตหวานอมเปรยวซงยงดอยกวาพนธโรงเรยน ขณะทพนธลกผสมพลว4 และ7 เหมาะส าหรบการแปรรปเนองจากมเนอหนาและเปลอกบาง ส าหรบกลมพนธเงาะพนเมอง เงาะสทอง สชมพ และบางยขน สามารถตดผลไดดและใหผลผลตใกลเคยงกบพนธโรงเรยน โดยรวมพนธพนเมองบางพนธยง

31

มคณภาพการบรโภคทดอยกวาพนธโรงเรยน และมการเจรญเตบโตและการตดผลทคอนขางต ากวาเงาะโรงเรยน

3. การสรางลกผสม การสรางลกผสม ไดลกผสมชวท 1 (F1) จ านวน 11 คผสม จ านวน 133 ตน เงาะลกผสมกลบ (BC1) จ านวน 15 คผสม จ านวน 232 ตน และลกผสมสามทาง จ านวน 4 คผสม จ านวน 84 ตน ปจจบนเพาะเมลดลกผสมในถงเพาะช า เตรยมทาบกงบนตนเงาะสชมพทใหผลผลตแลว เพอคดเลอกลกผสมทมลกษณะทางคณภาพดตามเกณฑการคดเลอก การทดลองท 1.1.2 การทดสอบพนธเงาะในแหลงปลกใหมเพอขยายชวงฤดการผลตเงาะเขตภาคเหนอ จากการทดสอบพนธเงาะในแหลงปลกใหมเพอขยายชวงฤดการผลตเงาะเขตภาคเหนอทง 4 พนธ คอพนธโรงเรยน พนธพลว3 พนธสทอง และพนธแดงจนทบร ในดานการเจรญเตบโตพบวาเงาะทง 4 พนธสามารถเจรญเตบโตไดดโดยเงาะพนธสทองมอตราการเจรญเตบโตดสด รองมาคอพนธโรงเรยน พนธแดงจนทบร สวนพนธพลว3 มอตราการเจรญเตบโตทเพมขนเฉลยต าสด และจะเหนไดวาเงาะเรมออกดอกประมาณ 4 ป หลงปลก และชวงเวลาการออกดอกของเงาะทางภาคเหนอจะไมตรงกบแหลงผลตในภาคตะวนออกและภาคใต จงเปนพนททสามารถกระจายการผลตเงาะได

32

กจกรรมท 2 พฒนาเทคโนโลยการผลตเงาะคณภาพ Research and Development Technology to Increase Fruit Yield Quality

ทวศกด แสงอดม1 นพฒน สขวบลย2 สมพงษ สขเขตต3 ธวชชย นมกงรตน3 ส าเรง ชางประเสรฐ4

วรางคณา มากก าไร1 รชน ภทรวาโย1 อรวนทน ชศร4 และธรวฒ ชตนนทกล4 Sang-udom, T1, Sukhvibul, N2., Sukkhet, S3., Nimkingrat, T3., Changprasert, S4.,

Markumrai, W1., Pattarawayo. R1., Chusri , O4. and T. Chutinanthakun4

ค าส าคญ: เงาะ, สารควบคมการเจรญเตบโต, การออกดอก, ตดแตงกง, การตดแตงผล, ผลผลตคณภาพ

บทคดยอ การใชสารควบคมการเจรญเตบโตเพอควบคมการออกดอกของเงาะพนธโรงเรยน เพอแกปญหา

ผลผลตกระจกตวกลางฤดการผลต ในจงหวดจนทบร จงหวดศรสะเกษ และจงหวดเชยงราย พบวา การใชสารเมบควอทคลอไรด เอทธฟอน และพาโคลบวทราโซล ปายทกงหลกของเงาะในชวงกอนการออกดอก 2 เดอน มผลในการควบคมการออกดอกของเงาะเพยงเลกนอย โดยเฉลยจะออกดอกกอนกรรมวธทไมปายสาร 4-8 วน และในบางปกไมแตกตางกบกรรมวธทไมปายสารฯ สวนในพนทจงหวดศรสะเกษ พบวา การใชสารเมบควอทคลอไรดท 3% มแนวโนมชวยท าใหเงาะออกดอกกอนการไมปายสาร โดยเปอรเซนตการออกดอก ผลผลตและคณภาพผลของทกกรรมวธไมมความแตกตางกน การพฒนาเทคโนโลยเพอการเพมปรมาณผลผลตคณภาพสงออก โดยการจดการชอและการตดแตงชอผล พบวา การตดแตงผลใหเหลอ 8 ผล/ชอ ใหผลเงาะทมน าหนกมากทสด มจ านวนผล 25 ผล/กโลกรม จดอยในขนาดท 1 การตดแตงชอผลใหเหลอ 12 และ 15 ผล/ชอ และตดชอผล 1/3 ของความยาวชอ มจ านวนผล 27 ผล/กโลกรม จดอยในขนาดท 2 ในขณะทกรรมวธควบคมมจ านวนผล 30 ผล/กโลกรม จดอยในขนาดท 3 และผลตอบแทนทไดจากกรรมวธจดการชอทกกรรมวธสงกวากรรมวธควบคม 2-5 เทา ดงนนการจดการชอโดยการตดแตงชอผลใหผลผลตเงาะทมคณภาพและไดมาตรฐานการสงออกสงกวาการไมมการจดการชอผล

การศกษาการตดแตงกงเงาะพนธโรงเรยนในป 2555 พบวา ตนเงาะทตดแตงกงแบบหนกและควบคมความสงตน 3 เมตร และการตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต ตนเงาะสามารถแทงชอดอกไดเรว และมปรมาณผลผลตเทากบ 124.0 และ 120.0 กก./ตน แตการตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต มเปอรเซนตผลผลตตกเกรดสงกวาเทากบ 34.8 และ 7.5 เปอรเซนต ส าหรบในป 2556 พบวา การตดแตงกงทความสง 3 เมตร ใหผลผลตสงสด 117.20 กโลกรม/ตน โดยแบงมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาตของเงาะ ตามชนคณภาพเปน 3 ชน คอ เปนผลผลตชนพเศษ ชนหนง และชนสอง เทากบ 32.22, 33.79 และ 24.97 กโลกรม/ตน และไมพบความแตกตางทางสถตของปรมาณของแขงทละลายในน าได (TSS) และความหนาเนอ

33

1สถาบนวจยพชสวน 2ส านกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 1 3ศนยวจยพชสวนศรสะเกษ 4ศนยวจยพชสวนจนทบร 1 Horticultural Research Institute, 2 The Office of Agricultural Research and Development Region 1 3 Srisaket Horticultural Research Center, 4 Chanthaburi Horticultural Research Center

ABSTRACT

This research was conducted to study the PGR to control flowering of rambutan. There PGRs, namely mepiquat chloride, ethephon and paclobutrazol were use to control flowering of rambutan in Chanthaburi, Srisaket and Chaingrai provinces. The PGRs were applied to the main branches of rambutan trees before flowering 2 months. The results showed that all PGRs can induce flowering of rambutan 4-8 days earlier than control but no effect on flowering percentage, yield quality. The maximum rate of the PGRs has more effectiveness than the lower rate. To thinning fruits, The results showed that fruit thinning with 8 fruit/panicle gave highest weight and biggest size of fruit and gave 25 fruit/kg in size code 1. While, fruit thinning with 12 and 15 fruits/panicle remained, trimming 1/3 of a panicle gave 27 fruit/kg in size code 2, but control gave 30 fruit/kg in size code 3. It can increase income of grower 2-5 times.

A study of hard pruning rambutan cv. ‘Rong Rien’ in 2012 at Chanthaburi Horticultural Research Center, (Chanthaburi). The result showed that after hard pruning and control plant height at 3 m. and farmers pruning practical showed that an earlier than other treatments with higher yield 124.0 and 120.0 Kg./tree. In 2013, 3 meter height pruning showed that higher yield 117.20 kg /tree. For rambutan fruit quality are classified in three classes defined by the National Bureau of Agricultural Commodity and Food Standard (ACFS), with an Extra class, Class I and Class II at 32.22, 33.79. and 24.97 Kg./tree and no statistical difference in TSS and the fresh thickness.

Keyword: Rambutan, Plant growth regulator, Flowering, Pruning, Fruit thinning, Fruit Quality

34

บทน า จากปญหาผลผลตเงาะกระจกตวในชวง peak ของฤดกาลผลตท าใหราคาผลผลตเงาะตกต า

ตอเนองเปนเวลาหลายปทผานมาโดยเฉพาะในภาคตะวนออกซงเปนแหลงผลตทส าคญของประเทศ ท าใหภาครฐตองจดสรรเงนสนบสนนในการแกไขปญหาราคาผลผลตตกต าดงกลาวใหเกษตรกรตลอดมา และสงผลใหเกษตรกรบางสวนไดโคนตนเงาะทงเพอปรบเปลยนไปปลกพชอนทไดผลตอบแทนทดกวา เชน ปาลมน ามน ยางพารา หรอกลวยไข อยางไรกตามเงาะยงจดเปนไมผลทส าคญของไทยทมการพนทการผลตมาก โดยในป 2555 มพนทเกบเกยว 314 ,698 ไร ผลผลต 335,745 ตน (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2556) ดงนนการจดการกระจายการผลตใหเงาะออกดอกตดผลกอนฤดกาลหรอหลงฤดกาล จะเปนการเพมชวงเวลาการผลตและกระจายการผลตไมใหผลผลตกระจกตวในชวงเวลาดงกลาว จะเปนแนวทางในการแกไขปญหาและท าใหเกษตรกรขายผลตผลไดราคาสงขน การจดการหรอการควบคมใหไมผลมการออกดอกตดผลนอกฤดประสบความส าเรจในหลายชนดและมการผลตเปนการคาในปจจบน เชนการใชสารพาโคลบวทราโซลชกน าใหมะมวง ทเรยน และมะนาวออกนอกฤด และการใชสารโพแทสเซยมคลอเรตชกน าใหล าไยออกนอกฤดเปนตน ในสวนของเงาะพบวาการควบคมการออกดอกยงไมสามารถท าไดอยางมประสทธภาพ โดยปจจยการควบคมการออกดอกยงขนกบสภาพอากาศและการจดการเปนส าคญ โดยเฉพาะตนเงาะจะตองผานความเครยดจากการขาดน าในชวงระยะเวลาหนงรวมกบอณหภมทลดต าลง ดงนนจงไดทดลองใชสารควบคมการเจรญเตบโตประเภทตางๆ ทสงผลในการควบคมการออกดอกในไมผลบางชนดมาทดลองในการควบคมการออกดอกของเงาะ โดยด าเนนการทงในแหลงปลกเดมจงหวดจนทบรและแหลงปลกใหมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอจงหวดศรสะเกษ และภาคเหนอ จงหวดเชยงรายเพอจกไดแนวทางในการควบคมการออกดอกของเงาะตอไป

นอกจากการกระจายการผลผลตใหเงาะสามารถใหผลผลตในชวงตนฤดกาลแลวการจดการผลผลตใหไดขนาดและคณภาพตามมาตรฐานกเปนสงจ าเปนส าหรบการผลตเพอการสงออก การตดแตงเพอควบคมความสงทรงพมจงเปนแนวทางหนงในการปรบปรงคณภาพผลผลต และเพมปรมาณผลผลตคณภาพ และชวยลดตนทนการผลต เนองจากเงาะทปลกในภาคตะวนออกสวนใหญมอายมาก ตนสง หากปลอยใหมการเจรญเตบโตตามธรรมชาตโดยไมมการควบคมขนาดทรงพม ตนจะมขนาดใหญขนเรอยๆ ท าใหการจดการดแลและการเกบเกยวผลผลตท าไดยาก การกระจายแสงในทรงพมและการถายเทอากาศท าไดไมด สงผลใหเกดการระบาดของโรคและแมลงศตรพช เสยคาใชจายในการค ายน การเกบเกยวผลผลตทตองใชแรงงานทมทกษะและความช านาญ ซงสงผลใหตนทนในการผลตสงขน Goren and Gazit (1993) พบวา ลนจทมอายมากทมการควบคมความสงทประมาณ 2.5 เมตร สามารถใหผลผลตอยางสม าเสมอทกป ดงนนการปลกลนจระบบใหมควรใชระยะหางระหวางตน 3x5 เมตรและควบคมความสงใหพอด จะท าใหสะดวกตอการดแลรกษาอกทงยงลดคาใชจายในดานแรงงาน Menzel et al., (1996) ศกษากบเงาะ โดยเปรยบเทยบการตดแตงกง 3 กรรมวธ คอการตดแตงหลงการเกบเกยว (กมภาพนธ) และตดปลายยอดออก 15-20 เซนตเมตร เมออณหภมต ากวา 20 องศาเซลเซยส เปรยบเทยบกบตนทตดแตงกงเพยงเลกนอย พบวา การตดแตงกงไมมผลตอการแตกใบและการออกดอก แตมผลผลตลดลง 24-37 เปอรเซนต เมอเปรยบเทยบกบ control สาเหตทผลผลตลดลงอาจเปนเพราะการตดแตงกงลดลง พนทใบทจะสงอาหาร

35

ไปเลยงผล ท าใหผลผลตลดลง แตอยางไรกตามตนเงาะทไดรบการตดแตงกงจะมขนาดเลกลงท าใหงายตอการเกบเกยว และการฉดพนปยหรอสารเคมปองกนก าจดแมลง

กวศร (2546) ในการตดแตงกงเมอสวนใดสวนหนงของกงถกตดพชจะสรางกงใหมขนทดแทน เพอรกษาสมดลของสวนตนและราก การตดแตงกงจะขจดอทธพลของการขมของตายอดของกงทถกตดนน โดยท าใหแหลงผลตออกซนหายไป ท าใหตาทอยดานลางของกงทเคยถกขมใหพกตวแตกเปนกงใหมได เมอยอดของกงแตกมาใหมสามารถสรางออกซนได อทธพลของการขมตายอดกจะกลบมาอกครง การตดแตงกงยงสามารถเพมความเขมของแสงภายในทรงพม ท าใหผลเงาะมพฒนาการสผวดขน Somerville (1996) ในล าไยแนะน าใหตดแตงกงเหลอกงหลกไวประมาณ 4-5 กงตอตน โดยการตดแตงกงเปน 3 ชน เหลอกงกระโดงไวเพราะผลทไดจากกงกระโดงมคณภาพด สเปลอกสวย สทธพงศ (2546) การตดแตงมะมวงทระดบความสง 2 และ 2.5 เมตร มการแตกใบเรวขน และมเปอรเซนตการแตกใบครงทสอง มากกวาการทไมไดมการตดแตงกง การตดแตงกงทระดบความสง 2 เมตร ดวยคนและเครองจกรมผลใหการออกดอกในฤดลดลง การออกดอกลาชา นพ (2545) ศกษาการใชน าของมงคดทมการควบคมทรงพมทแตกตางกน มงคดทมอายมากกวา 20 ป การตดยอดออก 1.75 เมตร เพอเปดทรงพมใหแสงทะลผานภายในทรงพมท าใหใบและกงภายในทรงพมทแตกใหมไดรบแสงเตมท เปนการเพมประสทธภาพในการสงเคราะหแสงมผลใหผลผลตสงกวาตนทไมตดยอด การจดการทรงพมและการตดแตงกงเปนการกระท าเพอใหสวนยอดสมพนธกบสวนราก (top-root ratio) เปนการกระตนกลไกการท างานในระยะตางๆ ของพชใหผลตกง ใบ กาน ดอก และผลไดอยางมประสทธภาพ นอกจากการตดแตงกงแลวการตดแตงชอผลกเปนอกสวนทจะสงผลใหไดผลผลตคณภาพเพมขน เนองจากในการผลตเงาะเพอสงออกของประเทศไทยมขอจ ากดและอปสรรคคอนขางมาก ทงในดานลกษณะของผลเงาะเอง ซงจะมการสญเสยไดงายหลงการเกบเกยว มการสญเสยน ามากโดยเฉพาะทขน ท าใหขนด า อายเกบรกษาสน การตดแตงผลในระยะทผลมขนาดเลกเทาเมลดถวเหลองประมาณ 1/2 หรอ 1/3 ของความยาวชอ เพอใหเหลอผลในชอประมาณ 30-50 ผล ถาตดผลเหลอในชอประมาณ 60 ผล พบวา มน าหนกผลผลตเทากน แตไดล าไยผลใหญเกรด AA มากกวารอยละ 80 ใหเกษตรกรมรายไดเพมขนถง 4 เทา (ขาวเกษตรประจ าวน, 2551) ในดานมาตรฐานคณภาพเงาะ ผลทจะสงออกจะตองมขนาดผลไดมาตรฐาน เกรด1 จะตองมจ านวนผล <26 ผล/กโลกรม ซงพบวาโดยปกตเงาะจะมจ านวนผลประมาณ 24-30 ผล/กโลกรม ตนเงาะทมผลตอชอมาก ท าใหผลเงาะมขนาดเลกลง จงตองมการคดขนาดทไมไดเกณฑมาตรฐานออก ท าใหสนเปลองเวลา และเพมการชอกช าใหกบผลเงาะ ดงนนถามการจดการชอและผลตงแตตน เพอใหไดขนาดผลทไดมาตรฐานสงออก จะเปนการชวยใหมผลผลตทไดมาตรฐานสงออกเพมขน ลดการสญเสย รวมทงลดแรงงานในการจดการหลงการเกบเกยวเงาะผลสดเพอการสงออก

ระเบยบวธการวจย กจกรรมท 2 พฒนาเทคโนโลยการผลตเงาะคณภาพ กจกรรม 2.1 การกระจายชวงผลผลต กจกรรมยอย 2.1.1: ศกษาเทคโนโลยการผลตเงาะนอกฤด

36

การทดลองท 2.1.1.1 ศกษาการใชสารควบคมการเจรญเตบโตในการออกดอกตดผลของเงาะในแหลงปล เดมและแหลงปลกใหม (จ.จนทบร จ.เชยงรายและ จ.ศรสะเกษ) วธการด าเนนงาน อปกรณ 1. แปลงเงาะพนธโรงเรยน 3 แปลงอาย 8-12 ป ใน 3 พนท คอ จ.จนทบร จ.ศรสะเกษ และจ.เชยงราย 2. สารควบคมการเจญเตบโต คอ พาโคลบวทราโซล อเทรล และ เมบควอทคลอไรด 3. วสดการเกษตร สารเคมและอปกรณในการดแลรกษาแปลงเงาะ 4. กระบอกตวง กระดาษช าระ และแผนฟลม PVC 5. มด/อปกรณในการขดเปลอกตนเงาะ 6. ปาย ขนตอนและวธการด าเนนการ

1. เลอกแปลงทดลอง และตนเงาะพนธโรงเรยนทมขนาดและความสมบรณใกลเคยงกน 2. ตดแตงกง ใสปย 15-15-15+46-0-0 สดสวน 1:1 อตรา 1 กโลกรม/ตน ใหน าและปองกนก าจด

ศตรพช 3. กอนออกดอกในฤดประมาณ 2 เดอน เลอกตนทมใบเพสลาดหรอใบแก จ านวน 32 ตน 4. ใชสนมดขดเปลอกกงกวาง 20-25 เซนตเมตร ใชแปรงทาสารควบคมการเจรญเตบโตพชตาม

กรรมวธทก าหนดใหชม หมดวยกระดาษช าระ และทาสารควบคมการเจรญเตบโตพชซ าอกครง กอนทจะหมดวยฟลมยดหมหออาหาร (Food wrapping film) (ภาพท 1)

5 วางแผนการทดลองแบบ RCB จ านวน 4 ซ า จ านวน 8 กรรมวธๆ ละ 1 ตน ดงน - กรรมวธท 1 กรรมวธควบคม ขดเปลอกกง และทาดวยน าเปลา - กรรมวธท 2 ทาสาร mepiquat chloride 0.5% หรอ 100 มล./ล. - กรรมวธท 3 ทาสาร mepiquat chloride 1.0% หรอ 200 มล./ล. - กรรมวธท 4 ทาสาร mepiquat chloride 1.5% หรอ 300 มล./ล. - กรรมวธท 5 ทาสาร ethephon 2,500 ppm หรอ 5.2 มล./ล. - กรรมวธท 6 ทาสาร ethephon 5,000 ppm หรอ 10.4 มล./ล. - กรรมวธท 7 ทาสาร paclobutrazol 500 ppm หรอ 5 ก./ล. - กรรมวธท 8 ทาสาร paclobutrazol 1,000 ppm หรอ 10 ก./ล.

การบนทกขอมล ระยะเวลาการออกดอกหลงปายสารฯ เปอรเซนตการออกดอก ผลผลต จ านวนผล/กก. น าหนกผล

37

1 2

3 4

5 6

ภาพท 1 ขนตอนการทาสารควบคมการเจรญเตบโตพชตามกรรมวธทดลอง (1 ขดผวเปลอก 2 ปายสาร 3

พนกระดาษช าระ 4 ทาสารซ า 5 พนฟลมพลาสตก 6 เสรจสนขนตอน)

การทดลองท 2.1.1.2 ศกษาการจดการชอและผลเพอเพมปรมาณเงาะคณภาพสงออก วธการด าเนนงาน อปกรณ

1. เงาะพนธโรงเรยน 20 ตน 2. สารเคมปอกนเชอรา 3. ปยบ ารงตน 4. เครองมอตดแตงกง 5. ปายผกชอ 6. เครองชงน าหนก 7. เวอรเนยร 8. อปกรณอนๆ

วธการ วางแผนการทดลองแบบ RCB ท า 4 ซ าๆ ละ 1 ตน ม 5 กรรมวธ

กรรมวธท 1 ไมซอยผล (control) กรรมวธท 2 ซอยผลใหเหลอจ านวนผล/ชอ 8 ผล กรรมวธท 3 ซอยผลใหเหลอจ านวนผล/ชอ 12 ผล กรรมวธท 4 ซอยผลใหเหลอจ านวนผล/ชอ 15 ผล กรรมวธท 5 ตดชอผล 1/3 ของความยาวชอ แตไมซอยผล

38

ขนตอนและวธการด าเนนการ 1) คดเลอกแปลงและตนทมความสมบรณ

2) เตรยมตนโดยการตดแตงกงและปฏบตดแลรกษา 3) เตรยมตนใหพรอมส าหรบการออกดอกตดผลและท าการซอยผล ตดแตงชอตามกรรมวธเมอผลเงาะมอายประมาณ 60 วน หลงการตดผล

4) เมอผลสกเกบเกยวผลผลต คดเกรด 5) บนทกการเจรญเตบโต พฒนาการของผลเงาะ 6) บนทกคาใชจายในการตดแตง

เวลาและสถานท ระยะเวลาด าเนนการ ป 2554-2555 รวม 2 ป สถานท ศวส. จนทบร และ สวส. กจกรรม 2.2 การออกแบบสวนเพอการผลตเงาะคณภาพ กจกรรมยอย 2.2.1: การออกแบบทรงพม การทดลองท 2.2.1.1 การตดแตงกงและการจดการทรงพมของเงาะพนธโรงเรยน วธการด าเนนงาน - อปกรณ 1. ตนเงาะอาย 15-20 ป 2. เลอยและกรรไกรตดแตงกง 3. ตลบเมตรและไมบรรทด 4. ตะกราผลไม

5. กลองถายรป 6. เครองชง 7. Hand refrectrometer

- วธการ

การตดแตงกงตนเงาะในป 2554-56 ไดพฒนารปแบบการตดแตงกงในป 2551-53 ส าหรบเกษตรกรทไมตองการตดแตงกงแบบหนก เนองจากตองการใหตนเงาะสามารถออกดอกและตดผลไดทกป โดยด าเนนการ ณ ศนยวจยพชสวนจนทบร จ.จนทบร วางแผนการทดลองแบบ Randomized Complete Block Design ประกอบดวย 4 กรรมวธ กรรมวธละ 5 ซ า โดยใชตนเงาะ 1 ตน เปน 1 หนวยทดลอง ตดแตงกงทง 4 กรรมวธ ดงน

กรรมวธท 1 ตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต กรรมวธท 2 ตดแตงกงแบบหนกควบคมความสงตนทระดบ 3 เมตร กรรมวธท 3 ตดแตงกงควบคมความสงตนทระดบ 3 เมตร กรรมวธท 4 ตดแตงกงควบคมความสงตนเงาะทระดบ 4 เมตร

39

ขนตอนและวธการด าเนนการ 1. การเตรยมแปลงทดลอง เลอกแปลงทดลองเงาะพนธโรงเรยน ภายในศนยวจยพชสวนจนทบร

ทมอายประมาณ 15-20 ป ตดแตงกงเพอควบคมความสงทรงพมตามกรรมวธ 2. การดแลรกษาและการกระตนการแตกใบออน จดการสวนเงาะ ตามเอกสารระบบการจดการคณภาพ: GAP ส าหรบเกษตรกร (กรมวชาการเกษตร, 2547) โดยหวานปยเคมสตร 16-16-16 อตรา 500 กรมตอตน ใหทวทรงพม

3. การดแลใบออน และการชกน าการออกดอก เมอใบชดสดทายแกใหปยเคมสตร 8-24-24 จ านวน 2 กโลกรม/ ตน และพนปยเกลดสตร 15-30-15 อตรา 50 กรมตอน า 20 ลตร ทก 7-10 วน จ านวน 1-2 ครง เพอเสรมความสมบรณใหตน และเรงการออกดอกของเงาะ

4. พนสารปองกนก าจดโรคและแมลงศตรพชทส าคญของเงาะในแตละชวงเจรญเตบโต ตามเอกสารระบบการจดการคณภาพ: GAP ส าหรบเกษตรกร (กรมวชาการเกษตร, 2547)

5. การบนทกขอมล การวดการเจรญเตบโต ขนาดความสงและความกวางทรงพมกอนการออกดอก และวนแทงชอดอกหลงการตดแตงกง ขอมลปรมาณและคณภาพผลผลตหลงการตดแตงกง และขอมลอตนยมวทยาตลอดชวงเวลาด าเนนการทดลอง

6. วเคราะหขอมลและสรปผลการทดลอง ปรบปรงแผนงานวจยจากผลการวเคราะหและประเมนผล เพอใชในฤดกาลตอไป - เวลาและสถานท


ผลการทดลองและอภปราย

กจกรรมท 2 พฒนาเทคโนโลยการผลตเงาะคณภาพ กจกรรม 2.1 การกระจายชวงผลผลต กจกรรมยอย 2.1.1: ศกษาเทคโนโลยการผลตเงาะนอกฤด การทดลองท 2.1.1.1 ศกษาการใชสารควบคมการเจรญเตบโตในการออกดอกตดผลของเงาะในแหลงปล เดมและแหลงปลกใหม (จ.จนทบร จ.เชยงรายและ จ.ศรสะเกษ) การทดลอง จ.จนทบร จากการด าเนนการ 3 ปในพนทศนยพฒนาไมผลเศรษฐกจภาคตะวนออก จ.จนทบร พบวา การใชสารควบคมการเจรญเตบโตชนดตางๆ ทงเมบควอทคลอไรด เอทธฟอน และพาโคลบวทราโซลปายทกงหลกของตนเงาะ (ภาพท 1) ชวยท าใหเงาะมการออกดอกเรวขนกอนตนทไมใชสารเพยงเลกนอย โดยในป 2554 ตนทปายสารจะออกดอกกอนตนทไมปายสารประมาณ 5 วน คอตนทปายสารจะออกดอกประมาณ 44 -46 วนหลงการปายสาร สวนตนทไมปายสารฯจะออกดอกเมอ 50 วนหลงการปายสาร ในป 2555 ตนทปายสารเมบควอทคลอไรด และพาโคลบวทราโซล จะออกดอกเมอ 50 วนหลงการปายสาร สวนตนทไมปายสาร และตนทปายสารเอทธฟอนจะออกดอกพรอมกนคอ 55 วนหลงการใหสารฯ แตในปท 3 (ป 2556) กลบ

40

พบวาการออกดอกของตนทปายสารและตนทไมปายสารมการออกดอกในชวงเวลาเดยวกนคอ 78 วนหลงการปายสาร (ตารางท 1 2 และ 3) ทงนเพราะในป 2556 ในชวงเวลาทเงาะใกลออกดอกคอเดอนมกราคมมฝนตกบอยครง(ตารางท 5) ท าใหดนมความชนสง ท าใหตนเงาะไมอยในสภาพการพกตวทสมบรณ ท าใหการออกดอกลาชาและไมมความแตกตางระหวางตนทปายสารและไมปายสาร นอกจากนตนเงาะบางสวนมการแตกใบออนจงท าใหการออกดอกลาชากวา 2 ปแรก กวศร และคณะ (2533) รายงานวาปจจยทมผลตอการออกดอกของเงาะขนกบความชนในดนมากกวาชวงแสงและอณหภม ดานชนดสารพบวาการใชสารเมบควอทคลอไรดและสารพาโคลบวทราโซล จะชวยใหเงาะมการออกดอกเรวกวา การปายเอทฟอน สวนความเขมขนของสาร พบวาการใชเมบควอทคลอไรดท 1.5% และพาโคลบวทราโซลท 1,000 พพเอม มแนวโนมในการควบคมการออกดอกของเงาะไดดเมอเปรยบเทยบกบความเขมขนระดบอนๆ (ตารางท 1 2 และ 3) ซงจากรายงานทผานมาพบวาปจจยสภาพแวดลอมรวมกบการจดการโดยเฉพาะรอบเวลาการตดแตงและการท าใหแตกใบออนเรวขนและใหตนไดมเวลาการเกดความเครยดยาวนานขนจะส งผลใหตน กงและใบ มการสะสมอาหารเพมมากขน ท าใหปรมาณ TNC/TN สงซงมอทธพลตอการออกดอกของเงาะเพมมากขน ดานเปอรเซนตการออกดอกและผลผลตพบวา ปท 1 มการออกดอก 52.5-70 % ปท 2 มการออกดอก 70-72.5 % และปท 3 มการออกดอก 37.5-57.5 % ซงการออกดอกของแตละกรรมวธในแตละปไมมความแตกตางทางสถต (ภาพท 2) ดานผลผลตพบวาเงาะใหผลผลตปท 1 75-90 กโลกรม/ตน ปท 2 88-114.5 กโลกรม/ตน และปท 3 46.25-60 กโลกรม/ตน ซงผลผลตของแตละกรรมวธในแตละปไมมความแตกตางทางสถต โยผลผลตเฉลย 3 ป ระหวาง 74.7-88.3 กโลกรม/ตน (ภาพท 3a) ขนาดผล พบวา การปายสารฯดงกลาวไมมผลตอขนาดผลและจ านวนผลตอกโลกรม โดยพบวาใน 1 กโลกรมมจ านวนผลระหวาง 22 -32 ผลตอกโลกรมและผลมน าหนกระหวาง 35.6-38.7 กรม/ผล (ภาพท 3b) แลมคณภาพดานความหวาน (TSS) 19.1-20.0% บรกซ (ภาพท 4) ตารางท 1 วนปายสารฯ วนออกดอก และเปอรเซนตออกดอกของเงาะ จงหวดจนทบร ป 2554

กรรมวธ วนทปายสารฯ วนทออกดอก จ านวนวนออกดอกหลงปายสารฯ

1. กรรมวธควบคม 20 ธ.ค.53 10 ก.พ.54 50 2. ทาสาร mepiquat chloride 0.5% 20 ธ.ค.53 4 ก.พ.54 44 3. ทาสาร mepiquat chloride 1.0% 20 ธ.ค.53 4 ก.พ.54 44 4. ทาสาร mepiquat chloride 1.5% 20 ธ.ค.53 4 ก.พ.54 44 5. ทาสาร ethephon 2,500 ppm 20 ธ.ค.53 6 ก.พ.54 46 6. ทาสาร ethephon 5,000 ppm 20 ธ.ค.53 6 ก.พ.54 46 7. ทาสาร paclobutrazol (10%) 500 ppm 20 ธ.ค.53 4 ก.พ.54 44 8. ทาสาร paclobutrazol (10%)1,000 ppm 20 ธ.ค.53 4 ก.พ.54 44

41

ตารางท 2 วนปายสารฯ วนออกดอก และเปอรเซนตออกดอกของเงาะจงหวดจนทบร ป 2555 กรรมวธ วนทปายสาร วนทออกดอก จ านวนวนออกดอก

หลงกรรมวธ 1. กรรมวธควบคม 14 พ.ย.54 20 ม.ค.55 55 2. ทาสาร mepiquat chloride 0.5% 14 พ.ย.54 15 ม.ค.55 50 3. ทาสาร mepiquat chloride 1.0% 14 พ.ย.54 15 ม.ค.55 50 4. ทาสาร mepiquat chloride 1.5% 14 พ.ย.54 15 ม.ค.55 50 5. ทาสาร ethephon 2,500 ppm 14 พ.ย.54 20 ม.ค.55 55 6. ทาสาร ethephon 5,000 ppm 14 พ.ย.54 20 ม.ค.55 55 7. ทาสาร paclobutrazol (10%) 500 ppm 14 พ.ย.54 15 ม.ค.55 50 8. ทาสาร paclobutrazol (10%)1,000 ppm 14 พ.ย.54 15 ม.ค.55 50 ตารางท 3 วนปายสารฯ วนออกดอก และเปอรเซนตออกดอกของเงาะจงหวดจนทบร ป 2556

กรรมวธ วนทปายสาร วนทออกดอก จ านวนวนออกดอกหลงกรรมวธ

1. กรรมวธควบคม 25 พ.ย.55 13-20 ก.พ.56 78 2. ทาสาร mepiquat chloride 0.5% 25 พ.ย.55 13-20 ก.พ.56 78 3. ทาสาร mepiquat chloride 1.0% 25 พ.ย.55 13-20 ก.พ.56 78 4. ทาสาร mepiquat chloride 1.5% 25 พ.ย.55 13-20 ก.พ.56 78 5. ทาสาร ethephon 2,500 ppm 25 พ.ย.55 13-20 ก.พ.56 78 6. ทาสาร ethephon 5,000 ppm 25 พ.ย.55 13-20 ก.พ.56 78 7. ทาสาร paclobutrazol (10%) 500 ppm 25 พ.ย.55 13-20 ก.พ.56 78 8. ทาสาร paclobutrazol (10%)1,000 ppm 25 พ.ย.55 13-20 ก.พ.56 78

ภาพท 2 เปอรเซนตการออกดอก ของเงาะทปายสารฯ จ.จนทบร (เฉลยป 2554-56)

42

(a) (b)

ภาพท 3 ผลผลตเฉลย/ตน (a) และน าหนก/ผล (b) ของเงาะทปายสารฯ จ.จนทบร (เฉลย 3 ป 2554-56)

ภาพท 4 คา TSS เฉลยของเงาะทปายสารฯ จ.จนทบร (เฉลย 3 ป 2554-56)

การทดลอง จ.เชยงราย ในสวนของพนท จ.เชยงราย ไดด าเนนการทศนยวจยพชสวนเชยงรายและจากการด าเนนการ 3 ปพบวาการใชสารควบคมการเจรญเตบโตทงเมบควอทคลอไรด เอทธฟอน และพาโคลบวทราโซลตนเงาะมการออกดอกใกลเคยงกนกบกรรมวธไมปายสาร โดยในป 2554 พบวา การใชสารฯ ตนเงาะจะออกดอกกอนการไมปายสาร 5-8 วน (ตารางท 4) ในป 2555 การปายสารเมบควอท 1.5% และการปายสารเอทธฟอน 2,500 และ 5,000 พพเอม จะออกดอกเรวกวากรรมวธอนๆ คอ 54 วนหลงการปายสาร สวนกรรมวธไมปายสารและการใชพาโคลบวทราโซล 500 และ 1000 พพเอม และเมบควอทคลอไรด 1.0% มการออกดอกพรอมกนคอ 59 วนหลงการปายสาร (ตารางท 5) สวนในปท 3 กลบพบวากรรมวธไมใชสาร และการใชเอทธฟอนกกลบมการออกดอกเรวกวากรรมวธอนๆ คอ ออกดอกเมอ 39 วนหลงการปายสาร สวนกรรมวธ

43

ทใชพาโคลบวทราโซลและเมบควอทคลอไรดมการออกดอกเมอ 42-48 วนหลงการปายสาร (ตารางท 6) จากผลการออกดอกดงกลาวจะพบไดวาการใชสารเพอควบคมการออกดอกไมมผลตอการท าใหตนเงาะออกดอกเรวขน ทงนอาจเนองจากสภาพแวดลอมโดยเฉพาะความชนดนซงในชวงเวลาททดลองดงกลาวอยในชวงของฤดหนาว ซงจะอยในชวงทอณหภมเยนและไมมฝน จงท าใหความชนในดนต า ทง 2 ปจจยจะเปนปจจยหลกในการชวยสงเสรมการออกดอกของเงาะ ดงนนการใชสารควบคมการเจรญเตบโตดงกลาวจงไมแสดงผลชดเจนในการควบคมการออกดอกของเงาะในพนทภาคเหนอ ดานเปอรเซนตการออกดอกพบวา ชนดสารไมมผลตอเปอรเซนตการออกดอกของเงาะในพนท จ.เชยงราย โดยในปท 1 กรรมวธการใชสารมการออกดอกระหวาง 12.5-51.25% สวนการไมปายสารมการออกดอก 27.50% ปท 2 พบวากรรมวธการใชสารมการออกดอกระหวาง 36.3-55.0 % สวนการไมปายสารมการออกดอก 50% สวนในปท 3 พบวาเงาะมการออกดอกนอยลง โดยกรรมวธใชเมบควอทคลอไรด 1.5% มการออกดอกสงสด 40% และการใชสารพาโคลบวทราโซล 500 พพเอม มการออกดอกต าสด 8.75% (ภาพท 5) จากผลการด าเนนทง 3 ปในพนทจงหวดเชยงรายพบวาการปายสารและไมปายสารทงเมบควอทคลอไรด เอทฟอน และพาโคลบวทราโซล มผลเพยงเลกนอยในการควบคมการออกดอกของเงาะโดยจะออกดอกกอนการไมปายสารเพยง 5-8 วน และบางปการตอบสนองของการปายสารในการควบคมการออกดอกของเงาะกไมแตกตางกบกรรมวธทไมปายสารฯ ดานผลผลต พบวามผลผลตเฉลยตอตนระหวาง 33.1-54.7 กโลกรม (ภาพท 6a) จ านวนผลตอกโลกรมระหวาง 26-33 ผล และน าหนก/ผล 31.40-34.29 กรม (ภาพท 6b) และม TSS ระหวาง 21.0-22.2% brix (ภาพท 7) ซงปจจยดานผลผลตและน าหนกผล จะขนกบความสมบรณตน การจดการและการออกดอกตดผลในชวงปนนๆ ดงนนจงตองบ ารงใหตนสมบรณ มการตดแตงเหมาะสม และถาปใดมการออกดอกตดผลดก การซอยผลออกบาง จะชวยท าใหผลมขนาดไดมาตรฐานเพมขน ตารางท 4 วนปายสารฯ วนออกดอก และเปอรเซนตออกดอกของเงาะจงหวดเชยงราย ป 2554


1. กรรมวธควบคม 15 ม.ค.53 2 เม.ย.54 77 2. ทาสาร mepiquat chloride 0.5% 15 ม.ค.53 24 ม.ค.54 68 3. ทาสาร mepiquat chloride 1.0% 15 ม.ค.53 27 ม.ค.54 71 4. ทาสาร mepiquat chloride 1.5% 15 ม.ค.53 27 ม.ค.54 71 5. ทาสาร ethephon 2,500 ppm 15 ม.ค.53 24 ม.ค.54 68 6. ทาสาร ethephon 5,000 ppm 15 ม.ค.53 24 ม.ค.54 68 7. ทาสาร paclobutrazol(10%) 500 ppm 15 ม.ค.53 27 ม.ค.54 71 8. ทาสาร paclobutrazol(10%)1,000 ppm 15 ม.ค.53 28 ม.ค.54 72

44

ตารางท 5 วนปายสารฯ วนออกดอก และเปอรเซนตออกดอกของเงาะจงหวดเชยงราย ป 2555 กรรมวธ วนทปายสารฯ วนทออกดอก จ านวนวนออกดอก

หลงปายสารฯ 1. กรรมวธควบคม 10 ม.ค.54 10 ม.ค.55 59 2. ทาสาร mepiquat chloride 0.5% 10 ม.ค.54 7 ม.ค.55 56 3. ทาสาร mepiquat chloride 1.0% 10 ม.ค.54 10 ม.ค.55 59 4. ทาสาร mepiquat chloride 1.5% 10 ม.ค.54 5 ม.ค.55 54 5. ทาสาร ethephon 2,500 ppm 10 ม.ค.54 5 ม.ค.55 54 6. ทาสาร ethephon 5,000 ppm 10 ม.ค.54 5 ม.ค.55 54 7. ทาสาร paclobutrazol 500 ppm 10 ม.ค.54 10 ม.ค.55 59 8. ทาสาร paclobutrazol 1,000 ppm 10 ม.ค.54 10 ม.ค.55 59

ตารางท 6 วนปายสารฯ วนออกดอก และเปอรเซนตออกดอกของเงาะจงหวดเชยงราย ป 2556


1. กรรมวธควบคม 25 ม.ค.55 5 ม.ค.56 39 2. ทาสาร mepiquat chloride 0.5% 25 ม.ค.55 8 ม.ค.56 42 3. ทาสาร mepiquat chloride 1.0% 25 ม.ค.55 10 ม.ค.56 44 4. ทาสาร mepiquat chloride 1.5% 25 ม.ค.55 10 ม.ค.56 44 5. ทาสาร ethephon 2,500 ppm 25 ม.ค.55 5 ม.ค.56 39 6. ทาสาร ethephon 5,000 ppm 25 ม.ค.55 5 ม.ค.56 39 7. ทาสาร paclobutrazol 500 ppm 25 ม.ค.55 10 ม.ค.56 44 8. ทาสาร paclobutrazol 1,000 ppm 25 ม.ค.55 14 ม.ค.56 48

ภาพท 5 เปอรเซนตการออกดอกของเงาะทปายสารฯ จ.เชยงราย (เฉลย 3 ป 2554-56)

45

ภาพท 6 ผลผลตเฉลย/ตน (a) และน าหนก/ผล (b) ของเงาะทปายสารฯ จ.เชยงราย (เฉลย 2 ป 2555-56)

ภาพท 7 คา TSS เฉลยของเงาะทปายสารฯ จ.เชยงราย (เฉลย 3 ป 2554-56)

การทดลอง จ.ศรสะเกษ

ผลการใชสารควบคมการเจรญเตบโตในการควบคมการออกดอกของเงาะในพนท จ.ศรสะเกษ การใชสารฯทกกรรมวธมการออกดอกกอนตนทไมใชสารฯเพยง 3-4 วน (ตารางท 7) และมการออกดอก ระหวาง 61.4-78.7% (ภาพท 8) ป 2555 ไดปรบความเขมขนของสารเมบควอทคลอไรด จาก 0.5 1 และ 1.5% เปน 1 2 และ 3% และพบวา กรรมวธทใชเมบควอทคลอไรด 3% มการออกดอกเรวสดเมอ 39 วนหลงการปายสาร สวนการใชสารกรรมวธอนๆ มการออกดอกเมอ 54 วนหลงการใชสารซงเรวกวาการไมปายสาร 6 วน โดยกรรมวธทไมปายสารออกดอกเมอ 60 วนหลงการปายดวยน าเปลา โดยการใชสารฯทกกรรมวธมการออกดอกกอนตนทไมใชสารฯ เพยง 3-4 วน (ตารางท 8) สวนเปอรเซนตการออกดอกพบวามการออกดอกระหวาง 67.5-90.3% (ภาพท 8) ในป 2555 ไดท าการปรบเพมความเขมขนของสารเมบควอทคลอไรดเปน 1 2 และ 3 เปอรเซนต พบวาทกกรรมวธมการออกดอกระหวาง 67.5-90.3% โดยกรรม วธทปายสารเมบควอทคลอไรด 3% มการออกดอกสงสด 90.3% (ภาพท 9) และในป 2556 ไดเลอกเฉพาะกรรมวธทมแนวโนมในการควบคมการออกดอกไดดคอการใชเมบควอทคลอไรดและไดปรบความเขมขนในชวงทมประสทธภาพในการควบคมการออกดอกระหวาง 2.5-3.5% โดยพบวาเมบควอทคลอไรด

46

3.0% ควบคมการออกดอกของเงาะไดดและออกดอกกอน กรรมวธควบคม 6 วน แตการใชเมบควอทคลอไรดท 2.5 และ 3.5% ออกดอกพรอมกรรมวธควบคม (ตารางท 9) โดยทกกรรมวธมการออกดอก 70-90% (ภาพท 10) ดานขนาดและคณภาพผลพบวา มน าหนก/ผล 25.26-29.01 กรม TSS 23.71-23.84 % บรกซ (ภาพท 11 และ 12) ตารางท 7 วนปายสารฯ วนออกดอก และจ านวนวนออกดอกหลงปายสารฯของเงาะ จ.ศรสะเกษ ป 2554


1. กรรมวธควบคม 6 พ.ย.53 26 ธ.ค.53 50 2. ทาสาร mepiquat chloride 0.5% 6 พ.ย.53 22 ธ.ค.53 46 3. ทาสาร mepiquat chloride 1.0% 6 พ.ย.53 22 ธ.ค.53 46 4. ทาสาร mepiquat chloride 1.5% 6 พ.ย.53 22 ธ.ค.53 46 5. ทาสาร ethephon 2,500 ppm 6 พ.ย.53 23 ธ.ค.53 47 6. ทาสาร ethephon 5,000 ppm 6 พ.ย.53 23 ธ.ค.53 47 7. ทาสาร paclobutrazol 500 ppm 6 พ.ย.53 23 ธ.ค.53 47 8. ทาสาร paclobutrazol 1,000 ppm 6 พ.ย.53 23 ธ.ค.53 47

ตารางท 8 วนปายสารฯ วนออกดอก และจ านวนวนออกดอกหลงปายสารฯของเงาะ จ.ศรสะเกษ ป 2555


1. กรรมวธควบคม 6 พ.ย.54 5 ม.ค.55 60 2. ทาสาร mepiquat chloride 1% 6 พ.ย.54 30 ธ.ค.54 54 3. ทาสาร mepiquat chloride 2% 6 พ.ย.54 30 ธ.ค.54 54 4. ทาสาร mepiquat chloride 3% 6 พ.ย.54 15 ธ.ค.54 39 5. ทาสาร ethephon 2,500 ppm 6 พ.ย.54 30 ธ.ค.54 54 6. ทาสาร ethephon 5,000 ppm 6 พ.ย.54 30 ธ.ค.54 54 7. ทาสาร paclobutrazol 500 ppm 6 พ.ย.54 30 ธ.ค.54 54 8. ทาสาร paclobutrazol1,000 ppm 6 พ.ย.54 30 ธ.ค.54 54

47

ตารางท 9 วนปายสารฯ วนออกดอก และจ านวนวนออกดอกหลงปายสารฯของเงาะ จ.ศรสะเกษ ป 2556


1. กรรมวธควบคม 12 ต.ค. 55และ 12 ธ.ค.55

18 ม.ค.56 96

2. ทาสาร mepiquat chloride 2.5% 12 ต.ค. 55และ 12 ธ.ค.55

18 ม.ค.56 96


12 ม.ค.56 90


18 ม.ค.56 96

ภาพท 8 เปอรเซนตการออกดอกของเงาะทปายสารฯ จ.ศรสะเกษ ป 2554


48


ภาพท 11 แสดงน าหนกตอผลของเงาะตามกรรรมวธ

จ.ศรสะเกษ ป 2556 ภาพท 12 แสดง TSS ของเงาะตามกรรรมวธ จ.ศรสะเกษ ป 2556

จากผลการทดลองทง 3 สถานท พบวา การใชสารทง เมบควอทคลอไรด เอทธฟอน และพาโคล

บวทราโซลปายกงหลกของเงาะในชวงกอนฤดการออกดอกประมาณ 2 เดอน พบวาการใชสารควบคมการเจรญเตบโตดงกลาวมผลในการควบคมการออกดอกของเงาะเพยงเลกนอย และผลในบางปกไมแตกตางกบกรรมวธทไมปายสาร สวนในพนท จ.ศรสะเกษ การใชสารเมบควอทคลอไรดท 3% มแนวโนมชวยท าใหเงาะออกดอกกอนการไมปายสารแตจะไมแตกตางในป 2556 ทงนแสดงไดวาปจจยสภาพแวดลอมจะมผลตอการออกดอกของเงาะมากกวา ซงจากผลการศกษาทผานมาพบวาปจจยทางดานความชนดน และอณหภมทเยนลงในชวงทตนเงาะเกดภาวะเครยดจะท าใหมการสะสมอาหารเพมขน Poerwanto (2009) รายงานวาการสะสมคารโบไฮเดรตทสวนกงยอดจ าเปนส าหรบการออกดอกในเงาะ ท าใหตนเงาะออกดอกไดด การใชสารพาโคลบวทราโซลจะไดผลดในมะมวงแตไมไดผลในเงาะ (Poerwanto, 2009) ทงนเพราะปจจยในการควบคมการออกดอกของเงาะขนกบหลายปจจย โดยเฉพาะตนเงาะตองการสภาวะแลงคอการขาดน าในชวงกอนการออกดอกเพอใหตนเกดความเครยด โดยพบวาชวงแสงและอณหภมมผลตอการออกดอกของเงาะไมชดเจนเทากบความชนในดน (กวศรและคณะ, 2533) โดยเงาะจะออกดอกเมอผานชวงแลงระยะหนงรวมกบอณหภมทลดต าลงหรอชวงเขาสฤดหนาว โดยตนเงาะจะมการสะสมคารโบไฮเดรตเพมขน

49

การเคลอนยายสารประกอบตางๆ ถกยบยง (Henckel, 1964) แตจากรายงานของ Poerwanto (2009) ทพบคาสหสมพนธระหวางจ านวนการออกดอกและปรมาณแปงสวนใบของตนเงาะมคา 98.4% และสวนเปลอก 97.8 % โดยถาพชมปรมาณแปงมากในสวนบนของตนจะมการออกดอกเรวขน นอกจากนยงมสมมตฐานของฮอรโมนพชและตนพชทเกยวของกบการออกดอก โดยสภาพทวไปของไมผลเมองรอนการออกดอกสามารถยบยงไดโดยการใหสารจบเบอเรลลน และสารชะลอการเจรญเตบโตสามารถยบยงการสงเคราะหจบเบอเรลนน และพบวาในใบของเงาะระยะพกตวกอนการออกดอกจะมปรมาณของจบเบอเรลลนต าสด ดงนนการใชสารควบคมการเจรญเตบโตทมผลยบยงการสรางจบเบอเรลรน จงเปนปจจยหนงในการสงเสรมการออกดอกของเงาะ นอกจากนยงพบวาการควนกงเพอใหมการสะสมอาหารในกงเพมมากขนจะเปนอกปจจยหนงในการสงเสรมการออกดอกของเงาะ ดงนนแนวทางในการควบคมการออกดอกของเงาะจ าเปนตองศกษาและผสมผสานแนวทางตางๆ เขารวมกน ทงการจดการตน การตดแตงเพอใหแตกใบออนเรวขน (การปรบเปลยนรอบของการแตกใบออน) การควบคมการแตกใบออนโดยเฉพาะในชวงกอนการออกดอกจะตองไมมการแตกใบออน การใชสารควบคมการเจรญเตบโตเพอยบยงการสรางจบเบอเรลรน เพมการสะสมอาหาร รวมถงการควนกง การจดการตางๆ เหลานจะเปนแนวทางทมประสทธภาพในการควบคมการออกดอกของเงาะไดดยงขน

การทดลองท 2.1.1.2 ศกษาการจดการชอและผลเพอเพมปรมาณเงาะคณภาพสงออก จากผลการทดลองในป 2554 และ ป 55 เมอน ามาหาคาเฉลยแลวพบวา ขนาดของผลโดยวดเปน

ความยาว และความกวางผล ในกรรมวธจดการชอทกกรรมวธมคาอยระหวาง 5.06-5.41 ซม. และ 4.10-4.50 ซม. ตามล าดบ มากกวากรรมวธควบคม (ไมซอยผล) ซงมคา 4.95 และ 3.93 ซม. ตามล าดบ โดยกรรมวธซอยผลใหเหลอ 8 ผล/ชอ มคาสงสดตามดวยกรรมวธซอยผลใหเหลอ 15 ผล/ชอ แตอยางไรกตามความแตกตางดงกลาวไมมนยส าคญทางสถต (ภาพท 1) นอกจากน ความหนาเปลอก ความหนาเนอ และความหนาเมลดของทกกรรมวธมคาใกลเคยงกนและไมมความแตกตางทางสถตเชนกน (ภาพท 1) แตเมอพจารณาน าหนกเฉลยตอผล พบวา กรรมวธจดการชอทกกรรมวธมคาน าหนกอยระหวาง 37.24-39.29 กรม มากกวาและแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตกบกรรมวธควบคมซงมคา 33.17 กรม โดยกรรมวธซอยผลใหเหลอ 8 ผล/ชอ มคาสงสด 39.29 กรม แตเมอเปรยบเทยบระหวางกรรมวธจดการชอดวยกนไมพบความแตกตางทางสถต (ภาพท 2) นอกจากน น าหนกเปลอก น าหนกเนอ น าหนกเมลด และคาความหวานของเนอ (%Brix) มคาใกลเคยงกนและไมแตกตางทางสถตในทกกรรมวธ (ภาพท 3) เมอค านวณจ านวนผลตอกโลกรมโดยคดจากน าหนกเฉลย พบวา กรรมวธซอยผลใหเหลอ 8 ผล/ชอ ใชจ านวนผลนอยทสด คอ 25 ผล/กก. ในขณะทกรรมวธจดการชอทเหลอ คอ ซอยผลใหเหลอ 12 ผล/ชอ 15 ผล/ชอ และตดชอผล 1/3 ของความยาวชอใชจ านวนผลเทากนท 27 ผล/กก. และกรรมวธควบคมใชจ านวนผลมากทสด 30 ผล/กก. (ตารางท 1) ซงจากการก าหนดมาตรฐานเงาะโดยคณะกรรมการมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต พ.ศ. 2549 กระทรวงเกษตรและสหกรณ มขอก าหนดเรองขนาดของเงาะผลเดยวจากจ านวนผลตอกโลกรม ดงน

50

รหสขนาด จ านวนผลตอกโลกรม 1 <26 2 26-29 3 30-33 4 34-38

น ามาตรฐานดงกลาวมาจดขนาดของผลทไดจากการทดลองจะพบวา กรรมวธซอยผลใหเหลอ 8

ผล/ชอ ใหผลเงาะขนาดท 1 สวนกรรมวธซอยผลใหเหลอ 12 ผล/ชอ 15 ผล/ชอ และตดชอผล 1/3 ของความยาวชอ จดอยในขนาดท 2 ในขณะทกรรมวธควบคมจดอยในขนาดท 3 (ตารางท 1) เมอค านวณผลตอบแทนทเกษตรกรจะไดรบจากผลผลตในแตละกรรมวธ โดยค านวณจากราคาทขายไดตอกโลกรมซงขนาดผลท 1-2 ขายไดราคาสงออกระหวาง 40-50 บาท/กก. ขนาดผลท 3-4 ขายไดราคาเงาะคละ 8-23 บาท/กก. หกตนทนคอคาแรงในการซอยผลตอกโลกรมซงมราคาเฉลย 1.5-2.0 บาท/กก. พบวา กรรมวธจดการชอทกรรมวธใหผลตอบแทน 38.0-48.5 บาท/กก. ในขณะทกรรมวธควบคมใหผลตอบแทน 8-23 บาท/กก. ซงนอยกวาผลตอบแทนจากกรรมวธจดการชอถง 25-30 บาท/กก. (ตารางท 1)

การทกรรมวธซอยผลหรอตดแตงชอไดผลเงาะทมขนาดและน าหนกมากกวากรรมวธควบคม คอไมมการตดแตงหรอซอยผล เนองจากจ านวนผลเงาะทเหลออยบนชอมนอยกวาท าใหไดรบสารอาหาร และพนทในการเจรญเตบโตไดเตมทมากกวาชอทมผลเงาะเหลออยจ านวนมาก พบวา กรรมวธควบคมมจ านวนเงาะตอชออยระหวาง 1-19 ผล/ชอ น าหนกเฉลยตอผลอยระหวาง 22-42 กรม โดยจะสงเกตไดวายงจ านวนผลบนชอมากน าหนกผลจะนอยลง ท าใหน าหนกเฉลยตอผลโดยรวมของกรรมวธควบคมนอยกวากรรมวธจดการชอตางๆ ทง 4 กรรมวธ

ภาพท 1 กราฟแสดงคาเฉลย (ผลการทดลองป 2554 และ 55) ขนาดของผล เปลอก เนอ และเมลดเงาะ

และผลวเคราะหทางสถตแสดงความไมแตกตางกนทระดบความเชอมน 95% โดยวธ DMRT

51

ภาพท 2 กราฟแสดงน าหนกเฉลยตอผลเงาะ และผลการวเคราะหทางสถตแสดงบนกราฟตวอกษร

เหมอนกนไมแตกตางกนทระดบความเชอมน 95% โดยวธ DMRT

ภาพท 3 กราฟแสดงคาเฉลย (ผลการทดลองป 2554 และ 55) น าหนกเปลอก เนอ และเมลด และคา

ความหวาน (%Brix) ของผลเงาะ และผลการวเคราะหทางสถตแสดงความไมแตกตางกนทระดบความเชอมน 95% โดยวธ DMRT

52

ตารางท 1 แสดงจ านวนผลตอกโลกรม รหสขนาดจากคาเฉลยตามก าหนดมาตรฐานเงาะโดยคณะกรรมการมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต พ.ศ. 2549 และผลตอบแทนตอกโลกรมทไดในแตละกรรมวธ

กรรมวธ

จ านวนผล/กก.

รหสขนาดตามก าหนดมาตรฐาน

เงาะ

ราคาผลผลต (บาท/กก.)

คาแรงงานในการซอยผล3

(บาท/กก.)

ผลตอบ แทน/กก. (บาท/กก.)

1. กรรมวธควบคม 30 3 8-231 0 8.0-23.0 2. ซอยผลจ านวน 8 ผล/ชอ 25 1 40-502 1.5-2.0 38.0-48.5 3. ซอยผลจ านวน 12 ผล/ชอ 27 2 40-50 1.5-2.0 38.0-48.5 4. ซอยผลจ านวน 15 ผล/ชอ 27 2 40-50 1.5-2.0 38.0-48.5 5. ตดชอผล 1/3 ของความยาวชอ แตไม

ซอยผล 27 2 40-50 1.5-2.0 38.0-48.5

1 ราคาเงาะคละเฉลยตอกโลกรมในชวง เม.ย.-พ.ค. 2555 ภาคตะวนออก โดยส านกสงเสรมและพฒนาการเกษตรเขตท 3 จ.ระยอง 2 ราคาเงาะสงออก จ.ตราด ขอมลจากผจดการออนไลน 12 พ.ค. 2556

3 ค านวณจากสดสวนของคาจางแรงงานตอตน ซงมราคาประมาณ 240 บาท ตอจ านวนผลผลตตอตน ซงอยระหวาง 120-150 กก/ตน (ตนอาย 10 ป)

กจกรรม 2.2 การออกแบบสวนเพอการผลตเงาะคณภาพ กจกรรมยอย 2.2.1: การออกแบบทรงพม การทดลองท 2.2.1.1 การตดแตงกงและการจดการทรงพมของเงาะพนธโรงเรยน

การทดลองในป 2554-56 ไดพฒนารปแบบวธการตดแตงกงเงาะจากกการทดลองในป 2553 เพอควบคมทรงพมส าหรบตนเงาะทมอายมากความสงตนมากกวา 6-10 เมตร กงดานลางมขนาดใหญและมจ านวนกงหลก 3-4 กง แตไมตองการตดแตงกงแบบหนก เนองจากการตดแตงกงแบบหนกตองใชระยะเวลาหลงการตดแตงกง 3 ป ตนเงาะจงสามารถใหผลผลตได โดยการตดแตงกงทระดบความสง 3 และ 4 เมตรจากพนดน ดแลใหปยเพอกระตนใหเงาะแตกใบใหม การแตกยอดใหมหลงการตดแตงกงในชวง 1-3 ชดใบ ตนเงาะมการแตกยอดใหมได 100 เปอรเซนต ความเรวในการแตกใบ ขนาด และจ านวนยอดใหมแตละชดใบไมแตกตางกนในแตละกรรมวธ จากนนเลอกกงแขนงทมความสมบรณและในทศทางทไมซอนทบกน ตดปลายยอดของกงแขนงเพอเพมจ านวนกงและควบคมความยาวของกงในแตละชนใบ ขนาดความกวางทรงพมหลงกอนออกดอกไมแตกตางกนในทกกรรมวธ โดยกอนออกดอกตนเงาะทตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต และตดแตงกงแบบหนกควบคมความสง 3 เมตร มขนาดความกวางทรงพมสงสด 6.0 เมตร รองลงมา ไดแก การตดแตงกงทความสง 3 และ 4 เมตร มความกวางทรงพมเทากบ 5.0 และ 5.6 เมตร ตามล าดบ สวนจ านวนวนแทงชอดอกหลงการตดแตงกง พบวา ตนเงาะทตดแตงกงแบบหนกควบคมความสงตน 3 เมตร และการตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต ตนเงาะสามารถแทงชอดอกไดเรวกวาการตดแตงกงทระดบความสง 3 และ 4 เมตร 10-15 วน และมปรมาณดอกสงกวา สามารถเกบเกยวผลผลตไดในชวงกลางเดอนพฤษภาคม และคดเกรดผลผลตเปน 4 ชนคณภาพ คอ ชนพเศษ (Extra Class), ชนหนง (Class I) ชนสอง (Class II) และตกเกรด (ภาคผนวก 1) พบวา การตดแตง

53

กงแบบหนกควบคมความสง 3 เมตร และการตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต ใหผลผลตใกลเคยงกน เทากบ 124.0 และ 120.0 กก./ตน ตามล าดบ แตมเปอรเซนตผลผลตในแตละชนคณภาพแตกตางกน โดยการตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต มเปอรเซนตผลผลตตกเกรดสงกวาการตดแตงกงแบบหนกควบคมความสง 3 เมตร เทากบ 34.8 และ 7.5 เปอรเซนต ตามล าดบ สวนการตดแตงกงทระดบความสง 3 และ 4 เมตร หลงการตดแตงกง 1 ป ตนเงาะยงมการเจรญเตบโตทางล าดนสงผลใหการออกดอกและตดผลยงไมด และการตดแตงกงทระดบความสง 3 เมตร ไมสามารถใหผลผลตไดเลยในปแรก (ตารางท 1) สวนคณภาพผลผลต และน าหนกผลเงาะแตละกรรมวธมคาใกลเคยงกน (ตารางท 2)

ตารางท 1 ปรมาณผลผลตคดแยกตามชนคณภาพ ในป 2555

กรรมวธ เปอรเซนตผลผลต/ตน (%) ผลผลต/ตน

(กก.) Extra Class I Class II ตกเกรด ตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต 12.5 24.0 28.7 34.8 120.0 ตดแตงกงแบบหนกควบคมความสง 3 ม. 29.5 42.5 20.5 7.5 124.0 ตดแตงกงทความสง 3 ม. 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 ตดแตงกงทความสง 4 ม. 17.8 24.4 40.8 17.0 14.7

ตารางท 2 คณภาพผลผลตเงาะ และน าหนกผลเงาะ ในป 2555

กรรมวธ TSS (%Brix) นน./ผล (กรม)

Extra Class I Class II Extra Class I Class II ตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต 21.6 21.4 21.1 44.7 42.9 38.4 ตดแตงกงแบบหนกควบคมความ สง 3 ม. 21.7 20.8 21.3 45.5 43.5 36.4 ตดแตงกงทความสง 3 ม. 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 ตดแตงกงทความสง 4 ม. 20.0 22.3 20.6 48.0 48.1 45.5

ส าหรบผลการด าเนนการในป 2555-56 พบวา การออกดอกเงาะคอนขางลาชา เนองจากในชวง

ปลายปเดอนพฤศจกายน-ธนวาคม ซงเปนชวงการงดน าเพอชกน าการออกยงคงมฝนตกกระจายตวตอเนองสงผลใหเงาะแตกใบออนและออกดอกลาชา โดยดอกเงาะเรมแทงชอดอกในเดอนกมภาพนธ 56 การตดแตงกงแบบหนกควบคมความสง 3 เมตร และการตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต สามารถแทงชอดอกไดเรวกวากรรมวธอน 8-12 วน แตมปรมาณดอกใกลเคยงกนในทกกรรรมวธ ในชวงกลางเดอนเมษายนซงเปนชวงการพฒนาการของผล 5-6 สปดาหหลงดอกบาน มลมพายพดแรงและฝนตกหนกสงผลใหกรรมวธการตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบตทมทรงพมคอนขางสงไดรบความเสยหายกงฉกและหกมากกวากรรมวธอนๆ ตนเงาะทกกรรมวธสามารถเกบเกยวผลผลตในชวงกลางเดอนมถนายน 2556 พบวา การตดแตงกงทกกรรมวธใหผลผลต น าหนกผลตอชอ และจ านวนผลตอชอไมแตกตางกนทางสถต โดยการตดแตงกงทความสง 3 เมตร ใหผลผลตสงสด 117.20 กโลกรม/ตน รองลงมาคอการตดแตงกงทความสง 4 เมตร

54

การตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต และการตดแตงกงแบบหนกควบคมความสง 3 เมตร ซงใหผลผลต 112.30, 104.80 และ 97.30 กโลกรม/ตน แตใหผลผลตแตละชนคณภาพแตกตางกน โดยการตดแตงกงแบบหนกควบคมทรงพมความสง 3 เมตร และการตดแตงกงทความสง 3 เมตร ใหผลผลตชนพเศษสงสด 32.74 และ 32.22 กโลกรม/ตน ขณะทการตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต และการตดแตงกงทความสง 4 เมตร ใหผลผลตชนพเศษ 17.28 และ 19.64 กโลกรม/ตน (ตารางท 3) และไมพบความแตกตางทางสถตของปรมาณของแขงทละลายในน าได (TSS) และความหนาเนอ (ตารางท 4)

ตารางท 3 ปรมาณผลผลตคดแยกตามชนคณภาพ น าหนกตอชอ และจ านวนผลตอชอ ในป 2556

กรรมวธ ผลผลตคดแยกตามเกรด ผลผลต

รวม (กก.)

นน./ชอ (ก.)


Extra (กก.)

Class I (กก.)

Class II (กก.)

ตกเกรด (กก.)

ตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต 17.28 b 38.03 38.58 a 10.91 ab 104.80 257.47 5.96 ตดแตงกงแบบหนกควบคมความสง 3 ม. 32.22 a 33.79 24.97 b 6.40 b 97.38 330.06 6.49 ตดแตงกงทความสง 3 ม. 32.74 a 40.46 25.53 b 18.47 a 117.20 294.90 7.63 ตดแตงกงทความสง 4 ม. 19.64 b 39.89 36.19 a 16.59 a 112.30 293.30 6.60

F-test 1/ ** ns * ** ns ns ns C.V. (%) 24.23 16.49 24.20 33.53 12.66 19.17 13.73

หมายเหต: 1/ ns ไมแตกตางกนทางสถต, * และ ** แตกตางกนทางสถตทระดบความเชอมน 95% และ 99% ตามล าดบ

ตารางท 4 น าหนกผล น าหนกเนอ น าหนกเปลอก น าหนกเมลด ความหนาเนอ และปรมาณของแขงท

ละลายคณภาพน าได (TSS) ในป 2556

กรรมวธ นน.ผล (ก.)


นน.เปลอก (ก.)

นน.เมลด (ก.)


TSS (%Brix)

ตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต 49.56 a 25.69 a 20.93 a 2.94 a 9.50 21.16 ตดแตงกงแบบหนกควบคมความสง 3 ม. 51.50 a 27.06 a 21.49 a 2.95 a 9.54 21.05 ตดแตงกงทความสง 3 ม. 40.72 b 21.60 b 16.82 b 2.30 b 8.80 20.05 ตดแตงกงทความสง 4 ม. 45.85 ab 24.35 ab 19.02 ab 2.48 ab 9.15 20.54

F-test 1/ * ** * ** ns ns C.V. (%) 8.72 6.79 12.72 10.00 4.93 3.76

หมายเหต: 1/ ns ไมแตกตางกนทางสถต, * และ ** แตกตางกนทางสถตทระดบความเชอมน 95% และ 99% ตามล าดบ

55

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ กจกรรมท 2 พฒนาเทคโนโลยการผลตเงาะคณภาพ กจกรรม 2.1 การกระจายชวงผลผลต กจกรรมยอย 2.1.1: ศกษาเทคโนโลยการผลตเงาะนอกฤด การทดลองท 2.1.1.1 ศกษาการใชสารควบคมการเจรญเตบโตในการออกดอกตดผลของเงาะในแหลงปลก

เดมและแหลงปลกใหม (จ.จนทบร จ.เชยงรายและ จ.ศรสะเกษ) จากการทดลองการใชสารควบคมการเจรญเตบโตทงเมบควอทคลอไรด เอทธฟอน และพาโคล

บวทราโซล ในการควบคมการออกดอกของเงาะทง 3 พนท พบวาสารควบคมการเจรญเตบโตทง 3 ชนดยงไมสามารถควบคมการออกดอกของเงาะไดอยางมประสทธภาพเทาทควร จ าเปนตองผสมผสานกบการจดการดานตางๆทงการเตรยมความพรอมของพช การจดการชวยใหพชสะสมอาหารเพมมากขน รวมทงการจดการแปลงทเหมาะสม จะเปนแนวทางทส าคญในการควบคมการออกดอกของเงาะ โดยมการด าเนนการตางๆ ดงน

1. การเตรยมตนใหสมบรณ และการเปลยนรอบการแตกใบออนหลงการเกบเกยวใหเรวขนและพรอมกน

2. การใหปยทางใบ 0-52-34 ชวงใบเพสลาดชดท 3 หางกน 7 วน และการใหปยทางใบ 7-13-34+12.5 Zn จ านวน 3 ครง (สมเกยรต, 2538)

3. การควบคมการแตกใบออนในชวงกอนการออกดอกโดยการใชสารควบคมการเจรญเตบโต 4. การควนกงเพอชวยใหมการสะสมอาหารในกงเพมขนจะชวยท าใหการออกดอกมประสทธภาพ

มากขน 5. การควบคมความชนดนโดยเฉพาะในชวงกอนการออกดอก 6. การจดการตามหลกเกษตรดทเหมาะสมของเงาะเพอใหไดผลผลตทมคณภาพ

การทดลองท 2.1.1.2 ศกษาการจดการชอและผลเพอเพมปรมาณเงาะคณภาพสงออก

กรรมวธจดการชอผลเงาะมแนวโนมใหผลเงาะทมคณภาพมากกวากรรมวธควบคม โดยการซอยผลใหเหลอจ านวน 8 ผล/ชอ ใหผลเงาะทมขนาดและน าหนกมากทสด ในขณะทกรรมวธควบคมใหผลทมขนาดและน าหนกนอยทสด เมอจดขนาดผลตามมาตรฐานของสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต กรรมวธซอยผลใหเหลอ 8 ผล/ชอ จดอยในขนาดท 1 กรรมวธซอยผลใหเหลอ 12 ผล/ชอ 15 ผล/ชอ และตดชอผล 1/3 ของความยาวชอจดอยในขนาดเดยวกน คอ ขนาดท 2 และกรรมวธควบคมจดอยในขนาดท 3 และเมอพจารณาผลตอบแทนทไดจากการหกตนทนคาแรงในการจดการชอผลแลวพบวากรรมวธจดการชอทกกรรมวธใหผลตอบแทนทมากกวากรรมวธควบคม 2-5 เทา ดงนนกรรมวธจดการชอผลทง 4 กรรมวธใหผลผลตเงาะทมคณภาพไดมาตรฐานและราคาส าหรบการสงออกดกวากรรมวธควบคม

56

กจกรรม 2.2 การออกแบบสวนเพอการผลตเงาะคณภาพ กจกรรมยอย 2.2.1: การออกแบบทรงพม การทดลองท 2.2.1.1 การตดแตงกงและการจดการทรงพมของเงาะพนธโรงเรยน

ส าหรบตนเงาะทมอายมากความสงตนมากกวา 8-10 เมตร แตไมตองการตดแตงกงแบบหนก เนองจากการตดแตงกงแบบหนกตองใชระยะเวลาหลงการตดแตงกง 3 ป ตนเงาะจงสามารถเรมใหผลผลตได จงพฒนารปแบบการตดแตงกงเพอใหเกษตรกรสามารถเกบเกยวผลผลตไดหลงการตดแตงกงโดยตดแตงกงเงาะทระดบความสง 3 และ 4 เมตรจากพนดน พบวา หลงการตดแตงกงตนเงาะทความสง 4 เมตร ตนเงาะสามารถใหผลผลตไดภายใน 1 ปหลงการตดแตงกง สวนการตดแตงกงทความสง 3 เมตร จะใหผลผลตในปท 2 หลงการตดแตงกง เนองจากการตดแตงกงออกในปรมาณทมากเกนไปตนเงาะมใบไมเพยงพอส าหรบการสรางอาหารเพอการออกดอกและมการแตกใบใหมหลายครงเมอเปรยบเทยบกบกรรมวธอนๆ แตอยางไรกตามการตดแตงกงตนเงาะทความสง 4 เมตร กท าใหตนเงาะยงมความสงตนกอนการออกดอกในปท 2 คอนขางสง 7-8 เมตร จงจ าเปนตองตดแตงกงเพอควบคมความสงของตนหลงการเกบเกยวในทกๆ ป ขณะทการตดแตงกงแบบหนกความคมความสง 3 เมตร ไมจ าเปนตองตดแตงกงเพอควบคมความสงตนทกป เกษตรกรสามารถตดแตงกงทก 3 ป โดยทตนเงาะมความสงไมเกน 8 เมตร เนองจากหลงจากตนเงาะผานการตดแตงกงแบบหนกโดยตดกงทความสง 2 เมตรจากระดบพนดน ใหมกงหลก 6-8 กง เลอกกงแขนงทมความสมบรณไว 2-3 กง จากนนตดปลายยอดแขนงชนท 1-3 ใหความยาว 5-7 เซนตเมตร เพอควบคมความยาวของกงในแตละชน การตดแตงกงดงกลาวสงผลใหตนเงาะมการแตกแขนงเพมขน และมจ านวนกงในปรมาณทมากกวา และท าใหความสงของตนลดลง อยางไรกตามการตดแตงแบบหนกควบคมความสง 3 เมตร ตองใชระยะเวลานานถง 3 ปหลงการตดแตงกงแบบหนกจงจะสามารถใหผลผลตไดในครงแรก แตในระยะยาวสามารถควบคมความทรงพมและความสงตนเงาะไดด ตนเงาะจงไมจ าเปนตองตดแตงกงในทกป

การตดแตงกงจงเปนอกทางเลอกหนงส าหรบตนเงาะทมอายมาก ทรงพมสงใหญและมแนวโนมการออกดอกลดลง หากปลอยใหมการเจรญเตบโตตามธรรมชาตโดยไมมการควบคมขนาดทรงพม ท าใหการจดการดแลและการเกบเกยวผลผลตท าไดยากเนองจากยงใชแรงงานคนในการเกบเกยว การตดแตงกงจงเปนแนวทางหนงในการลดตนทนการผลต และยงสามารถเพมปรมาณผลผลตคณภาพใหมปรมาณเพมขน เกษตรกรชาวสวนเงาะสามารถน าวธการตดแตงกงแตละกรรมวธไปปรบใชใหเหมาะกบสภาพสวนและสถานภาพทางเศรษฐกจ รวมทงการพฒนาระบบการปลกระยะชด การใชสารเคมและ/หรอสารควบคมการเจรญเตบโตพช และการจดการแบบผสมผสานพชเพอชกน าการออกดอกนอกฤด

57

บทสรปและขอเสนอแนะ 1. การศกษาลกษณะประจ าพนธของเงาะ 14 พนธ ไดแก พนธโรงเรยน สชมพ สทอง น าตาล

กรวด บางยขน และเจะมง และพนธลกผสมพลว 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 และ 8 ณ ศนยวจยพชสวนจนทบร จ.จนทบร ศกษาลกษณะทางสณฐานวทยา ลกษณะทางปรมาณและคณภาพ เปนสถานทรวบรวมพนธเงาะทเปนทงแหลงพนธกรรมและแหลงขอมลใหแกนกวชาการ เกษตรกร และผสนใจสามารถเขามาศกษาและวจยทางดานวชาการ การน าไปใชประโยชน พฒนาและปรบปรงพนธในเชงการคา ไดฐานพนธกรรมความหลากหลายของเงาะทพบในประเทศไทย และพนธใหมทมลกษณะดเดนเพมเตม จดท าเปนฐานขอมลพช (Database) และสามารถลกผสมใหมไดลกผสมชวท 1 (F1) จ านวน 11 คผสม จ านวน 133 ตน เงาะลกผสมกลบ (BC1) จ านวน 15 คผสม จ านวน 232 ตน และลกผสมสามทาง จ านวน 4 คผสม จ านวน 84 ตน ปจจบนเพาะเมลดลกผสมในถงเพาะช า เตรยมทาบกงบนตนเงาะสชมพทใหผลผลตแลว เพอคดเลอกลกผสมทมลกษณะทางคณภาพดตามเกณฑการคดเลอก

จากการทดสอบพนธเงาะในแหลงปลกใหมเพอขยายชวงฤดการผลตเงาะเขตภาคเหนอทง 4 พนธ คอพนธโรงเรยน พนธพลว3 พนธสทอง และพนธแดงจนทบร ในดานการเจรญเตบโตพบวาเงาะทง 4 พนธสามารถเจรญเตบโตไดดโดยเงาะพนธสทองมอตราการเจรญเตบโตดสด รองมาคอพนธโรงเรยน พนธแดงจนทบร สวนพนธพลว3 มอตราการเจรญเตบโตทเพมขนเฉลยต าสด และจะเหนไดวาเงาะเรมออกดอกประมาณ 4 ป หลงปลก และชวงเวลาการออกดอกของเงาะทางภาคเหนอจะไมตรงกบแหลงผลตในภาคตะวนออกและภาคใต จงเปนพนททสามารถกระจายการผลตเงาะได

2. ศกษาการใชสารควบคมการเจรญเตบโตในการออกดอกตดผลของเงาะในแหลงปลกเดมและแหลงปลกใหม โดยการใชสารควบคมการเจรญเตบโต เมบควอทคลอไรด เอทธฟอน และพาโคลบวทราโซล ในการควบคมการออกดอกของเงาะทง 3 พนท พบวา สารควบคมการเจรญเตบโตทง 3 ชนดยงไมสามารถควบคมการออกดอกของเงาะไดอยางมประสทธภาพเทาทควร จ าเปนตองผสมผสานกบการจดการดานตางๆทงการเตรยมความพรอมของพช การจดการชวยใหพชสะสมอาหารเพมมากขน รวมทงการจดการแปลงทเหมาะสม จะเปนแนวทางทส าคญในการควบคมการออกดอกของเงาะ

การตดแตงชอผลเงาะมแนวโนมใหผลเงาะทมคณภาพมากกวากรรมวธควบคม โดยการซอยผลใหเหลอจ านวน 8 ผล/ชอ ใหผลเงาะทมขนาดและน าหนกมากทสด เมอจดขนาดผลตามมาตรฐานของสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต จดอยในขนาดท 1 สวนการซอยผลใหเหลอ 12 ผล/ชอ 15 ผล/ชอ และตดชอผล 1/3 ของความยาวชอจดอยในขนาดเดยวกน คอ ขนาดท 2 และกรรมวธควบคมจดอยในขนาดท 3 และเมอพจารณาผลตอบแทนทไดจากการหกตนทนคาแรงในการจดการชอผลแลว พบวา กรรมวธจดการชอทกกรรมวธใหผลตอบแทนทมากกวากรรมวธควบคม 2-5 เทา ดงนนกรรมวธจดการชอผลทง 4 กรรมวธใหผลผลตเงาะทมคณภาพไดมาตรฐานและราคาส าหรบการสงออกดกวากรรมวธควบคม

การศกษาการตดแตงกงเงาะโรงเรยนในป 2555 พบวา ตนเงาะทตดแตงกงแบบหนกและควบคมความสงตน 3 เมตร และการตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต ตนเงาะสามารถแทงชอดอกไดเรว และมปรมาณผลผลตเทากบ 124.0 และ 120.0 กก./ตน แตการตดแตงกงตามวธทเกษตรกรปฏบต มเปอรเซนตผลผลตตกเกรดสงกวาเทากบ 34.8 และ 7.5 เปอรเซนต ส าหรบในป 2556 พบวา การตดแตงกงทความสง

58

3 เมตร ใหผลผลตสงสด 117.20 กโลกรม/ตน เปนผลผลตชนพเศษ , ชนท 1 และชนท 2 เทากบ 32.22, 33.79 และ 24.97 กโลกรม/ตน และมผลผลตตกเกรดต าทสด 6.40 กโลกรม/ตน และไมพบความแตกตางทางสถตของปรมาณของแขงทละลายในน าได (TSS) และความหนาเนอ การตดแตงกงจงเปนแนวทางหนงในเพมปรมาณผลผลตคณภาพใหมปรมาณเพมขน เกษตรกรชาวสวนเงาะสามารถน าวธการตดแตงกงแตละกรรมวธไปปรบใชใหเหมาะกบสภาพสวนและสถานภาพทางเศรษฐกจ รวมทงการพฒนาระบบการปลกระยะชด การใชสารเคมและ/หรอสารควบคมการเจรญเตบโตพช และการจดการแบบผสมผสานพชเพอชกน าการออกดอกนอกฤด

59

2. โครงการทดสอบและขยายผลเทคโนโลยการเพมประสทธภาพดานการผลตเงาะคณภาพ Testing and Up scaling Technology Enhancing Efficiency to Quality Rambutan

Production

จรรตน มพชน หฤทย แกนลา สาล ชนสถต ชชาต วฒนวรรณ รตยา เกตมาโร ศรนวล สราษฎร สเมธ พากเพยร นพดล แดงพวง โอภาส จนทสข1/ และนลวรรณ ลองกรเสถยร2/

ค าส าคญ: เงาะ, ปรบปรงพนธ, ลกผสม, การออกดอก

บทคดยอ

การทดสอบและขยายผลเทคโนโลยการเพมประสทธภาพดานการผลตเงาะคณภาพ มวตถประสงคเพอน าผลงานวจยทสามารถขยายผลสเกษตรกรได ขยายผลสเกษตรกรเพอเพมผลตอบแทนในการผลตเงาะคณภาพด าเนนการระหวางเดอนตลาคม 2553-กนยายน 2555 ในพนทเกษตรกรจงหวดตราด มเกษตรกรรวมด าเนนการจ านวน 10 รายๆ ละ 4 ไร รวมพนท 40 ไร แบงกรรมวธการทดสอบออกเปน 2 กรรมวธ คอกรรมวธแนะน าและกรรมวธเกษตรกร กรรมวธแนะน าเปนการใช/ปรบใชเทคโนโลยการผลตตามหลกเกษตรดทเหมาะสมส าหรบเงาะ (GAPเงาะ) สวนกรรมวธเกษตรกรคอวธทเกษตรกรปฏบตอยเดม ผลการด าเนนงานพบวากรรมวธแนะน าท าใหผลผลตทมคณคาทางการตลาดรวมเฉลยสงกวากรรมวธเกษตรกร โดยกรรมวธแนะน าใหผลผลตทมคณคาทางการตลาดเฉลย 3,304 กก./ไร ขณะทกรรมวธเกษตรกรใหผลผลตทมคณคาทางการตลาดเฉลย 2,930 กก./ไร กรรมวธแนะน าใหผลผลตสงกวากรรมวธเกษตรกรรอยละ 12.76 และมจ านวนผลผลตตกเกรดหรอดอยคณภาพนอยกวากรรมวธเกษตรกรรอยละ 6

จากการวเคราะหดานเศรษฐศาสตรพบวากรรมวธแนะน ามตนทนผนแปรเฉลยตอไรเปน 18,732 บาท ขณะทกรรมวธเกษตรกรมตนทนผนแปรเฉลยตอไรเปน 17,943 บาท กรรมวธแนะน าใหผลตอบแทน 24,072 บาท/ไร สงกวากรรมวธเกษตรกรซงมผลตอบแทน 21,201 บาท/ไร หรอคดเปนรอยละ 13.54 ส าหรบอตราสวนของรายไดตอการลงทนซงหมายถงรายได/ตนทน (BCR) พบวา กรรมวธแนะน าม BCR เทากบ 2.29 สวนกรรมวธเกษตรกรม BCR เทากบ 2.18 ทงสองกรรมวธมคามากกวา 1 แสดงวามรายไดมากกวารายจาย 1 ส านกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 1 2 สถาบนวจยพชสวน 1 The Office of Agricultural Research and Development Region 6, 2 Horticultural Research Institute

60

บทน า เงาะเปนไมผลเศรษฐกจทส าคญของประเทศไทย แหลงผลตทส าคญอยในเขตภาคตะวนออก ไดแก

จงหวดจนทบร ระยอง และตราด และภาคใต ไดแก นครศรธรรมราช ชมพร สราษฎรธาน และนราธวาส โดยป 2551 มพนทปลกเงาะรวม 408,683 ไร พนทใหผลผลต 396,987 ไร ผลผลตรวม 404,053 ตน ผลผลตเฉลยตอไร (ป 2547-2551) 1,073 กโลกรม/ไร ผลผลตสวนใหญนยมบรโภคผลสดมากกวาในรปของผลตภณฑแปรรป ในดานของการตลาดนนนอกจากบรโภคภายในประเทศแลวยงมการสงออกดวย โดยในป 2551 มการสงออกเงาะสดและผลตภณฑประมาณ 6,600 ตน มลคา 180 ลานบาท ตลาดสงออกทส าคญไดแก สงคโปร สหรฐอเมรกา และมาเลเซย (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร , 2552) จะเหนไดวาปรมาณและมลคาการสงออกเงาะยงมปรมาณไมมากนกเพยง 1-2 % เทานน และส าหรบประเทศจนซงเปนประเทศทประชากรจ านวนมากมก าลงซอสงและเปนแหลงรบซอผลไมทส าคญของประเทศไทย พบวาการสงออกเงาะไปประเทศจนนนยงมปรมาณและมลคานอยมากโดยในป 2551 มจ านวนเพยง 18 ตน มลคา 179,000 บาท (กรมเจรจาการคาตางประเทศ, 2552) เนองมาจากเงาะเปนผลตผลทมการเปลยนแปลงภายหลงการเกบเกยวอยางรวดเรว มอายการเกบรกษาสนเปนผลใหการสงออกเงาะไปจ าหนายยงตลาดตางประเทศถกจ ากด โดยเฉพาะการขนสงทางเรอทตองใชเวลาหลายวน นลวรรณและคณะ (2551)ไดท าการศกษาทดสอบการเกบรกษาเพอยดอายการเกบรกษาเงาะผลสดของ โดยใชถง LDPE (low density polyethylene) ทมคา ORT (oxygen transmission rate) 10,000-12,000 ml/m2/day คา CTR (cabondioxide transmission rate) 30,000-36,000 ml/m2/day คา WVTR (water vapour transmission rate) 574 ml/m2/day เกบรกษาทอณหภม 14 C โดยขนสงไปในตเดยวกบมงคดผลสดทไปจ าหนายยงสาธารณรฐประชาชนจนทางเรอ ใชเวลาเดนทาง 6-11 วน โดยคณภาพผลเงาะยงคงสดเหมอนขณะบรรจลงถง มคณภาพเปนทพอใจของตลาดผคาปลายทาง ไมมปญหาในการจ าหนาย จากผลการศกษาดงกลาวถอวาเปนประโยชนอยางมากสมควรน ามาขยายผล เพอใหสามารถสงออกเงาะผลสดไดมากยงขน ซงจะเปนประโยชนกบเกษตรกรตอไป

อยางไรกตามในการสงออกเงาะไปตางประเทศจะตองพจารณาถงคณภาพเปนพเศษ โดยเงาะคณภาพจะตองมขนสวย ไมหก ผวสะอาด มต าหนไมเกน 5% ของพนทผว ผลโต จ านวนผลไมเกน 28 ผลตอกโลกรม ปลอดภยจากสารพษตกคาง และปลอดจากศตรพช (กรมวชาการเกษตร, 2547) แตปจจบนเกษตรกรผลตเงาะคณภาพมาตรฐานสงออกไดนอยมาก เหตผลสวนใหญเนองมาจากราคาทตกต าตอเนองหลายป ท าใหเกษตรกรไมมแรงจงใจในการผลตเพอใหไดคณภาพ รวมทงขาดความรความเขาใจในการปฏบตดแลรกษา เชน การตดแตงกง การจดการธาตอาหาร การจดการเพอเพมปรมาณผลผลตคณภาพ การปองกนก าจดศตรเงาะ การเกบเกยวทถกตองเหมาะสม เปนตน การขยายตลาดเงาะไปยงตางประเทศเปนแนวทางในการแกปญหาราคาเงาะตกต าภายในประเทศไดเปนอยางดแตเกษตรกรจะตองปรบเปลยนรปแบบการปฏบตดแลรกษาเงาะในแตละขนตอน ตลอดจนมการเกบเกยวทเหมาะสม ตองใชความละเอยดและความวรยะอตสาหะเพมขน เพอใหสามารถผลตเงาะคณภาพเพอการสงออกได หากเกษตรกรสามารถผลตเงาะคณภาพเพอการสงออกไดในปรมาณทมากพอ มการรวมกลมกน มการเชอมโยงกบผสงออก

61

รวมทงมกระบวนการเกบเกยวและมเทคโนโลยการเกบรกษาทเหมาะสมสามารถสงผลผลตไปถงปลายทางไดโดยทสามารถรกษาคณภาพผลผลตได กคาดวาจะท าใหชองทางในการสงออกเงาะสดใสขน สงผลใหสามารถยกระดบราคาเงาะภายในประเทศ แกปญหาราคาตกต าได เกษตรกรผปลกเงาะมความเปนอยทดขน

ดงนน สวพ. 6 จงเหนความจ าเปนในการจดท าโครงการทดสอบและขยายผลเทคโนโลยการเพมประสทธภาพดานการผลตเงาะคณภาพ เพอทดสอบและน าเทคโนโลยการผลตเงาะคณภาพสเกษตรกร ท าใหเกษตรกรสามารถผลตเงาะคณภาพไดเพมขน สงผลใหไดรบผลตอบแทนเพมขน เกดแรงจงใจในการพฒนาการผลตเงาะคณภาพเพอการสงออกตอไป

ระเบยบวธการวจย

วธการด าเนนงาน - อปกรณ

- สวนเงาะ อาย 12-18 ป - ปยเคมสตร 15-15-15, 8-24-24 และ 13-13-21 - ปยทางใบสตรทางดวน (คารโบไฮเดรตส าเรจรปอตรา 20 มลลลตร+ปยเกลดสตร 20-20-20 ทม

ธาตรองและธาตปรมาณนอยรวมดวยอตรา 60 กรม+กรดฮวมค อตรา 20 มลลลตร ผสมรวมกนในน า 20 ลตร)

- ปยเคมทางใบสตร 15-30-15 และ สตร 0-42-56 - สารควบคมการเจรญเตบโตพชชนดเอนเอเอ 4.5%ดบบลวพ - ปยอนทรย และโดโลไมท

- สารเคมปองกนก าจดแมลง ไดแก อมดาโคลพรด 10% คารโบซลแฟน 20% คารบรล 85% ดบลวพ คลอรไพรฟอส/ไซเพอรเมทรน 50/5% อซ และก ามะถน - วธการ

1. คดเลอกพนทเปาหมาย โดยตองเปนแหลงปลกเงาะทส าคญ และเปนการผลตเพอการคา ทงนไดคดเลอกพนทแปลงปลกเงาะของเกษตรกรในพนทจงหวดตราด จ านวน 10 รายๆ ละ 4 ไร รวม 10 ราย พนท 40 ไร 2. ศกษาวเคราะหพนท วางแผนหาแนวทางการทดสอบในพนทสวนของเกษตรกร ส ารวจเทคโนโลยทเกษตรกรปฏบต เพอวางแผนการวจยทเหมาะสมสอดคลองกบสภาพพนทของเกษตรกร แบงกรรมวธการทดสอบออกเปน 2 กรรมวธ ประกอบดวย

กรรมวธท 1 โดยใช/ปรบใชเทคโนโลยการผลตตามหลกเกษตรดทเหมาะสมส าหรบเงาะ (กรมวชาการเกษตร, 2547) โดยเทคโนโลยหลกประกอบดวย 1. การเตรยมความพรอมตนส าหรบการออกดอก หลงตดแตงกงใสปยเคมทางดนสตร 15-15-15 อตราเปนกโลกรมตอตนเทากบ 1 ใน 3 เทาของเสนผาศนยกลางทรงพมเปนเมตร พนดวยปยทางใบสตร

62

ทางดวน (คารโบไฮเดรตส าเรจรป อตรา 20 มลลลตร+ปยเกลดสตร 20-20-20 ทมธาตรองและธาตปรมาณนอยรวมดวยอตรา 60 กรม+กรดฮวมค อตรา 20 มลลลตร ผสมรวมกนในน า 20 ลตร) จ านวน 1–2 ครง ทก 7 วน 2. การชกน าใหออกดอกโดยการจดการน าเพอกระตนการออกดอก งดการใหน าจนตนเงาะแสดงอาการใบหอ แลวใหน าในปรมาณ 30–35 มลลเมตร หรอประมาณ 850–1,000 ลตรตอตน (เมอตนมเสนผาศนยกลางทรงพม 6 เมตร) 3. การชวยผสมเกสรเพอสงเสรมการตดผล โดยใชชอดอกตวผทบานแลวมาเกาะบนชอดอกตวเมยทบานแลว หรอใชละอองเกสรประมาณ 0.5–1.0 ลตร ผสมน า 1 ลตรพนใหทวตนตวเมย เมอชอดอกสวนมากบานได 50% ของจ านวนดอกในชอจ านวน 1–2 ครง ทก 7 วน หรอ ใชสารควบคมการเจรญเตบโตพชชนดเอนเอเอ 4.5% ดบบลวพ อตรา 20 มลลลตรตอน า 20 ลตร พนชอดอกบรเวณสวนบนของทรงพมตนตวเมยประมาณ 4–5 จดตอตน เมอชอดอกสวนมากบานได 5%ของจ านวนดอกในชอ 4. การจดการปยและน าเพอสงเสรมการพฒนาการของผล ใหปยทางดน สตร 13-13-21 อตราเปนกโลกรมตอตนเทากบ 1 ใน 3 เทาของเสนผาศนยกลางทรงพมเปนเมตร เมออาย 3–4 สปดาหหลงดอกบานใหน าในอตรา 80% ของอตราการระเหยน าจากถาดระเหยน าชนด A เมอผลเงาะอาย 1–5 สปดาหหลงดอกบาน และเพมเปน 85% ของอตราการระเหยน าจากถาดระเหยน าชนด A เมอผลอาย 6 สปดาหหลงดอกบานจนกระทงเกบเกยว อยางสม าเสมอและตอเนอง 5. ส ารวจโรคแมลงศตรเงาะทก 7 วนและท าการปองกนก าจดตามค าแนะน าของกรมวชาการเกษตร กรรมวธท 2 กรรมวธเกษตรกร 1. การเตรยมความพรอมตนส าหรบการออกดอก หลงตดแตงกงใสปยเคมทางดนสตร 15 -15-15 หรอ 16-16-16 อตรา 1-3 กโลกรมตอตน หรอไมใสปยเคมเลย แตใสปยคอกหรอปยหมก อตราตนละ 20-30 กโลกรมตอตน ไมนยมฉดพนดวยปยทางใบสตรทางดวน บางรายฉดพนสาหรายสกด บางรายฉดพนปยปลาหมก บางรายไมมการฉดพนใดๆ 2. การชกน าใหออกดอก บางรายมการงดการใหน าจนตนเงาะแสดงอาการเครยดเนองจากการขาดน า (ใบหอ–ใบเหลองรวง)แลวใหน าในปรมาณมาก บางรายไมมการงดการใหน า

3. การชวยผสมเกสรเพอสงเสรมการตดผล โดยใชชอดอกตวผทบานแลวมาเกาะบนชอดอกตวเมยทบานแลว หรอ ใชสารควบคมการเจรญเตบโตพชชนดเอนเอเอ 4.5% ดบบลวพ พนตนตวเมยอตราและจดทท าการฉดพนมทงเปนไปตามค าแนะน าและสงกวาอตราแนะน า บางรายไมมการชวยผสมเกสร 4. การจดการปยเพอสงเสรมการพฒนาการของผล ใหปยทางดนสตร 8-24-24 หรอ 13-13-21 อตรา 1-3 กโลกรมตอตน หรอไมใสปยเคมเลย แตใสปยคอกหรอปยหมก อตราตนละ 20-30 กโลกรมตอตน 5. ไมมส ารวจโรคแมลงศตรเงาะและเปนการปองกนก าจดตามความเคยชนและสวนใหญไมเปนไปตามค าแนะน าของกรมวชาการเกษตร

63

การบนทกขอมล 1. การปฏบตหรอจดการในขนตอนตางๆ 2. พฒนาการของเงาะ เชน ระยะเวลาทแตกใบออน ความสมบรณของตน ชวงสภาวะแลง วนทเรมออกดอก การตดผล เปนตน 2. การเขาท าลาย การจดการโรคและแมลงศตรพช 3. ปรมาณและคณภาพผลผลต ในแตละกรรมวธ 4. ตนทนการผลต 5. ราคาของผลผลตและรายได 6. ขอมลทางอตนยมวทยา ไดแก ปรมาณน าฝน อณหภมและความชน 7. เปรยบเทยบและวเคราะหผลตอบแทนทางเศรษฐกจ ไดแก อตราสวนของรายไดตอการลงทน (BCR) 8. ปญหาอปสรรคในการด าเนนงาน และปญหาของเกษตรกร ทพบในระหวางด าเนนงาน - เวลาและสถานท

เรมตน ตลาคม 2553 สนสด กนยายน 2555 สถานทด าเนนการ พนทเกษตรกรอ าเภอ เขาสมง จงหวดตราด

ผลการทดลองและอภปราย 1. ผลการวเคราะหประเดนปญหา

1.1 ผลผลตเงาะออกมาปรมาณมากในเวลาเดยวกน เกดภาวะลนตลาดเพราะตลาดสวนใหญเปนตลาดภายในประเทศเทานน ราคาผลผลตตกต า

1.2 ปรมาณการสงออกมนอยมากเมอเทยบกบปรมาณผลผลตทผลตได เนองจากผประกอบการสงออกมนอย อนมผลมาจากขอจ ากดในเรองของปรมาณผลผลตคณภาพมนอย และทส าคญคอคาขนสงแพง รวมทงผลผลตเงาะผลสดเสยหายงาย

2. ผลและวจารณผลการทดลอง 2.1 ปรมาณและคณภาพผลผลต ในดานปรมาณผลผลต พบวา กรรมวธแนะน าใหผลผลตทมคณคาทางการตลาดเฉลย 3,304 กก./ไร ขณะทกรรมวธเกษตรกรใหผลผลตทมคณคาทางการตลาดเฉลย 2,930 กก./ไร กรรมวธแนะน าใหผลผลตสงกวากรรมวธเกษตรกรรอยละ 12.76 และมจ านวนผลผลตตกเกรดหรอดอยคณภาพนอยกวากรรมวธเกษตรกรรอยละ 6 สวนในดานคณภาพดานจ านวนผลตอกโลกรมนนพบวากรรมวธแนะน ามจ านวนผลผลตเฉลย 24 ผลตอกโลกรม กรรมวธเกษตรกรมจ านวนผลผลตเฉลย 27 ผลตอกโลกรม แสดงใหเหนวากรรมวธแนะน าสามารถสามารถเพมน าหนกผลได (ตารางท 1)

64

ตารางท 1 ปรมาณผลผลตรวม (กก./ไร) ปรมาณผลผลตทมคณคาทางการตลาด (กก./ไร) ปรมาณผลผลตตกเกรด(%) จ านวนผลตอกโลกรม ปรมาณผลผลตคณภาพ(%) ของกรรมวธแนะน าเปรยบเทยบกบกรรมวธเกษตรกร

เกษตรกร

กรรมวธแนะน า กรรมวธเกษตรกร ปรมาณผลผลต

รวม (กก./ไร)

ปรมาณผลผลตทมคณคา

ทางการตลาด(กก./ไร)

ปรมาณผลผลตตกเกรด

(%)

จ านวนผลตอ

กโลกรม

ปรมาณผลผลต

รวม (กก./ไร)

ปรมาณผลผลตทมคณคา

ทางการตลาด(กก./ไร)

ปรมาณผลผลตตก

เกรด (กก./ไร)

จ านวนผลตอ

กโลกรม

รายท 1 3,775 3,662 3 24 3,600 3,420 5 28 รายท 2 3,803 3,575 6 24 3,520 3,168 10 29 รายท 3 2,917 2,567 12 23 2,375 1948 18 25 รายท 4 4,285 3,728 13 25 3,580 3,043 15 28 รายท 5 4,087 3,678 10 24 3,662 3,259 11 29 รายท 6 2,887 2,714 6 22 2,912 2,708 7 26 รายท 7 3,175 3,080 3 24 3,037 2,855 6 26 รายท 8 3,465 3,257 6 24 3,335 3,068 8 28 รายท 9 4,050 3,807 6 24 2,795 3,340 12 28 รายท 10 3,230 2,972 3 24 2,801 2,494 11 27

เฉลย 3,567 3,304 7 24 3,262 2,930 10 27

หมายเหต ผลผลตทมคณคาทางการตลาดหมายถงผลเงาะทมขนาดผลเปนทยอมรบของตลาด ปราศจากต าหนทเหนเดนชดจากการท าลายของศตรพช และสาเหตอน

2.2 ขอมลดานเศรษฐศาสตร จากการทดสอบ พบวา กรรมวธแนะน ามตนทนผนแปรเฉลยตอไรเปน 18,732 บาท สวนกรรมวธเกษตรกรมตนทนผนแปรเฉลยตอไรเปน 17,943 บาท กรรมวธแนะน ามตนทนผนแปรสงกวากรรมวธเกษตรกรรอยละ 4.40 แตอยางไรกตามเนองจากกรรมวธแนะน าใหผลผลตทมคณคาทางการตลาดเฉลยสงกวากรรมวธเกษตรกรถงรอยละ 12.76 จงท าใหรายไดมากกวาและเมอหกตนทนผนแปรแลวท าใหไดผลตอบแทนหรอรายไดเหนอตนทนสงกวากรรมวธเกษตรกรโดยกรรมวธแนะน าใหผลตอบแทน 24,072 บาท/ไร สงกวากรรมวธเกษตรกรซงมผลตอบแทน 21,201 บาท/ไร หรอคดเปนรอยละ 13.54 เมอพจารณาอตราสวนของรายไดตอการลงทนซงหมายถงรายได/ตนทน (BCR ) พบวากรรมวธแนะน าม BCR เทากบ 2.29 สวนกรรมวธเกษตรกรม BCR เทากบ 2.18 ทงสองกรรมวธมคามากกวา 1 แสดงวามรายไดมากกวารายจาย กจกรรมทด าเนนการนนมก าไร (ตารางท 2)

65

ตารางท 2 ผลผลตตอไร (กก.) ตนทนผนแปร (บาท/ไร) ราคาขายตอหนวย (บาท/กก.) รายได (บาท/ไร) ผลตอบแทน (บาท/ไร) และ BCR ของกรรมวธแนะน าเปรยบเทยบกบกรรมวธเกษตรกร

รายการ กรรมวธแนะน า กรรมวธเกษตรกร

ผลผลตตอไร (กก.) 3,567 3,262 ตนทนผนแปร (บาท/ไร) 18,732 17,943 ราคาขายตอหนวย (บาท/กก.) 12 12 รายได (บาท/ไร) 42,804 39,144 ผลตอบแทนหรอรายไดเหนอตนทน (บาท/ไร) 24,072 21,201 BCR 2.29 2.18 หมายเหต BCR = อตราสวนของรายไดตอการลงทน หมายถงรายได/ตนทน BCR <1 รายไดนอยกวารายจาย กจกรรมทด าเนนการนนขาดทน ไมควรท าการผลต BCR = 1 รายไดเทากบรายจาย กจกรรมทด าเนนการนนไมมก าไร และไมขาดทน มความเสยงในการผลต ไมสมควรท าการผลต BCR > 1 รายไดมากกวารายจาย กจกรรมทด าเนนการนนมก าไร มความเสยงนอย สมควรท าการผลต

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

จากการทดสอบและขยายผลเทคโนโลยการเพมประสทธภาพดานการผลตเงาะคณภาพ ซงด าเนนการในพนทเกษตรกรจงหวดตราด ระหวางเดอนตลาคม 2553-กนยายน 2555 สรปไดดงน

1. กรรมวธแนะน าใหผลผลตทมคณคาทางการตลาดเฉลย สงกวากรรมวธเกษตรกรรอยละ 12.76 โดยกรรมวธแนะน าใหผลผลตทมคณคาทางการตลาดเฉลย 3,304 กก./ไร ขณะทกรรมวธเกษตรกรใหผลผลตทมคณคาทางการตลาดเฉลย 2,930 กก./ไร

2. กรรมวธแนะน าท าใหไดผลตอบแทนสงกวากรรมวธเกษตรกร คดเปนรอยละ 13.54 โดยใหผลตอบแทน 24,072 บาท/ไร ขณะทกรรมวธเกษตรกรใหผลตอบแทน 21,201 บาท/ไร

66

3. โครงการพฒนาเทคโนโลยการจดการหลงการเกบเกยวเงาะผล Postharvest management technology development of Rambutan

ส าเรง ชางประเสรฐ อภรด กอรปไพบลย อรวนทน ชศร และสจตรา แดงนาวงษ1

Changprasert, S., Korpphaiboon, A., Chusri , O. and S. Dangnawong1

ค าส าคญ: เงาะ, วทยาการหลงการเกบเกยว

บทคดยอ

เงาะเปนพชเศรษฐกจทส าคญชนดหนงทสามารถสรางรายไดใหกบประเทศไทย เนองจากความตองการท เพมมากขนของตลาดนนเอง แตเงาะมขอจ ากดคอเมอเกบเงาะมาจากตนแลวจะมกระบวนการพฒนาคณภาพของผล ท าใหมการเปลยนแปลงดานคณภาพและสขนและเปลอกจะเปลยนเปนสน าตาลภายใน 3-4 วน เมอตงทงไวทอณหภมหอง จากปญหาดงกลาวท าใหตองมการวจยการหลงการเกบเกยวเงาะเพอชะลอการเสอมสภาพของเงาะ โดยมวตถประสงค เพอพฒนาการจดการระบบ Cold–Chain โดยวธ Pre-cooling ในขนตอนหลงการเกบเกยว และพฒนาเทคโนโลยการยดอายการเกบรกษาของเงาะโดยใชสารธรรมชาต ด าเนนงานทศนยวจยพชสวนจนทบร วธการด าเนนงานจะลดความรอนจากผลเงาะเพอลดอตราการหายใจ โดยใชระบบ Cold-Chain โดยวธ Pre–Cooling รวมกบสารเพมประสทธภาพในการเกบรกษาหลงการเกบเกยว วจยการเคลอบผวเงาะดวย palm oil เพอยดอายหลงการเกบเกยว และพฒนาการเคลอบผวจาก Carboxymethyl Cellulose (CMC) ในการยดอายเงาะหลงการเกบเกยว โดยเกบรกษาในหองเยนทอณหภม 13°C พบวา การใชระบบ Cold-Chain โดยวธ Pre–Cooling รวมกบสารเพมประสทธภาพ การเคลอบผวเงาะดวย palm oil และ Carboxymethyl Cellulose (CMC) ท าใหสามารถยดอายเงาะใหมคณภาพไดประมาณ 12 วนซงคณภาพยงเปนทยอมรบของผบรโภค แตทงนผลการทดลองทไดจะตองมการพฒนาเพมเตมใหเกดความสมบรณยงขน

1 ศนยวจยพชสวนจนทบร Chanthaburi Horticultural Research Center

67

Abstracts

Rambutan is an important crop species that could create revenue for the country. Due to the increasing demand of the market itself. However, there are limitations on storage of rambutan fruit from the trees, it is the process of improving the quality of results. Make changes in quality and color feathers and shells will turn brown within 3-4 days when left at room temperature. Of such problems causing the research, post harvest fruit to retard deterioration of the rambutan The objective To develop management systems Cold-Chain by Pre-cooling process after harvest. And develop technology to prolong the shelf life of the fruit by using natural substances. Operations Chanthaburi Horticultural Research Center. Operating methods to reduce heat from fruits to reduce respiratory rate using Cold-Chain by Pre-Cooling with performance-enhancing substances in storage after harvest. Research coating the fruit with palm oil to prolong the harvest. And development of coating Carboxymethyl Cellulose (CMC) on extending post-harvest rambutan. With preservation in cold storage at a temperature of 13° C. The operating results showed that the use of Cold-Chain by Pre-Cooling with performance-enhancing substances. Coating rambutan with palm oil and Carboxymethyl Cellulose (CMC), making it possible to extend rambutan quality is about 12 days, which is a quality acceptable to the consumer. However, the experimental results have to be further developed to be more complete.

Keyword: Rambutan, Postharvest

68

บทน า

เงาะเปนพชเศรษฐกจทส าคญชนดหนงทสามารถสรางรายไดใหกบประเทศไทย เนองจากความตองการทเพมมากขนของตลาดนนเอง ซงการจ าหนายผลเงาะสดจะมทงจ าหนายภายในประเทศและตางประเทศ เงาะเปนผลไมประเภท Climacteric เมอเกบมาจากตนแลวจะมกระบวนการพฒนาตอจนเกดการเนาเสยไดระหวางการขนสง เงาะจะมการเปลยนแปลงของสขนและเปลอกเปนสน าตาลภายใน 3-4 วน ซงสาเหตส าคญทท าใหผลเงาะมการเสอมสภาพอยางรวดเรว เนองจากผลเงาะมโครงสรางของผวเปลอกดานนอกทคลายกบ Trichome ทเรยกวา spintern ซงเปนเนอเยอเจรญมาจากชนของ epidermis มาเปนขนเงาะ ซงเปนการเพมพนทผวในการคายน าไดเปนอยางด โดยเฉพาะอยางยงในสวนของขนเงาะจะมปากใบ (stomata) มากกวาสวนผวถง 5 เทา จงท าใหมการสญเสยน าออกจากผล และดวยโครงสรางทออนนมบอบบางของขนเงาะจงงายตอการสญเสยทางกายภาพในระหวางการเกบเกยวและการขนสง วธการทใชในการรกษาคณภาพของผลเงาะชวยในการชะลอการเหยวด าของขนเงาะ สามารถท าไดหลายวธ เชน การลดอตราการคายน า โดยการท าใหเยน (cooling) (สายชล, 2534) Karen (1991) รายงานวาจ าเปนตองลดความรอนแฝงในผกและผลไมอยางรวดเรวกอนการเกบรกษาและขนสง เพอชวยชะลออตราการคายน าและชวยยดอายผลผลต นลวรรณ (2551) ท าการวจยและพฒนาเทคโนโลยการเกบรกษาเงาะผลสดใหยาวนานขนเพอการสงออกทางเรอ โดยวธการจดการผลผลตเงาะสดพนธโรงเรยนใหพรอมส าหรบการเดนทางโดยทางเรอ คอ คดเลอกเงาะทมขนาด 28-31 ผลตอกโลกรม ในระยะทสผว สขน เปนเงาะ 3 ส คอ ปลายขนสเขยว โคนขนสแดง และผวเปลอกเงาะสเหลองปนแดง ท าการเกบเกยวอยางระมดระวง ลางท าความสะอาดในสารละลายคลอรน 200 ppm. รวมกบสารปองกนและก าจดโรคพชหลงการเกบเกยวทเกดจากเชอรา จากนนผงใหแหง บรรจลงถงพลาสตก LDPE (low density polyethylene) มคณสมบตยอมใหออกซเจนเคลอนทผานเขาออกได มคา OTR; oxygen transmission rate10,000-12,000 ml/m2/day มคา CTR; carbondioxide transmission rate 30,000-36,000 ml/m2/day และมคา WVTR; water vapor transmission rate 5.74 ml/m2/day ถงละ 8 กโลกรม ปดปากถงบรรจลงในตะกราพลาสตก เกบรกษาทอณหภม 14+2 องศาเซลเซยส สามารถเกบรกษาไดนาน 6-11 วน การใชสารจากธรรมชาตมาเคลอบผวผลเงาะจะท าใหสามารถชะลอการสญเสยคณภาพภายนอกและภายในของเงาะไดดและไมเปนอนตรายตอผบรโภค


การทดลองท 1 การพฒนาการจดท าระบบ Cold-Chain โดยวธ Pre–Cooling หลงเกบเกยวเพอชะลออาการขนเหยวด าของเงาะ

วธการด าเนนงาน - อปกรณ 1. ผลเงาะ 2. กลองวดส

69

3. เครองวดความแนนเนอ 4. บกเกอร 5 สารสม 6. สาร Jasmonic acid 7. สาร Brassinosteroide 8. เครองวดความหวาน Refractometer 9. โซเดยมไฮดรอกไซด (NaOH) 10. Phenolphthalein 11. ถงพลาสตก LDPE (low density polyethylene)

- วธการ วางแผนการทดลองแบบ CRD 4 กรรมวธ 5 ซ า คอ กรรมวธท 1 Non Pre-Cooling กรรมวธท 2 Pre-Cooling+สารสม ความเขมขน 150 ppm กรรมวธท 3 Pre-Cooling+Jasmonic acid ความเขมขน 150 ppm กรรมวธท 4 Pre-Cooling+Brassinosteroide ความเขมขน 150 ppm วธการทดลอง เกบเกยวผลเงาะชวงระยะทสขน 3 ส คอ ปลายขนสเขยว โคนขนสแดง และผวเปลอกเงาะสเหลองปนแดง เกบเกยวดวยความระมดระวงมายงโรงคดแยกและคดผลทมขนาด 28-31 ผล/กโลกรม น ามาแชในคลอรนความเขมขน 500 ppm แชนาน 5 นาท ใสในตะกราเพอขนสงไปท า pre–cooling โดยวธ Hydro-cooling ทอณหภม 5°C ผสมสารเพมประสทธภาพ นาน 5 นาท แลวปลอยทงไวใหแหง นาน 5 นาท กอนน าไปบรรจในถงพลาสตก LDPE (low density polyethylene) มคณสมบตยอมใหออกซเจนเคลอนทผานเขาออกได มคา OTR; oxygen transmission rate 10,000-12,000 ml/m2/day มคา CTR; carbondioxide transmission rate 30,000-36,000 ml/m2/day และมคา WVTR; water vapor transmission rate 5.74 ml/m2/day ปดปากถงแลวบรรจลงในตะกราพลาสตก น าไปเกบรกษาทอณหภมหอง 13+2°C การบนทกขอมล ท าการสมตวอยางเงาะมาตรวจสอบคณภาพภายนอกและภายในโดยสมตวอยางมากรรมวธละ 1 ถง ทก 3 วน และตรวจสอบคณภาพ โดยบนทกขอมลดงน - ปรมาณของแขงทละลายน าได (Total Soluble solids content, TSS) ของเนอโดยใชเครอง hand refractometer

- ปรมาณกรดทไทเทรตได (titratable acidity, TA) ของเนอโดยไทเทรตดวย NaOH 0.1 N และใช phenolphthalein 1% เปน indicator ตามวธของ (A.O.A.C., 1984)

- อตราสวนของ TSS/TA - การเปลยนของสผลเงาะ เนอเงาะ

70

- ความแนนเนอ - เวลาและสถานท


การทดลองท 2 วจยและพฒนาการเคลอบผวเงาะดวย palm oil เพอยดอายหลงการเกบเกยว วธการด าเนนงาน - อปกรณ

1. ผลเงาะ 2. กลองวดส 3. เครองวดความแนนเนอ 4. บกเกอร 5 palm oil 6. เครองวดความหวาน Refractometer 7. โซเดยมไฮดรอกไซด (NaOH) 8. Phenolphthalein 9. ถงพลาสตก LDPE (low density polyethylene) - วธการ วางแผนการทดลองแบบ CRD ม 5 กรรมวธ 7 ซ า คอ

กรรมวธท 1 จมน ากลน กรรมวธท 2 เคลอบผลเงาะดวย palm oil ความเขมขน 0.5% กรรมวธท 3 เคลอบผลเงาะดวย palm oil ความเขมขน 1.0% กรรมวธท 4 เคลอบผลเงาะดวย palm oil ความเขมขน 1.5% กรรมวธท 5 เคลอบผลเงาะดวย palm oil ความเขมขน 2.0%

วธการทดลอง เกบเกยวผลเงาะชวงระยะทสขน 3 ส คอ ปลายขนสเขยว โคนขนสแดง และผวเปลอกเงาะสเหลองปนแดง เกบเกยวดวยความระมดระวงมายงโรงคดแยกและคดผลทมขนาด 28-31 ผล/กโลกรมใสในตะกราน าเงาะทคดเลอกแลวท าความสะอาดโดยแชในคลอรนความเขมขน 500 ppm นาน 5 นาท แลวน าไปตงทงไวใหแหง 5 นาท น าผลเงาะมาจมลงในสารเคลอบผว palm oil ตามความเขมขนทก าหนดนาน 5 นาท แลวทงไวใหแหงนาน 10 นาท แลวน าไปบรรจในถงพลาสตก LDPE (low density polyethylene) มคณสมบตยอมใหออกซเจนเคลอนทผานเขาออกได มคา OTR; oxygen transmission rate 10,000-12,000 ml/m2/day มคา CTR; carbondioxide transmission rate 30,000-36,000 ml/m2/day และมคา WVTR; water vapor transmission rate 5.74 ml/m2/day ปดปากถงแลวบรรจลงในตะกราพลาสตก น าไปเกบรกษาทอณหภมหอง 13+2°C

71

การบนทกขอมล ท าการสมตวอยางเงาะมาตรวจสอบคณภาพภายนอกและภายในโดยสมตวอยางมากรรมวธละ 1 ถง ทก 3 วน และตรวจสอบคณภาพ โดยบนทกขอมลดงน - ปรมาณของแขงทละลายน าได (Total Soluble solids content, TSS) ของเนอโดยใชเครอง hand refractometer





การทดลองท 3 วจยและพฒนาการเคลอบผวจาก Carboxymethyl Cellulose (CMC) ในการยด

อายผลเงาะหลงการเกบเกยว วธการด าเนนงาน - อปกรณ

1. ผลเงาะ 2. กลองวดส 3. เครองวดความแนนเนอ 4. บกเกอร 5 Carboxymethyl Cellulose 6. เครองวดความหวาน Refractometer 7. โซเดยมไฮดรอกไซด (NaOH) 8. Phenolphthalein 9. ถงพลาสตก LDPE (low density polyethylene) - วธการ วางแผนการทดลองแบบ CRD ม 7 กรรมวธ 5 ซ า คอ กรรมวธท 1 ชดควบคม ไมมการเคลอบผว กรรมวธท 2 เคลอบผวดวยฟลมเตรยมจากเปลอกทเรยน 0.02% กรรมวธท 3 เคลอบผวดวยฟลมเตรยมจากเปลอกทเรยน 0.04% กรรมวธท 4 เคลอบผวดวยฟลมเตรยมจากเปลอกทเรยน 0.08%

72

กรรมวธท 5 เคลอบผวดวยฟลมทมจ าหนายตามทองตลาด 0.02% กรรมวธท 6 เคลอบผวดวยฟลม ทมจ าหนายตามทองตลาด 0.04% กรรมวธท 7 เคลอบผวดวยฟลมทมจ าหนายตามทองตลาด 0.08% วธการทดลอง เกบเกยวผลเงาะชวงระยะทสขน 3 ส คอ ปลายขนสเขยว โคนขนสแดง และผวเปลอกเงาะสเหลองปนแดง เกบเกยวดวยความระมดระวงมายงโรงคดแยกและคดผลทมขนาด 28-31 ผล/กโลกรมใสในตะกราน าเงาะทคดเลอกแลวท าความสะอาดโดยแชในคลอรนความเขมขน 500 ppm นาน 5 นาท แลวน าไปตงทงไวใหแหง 5 นาท น าผลเงาะมาจมลงในสารเคลอบผว Carboxymethyl Cellulose ตามความเขมขนทก าหนดนาน 5 นาท แลวทงไวใหแหงนาน 10 นาท แลวน าไปบรรจในถงพลาสตก LDPE (low density polyethylene) มคณสมบตยอมใหออกซเจนเคลอนทผานเขาออกได มคา OTR; oxygen transmission rate 10,000-12,000 ml/m2/day มคา CTR; carbondioxide transmission rate 30,000-36,000 ml/m2/day และมคา WVTR; water vapor transmission rate 5.74 ml/m2/day ปดปากถงแลวบรรจลงในตะกราพลาสตก น าไปเกบรกษาทอณหภมหอง 13+2°C

การบนทกขอมล ท าการสมตวอยางเงาะมาตรวจสอบคณภาพภายนอกและภายในโดยสมตวอยางมากรรมวธละ 1 ถง ทก 3 วน และตรวจสอบคณภาพ โดยบนทกขอมลดงน - ปรมาณของแขงทละลายน าได (Total Soluble solids content, TSS) ของเนอโดยใชเครอง hand refractometer





ผลการทดลองและอภปราย

การทดลองท 1 การพฒนาการจดท าระบบ Cold-Chain โดยวธ Pre–Cooling หลงเกบเกยวเพอชะลออาการขนเหยวด าของเงาะ

1. การเปลยนแปลงของคา titratable acidity (TA) ของผลเงาะ ผลเงาะเมอเกบรกษาจ านวน 12 วน พบวาคา TA ทกกรรมวธ ในวนท 0 3 6 และวนท 9 ไมมความแตกตางสถต แตเมอเกบถงวนท 12 มความแตกตางกนทางสถตทกกรรมวธ และทกกรรมวธมคา TA ลดลงตามวนทเกบรกษาโดยกรรมวธ non pre cooling (ควบคม) ในวนท 0 มคา เทากบ 1.33% และใน

73

วนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 0.95% กรรมวธ pre cooling+สารสม ในวนท 0 มคาเทากบ 1.20% และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 0.83% กรรมวธ pre cooling+ asmonic acid ในวนท 0 มคาเทากบ 1.33% และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 0.73% และกรรมวธ pre cooling+Brassinosteroide ในวนท 0 มคาเทากบ 1.27% และในวนท 12 มคาเทากบ 0.72% โดยกรรมวธ non pre cooling (ควบคม) และ กรรมวธ pre cooling+สารสม มคา TA ทลดลงนอยกวากรรมวธอนๆ (ตารางท 1) 2. การเปลยนแปลงคา Total Soluble Solids , TSS ของผลเงาะหลงการเกบรกษา ผลเงาะทเกบรกษาจ านวน 12 วน พบวา คาของแขงทละลายน าได (TSS) ของทกกรรมวธ มปรมาณเพมขนทกกรรมวธตามจ านวนวนทเกบรกษา โดยกรรม non pre cooling (ควบคม) ในวนท 0 มคาเทากบ 17.13 %Brix และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเพมขนเปน 19.23 %Brix กรรมวธ pre cooling+สารสม ในวนท 0 มคาเทากบ 17.10 %Brix และในวนท 12 ของการเกบรกษาเพมขนเปน 19.23 %Brix กรรมวธน าเยนผสมสาร Jasmonic acid ในวนท 0 มคาเทากบ 17.05 %Brix และในวนท 12 ของการเกบรกษาเพมขนเปน 19.25 %Brix และกรรมวธ pre cooling+Brassinosteroide ในวนท 0 มคาเทากบ 17.14 %Brix และในวนท 12 ของการเกบรกษาเพมขนเปน 19.49 %Brix แตเมอวเคราะหทางสถตพบวาวนท 0 และวนท 3 6 และ 9 ไมมความแตกตางทางสถต แตในวนท 12 ของการเกบรกษามความแตกตางกนทางสถต (ตารางท 2) 3. การเปลยนแปลงของคา TSS/TA ของผลเงาะหลงการเกบรกษา ผลเงาะทเกบรกษาจ านวน 12 วน การเปลยนแปลงของคา TSS/TA ทเพมขนตามระยะเวลาการเกบรกษาทกกรรมวธ โดยกรรมวธ non pre cooling (ควบคม) ในวนท 0 มคาเทากบ 12.81% และเพมขนในวนท 12 ของการเกบรกษาเปน 21.34% กรรมวธ pre cooling+สารสมในวนท 0 มคาเทากบ 14.17% และเพมขนในวนท 12 ของการเกบรกษาเปน 22.25% กรรมวธ pre cooling+Jasmonic acid ในวนท 0 มคาเทากบ 12.86% และเพมขนในวนท 12 ของการเกบรกษาเปน 26.97% และกรรมวธ pre cooling+Brassinosteroides ในวนท 0 มคาเทากบ 13.91% และเพมขนในวนท 12 ของการเกบรกษาเปน 26.43% เมอน าผลมาวเคราะหคาทางสถตพบวาในวนท 0 และ3 ทกกรรมวธไมมความแตกตางกนทางสถต ยกเวนวนท 6, 9 และ 12 มความแตกตางกนทางสถต (ตารางท 3) 4. การเปลยนแปลงของคา (a*) ของสเปลอกนอกผลเงาะ ผลเงาะทเกบรกษาไวจ านวน 12 วน พบวา การเปลยนแปลงของสเปลอกนอกของเงาะ โดยกรรมวธ non pre cooling (ควบคม) ในวนท 0 มคาเทากบ 17.84 และเพมขนเปน 26.08 ในวนท 12 ของการเกบรกษา กรรมวธ pre cooling+สารสม ในวนท 0 มคาเทากบ 17.33 และเพมขนเปน 28.35 ในวนท 12 ของการเกบรกษา กรรมวธ pre cooling+Jasmonic acid ในวนท 0 มคาเทากบ 17.15 และเพมขนเปน 32.12 ในวนท 12 ของการเกบรกษา และกรรมวธ pre cooling+Brassinosteroides ในวนท

74

0 มคาเทากบ 17.70 และเพมขนเปน 31.15 เมอวเคราะหความแตกตางทางสถต พบวา มความแตกตางกนในวนท 9 และ 12 ของการเกบรกษาโดยวนท 9 ของการเกบรกษาสเปลอกนอกของเงาะเรมมการเปลยนสเปนสแดงเขมและเรมมสด าในวนท 12 ของการเกบรกษาโดยเฉพาะกรรมวธ pre cooling+Jasmonic acid ซ งเปอร เซนตผลมสด าทสดและรองลงมาคอกรรมวธ pre cooling+Brassinosteroides (ตารางท 4) 5. การเปลยนแปลงของคา (b*)ของสเปลอกเงาะ ผลเงาะทเกบรกษาไวจ านวน 12 วน พบวา การเปลยนแปลงของสเปลอกนอกของเงาะ โดยกรรมวธ non pre cooling (ควบคม) ในวนท 0 มคาเทากบ 16.14 และเพมขนเปน 25.06 ในวนท 12 ของการเกบรกษา กรรมวธ pre cooling+สารสม ในวนท 0 มคาเทากบ 15.33 และเพมขนเปน 26.77 ในวนท 12 ของการเกบรกษา กรรมวธ pre cooling+Jasmonic acid ในวนท 0 มคาเทากบ 17.42 และเพมขนเปน 29.81 ในวนท 12 ของการเกบรกษา และกรรมวธ pre cooling+Brassinosteroides ในวนท 0 มคาเทากบ 16.68 และเพมขนเปน 30.74 เมอวเคราะหความแตกตางทางสถต พบวา มความแตกตางกนในวนท 9 และ 12 ของการเกบรกษาโดยวนท 9 ของการเกบรกษาสเปลอกนอกของเงาะเรมมการเปลยนสเปนสเหลองและเรมมสด าในวนท 12 ของการเกบรกษาโดยเฉพาะกรรมวธ pre cooling+ Jasmonic acid ซงเปอรเซนตผลมสด าทสดและรองลงมาคอกรรมวธ pre cooling+Brassinosteroides (ตารางท 5) 6. การเปลยนแปลงของคา (L*)ของสเนอเงาะ ผลเงาะทเกบรกษาไวจ านวน 12 วน พบวา การเปลยนแปลงของคาความสวางของเนอเงาะมแนวโนมลดลงและเนอมสคล าตามเวลาทเกบรกษา โดยกรรมวธ non pre cooling (ควบคม) ในวนท 0 มคาเทากบ 44.80 และลดลง 43.77 ในวนท 12 ของการเกบรกษา กรรมวธ pre cooling+สารสม ในวนท 0 มคาเทากบ 44.40 และเพมขนเปน 43.95 ในวนท 12 ของการเกบรกษา กรรมวธ pre cooling+Jasmonic acid ในวนท 0 มคาเทากบ 44.44 และเพมขนเปน 43.87 ในวนท 12 ของการเกบรกษา และกรรมวธ pre cooling+Brassinosteroides ในวนท 0 มคาเทากบ 44.33 และเพมขนเปน 43.94 เมอวเคราะหความแตกตางทางสถตพบวา ไมมความแตกตางกนทางสถต (ตารางท 6) 7. การเปลยนแปลงของคาความแนนเนอของเงาะ ผลเงาะทเกบรกษาไวจ านวน 12 วน พบวา การเปลยนแปลงความแนนเนอของเงาะเพมขนไมมากนกตลอดเวลาการเกบรกษา โดยกรรมวธ non pre cooling (ควบคม) ในวนท 0 มคาเทากบ 3.40 นวตน และเพมขนเปน 3.56 นวตน ในวนท 12 ของการเกบรกษา กรรมวธ pre cooling+สารสม ในวนท 0 มคาเทากบ 3.55 นวตน และลดลงเปน 3.36 นวตน ในวนท 12 ของการเกบรกษา กรรมวธ pre cooling+Jasmonic acid ในวนท 0 มคาเทากบ 3.31 นวตน และเพมขนเปน 3.56 นวตน ในวนท 12

75

ของการเกบรกษา และกรรมวธ pre cooling+Brassinosteroides ในวนท 0 มคาเทากบ 3.56 นวตนและลดลงเปน 3.36 นวตน เมอวเคราะหความแตกตางทางสถตไมมความแตกตางกนทางสถต (ตารางท 7) ตารางท 1 การเปลยนแปลงของคา TA ของผลเงาะหลงการเกบรกษา

กรรมวธ จ านวนวนทเกบรกษา

0 3 6 9 12

1. non pre cooling (ควบคม) 1.33±0.05 1.33±0.11 1.10±0.05 0.95±0.05 0.95±0.46a 2. pre cooling+สารสม 1.20±0.01 1.16±0.05 1.06±0.05 0.95±0.05 0.83±0.02b 3. pre cooling+Jasmonic acid 1.33±0.11 1.23±0.05 1.13±0.05 0.90±0.02 0.73±0.02c

4. pre cooling+Brassinosteroide 1.27±0.05 1.13±0.05 1.10±0.04 0.90±0.03 0.72±0.02c

CV (%) 6.30 6.03 3.64 4.26 12.35 F-Test ns ns ns ns *

หมายเหต: คาเฉลยทตามดวยตวอกษรทเหมอนกนทอยในสดมภเดยวกนไมมความแตกตางกนทางสถตทระดบความเชอมน 95 % เปรยบเทยบคาเฉลยโดยวธ DMR

ตารางท 2 การเปลยนแปลงของคา TSS ของผลเงาะหลงการเกบรกษา


0 3 6 9 12

1. non pre cooling (ควบคม) 17.13±0.17 17.45±0.24 18.47±0.39 18.93±0.19 19.23±0.24b 2. pre cooling+สารสม 17.10±0.10 17.28±0.17 18.31±0.17 19.05±0.11 19.25±0.18b 3. pre cooling+Jasmonic acid 17.05±0.07 17.31±0.38 18.49±0.20 19.04±0.73 19.65±0.18a

4. pre cooling+Brassinosteroide 17.14±0.07 17.16±0.22 18.58±0.28 19.04±0.85 19.49±0.28a



76

ตารางท 3 การเปลยนแปลงของคา TSS/TA ของผลเงาะหลงการเกบรกษา


0 3 6 9 12 1. non pre cooling (ควบคม) 12.81±0.59 15.52±1.64 17.44±0.04 20.41±0.41 21.34±1.31b 2. pre cooling+สารสม 12.17±0.05 14.76±0.75 17.45±0.90 20.40±10.80 22.25±1.31b 3. pre cooling+Jasmonic acid 12.86±1.13 14.23±0.80 17.54±0.09 21.33±0.36 26.97±0.23a 4. pre cooling+Brassinosteroides 12.91±0.59 15.16±0.85 17.71±0.92 20.51±0.70 26.43±2.11a



ตารางท 4 การเปลยนแปลงของคา (a*)ของสเปลอกเงาะ

กรรมวธ วนทเกบรกษา

0 3 6 9 12 1. non pre cooling (ควบคม) 17.84±4.20 18.16±1.75 24.47±2.54 24.91±0.65c 26.08±0.58c 2. pre cooling+สารสม 17.33±2.23 18.39±0.09 25.92±2.61 26.51±0.71b 28.35±1.72b 3. pre cooling+Jasmonic acid 17.15±3.09 18.93±1.66 24.19±1.85 32.61±2.40a 32.12±1.31a 4. pre cooling+Brassinosteroides 17.70± 5.89 18.91±1.13 24.58±3.14 31.61±1.82a 31.15±1.34a

CV % 4.32 13.37 9.56 7.94 10.86 F-Test ns ns ns * *


ตารางท 5 การเปลยนแปลงคา (b*) ของสเปลอกเงาะ

กรรมวธ วนทเกบรกษา

0 3 6 9 12

1. non pre cooling (ควบคม) 16.14±2.06 18.51±0.75 22.14±0.90 23.76±1.11c 25.06±0.76c

2. pre cooling+สารสม 15.33±2.52 17.31±1.87 21.18±1.03 24.82±0.49b 26.77±0.39b

3. pre cooling+Jasmonic acid 17.42±1.72 17.42±2.28 21.86±1.96 26.80±0.85a 29.81±1.43a

4. pre cooling+Brassinosteroides 16.68± 2.41 18.50±0.94 20.91±1.26 26.43±1.10a 30.74±1.60a

CV % 7.28 10.94 15.48 16.63 11.20

F-Test ns ns ns * *


77

ตารางท 6 การเปลยนแปลงของคา (L*) ของสเนอเงาะ


0 3 6 9 12 1. non pre cooling (ควบคม) 44.80±0.56 44.10±0.82 44.53±1.22 44.57±0.29 43.77±0.64 2. pre cooling+สารสม 44.40±0.46 44.40±0.67 44.17±0.28 44.44±2.28 43.95±0.60 3. pre cooling+Jasmonic acid 44.44±0.66 44.42±0.87 44.05±0.49 44.42±0.25 43.87±0.84 4. pre cooling+Brassinosteroides 44.33±1.03 44.63± 0.52 44.17±0.36 44.42.±0.34 43.94±0.72

CV % 1.60 1.64 1.56 1.65 1.37 F-Test ns ns ns ns ns


ตารางท 7 การเปลยนแปลงของคาความแนนเนอ


0 3 6 9 12

1. non pre cooling (ควบคม) 3.40±0.27 3.16±0.45 3.23±0.52 3.23±0.26 3.56±0.19

2. pre cooling+สารสม 3.55±0.27 3.30±0.86 3.31±0.35 3.27±0.23 3.36±0.28

3. pre cooling+Jasmonic acid 3.31±0.32 3.33±1.00 3.42±0.88 3.39±0.20 3.56±0.26

4. pre cooling+Brassinosteroides 3.56±0.27 3.27± 0.97 3.59±0.27 3.30±0.28 3.36±0.20

CV % 8.41ns 3.88ns 16.27ns 7.27ns 6.94ns

F-Test ns ns ns ns ns


การทดลองท 2 วจยและพฒนาการเคลอบผวเงาะดวย palm oil เพอยดอายหลงการเกบเกยว 1. การเปลยนแปลงของคา titratable acidity (TA) ของผลเงาะ ผลเงาะเมอเกบรกษาจ านวน 12 วน พบวา คา TA ทกกรรมวธ ในวนท 0 3 9 และวนท 12 การเกบรกษา ไมมความแตกตางสถต แตในวนท 6 ของการเกบรกษามความแตกตางกนทางสถตทกกรรมวธ และทกกรรมวธมแนวโนมคา TA ลดลงตามวนทเกบรกษาโดย กรรมวธ จมดวยน าเปลา (ควบคม) ในวนท 0 มคา เทากบ 0.88 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 0.78 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 0.50% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.88 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 0.84 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 1.00% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.86 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 0.71 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 1.50% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.88

78

และในวนท 12 มคาเทากบ 0.78 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 2.0% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.85 และในวนท 12 มคาเทากบ 0.75 (ภาพท 1) 2. การเปลยนแปลงคา Total Soluble Solids , TSS ของผลเงาะหลงการเกบรกษา ผลเงาะเมอเกบรกษาจ านวน 12 วน พบวา คา TSS ทกกรรมวธ ในวนท 0 3 และวนท 12 การเกบรกษาไมมความแตกตางสถต แตในวนท 6 และ 9 ของการเกบรกษามความแตกตางกนทางสถต และทกกรรมวธมแนวโนมคา TSS ลดลงตามวนทเกบรกษาโดย กรรมวธ จมดวยน าเปลา (ควบคม) ในวนท 0 มคา เทากบ 18.83 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 18.00 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 0.50% ในวนท 0 มคาเทากบ 18.33 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 19.96 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 1.00% ในวนท 0 มคาเทากบ 19.13 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 17.80 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 1.50% ในวนท 0 มคาเทากบ 18.33 และในวนท 12 มคาเทากบ 17.76 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 2.0% ในวนท 0 มคาเทากบ 18.33 และในวนท 12 มคาเทากบ 16.33 (ภาพท 2) 3. การเปลยนแปลงคาความแนนเนอของผลเงาะหลงการเกบรกษา ผลเงาะเมอเกบรกษาจ านวน 12 วน พบวา คาความแนนเนอ ทกกรรมวธ ในวนท 0 3 6 และวนท 12 ของการเกบรกษาไมมความแตกตางสถต แตในวนท 9 ของการเกบรกษามความแตกตางกนทางสถต และทกกรรมวธมแนวโนมคา ความแนนเนอลดลงตามวนทเกบรกษาโดย กรรมวธ จมดวยน าเปลา (ควบคม) ในวนท 0 มคา เทากบ 2.02 นวตน และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 1.61 นวตน กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 0.50% ในวนท 0 มคาเทากบ 2.12 นวตน และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 2.09 นวตน กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 1.00% ในวนท 0 มคาเทากบ 2.18 นวตน และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 1.63 นวตน กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 1.50% ในวนท 0 มคาเทากบ 2.02 นวตน และในวนท 12 มคาเทากบ 1.47 นวตน กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 2.0% ในวนท 0 มคาเทากบ 2.12 นวตน และในวนท 12 มคาเทากบ 1.59 นวตน (ภาพท 3) 4. การเปลยนแปลงคาความสวางเนอ (L*) ของผลเงาะหลงการเกบรกษา ผลเงาะเมอเกบรกษาจ านวน 12 วน พบวา คาความสวางเนอ ทกกรรมวธ ในวนท 0 6 9และวนท 12 ของการเกบรกษาไมมความแตกตางสถต แตในวนท 3 ของการเกบรกษามความแตกตางกนทางสถต และทกกรรมวธมแนวโนมคาความสวางเนอลดลงตามวนทเกบรกษาโดย กรรมวธ จมดวยน าเปลา (ควบคม) ในวนท 0 มคา เทากบ 41.81 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 42.25 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 0.50% ในวนท 0 มคาเทากบ 43.63 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 42.58 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 1.00% ในวนท 0 มคาเทากบ 46.76 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 40.18 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 1.50% ในวนท 0

79

มคาเทากบ 41.81 และในวนท 12 มคาเทากบ 42.83 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 2.0% ในวนท 0 มคาเทากบ 43.63และในวนท 12 มคาเทากบ 43.73 (ภาพท 4) 5. การเปลยนแปลงคา TSS/TA ของผลเงาะหลงการเกบรกษา ผลเงาะเมอเกบรกษาจ านวน 12 วน พบวา คา TSS/TA ทกกรรมวธ ในวนท 0 และวนท 3ของการเกบรกษาไมมความแตกตางสถต แตในวนท 6 9 และ 12 ของการเกบรกษามความแตกตางกนทางสถต และทกกรรมวธมแนวโนมคา TSS/TA เพมขนตามระยะเวลาทเกบรกษาโดย กรรมวธ จมดวยน าเปลา (ควบคม) ในวนท 0 มคา เทากบ 21.40 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 23.08 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 0.50% ในวนท 0 มคาเทากบ 20.83 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 20.19 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 1.00% ในวนท 0 มคาเทากบ 22.24 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 25.07 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 1.50% ในวนท 0 มคาเทากบ 21.40 และในวนท 12 มคาเทากบ 22.70 กรรมวธเคลอบผว palm oil ความเขมขน 2.0% ในวนท 0 มคาเทากบ 21.56 และในวนท 12 มคาเทากบ 21.77 (ภาพท 5)

ภาพท 1 การเปลยนแปลงของปรมาณ TA ตาม

ระยะเวลาทเกบรกษา ภาพท 2 การเปลยนแปลงของปรมาณ TSS ตาม

ระยะเวลาทเกบรกษา

ภาพท 3 การเปลยนแปลงของความแนนเนอของผล

เงาะตามระยะเวลาทเกบรกษา ภาพท 4 การเปลยนแปลงของคาความสวางเนอของผล

เงาะตามระยะเวลาทเกบรกษา

80

ภาพท 5 การเปลยนแปลงคา TSS/TA ของผลเงาะหลงการเกบรกษา

การทดลองท 3 วจยและพฒนาการเคลอบผวจาก Carboxymethyl Cellulose (CMC) ในการยด

อายผลเงาะหลงการเกบเกยว 1. การเปลยนแปลงของคา titratable acidity (TA) ของผลเงาะ ผลเงาะเมอเกบรกษาจ านวน 12 วน พบวา คา TA ทกกรรมวธ ในวนท 0 และวนท 9 การเกบรกษา ไมมความแตกตางสถต แตในวนท 3 6 และ 12 ของการเกบรกษามความแตกตางกนทางสถต และทกกรรมวธมแนวโนมคา TA ลดลงตามวนทเกบรกษาโดย กรรมวธจมน าเปลา (ควบคม) ในวนท 0 มคา เทากบ 0.82 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 0.63 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.02% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.87 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 0.63 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.04% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.87 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 0.63 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.08% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.83 และในวนท 12 มคาเทากบ 0.72 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.02% ในวนท 0 มคาเทากบ 1.02 และในวนท 12 มคาเทากบ 0.68 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.04% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.87 และในวนท 12 มคาเทากบ 0.68 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.08% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.82 และในวนท 12 มคาเทากบ 0.66 (ภาพท 1) 2. การเปลยนแปลงของคา Total Soluble Solids ( TSS ) ของผลเงาะ ผลเงาะเมอเกบรกษาจ านวน 12 วน พบวา คา TSS ทกกรรมวธ ในวนท 0 3 และวนท 6 ของการเกบรกษา ไมมความแตกตางสถต แตในวนท 9 และ 12 ของการเกบรกษามความแตกตางกนทางสถต และทกกรรมวธมแนวโนมคา TSS ลดลงตามวนทเกบรกษาโดย กรรมวธจมน าเปลา (ควบคม) ในวนท 0 มคา เทากบ 18.76 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 17.87 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.02% ในวนท 0 มคาเทากบ 18.43 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 18.06 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.04% ในวนท 0 มคาเทากบ

81

18.83 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 18.00 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.08% ในวนท 0 มคาเทากบ 18.76 และในวนท 12 มคาเทากบ 17.26 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.02 % ในวนท 0 มคาเทากบ 18.43 และในวนท 12 มคาเทากบ 16.96 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.04% ในวนท 0 มคาเทากบ 18.83 และในวนท 12 มคาเทากบ 18.00 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.08% ในวนท 0 มคาเทากบ 18.76 และในวนท 12 มคาเทากบ 18.36 (ภาพท 2) 3. การเปลยนแปลงคาความสวางเนอ (L*) ของผลเงาะหลงการเกบรกษา ผลเงาะเมอเกบรกษาจ านวน 12 วน พบวา คาความสวางเนอ ทกกรรมวธ ในวนท 0 3 6 9และวนท 12 ของการเกบรกษา ไมมความแตกตางสถต ทกกรรมวธมแนวโนมคาความสวางของเนอลดลงตามวนทเกบรกษาโดย กรรมวธจมน าเปลา (ควบคม) ในวนท 0 มคา เทากบ 43.11 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 43.00 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.02% ในวนท 0 มคาเทากบ 43.30 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 42.20 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.04% ในวนท 0 มคาเทากบ 46.10 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 43.83 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.08% ในวนท 0 มคาเทากบ 43.11 และในวนท 12 มคาเทากบ 40.30 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.02 % ในวนท 0 มคาเทากบ 42.30 และในวนท 12 มคาเทากบ 42.70 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.04% ในวนท 0 มคาเทากบ 146.10และในวนท 12 มคาเทากบ 41.36 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.08% ในวนท 0 มคาเทากบ 43.11 และในวนท 12 มคาเทากบ 44.35 (ภาพท 3) 4. การเปลยนแปลงคาความแนนเนอของผลเงาะหลงการเกบรกษา ผลเงาะเมอเกบรกษาจ านวน 12 วน พบวา คาความแนนเนอ ทกกรรมวธ ในวนท 0 3 6 และวนท 6 ของการเกบรกษา ไมมความแตกตางสถต แตมความแตกตางกนในวนท 9 และ 12 ของการเกบรกษา ทกกรรมวธมแนวโนมคาความแนนของเนอทเพมขนตามระยะเวลาของการเกบรกษา กรรมวธจมน าเปลา (ควบคม) ในวนท 0 มคา เทากบ 0.30 นวตน และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 1.60 นวตน กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.02% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.29 นวตน และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 1.72 นวตน กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.04% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.28 นวตน และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 1.86 นวตน กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.08% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.30 นวตน และในวนท 12 มคาเทากบ 1.94 นวตน กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.02% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.29 นวตน และในวนท 12 มคาเทากบ 1.99 นวตน กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.04% ในวนท 0 มคาเทากบ 0.28 นวตน และ

82

ในวนท 12 มคาเทากบ 1.79 นวตน กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.08 % ในวนท 0 มคาเทากบ 0.30 นวตน และในวนท 12 มคาเทากบ 1.35 นวตน (ภาพท 4) 5. การเปลยนแปลงคา TSS/TA ของผลเงาะหลงการเกบรกษา ผลเงาะเมอเกบรกษาจ านวน 12 วน พบวา คา TSS/TA ทกกรรมวธ ในวนท 0 และวนท 3 ของการเกบรกษา ไมมความแตกตางสถต แตมความแตกตางกนในวนท 6 9 และ 12 ของการเกบรกษา ทกกรรมวธมแนวโนมคา TSS/TA ทเพมขนตามระยะเวลาของการเกบรกษา กรรมวธจมน าเปลา (ควบคม) ในวนท 0 มคา เทากบ 22.88 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 28.37 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.02% ในวนท 0 มคาเทากบ 18.81 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 35.96 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.04% ในวนท 0 มคาเทากบ 21.64 และในวนท 12 ของการเกบรกษามคาเทากบ 29.21 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC เปลอกทเรยนความเขมขน 0.08% ในวนท 0 มคาเทากบ 22.60 และในวนท 12 มคาเทากบ 23.93 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.02% ในวนท 0 มคาเทากบ 18.61 และในวนท 12 มคาเทากบ 24.94 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.04% ในวนท 0 มคาเทากบ 21.64 และในวนท 12 มคาเทากบ 27.65 กรรมวธเคลอบผวดวย CMC จ าหนายในทองตลาด ความเขมขน 0.08% ในวนท 0 มคาเทากบ 22.88 และในวนท 12 มคาเทากบ 27.82 (ภาพท 5)

ภาพท 1 การเปลยนแปลงของปรมาณ TA ตาม

ระยะเวลาทเกบรกษา ภาพท 2 การเปลยนแปลงของปรมาณ TSS ตาม

ระยะเวลาทเกบรกษา

83

ภาพท 3 การเปลยนแปลงของคาความสวางเนอหลง

การเกบรกษา ภาพท 4 การเปลยนแปลงของความแนนเนอหลงการ

เกบรกษา

ภาพท 5 การเปลยนแปลงคา TSS/TA ของผลเงาะหลงการเกบรกษา

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ การทดลองท 1 การพฒนาการจดท าระบบ Cold-Chain โดยวธ Pre–Cooling หลงเกบเกยวเพอ

ชะลออาการขนเหยวด าของเงาะ การทดลองการท า Pre-cooling รวมกบการใชสารเพมประสทธภาพในการเกบรกษาเงาะ

พบวาสามารถเกบรกษาคณภาพภายในของผลเงาะไดนาน 12 วน โดยทกกรรมวธไมมผลท าใหคณภาพภายในของเงาะเปลยนแปลงตลอดระยะเวลาเกบรกษา กรรมวธการท า pre cooling ผสมดวยสาร Jasmonic acid ความเขมขน 150 ppm มผลท าใหเกดอาการขนเหยวและด ามากทสด เมอเปรยบเทยบกบกรรมวธอนๆ ในวนท 12 ของการเกบรกษา ซงทกกรรมวธสามารถชะลอการเกดขนเหยวด าไดเพยง 9 วน การท า Pre-cooling เพอชะลอขนเหยวด าของเงาะโดยใชสารเพมประสทธภาพ ทใหผลดทสดคอ pre cooling ผสมดวยสารสม ความเขมขน 150 ppm และ pre cooling ผสมดวยสาร Brassinosteroide ความเขมขน 150 ppm ทงนการท า Pre-cooling โดยใชวธ Hydro-cooling เปนการใชความเยนของน า

84

ในการลดความรอนแฝงของผลเงาะใหลดลงอยางรวดเรวซงจะตองใชเวลานานเพอทจะลดความรอนแฝงไดผลด การทดลองท 2 วจยและพฒนาการเคลอบผวเงาะดวย palm oil เพอยดอายหลงการเกบเกยว การทดลองการใชสารเคลอบผวเงาะดวย palm oil เพอยดอายหลงการเกบเกยว พบวา การใช palm oil เคลอบผวเงาะเพอยดอายการเกบรกษา ทกระดบความเขมขน สามารถเกบรกษาผลเงาะไดนาน 12 วน แตเมอทดสอบความพอใจโดยการชมแลวใหคะแนน พบวา ผชมใหการยอมรบดานคณภาพภายในวนท 9 ของการเกบรกษา และลดลงตามระยะเวลาจนถงวนท 12 ของการเกบรกษา โดยกรรมวธเคลอบผลเงาะดวย palm oil ความเขมขน 0.5% และ เคลอบผลเงาะดวย palm oil ความเขมขน 1.0% มคะแนนมากทสด ซงเมอดความชอบคะแนนความชอบในวนท 9 และ 12 มคะแนนไมแตกตางกน ซงการใช palm oil ในระดบความเขมขน 1.5-2.0 เปอรเซนตท าใหมปรมาณน ามนไปเคลอบผวเงาะเปนจ านวนมาก เมอมการสมผสกบผลเงาะจะมน ามนตดมอและเมอน าไปวางจ าหนายอาจท าใหเกดการเนาเสยไดงาย และไมเปนทนยมของผบรโภค จงควรใช palm oil ในระดบต ากวา 1.0% ลงไปจะใหผลไดดกวาความเขมขนของ palm oil สงๆ การทดลองท 3 วจยและพฒนาการเคลอบผวจาก Carboxymethyl Cellulose (CMC) ในการยด

อายผลเงาะหลงการเกบเกยว การทดลองใชฟลมเคลอบผวผลจาก Carboxymethyl Cellulose ในการยดอายผลเงาะหลงเกบเกยว พบวา การเคลอบผวผลเงาะดวย Carboxymethyl Cellulose ทกระดบความเขมขนสามารถเกบรกษาเงาะไดนาน 15 วน เมอใหคะแนนความชอบโดยการชม กรรมวธท 4 เคลอบผวดวยฟลมเตรยมจากเปลอกทเรยน 0.08% และ เคลอบผวดวยฟลมทมจ าหนายตามทองตลาด 0.08% มคะแนนสงสดในวนท 9 และจะลดลงในวนท 12 สวนคะแนนการยอมรบกสอดคลองกบคะแนนความชอบ การใชสารเคลอบผวดวยฟลมทมจ าหนายตามทองตลาด และเคลอบผวดวยฟลมเตรยมจากเปลอกทเรยน ทระดบความเขมขน 0.08% ใหผลในการกษาคณภาพของเงาะดทสด

85

4. โครงการศกษาสารส าคญในเปลอกเงาะเพอสรางผลตภณฑเพมมลคาใหแกเงาะ The Rambutan’s Peel Extracts Study to Create the Value Added

อภรด กอรปไพบลย1 ศรพร เตงรง2 อรวนทน ชศร1 และนารทระพ สขจตไพบลย1 Korpphaiboon, A1, Tengrang, S2., Chusri , O1. and N. Sookachitphaiboon1

ค าส าคญ: เปลอกเงาะ สารสกด สารซาโปนน

บทคดยอ

การสกดสารซาโปนนจากเปลอกเงาะส าหรบใชประโยชนทางการเกษตร มประสทธภาพในการก าจดหอยเชอร ยบยงเชอราสาเหตของโรคผลเนาและใบจดทส าคญในผลไมหลายชนด มวตถประสงคเพอศกษาการสกดสาร ชนดและปรมาณของสารซาโปนนจากเปลอกเงาะ น าเปลอกเงาะแหง 100 กรม สกดโดยใช เอธานอล70% เมทานอล 70% และน ากลน โดยวธการแชและสกดแบบไหลยอนกลบ พบวา สารสกดหยาบทไดจากการสกดแบบแชมน าหนก 42.47 45.91 และ 35.89 กรมตามล าดบ การสกดแบบไหลยอนกลบมน าหนก 51.63 47.74 และ 28.46 กรมตามล าดบ ตรวจวเคราะหชนดสารสกดเปรยบเทยบกบสารมาตรฐานไตรเทอรพนนอยด ซาโปนน และสารมาตรฐานดจโทนน โดยวธ Foam test และ Liebermann-Burchard test พบวา สารสกดมคณสมบตเปนไตรเทอรพน ซาโปนน และ สเตยรอยด ซาโปนน วเคราะหปรมาณซาโปนนดวยเครองสเปคโตรโฟโตมเตอร ตามวธของ Pasaribu, 2014 พบวาสารทสกดแบบไหลยอนกลบดวย เมทานอล70 % มปรมาณสารซาโปนน 422.05 mg/g สงกวาเอธานอล70%และน ากลน น าสารสกดหยาบทดสอบการก าจดหอยเชอรโดยเลยงในน าผสมสารสกดหยาบซาโปนน 0 1,000 2,000 4,000 ppm พบวา ทความเขมขน 0 ppm หอยเชอรมชวต ท 2,000 และ 4,000 ppm หอยเชอรตายภายใน 12 ชม. ทดสอบประสทธภาพในการควบคมเชอรา 3 ชนดในจานเลยงเชอ คอ Phytophthora palmivora, Colletotrichum sp. and Marasmius palmivorus Sparples บนอาหารเลยงเชอ PDA ผสมสารสกดหยาบซาโปนนทความเขมขน 0 1,000 2,000 ppm พบวา สามารถยบยงการเจรญของเชอราไดทง 3 ชนด

1ศนยวจยพชสวนจนทบร 2กองวจยและพฒนาวทยาการหลงการเกบเกยวและแปรรปผลผลตเกษตร

1 Chanthaburi Horticultural Research Center, 2 Post-Harvest and Products Processing Research and Development Division

86

ABSTRACT The effect of Saponin extracted from Rambutan peel on snail and fungal control

were studied. Dry rambutan peel was extracted for Saponin with 70% ethanol, 70% methanol or distilled water using Soak and Reflux Extraction methods. Crude extract weight of 42.47 g 45.91 g and 35.89 g were found from solvent extraction soak method, respectively. With Reflux Extraction method 51.63 g 47.74 g and 28.46 g were found, respectively. Triterpene Saponin and Steroid Saponin were found in the extracts. Determination of total saponin as described by Pasaribu et al., 2014 with Reflux Extraction methods 70% methanol. The absorbance measured by spectrophotometer at a wavelength at 544 nm had Total saponin concentrations 422.05 mg/g higher than 70% ethanol and distilled water. Snails control in 1 2 hours was achieved with 2,000 and 4,000 ppm Saponin extract. The growth of Phytophthora palmivora, Colletotrichum sp. and Marasmius palmivorus Sparples on PDA could be controlled with 2,000 ppm Saponin extract.

Keyword: Rambutan’s Peel, Extracts, Saponin

87

บทน า

พนทปลกเงาะของประเทศไทยในป 2555 มเนอทยนตน 335,695 ไร เนอทใหผล 314,698 ไร มผลผลตรวมทงประเทศ 335,745 ตน และมการจ าหนายในรปเงาะผลสด 11,241,822 กโลกรม แปรรปเปนเงาะสอดไสสบปรดในน าเชอม 5,986,429 กโลกรม (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร,2556) จงมเปลอกเงาะซงเปนวสดเหลอใชจากการเกษตรในปรมาณมาก ดงนนการใชประโยชนจากเปลอกเงาะทมอยมากมายในประเทศและไมมมลคา ใหเกดประโยชนสงสด เปนการเพมรายไดใหเกษตรกรอกทาง โดยการเพมมลคาสงเหลอใชทางการเกษตรโดยการสกดสารส าคญจากเปลอกเงาะใหไดสารซาโปนน เชดศกด และธนพฒน (2544) พบวา ในเงาะมสารซาโปนนสามารถทดสอบเบองตนโดยน าเปลอกเงาะขยในน าแลวเขยาจะเกดฟองขน และเมอเตมกรดฟองจะยงคงอย จงเปนชองทางในการศกษาสารส าคญในเปลอกเงาะเพอสรางผลตภณฑเพมมลคาใหแกเงาะ สารซาโปนนสามารถพบในสมนไพรหลายๆ ชนดเชน โสม แปะกวย สมปอย เจยวกหลาน พรมม หางไหลแดง หนอนตายหยาก และพรก ซาโปนนเปนสารสกดทมมลคาทางเศรษฐกจ เนองจากในทางการเกษตรมประสทธภาพในการก าจดหอยเชอร สามารถทดแทนการน าเขากากเมลดชาจากประเทศจน และสามารถยบยงเชอราสาเหตของโรคผลเนาและใบจดทส าคญในผลไมหลายชนด สารซาโปนนทพบวามอยในเงาะทมมากมายในประเทศ จงควรน าสงเหลอใชทางการเกษตรกลบมาใชไดอยางคมคาใหเกดประโยชนสงสด ลดการน าเขาสารเคมทมราคาสง เปนมตรกบสงแวดลอม ลดตนทนการผลตใหแกเกษตรกร เปนการเพมรายไดใหแกเกษตรกรอกทางหนง

กระบวนการสกดสวนสกดหยาบ โดยการสกดดวยตวท าละลาย (solvent extraction) ม 2 วธ คอ การสกดสารและแยกสารดวยเทคนคโครมาโทกราฟฟ เปนการท าใหสารมความบรสทธขนโดยอาศยการละลายทแตกตางกน และเปนเทคนคทนยมใชในการแยกสารตางๆ ออกจากสารผสม การสกดสารจากของเหลว การสกดจะตองเลอกตวท าละลายทเหมาะสม คอ ไมละลายกบตวท าละลายทมอยเดม และตองละลายสารทตองการไดดกวาตวท าละลายเดม ไมละลายสารอนๆ ทเราไมตองการสกด ไมท าปฏกรยากบสารทเราตองการสกด ตวท าละลายสามารถแยกออกจากสารทเราตองการสกดไดงาย มจดเดอดต า ระเหยงาย ตวท าละลายไมเปนพษ และมราคาถก สวนอกวธเปนการแยกสารบางชนดออกจากสารผสมโดยใชตวท าละลายสกดออกมา เปนเทคนคทใชกนมากในเคมอนทรย สารผสมทน ามาสกดเปนสารจากผลตภณฑธรรมชาต การสกดสารดวยวธนอาศย สมบตของการท าละลายของสารทตางกนในตวท าละลายชนดตางๆ ซงการสกดท าไดหลายวธ เชน การสกดสารจากของแขง ท าการสกดโดยท าใหของแขงแหงแลวจงบดใหละเอยด จากนนจงน าไปแชในตวท าละลาย ไดแก เฮกเซน อเธอร เมธลนคลอไรด คลอโรฟอรม อะซโตน แอลกอฮอล หรอน า จะไดสารสกดขนตน (crude extract) น ามาแยกตอใหไดสารบรสทธ เพอน าไปวเคราะหหาโครงสรางในขนตอไป

ซาโปนนเปนสารกลมไกลโคไซดทมมวลโมเลกลสง ไกลโคไซด หมายถงกลมของสารประกอบอนทรยทเกดจาก อะไกลโคน จบกบสวนทเปนน าตาล หรออนพนธของน าตาลซงเรยกวา ไกลโคพาทโดยผานทางไกลโคไซดดกบอนดสวนของอะไกลโคล ซงเปนสวนทไมใชน าตาลจะเปนกลมสารทมโครงสรางทางเคมแตกตางกน ดงนนฤทธทางเภสชวทยาของสารในกลมนจงหลากหลาย สวนทเปนน าตาลไมมฤทธทาง

88

เภสชวทยาแตเปนสวนชวยท าใหการละลายและการดดซมเขาสรางกายดขน ชวยระบบกลามเนอหวใจและระบบการไหลเวยนของโลหตฆาเชอแบคทเรย ซาโปนนสวนใหญมคณสมบตเปนสาร Detergent ท าใหเกดโฟมทเสถยรในน า มรสขมและเปนพษในปลา คณสมบตของซาโปนนจะแตกตางกนตามกลมของพช ซาโปนนเปนทรจกกนอยางกวางขวาง เพอความสะดวกในการเรยกจงมกเรยกซาโปนนตามโครงสรางของโมเลกลทไมมสวนประกอบของน าตาล หรออาจเรยกวา จนน หรอสโปจนน ซงสามารถแบงตามกลมของจนน ไดเปน 3 กลม คอ ไตรเทอรปน สเตยรอยด และสเตยรอยด อลคาลอยด (Hostettmann and Marston, 1995; Glycoside, 2007)

Triterpene class Steroid class Steroid alkaloid class สารซาโปนนมคณสมบตเปนสารลดแรงตงผวธรรมชาต (natural surfactant) ในทางการเกษตร

จงใชสารซาโปนนในการก าจดหอยเชอร สวนใหญน าเขาจากประเทศจนซงไดมาจากการหบเอาน ามนออกจากเมลดของชาทมชอวา Camellia oleifera ซงมชอเรยกกนทวไปวา Oil-seed Camellia, Tea Oil Camellia หรอ Lu Shan Snow Camellia เปนพชทพบแพรกระจายทวไปในประเทศจนซงในเมลดชามสารซาโปนน (Tea saponin) 11-18% ซงสารซาโปนนนเปนสารประกอบไกลโคไซด Glycoside compound) จบกบ glucuronic acid, arabinose, xylose and galactoseเปนซาโปนนในกลม triterpene (Li et al., 1994).

molecular structure of Camellia oleifera saponin

การศกษาสารออกฤทธทางเภสชวทยาของซาโปนนในรากโสม (Ginseng) พบซาโปนนเปนสารออก

ฤทธทส าคญของโสมทรจกกนเปนซาโปนนทเรยกวา ginsenosides ซงมสตรโครงสรางหลกเปนซาโปนนในกลม Steroid ซงสามารถแยกออกเปน ginsenosides Rb1, ginsenosides Rb2, ginsenosides Rc และ ginsenosides Rd (Jin-Gyeong Cho et al., 2010) ท าใหโสมเปนสมนไพรทมประสทธภาพไดรบความนยมอยางแพรหลายและเชอถอกนมากยงขนทวโลกโดยเฉพาะในดานประสทธภาพ และประสทธผลในการ

89

ปองกนและบ าบดรกษาโรคของโสม โดยไมมฤทธขางเคยงทเปนอนตรายหรอมความเสยงตอการเสพตดเหมอนสารเคมสงเคราะหอนๆ

Chemical structures of ginsenosides Rb1, Rb2, Rc, and Rd isolated from the roots

of Panax ginseng. ซาโปนนมความเปนพษรนแรงเฉพาะสตวเลอดเยนหรอสตวชนต า เชน ปลา กง และหอย เทานน

แตในสตวชนสงหรอสตวเลอดอน เชน คน และสตวเลยงลกดวยน านมซาโปนนเปนพษตอเนอเยอจะท าใหเกดอาการระคายเคองตอเยอบชองจมก แตสลายตวไดงาย ไมสะสมในรางกายของคนและสตวเลยง ความเปนพษจะหมดไปหลงใช 7-14 วน โดยสารซาโปนนจะมผลตอศนยประสาททควบคมการหายใจของสตวชนต า ท าใหขาดออกซเจนและท าใหเกดการสลายตวของเมดเลอดแดง และมคณสมบตเปนสารลดแรงตงผวธรรมชาต เหมอนกบ Sodium dodecyl sulfate และ Sodium linear alkylbenzene sulfonate ซงสามารถใชในการก าจดหอยเชอรได และสารซาโปนนยงมฤทธในการตานเชอรา สมฤทธ (2547) รายงานวา สกดสารซาโปนน (Saponin) จากพรกมคณสมบตในการควบคมเชอราทเปนสาเหตโรคตางๆในสตรอเบอร โดยเฉพาะเชอราส าคญอยาง Collectotrichum และ Phomopsis สาเหตโรคผลเนา และโรคใบจด โดยซาโปนนจะแทรกซมเขาไปตามรเลกๆ บนเซลลเมมเบรนของเชอราจนท าใหเซลลแตกในทสด และสามารถก าจดเชอรา Aspergillus flavus ซงเปนเชอสาเหตของโรคในพชหลายชนด และโรคหลงการเกบเกยวไดมากถงรอยละ 95

นอกจากนทางดานเวชส าอางใชเปนสารท าใหเกดฟอง ทางการแพทยใชสารซาโปนนเปนสารน าสงวคซน การศกษาการสกดแยกซาโปนนจากสมปอยเพอใชเปนสารกระตนภมคมกนชวยน าสงวคซน นอกจากนยงพบการใชประโยชนจากสารซาโปนนทสกดไดจากสมนไพรชนดตางๆ กรกนกและคณะ (2552) ท าการศกษาวจยสมนไพร “พรมม” ตงแตการปลก ศกษาทางเคมการสกดและพฒนาวธการสงเคราะห การพฒนาผลตภณฑสมนไพรพรมม การศกษาประสทธภาพของสารสกดพรมมในทางเภสชวทยาทงในระดบหลอดทดลองสตวทดลอง การศกษาพษวทยารวมถงการทดลองทางคลนกดวย พบวา สารสกดทไดจากตนพรมมมสารซาโปนน (saponins) ทงนสารซาโปนนทพบในพรมมเปนสารชนดเดยวกบทพบในโสม หรอ แปะกวย (Ginkgo) ซงสามารถชะลอการเสอมของเซลลสมอง มผลกระตนความจ า

90

นอกจากนยงมฤทธในการปองกนการถกท าลายของเซลลประสาท ซงสามารถชวยปองกนไมใหผสงอายเปนโรคอลไซเมอรได

จากการศกษาเชดศกด และธนพฒน (2544) พบวา เมอน าเปลอกเงาะมาสกดหาสารซาโปนและทดสอบเบองตนโดยทดสอบการเกดฟองเปรยบเทยบกบสารมาตรฐานซาโปนนคอไตรเทอรพนนอยด ซาโปนน และ สเตยรอยด ซาโปนน พบวา เปนสารสกดจากเปลอกเงาะเปนสารซาโปนน จากนนน ามาท าโครมาโทกราฟผวบาง เปรยบเทยบกบสารมาตรฐานซาโปนนคอไตรเทอรพนนอยด ซาโปนน และสเตยรอยด ซาโปนน พบวา เปนสารซาโปนนในกลม ไตรเทอรพนนอยด ซาโปนน และสเตยรอยด ซาโปนน แตยงไมทราบสตรโครงสรางและปรมาณของซาโปนนทสกดได ดงนนการศกษาสารซาโปนนในเปลอกเงาะทมมากมายในประเทศ จงเปนการใชประโยชนจากสงเหลอใชทางการเกษตรใหเกดประโยชนสงสด ลดการน าเขาสารเคมทมราคาสง ลดตนทนการผลต และสามารถเพมรายไดใหแกเกษตรกรไดอกทางหนง


การทดลองท 1.ศกษาวธการสกดแยกสารซาโปนนจากเปลอกเงาะ วธการด าเนนงาน - อปกรณ - สารเคม Ethanol, Diethyl ether, n-Butanol, Chloroform, Andydrous sodium sulfate,

Acetic anhydride, Sulfuric acid, Standard saponin, Digitonin - อปกรณเครองชง, Rotary vacuum evaporator, กระดาษกรอง - อปกรณเครองแกวในหองปฏบตการ - วธการ การสกดหยาบ

วางแผนการทดลองแบบ Completely Randomized Design (CRD) ท าซ า 3 ซ า กรรมวธท 1 สกดสารซาโปนนโดยใชเอธานอล 70% เปนตวท าละลาย (เชดศกด และธนพฒน (2544))

เปนกรรมวธควบคม กรรมวธท 2 สกดแบบไหลยอนกลบ (Reflux extraction) โดยใชเอธานอล 70% เปนตวท าละลาย กรรมวธท 3 สกดโดยใชน าเปนตวท าละลาย กรรมวธท 4 สกดแบบไหลยอนกลบ (Reflux extraction) โดยใชน าเปนตวท าละลาย กรรมวธท 5 สกดโดยใชเมธานอล 70% เปนตวท าละลาย กรรมวธท 6 สกดแบบไหลยอนกลบ (Reflux extraction) โดยใชเมธานอล 70% เปนตวท าละลาย ขนตอนและวธการด าเนนการ 1. การเตรยมตวอยาง

- เตรยมตวอยางเปลอกเงาะโดยลางท าความสะอาดเปลอกเงาะพนธโรงเรยนในจงหวดจนทบร - อบแหงท 50-60 องศาเซลเซยส จนน าหนกแหงคงท - แบงเปลอกเงาะออกเปน 6 สวน สกดสารตามกรรมวธ

91

2. การสกดสารซาโปนน (Extraction of saponin) ชงเปลอกเงาะแหงกรรมวธละ 100 กรม 2.1 สกดโดยวธการแช (กรรมวธท 1, 3 และ 5)

- แชดวยสารละลายเอธานอล 70% ,น า และเมธานอล 70% จ านวน 1,000 มลลลตร(อตราสวน1:10) เปนตวท าละลาย เขยาวนละ 2 ครง เปนเวลา 3 วน น าสารละลายทไดกรองดวยกระดาษกรองเบอร1

- สกดซ า 3 ครง - ระเหยตวท าละลายออกโดยการกลนล าดบสวน ทอณหภม 40 องศาเซลเซยส ไดเฉพาะชนน า

ชงน าหนกสารสกดหยาบทได 2.2 สกดโดยวธการกลนแบบไหลยอนกลบ (กรรมวธท 2, 4 และ 6)

โดยใชเอธานอล 70% เปนตวท าละลาย - กลนแบบไหลยอนกลบดวยสารละลายเอธานอล 70% ,น า และเมธานอล 70% จ านวน 1,000

มลลลตร (อตราสวน1:10) เปนตวท าละลาย เปนเวลา 3 ชวโมง น าสารละลายทไดกรองดวยกระดาษกรองเบอร1

- สกดซ า 3 ครง - ระเหยตวท าละลายออกโดยการกลนล าดบสวน ทอณหภม 40 องศาเซลเซยส ชงน าหนกสาร

สกดหยาบทได 3. การท าใหสารซาโปนนบรสทธ (Purification of saponin) เพอศกษาชนดของซาโปนน

น าสารสกดหยาบจากเปลอกเงาะ จากขอ2.1และ2.2 สกดตอดวย Diethyl ether เกบชน Diethyl ether ไว แลวน าชนน ามาสกดตอดวย n-Butanol ทอมตวดวยน า (n-buthanol alcohol saturated with water)เกบชน n-Butanol และชนน าไว น าสารซาโปนนทสกดไดจากตวท าละลายทง 3 ชนดมาระเหยตวท าละลายออกดวย Rotary Evaporator กจะไดสารสกดซาโปนน น ามาหาศกษาชนดของซาโปนน

3.1 การทดสอบคณสมบตของซาโปนน - การทดสอบการเกดฟอง (Froth test) น าสารซาโปนนทสกดไดจากตวท าละลายทง 3 ชนดจากขอ2.1, 2.2 และ 2.3 และเปรยบเทยบกบสารมาตรฐานซาโปนน (ไตรเทอรพนนอยดซาโปนน และสเตยรอยดซาโปนน) โดยชงสาร 500 มก. ผสมน ารอน 10 มล. ทงไวใหเยนหลงจากนนเขยาแรงๆ 10 วนาท น ามากรองดวยกระดาษกรองเบอร 6 น าสารละลายทกรองไดมา 1 มล. จากนนปรบปรมาตรใหเปน 10 มล. เขยาแรงๆ ตงทงไว 30 นาท สงเกตลกษณะการเกดฟอง ความสงของฟอง - การทดสอบชนดของซาโปนน โดยวธ Liebermann-Burchard test การน าสารซาโปนนทสกดไดจากตวท าลายทง 3 ชนด จากขอ 2.1, 2.2 และ 2.3 และเปรยบเทยบกบสารมาตรฐานซาโปนน โดยชงสาร 50 มก. เตมเอธานอล 70% 5 มล. เตม H2SO4 เขมขน 0.2 M 10 มล. ตมใหเดอดนาน 15 นาท น าสารละลายทตมแลวใสใน separatory funnel เตมคลอโรฟอรม 15 มล. เกบชนคลอโรฟอรมไว แลวเตมanhydrous sodium sulfate จนสารละลายใส จากนนเตม acetic anhydride 1 มล. และ H2SO4

92

เขมขน 2 มล. สงเกตสทเกดขนเปรยบเทยบกบสของสารละลายมาตรฐานไตรเทอรพนนอยดซาโปนนใหสมวงแดง และสเตยรอยดซาโปนนใหสเขยว 5. วเคราะหผล วเคราะหขอมลทางสถต และสรปผลการทดลอง - เวลาและสถานท


การทดลองท 2 การวเคราะหปรมาณสารสกดซาโปนนจากเปลอกเงาะ วธการด าเนนงาน - อปกรณ - สารเคม Anisaldehyde, Glacial acetic acid, Sulfuric acid, Standard saponin,

Digitonin, Acetic anhydride และ Iodine - อปกรณเครองชง, Rotary vacuum evaporator, กระดาษกรอง - อปกรณเครองแกวในหองปฏบตการ - วธการ ไมมกรรมวธและการวางแผนการทดลองทางสถต ขนตอนและวธการด าเนนการ 1. การวเคราะหปรมาณซาโปนน (Quantitive analysis of saponin) 1.1 การวเคราะหหาปรมาณสารซาโปนนดวยเทคนค FTIR น าสารซาโปนนสกดได วดดวยเครองFTIR เปรยบเทยบกบสารมาตรฐานซาโปนน

1.2 การวเคราะหหาปรมาณสารซาโปนนดวยเครอง spectrophotometer ตามวธของ (Pasaribu, 2014)

1.2.1 การเตรยมสารสกด น าวธการสกดทใหสารสกดหยาบปรมาณมากทสด 3 กรรมวธ มาท าการสกดใหม ระเหยตวท าละลายออกโดยการกลนล าดบสวน ทอณหภม 40 องศาเซลเซยส ชงน าหนกสารสกดหยาบทได

1.2.2 การหาปรมาณซาโปนนรวม (Total Saponin) การวเคราะหหาปรมาณซาโปนนรวมเทยบกบสารมาตรฐานซาโปนนตามวธของ (Pasaribu, 2014) มขนตอนดงน

1.2.2.1 การเตรยมสารมาตรฐานและการสรางกราฟมาตรฐาน ชงสารมาตรฐานซาโปนน 0.03 กรม/มลลตร ไดความเขมขน 30,000 ไมโครกรม/มลลลตรน ามาใชเตรยม 5, 10, 50 และ 100 ไมโครกรม/มลลลตร น าสารมาตรฐานทกความเขมขนมา 50 ไมโครลตร เตม 5% vanillin 0.2 มลลลตร เขยาใหสารผสมกนดวยเครองผสม (Vortex) เตม perchloric 0.8 มลลลตร เขยาใหสารผสมกนดวยเครองผสม (Vortex) น าไปตมในwater bath ทอณหภม 70% นาน 15 นาท หลงจากนนน าไปแชใน

93

อางน าแขงประมาณ 30 วนาท เตม glacial acetic acid 5 มลลลตร เขยาใหสารผสมกนดวยเครองผสม (Vortex) น าไปวดคาดดกลนแสงทความยาวคลน 550 นาโนเมตร (A 550 nm) เพอท ากราฟมาตรฐาน ใหไดสมการเสนตรง เพอหาคาความชน น ามาใชในการค านวณหาปรมาณสารซาโปนนรวมในสารทสกดไดตอไป

1.2.2.2 การวเคราะหหาปรมาณซาโปนนรวมในสารสกดจากเปลอกเงาะ น าสารสกดหยาบทงหมดมาละลายดวยน า ปรบปรมาตรเปน 100 มล. มาสกดตอดวย n-Butanol ทอมตวดวยน า(n-buthanol alcohol saturated with water )เกบชน n-Butanol มาระเหยบวทานอลออก ชง 0.1 กรม ปรบปรมาตรเปน 10 มลลลตร น าตวอยางมา 50 ไมโครลตร เตม 5% vanillin 0.2 มลลลตร เขยาใหสารผสมกนดวยเครองผสม (Vortex) เตม perchloric 0.8 มลลลตร เขยาใหสารผสมกนดวยเครองผสม (Vortex) น าไปตมในwater bath ทอณหภม 70% นาน 15 นาท หลงจากนนน าไปแชในอางน าแขงประมาณ 30 วนาท เตมglacial acetic acid 5 มลลลตร เขยาใหสารผสมกนดวยเครองผสม (Vortex) น าไปวดคาดดกลนแสงทความยาวคลน 550 นาโนเมตร (A 550 nm) หาปรมาณสารซาโปนนจากกราฟมาตรฐานทท าในวนเดยวกน โดยท าการทดลองตวอยางละ 3 ซ า ค านวณหาปรมาณสารซาโปนนทงหมดในสารสกด การค านวณปรมาณสาร ปรมาณสารซาโปนน(มก.)ทวดไดจากสารสกดหยาบ 1 กรม = (คา abs.ทวดไดxปรมาณสารทงหมด) (คาทไดจากกราฟxปรมาณสารสกด) ปรมาณสารซาโปนน = ปรมาณสารซาโปนน(มก.)จากสารสกดหยาบ1กรมxน าหนกสารสกดทงหมด (มก.)ทวดไดจากเปลอก น าหนกเปลอกเงาะแหง เงาะแหง1กรม - เวลาและสถานท


ผลการทดลองและอภปราย 1. การสกดสารซาโปนนดวยตวท าละลายชนดตางๆ การสกดแบบไหลยอนกลบทมเอธานอล 70%

และเมทานอล70% สามารถสามารถสกดสารซาโปนนออกมาไดน าหนกแหงของสารสกดมากกวาการแช โดยเอธานอล 70% สกดแบบไหลยอนกลบสามารถสกดสารซาโปนนออกมาไดน าหนกแหงของสารสกดมากทสด 51.63 กรม รองลงมา เมทานอล70% สกดแบบไหลยอนกลบ 47.74 กรม สวนการแชน าสกดออกมาไดนอยทสด คอ 35.89 กรม

94

ตารางท 1 แสดงน าหนกแหงของสารสกดจากเปลอกเงาะแหง 100 กรม ทสกดดวยตวท าละลายชนดตางๆ

กรรมวธ น าหนกแหงของสารสกด (กรม)

1. เอธานอล 70% 42.47 bc 2. เอธานอล 70% สกดแบบไหลยอนกลบ 51.63 a 3. น า 35.89 cd 4. น า สกดแบบไหลยอนกลบ 28.46 d 5. เมทานอล 70% 45.91 ab 6. เมทานอล 70% สกดแบบไหลยอนกลบ 47.74 ab

CV(%) 7.98

2. หลงจากนนน าสารสกดหยาบจากเปลอกเงาะทสกดได มาท าใหสารซาโปนนบรสทธ

(Purification of saponin) โดยน าสารสกดหยาบ 25 กรม ละลายดวยน ารอน 70 องศาเซลเซยส มาสกดตอดวย Diethyl ether ครงละ 50 มล. จ านวน 2 ครงเกบชนน ามาสกดตอดวย n-Butanol ครงละ 50 มล. จ านวน 2 ครง และระเหยตวท าละลายออก สารสกดในชน Diethyl ether เปนของแขงมสเหลอง สารสกดในชนn-Butanol และชนน า มลกษณะเปนของแขงสน าตาลเขม มกลนฉน พบวา สารสกดทอยในชนบวทานอลมปรมาณนอยประมาณ 0.1 ไมสามารถน ามาท าการทดลองตอได สารสกดทอยในชน n-Butanol มปรมาณใกลเคยงสารสกดในชนน า ในชน n-Butanol เปลอกเงาะทสกดดวยเอธานอล 70% มปรมาณสารสกดมากทสด รองลงมาคอ เมทานอล 70% และน าตามล าดบ สวนในชนน าเปลอกเงาะทสกดดวยน ามปรมาณสารสกดมากทสดรองลงมาคอเอธานอล 70% และเมทานอล 70% มปรมาณใกลเคยงกน

3. การทดสอบการเกดฟอง โดยน าสารสกดหยาบในชน n-Butanol และชนน า มา 500 มก. เตมน า 70-80 องศาเซลเซยส ทงไวใหเยน เขยาแรงๆ 10 วนาท กรองดวยกระดาษกรอง น าสารละลายมา 1 มล.จากนนปรบปรมาตรใหเปน 10 มล. เขยาแรงๆ ตงทงไว 30 นาท สงเกตพบวาเกดฟองสงประมาณ 1-2 ซม. แสดงวามคณสมบตเปนซาโปนน สารสกดทง 3 สวนมสมบตเปนซาโปนน

4. การทดสอบชนดของซาโปนนโดยวธ Liebermann-Burchard test โดยน าสารสกดจากขอ 1 2 3 และ 4 จากการทดลองท 1.1 ในชน n-Butanol และชนน า มา 500 มก. เตมเอทานอล 70% 5 มล. เตม H2SO4 0.2 M จ านวน 10 มล. ตมใหเดอดนาน 15 นาท ใสใน seperatory funnel เตม คลอโรฟอรม 15 มล. เกบชนคลอโรฟอรมมาเตม anhydrous sodium sulfate จนสารละลายใส เตม acetic anhydride 1 มล. และ H2SO4 เขมขน 2 มล. สงเกตสทเกดขน พบวา มสเขยว และสมวงแดงเชนเดยวกบสารมาตรฐานแสดงวาสารสกดทง 2 สวนมสมบตเปนซาโปนน

5. จากผลของ IR พจารณาไดวาสารสกดทไดจากการสกดเปลอกเงาะอบแหงดวยกรรมวธท สกดดวย 70%เอทานอล, 70%เมทานอล และน า ทงแบบแชและแบบกลน reflux มสารซาโปนนเปนสวนประกอบ

95

ตารางท 2 แสดงน าหนกแหงของสารสกดทน ามาสกดตอดวย Diethyl ether และ n-Butanol

กรรมวธ ชน Diethyl ether (กรม)

ชน n-Butanol (กรม)

ชนน า (กรม)

รวมสารสกด 3 ชน (กรม)

%สารสญหาย (กรม)

1. เอธานอล 70% 0.13 a 10.03 ab 8.61 c 38.73 ab 8.79 b 2. เอธานอล 70% สกดแบบ

ไหลยอนกลบ 0.17 a 12.80 a 8.61 c 47.37 a 8.28 b

3. น า 0.16 a 8.49 bc 13.69 a 29.25 bc 13.10 a 4. น า สกดแบบไหลยอนกลบ 0.14 a 5.16 c 12.88 b 26.32 c 14.55 a 5. เมทานอล 70% 0.18 a 8.69 bc 8.64 c 42.42 a 7.66 b 6. เมทานอล 70% สกดแบบไหลยอนกลบ

0.16 a 9.19 ab 8.64 c 44.03 a 7.85 b

CV(%) 13.04 17.95 3.08 11.47 13.34

ตารางท 3 แสดงความสงของฟองของสารสกดหยาบจากเปลอกเงาะแหง และสารสกด n-Butanol และ

ชนน า เปรยบเทยบกบสารมาตรฐานซาโปนน และดจโทนน กรรมวธในการสกดสกด สารสกดจาก

เปลอกเงาะ (ซม.) ชน n-Butanol

(ซม.) ชนน า (ซม.)

1. เอธานอล 70% 2.31 bc 2.63 ab 1.74 d 2. เอธานอล 70% สกดแบบไหลยอนกลบ 2.47 b 2.45 abc 1.76 d 3. น า 1.76 cd 1.93 bc 1.91 c 4. น า สกดแบบไหลยอนกลบ 1.80 d 1.68 c 1.36 f 5. เมทานอล 70% 2.14 bcd 1.67 c 1.17 g 6. เมทานอล 70% สกดแบบไหลยอนกลบ 1.66 d 2.04 bc 1.46 e สารมาตรฐานซาโปนน 3.08 a 3.08 a 3.08 b สารมาตรฐานดจโทนน 3.24 a 3.24 a 3.24 a

CV(%) 11.60 15.36 1.91

96

ภาพท 1 แสดงความสงของฟองของสารสกด

ตารางท 4 แสดงสของสารสกดจากการทดสอบชนดของซาโปนนโดยวธ Liebermann-Burchard test

กรรมวธในการสกดสกด ชน n-Butanol ชนน า 1. เอธานอล 70% เขยว มวงแดง 2. เอธานอล 70% สกดแบบไหลยอนกลบ เขยว มวงแดง 3. น า เขยว มวงแดง 4. น า สกดแบบไหลยอนกลบ เขยว มวงแดง 5. เมทานอล 70% เขยว มวงแดง 6. เมทานอล 70% สกดแบบไหลยอนกลบ เขยว มวงแดง สารมาตรฐานซาโปนน มวงแดง สารมาตรฐานดจโทนน เขยว

ภาพท 2 แสดงแสดงสของสารสกดการทดสอบชนดของซาโปนนโดยวธ Liebermann-Burchard test

97

ภาพท 3 แสดง FTIR spectra ของสารสกดจากเปลอกเงาะ, saponin-AR สารสกดจาก 70% Ethanol

Reflux, saponin-A สารสกดจาก 70% Ethanol Soak, Digitonin-Sigma และ Saponin 8-25% สารมาตรฐานซาโปนน

ภาพท 4 แสดง FTIR spectra ของสารสกดจากเปลอกเงาะ, saponin-WR สารสกดจาก 70% Water

Reflux, saponin-W สารสกดจาก 70% Water Soak, Digitonin-Sigma และ Saponin 8-25% สารมาตรฐานซาโปนน

98

ภาพท 5 แสดง FTIR spectra ของสารสกดจากเปลอกเงาะ, saponin-MR สารสกดจาก 70% Methanol

Reflux, saponin-M สารสกดจาก 70% Methanol Soak, Digitonin-Sigma และ Saponin 8-25% สารมาตรฐานซาโปนน

6. การวเคราะหหาปรมาณสารซาโปนนดวยเครอง spectrophotometer ตามวธของ

Pasaribu,2014

y = 0.0061xR² = 0.9995

0.00

0.10

0.20

0.30

0.40

0.50

0.60

0.70

0 20 40 60 80 100 120

abs

Conc.(µg/ml)

ภาพท 6 แสดงกราฟมาตรฐานจากสารมาตรฐานซาโปนนทความเขมขน0,5,10,50และ100µg/ml

99

ตารางท 5 แสดงคาการดดกลนแสงท 550 นาโนเมตร และปรมาณซาโปนน (µg/ml)ทค านวณจากคา การดดกลนแสงของสารสกดทความเขมขน 1/1,000 1/500 และ 1/100

กรรมวธ คาการดดกลนแสงท

550 nm. ปรมาณซาโปนน (µg/ml)

ทค านวณจากคา abs. สารสกดจากน า (reflux) 1/1000 0.02 335229.51 สารสกดจากน า (reflux) 1/500 0.04 389778.69 สารสกดจากน า (reflux) 1/100 0.15 301706.56 สารสกดจาก 70% เมทานอล (reflux) 1/1000 0.02 456229.51 สารสกดจาก 70% เมทานอล (reflux) 1/500 0.04 403663.93 สารสกดจาก 70% เมทานอล (reflux) 1/100 0.20 406242.62 สารสกดจาก 70% เอทานอล (reflux) 1/1000 0.02 372918.03 สารสกดจาก 70% เอทานอล (reflux) 1/500 0.04 372918.03 สารสกดจาก 70% เอทานอล (reflux) 1/100 0.18 365578.69

ตารางท 6 แสดงน าหนกสารสกด และปรมาณ Total saponin จากสารสกด 1 กรมและเปลอกเงาะแหง

1 กรม

กรรมวธ น าหนกสารสกด

จากเปลอกเงาะแหง 100 กรม(กรม)

น าหนกสารสกดทสกดดวย

buthanol (กรม)

สารสกด 1 กรมม Total saponin

(มก.)

เปลอกเงาะแหง 1 กรมม Total saponin(มก.)

เอธานอล 70% สกดแบบไหลยอนกลบ

40.19 b 25.09 a 370.47 ab 92.95 a

น าสกดแบบไหลยอนกลบ

24.24 c 6.07 c 342.24 b 20.77 c

เมทานอล 70% สกดแบบไหลยอนกลบ

43.97 a 19.95 b 422.05 a 84.20 b

CV(%) 0.10 0.48 8.18 5.76

การน าไปใชประโยชน ป 2556 ท าการทดสอบการน าไปใชประโยชนเบองตน โดยการทดสอบประสทธภาพการใชสาร

สกดหยาบจากเปลอกเงาะมาทดลองการฆาหอยเชอร โดยน าหอยเชอรทเกบไดจากนาขาวมาทดลองแชในน าผสมสารซาโปนนอตราตางๆ ดง น 0 20 40 80 กรมตอน า 20 ลตร อตราละ 2 ซ า ซ าละ 5 ตว พบวา ทอตรา 0 กรมตอน า 20 ลตร หอยเชอรมชวต ในขณะทอตรา40 และ80 กรมตอน า 20 ลตร หอยเชอรหยดเคลอนไหวภายใน 1 ชวโมง และแสดงชดเจนวาเสยชวตภายใน 12 ชวโมง และอตรา 20 กรมตอน า 20 ลตร หอยเชอรหยดเคลอนไหวภายใน 12 ชวโมง และแสดงชดเจนวาเสยชวตภายใน 24 ชวโมง ดงภาพ

100

ภาพท 7 แสดงการตายของหอยเชอรเมอแชในน าผสมสารซาโปนนอตรา 0 20 40 80 กรมตอน า 20 ลตร

ป 2557 ท าการทดลองการใชประโยชนจากสารสกดซาโปนนเบองตนในหองปฏบตการ โดยทดสอบประสทธภาพในการควบคมเชอรา Phytophthora palmivora จากทเรยน, Colletotrichum sp. จากมะละกอ และเชอ Marasmius palmivorus Sparples.จากผลสละ พบวา สารสกดซาโปนนสามารถยบยงการเจรญของเชอราไดทง 3 ชน ด โดยเมอเพมความเขมขนของสารสกดใหสงขน ประสทธภาพในการยบยงการเจรญของเชอรามประสทธภาพเพมขน

ตารางท 7 แสดงคาเฉลยขนาดเสนผาศนยกลางของโคโลนเชอรา Marasmius palmivorus, Phytophthora palmivora และ Colletotrichum ในวนท 1 3 และ 5 บนอาหารเลยงเชอ PDA ผสมสารสกดหยาบซาโปนนจากเปลอกเงาะทระดบความเขมขนตางๆ

ความเขมขน

ขนาดเสนผาศนยกลางของโคโลนเชอราทระดบความเขมขนตางๆ (เซนตเมตร)

Marasmius palmivorus Phytophthora palmivora

Colletotrichum

1วน 3 วน 5 วน 1วน 3 วน 5 วน 1 วน 3 วน 5 วน

0 ppm.

(ชดควบคม) 0.95 a 5.37 a 9.00*a 1.33 a 6.67 a 9.00*a 0.88 a 3.23 a 4.10 a

1,000ppm. 0.87 b 2.20 b 3.03 b 1.07 b 5.20 b 8.16 b 0.62 b 1.97 b 2.83 b

2,000ppm. 0.87 b 2.27 b 2.76 c 0.90 c 4.13 c 7.50 c 0.63 b 1.73 c 2.13 c

CV(%) 3.27 2.82 0.78 4.46 2.61 2.70 2.84 1.24 2.88

* คอ โคโลนเชอราเจรญเตมจานเลยงเชอ

101

ตารางท 8 แสดงภาพการเจรญของโคโลนเชอรา Phytophthora palmivora, Colletotrichum sp. และ Marasmius palmivorus Sparples ในวนท 3 บนอาหารเลยงเชอ PDA ผสมสารสกดหยาบซาโปนนจากเปลอกเงาะทระดบความเขมขนตางๆ

ความเขมขน Marasmius palmivorus Phytophthora palmivora

Colletotrichum

0 ppm.

ชดควบคม

1,000 ppm.

2,000 ppm.

102

อภปรายผล การสกดสารซาโปนนโดยใช 70% เอทานอลตามวธของ เชดศกด และธนพฒน (2544)โดยวธการ

แชพบวาจากการทดลองในครงนเมอน ามากลนแบบไหลยอนกลบโดยตวท าละลายตวเดยวกน และอตราสวนของเปลอกเงาะตอเอทานอลเทากนไดสารสกดในปรมาณทมากกวาและประหยดเวลากวาจาก 9 วนลดเวลาเหลอ 3 ชวโมง

ปรมาณสารสกดทได และเมอใชตวท าละลายอนทมราคาถกลง เชน 70%เมทานอล และน า พบวา ปรมาณสารทสกดได

โดยใช 70% เมทานอลไดสารสกดในปรมาณทใกลเคยงกบใช 70% เอทานอล แตการใชน าไดปรมาณสารสกดนอยกวา 70%เอทานอล และ70% เมทานอล เทาตว การใชน าในการสกดสารซาโปนนจงไมเหมาะ เมอน าสารสกดทไดมาทดสอบการเกดฟองและการเกดสเมอเทยบกบสารมาตรฐานดจโทนนและสารมาตรฐานซาโปนน พบวา การเกดฟองสารทสกดไดเมอน ามาสกดดวยบวทานอล สารในชนบวทานอลมความสงของฟองประมาณ 2 ซม. และใหสเขยว ชนน า 1.5 ซม.และใหสมวงแดง สารมาตรฐานดจโทนน 3 ซม. ใหสเขยว สารมาตรฐานซาโปนน 3 ซม.ใหสมวงแดง และน ามายนยนอกครงดวยเทคนค FTIR ดงนนสารทสกดไดมคณสมบตเปนสารซาโปนนสอดคลองกบการทดลองของเชดศกด และธนพฒน (2544) จงน าไปวเคราะหหาปรมาณของสารซาโปนนทมอยในสารสกดตามวธของ Pasaribu (2014) พบวา ในเปลอกเงาะแหง 1 กรมมปรมาณซาโปนนทสกดโดยการกลนแบบไหลยอนกลบดวย 70% เอทานอลมากทสดคอ 92.95 มลลกรม สารสกดจากกรรมวธดงกลาวยงมประสทธภาพในการฆาหอยเชอรและยบยงเชอราสาเหตโรคพชอกดวย

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ การสกดสารซาโปนนจากเปลอกเงาะดวยการกลนแบบ reflux โดยใช 70% เอทานอลใหสารสกด

ทมน าหนกมากทสด เมอวเคราะหปรมาณสารซาโปนนในสารสกด 1 กรม การการกลนแบบ reflux โดยใช 70%เมทานอล ใหสารซาโปนนมากทสด เมอตรวจสอบชนดของซาโปนน พบวา สารสกดมคณสมบตเปนไตรเทอรพน ซาโปนน และ สเตยรอยด ซาโปนน เมอน าสารสกดทไดมาใชประโยชนในการก าจดหอยเชอร พบวาทความเขมขนของสารสกด 4,000 ppm หอยเชอรตายภายใน 12 ชม. ทดสอบประสทธภาพในการควบคมเชอรา 3 ชนดในจานเลยงเชอ คอ Phytophthora palmivora, Colletotrichum sp. และ Marasmius palmivorus Sparples พบวา ทความเขมขนของสารสกด2,000 ppm สามารถยบยงการเจรญของเชอราทง 3 ชนดได

103

5. โครงการศกษาวจยการลดความชนเงาะส าหรบการสงออก Study and Research on Dehumidification of Rambutan for Export

พทธธนนทร จารวฒน1 ครวรรณ ภามาตย1 สากล วรยานนท1 ธนาวฒน ทพยชต1

อรวนทน ชศร2 และนลวรรณ ลองกรเสถยร3

ค าส าคญ: เงาะ, การลดความชน, วธการปนเหวยง, การสงออก

บทคดยอ

ศกษาวธจดการและระยะเวลาในการลดความชนเงาะทเหมาะสมในโรงคดบรรจส าหรบสงออก เพอชวยเพมประสทธภาพในการลดความชน โดยผลผลตเงาะไมเสยคณภาพ ผลการศกษาพบวาการลดความชนเงาะดวยวธการปนเหวยงสามารถน ามาทดแทนการลดความชนดวยวธการเดมคอการวางผงลมได โดยมประสทธภาพสงกวา สามารถลดระยะเวลาในการลดความชนเงาะไดมากกวา 50 เปอรเซนต โดยคณภาพเงาะหลงการลดความชนไมแตกตางจากวธการเดม ปลายขนเงาะไมด า มอายการเกบรกษาระหวางการขนสงสผบรโภคและวางจ าหนายได 22 วน ทอณหภม 15 องศาเซลเซยส ท าการวจยและพฒนาเครองตนแบบส าหรบการลดความชนเงาะดวยวธการปนเหวยง โครงสรางท าจากเหลกไรสนม ถงปนเหวยงเปนลกษณะทรงกระบอกขนาดเสนผานศนยกลาง 0.63 เมตร สง 0.60 เมตร ท าจากแผนสแตนเลส ใชมอเตอรไฟฟาขนาด 3 แรงมา 380 โวลต เปนตนก าลง ผลการทดสอบพบวา ความเรวรอบถงปนทเหมาะสมคอ 241.67 รอบ/นาท สามารถลดความชนเงาะได 4,800 กโลกรมตอวน ใชพลงงานไฟฟา 2.2 กโลวตต/ชวโมง ผลการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรวศวกรรมพบวาเครองตนแบบมตนทนคาใชจายในการลดความชนเงาะ 0.26 บาทตอกโลกรม มจดคมทนเมอท าการลดความชนเงาะ 98,527 กโลกรม/ป และระยะเวลาคนทนเมอใชเครองลดความชนประมาณ 215 วน 1ศนยวจยเกษตรวศวกรรมจนทบร 2ศนยวจยพชสวนจนทบร 3สถาบนวจยพชสวน 1Chanthaburi Agricultural Engineering Research Center, 2 Chanthaburi Horticultural Research Center, 3 Horticultural Research Institute

104

ABSTRACT Study on method and time of rambutan dehumidification in the packing house for

export to increase efficiency of the moisture removal and good quality. The study found the centrifugal concept can be replaced the conventional method by air with faster more than 50% and the quality of rambutans were same. The shelf life of rambutan after dehumidification was 22 days at 15 degree celcius. Research and development on the centrifugal prototype machine which its structure made from galvanized iron and the spin bucket made from stainless steel with 0.6 m of diameter and 0.63 m of height. The power of prototype was 3 hp electric motor with 380 volt. The optimum speed was found to be 241.67 rpm and the capacity was 4,800 kg/day with power consumption 2.2 kW/h. The economic analysis showed that the prototype had 0.26 baht/kg of a cost, 98,527 kg/year of a break - even point and 215 days of a payback period of rambutan dehumidification. Keywords: Rambutan; Moisture Removal; Centrifugation method, Export

105

บทน า

เงาะเปนผลไมทมความส าคญทางเศรษฐกจอกชนดหนงของประเทศไทย มพนทปลกสวนใหญอยในเขตภาคกลาง ภาคตะวนออกและภาคใต โดยในปพ.ศ. 2553 มพนทปลกทใหผลผลตแลวรวมทงประเทศประมาณ 335,538 ไร มปรมาณผลผลต 337,721 ตน (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2553) ปจจบนมการสงออกไปตางประเทศ เชนการสงออกทางเรอไปประเทศจน ซงผประกอบการสงออกสงออกทางเรอ ใชเวลาในการเดนทางประมาณ 7-10 วน และเมอน าผลผลตสดออกจากหองควบคมอณหภมสามารถวางจ าหนายผลผลตสดไดในตลาดทองถนอยางนอย 3 วน ปญหาการสงออกเงาะทส าคญคอการเสอมสภาพงายและมอายการวางจ าหนายสนโดยเฉลยเพยง 5-6 วน กอนเสอมสภาพลง โดยกรณตลาดเปาหมายของสนคาทไกลออกไปการสงออกทางเรอใชเวลายาวนาน ซงสงผลกระทบถงความสดของเงาะ จงมความจ าเปนตองท าการศกษาเทคโนโลยใหมๆ และวธการจดการหลงการเกบเกยวทมประสทธภาพเขามาชวยเพอยดอายการวางจ าหนายเงาะ

การจดการหลงการเกบเกยวตงแตเกบผลผลตจากสวน การขนสงสโรงคดบรรจ การจดการในโรงคดบรรจ การบรรจภณฑและการขนสงสผบรโภคในตางประเทศ เปนเรองทส าคญและตองมการศกษาและพฒนาใหมประสทธภาพเพมมากขนซงจะชวยลดตนทนคาใชจายในการจดการ สามารถยดระยะเวลาการเกบรกษาคณภาพของผลผลตใหยาวนานขน ท าใหสามารถเพมมลคาและปรมาณการสงออกผลผลตสผบรโภคตางประเทศ การจดการหลงการเกบเกยวส าหรบเงาะในโรงคดบรรจส าหรบการสงออกมหลายขนตอน ตงแตการคดขนาดและคณภาพของผลผลต การลางท าความสะอาด การแชสารละลายเคมเพอควบคมโรคและแมลงศตร การลดความชนและการจดการบรรจภณฑส าหรบการขนส งออกไปยงตางประเทศ เปนตน ปจจบนการลดความชนเงาะใชวธวางวสดบนโตะและผงลมใหแหงในสภาพบรรยากาศปกต ซงจะใชเวลานานและเกดปญหาไมสามารถลดความชนผลผลตไดหมดโดยเฉพาะในชวงฤดฝน ท าใหเกดการเสอมสภาพ เนาเสยจากเชอราและโรคพชอนๆ อนเกดระหวางการขนสง รวมถงพนทตงโตะส าหรบวางผลผลตจ าเปนตองมเพมมากขน ตามปรมาณการผลตและการสงออก จงมความจ าเปนตองท าการศกษาวธการใหมเพอลดความชนทตดมากบเงาะออกไปใหไดหมด สะดวกและรวดเรว โดยผลผลตไมสญเสยคณภาพ

การทบทวนวรรณกรรม พทธธนนทรและคณะ (2553) ไดท าการวจยและพฒนาเครองลดความชนชอดอกกลวยไมแบบ

อโมงคลมทดแทนการใชพดลมธรรมดา ชวยลดระยะเวลาในการลดความชนกลวยไมทตดดอกจากสวนเพอท าการบรรจสงออกสตางประเทศ โดยเฉพาะในฤดฝนซงดอกกลวยไมมความชนสง เครองตนแบบประกอบไปดวยหองลดความชนมขนาดกวาง 1.2 เมตร ยาว 7.5 เมตร ชดพดลมเปนชนดไหลตดแกนขนาดเสนผานศนยกลาง 40 เซนตเมตร ยาว 1.2 เมตร ขบดวยมอเตอรไฟฟาขนาด 2 แรงมา ความเรวรอบพดลม 733 รอบตอนาท ชดล าเลยงกลวยไมเขาหองลดความชนถกขบดวยมอเตอรไฟฟาขนาด 0.5 แรงมาและเกยรทดอตราทด 1:60 ความเรวในการล าเลยง 1 เมตรตอนาท เครองตนแบบสามารถควบคมอณหภมลมผาน

106

ตควบคมซงตดตงบรเวณดานขางของเครอง ผลการทดสอบพบวาเครองตนแบบสามารถลดระยะเวลาการลดความชนกลวยไมไดมากกวา 50 เปอรเซนต เมอเทยบกบการใชพดลม และมความสามารถในการลดความชนกลวยไมมากกวา โดยคณภาพของดอกกลวยไมมสภาพความสดไมแตกตางกน มอายการปกแจกนไดนาน 12-14 วน

ชศกดและคณะ (2541) ไดศกษาและพฒนาเครองอบแหงลมรอนแบบอโมงค ซงพฒนามาจากเครองอบแหงมะขามหวาน โดยเครองอบแหงมขนาด 1.2x4.8x1.6 เมตร (กวางxยาวxสง) คดเปนพนทการอบแหงทงหมด 28 ตารางเมตร สามารถอบแหงผลล าไยสดไดครงละ 280 กโลกรม พดลมทใชเปลยนจากชนดไหลตามแกนเพลา (Axial flow fan) เปนชนดกรงกระรอก (Cross flow fan) ซงมการกระจายลมรอนในการอบแหงทสม าเสมอกวา พดลมกรงกระรอกทใชมขนาดเสนผานศนยกลาง 40 เซนตเมตร ยาว 1.1 เมตร ใหก าลงดวยมอเตอรขนาด 2 แรงมา จากการทดสอบพบวาเครองสามารถอบแหงล าไยทมความชนเรมตน 80-85% เหลอความชนสดทาย 10-12% (มาตรฐานเปยก) โดยใชอณหภมอบแหง 75 องศาเซลเซยส เปนระยะเวลา 15 ชวโมง มอตราการสนเปลองแกสหงตม 0.8 กโลกรมตอกโลกรมของล าไยอบแหง

นลวรรณและคณะ (2548) ไดท าการการวจยและพฒนาเทคโนโลยการเกบรกษาเงาะผลสดใหยาวนานขนเพอการสงออกทางเรอ ผลการทดสอบการเกบรกษาเงาะสดพนธโรงเรยนในตคอนเทนเนอรขนสงขนาด 20 ฟต จ านวน 2 ตเปรยบเทยบกน 2 ระบบ คอ ระบบ AFAM+ และระบบควบคมความเยนทวไปพบวาเมอประเมนคณภาพการยอมรบจากลกษณะทประเมนดวยสายตาคอสผวเงาะ ต าหนบนผวเงาะ สปลายขนเงาะ การประเมนคณลกษณะภายนอกและภายในผลเงาะและการเกดโรคในภาชนะบรรจภณฑแบบตางๆ กนนน สภาพการเกบรกษาแบบ AFAM+ สามารถยดอายการเกบรกษาเงาะผลสดไดสงสด 19 วน ในภาชนะบรรจ 2 แบบ คอ ถาด polystyrene บรรจเงาะ 12 ผล มฝาลอค และถาด polystyrene ฝากระดาษอาบมน 12 ผล ซงเปนบรรจภณฑแบบส าเรจรปเพอการวางตลาดระดบกลางคอนขางสงในซปเปอรมารเกต (individual packaging) ในกรณทตลาดปลายทางเปนตลาดระดบลาง ตลาดสดทวไป การขนสงในปรมาณทสนเปลองพนทในตขนสงนอยทสดจะเปนการลดตนทนการขนสง ในกรณนบรรจภณฑแบบตะกราพลาสตกสเหลยมทใชกนทวไปโดยกรกระดาษทเจาะรขนาดเสนผาศนยกลาง 1 นว หางกน 3 นว โดยรอบจะท าใหคณภาพโดยทวไปของผลเงาะสดมสภาพทดกวาเพอสนสดการเกบรกษาในวนท 19 สวนตขนสงอกระบบคอตขนสงทตดตงเฉพาะเครองท าความเยนทวไปนน เงาะผลสดทเกบรกษาทอณหภม 12 องศาเซลเซยสนน จะหมดสภาพการยอมรบทางการคาตงแต 7–10 วนของการเกบรกษา ผลเงาะจะมปลายขนด า ผวเปลอกเงาะเรมเนาเสย ผลเงาะทท าความสะอาดดวยสารคลอรนแลว มความจ าเปนอยางยงทจะตองผงใหแหงในทรม กอนท าการบรรจลงถง LDPE แลวปดปากถงใหสนท เพราะถาหากมความชนในถงสงเกนไปในขณะเรมบรรจลงถงจะท าใหผลเงาะเนาไดในระหวางการขนสง จะตองจ ากดความชนทตดไปกบผวเงาะใหนอยทสด (นลวรรณและคณะ, 2548)

ตนทนคาขนสงผกและผลไมของไทยนนพบวาคาขนสงทางเรอจะมราคาต ากวาคาขนสงทางเครองบนอยางชดเจน โดยคาขนสงจะเพมสงขนเมอระยะทางเพมมากขน แตเมอน าคาขนสงมาหารดวยระยะทาง จะพบวาคาขนสงมคาคอนขางคงทไมวาระยะทางจะเปนเทาไร โดยคาขนสงทางเรอจะอยท

107

0.001-0.004 บาทตอกโลกรมตอไมลทะเล และคาขนสงทางอากาศอยท 0.009-0.010 ซงตนทนในการสงออกมงคดทางเครองบนเขาประเทศทางยโรปคดเปน 100 บาทตอกโลกรม ดไบ 50 บาทตอกโลกรม และบงกลาเทศ 28 บาทตอกโลกรม ซงมตนทนทสงมาก (กมล เลศรตน และคณะฯ, 2551) Centrifugal oil cleaner (ภาพท 1) ใชหลกการของ Reaction Turbine โดยน ามนจะถกปมสงมาดวยความดนผานเพลาโรเตอรทกลวง และออกดานขางทางรเลกๆ น ามนจะไหลเขาตวโรเตอร และยอนกลบไปทหวฉดสองหวทอยดานลางของโรเตอร เมอน ามนพงออกมาดวยแรงดนและความเรวสงในแนวทท ามมกบผวดานในของฐานโรเตอร (ซงยดตดกบแทนเครอง) จะสงผลใหโรเตอรหมนดวยความเรวสงกวา 7000 รอบตอนาท แรงเหวยงหนศนยจากการหมนทความเรวสงนจะท าใหอนภาคในน ามนถกเหวยงไปตดทผนงดานในของถง สวนน ามนจะไหลกลบไปทถงเดมดวยแรงโนมถวง


กจกรรมท 1 ศกษาวจยการลดความชนเงาะในโรงคดบรรจส าหรบการสงออก วธการด าเนนงาน

รายละเอยดขนตอนการด าเนนงานมดงน 1. ท าการส ารวจเกบขอมลกระบวนการจดการผลเงาะสดในโรงคดบรรจของผประกอบการสงออก

และศกษาทดสอบวธการก าจดความชนผลเงาะสดส าหรบการสงออกทใชอยในปจจบน อปสรรคและปญหาทเกดขน โดยรวมมอกบเกษตรกรผผลตและผประกอบการสงออกเพอใหไดขอมลทถกตอง

2. ศกษาปจจยทมผลตอการก าจดความชน เชน ระยะเวลาและปรมาณลมทเหมาะสม เปนตน และศกษาวธการจดการส าหรบการลดความชนผลเงาะสดเพอการสงออก

3. สรางเครองตนแบบส าหรบการลดความชนผลเงาะสด 4. ปรบปรงแกไขเครองตนแบบเบองตน และเกบขอมลผลการทดสอบไดแก ความเรวลม (เมตร /

วนาท) ความสามารถในการท างาน (กโลกรม/ชวโมง) ระยะเวลาการลดความชน (นาท) และการใชพลงงานไฟฟา (กโลวตต) เปนตน

5. น าเครองตนแบบไปท าการทดสอบเกบขอมลจรงทบรษทผประกอบการสงออกผลเงาะสด ศกษาเปรยบเทยบคณภาพและอายการเกบรกษาผลเงาะสดทก าจดความชนดวยวธการเดมและวธใชเครองตนแบบ และวเคราะหผลทางดานเศรษฐศาสตรวศวกรรม

6. จดท ารายงานผลการวจย และเผยแพรสกลมเปาหมาย - เวลาและสถานท

เรมตน ตลาคม 2553 สนสด กนยายน 2558 สถานทด าเนนการศนยวจยเกษตรวศวกรรมจนทบร จ.จนทบร

108

ผลการทดลองและอภปราย 1. ไดท าการส ารวจเกบขอมลกระบวนการจดการผลเงาะสดในโรงคดบรรจของผประกอบการ

สงออก พบวา มหลายขนตอน ไดแกการคดขนาดและคณภาพของผลผลต การลางท าความสะอาด การแชสารละลายเคมเพอควบคมโรคและแมลงศตร การลดความชน การจดการบรรจภณฑส าหรบขนสงสตางประเทศ ภาพท 2-5

ภาพท 2 การคดขนาดและคณภาพ ภาพท 3 การลางและแชสารละลายเคม

ภาพท 4 การวางผงลมเพอลดความชน ภาพท 5 การบรรจภณฑและขนสง

ผลการทดสอบลดความชนดวยวธปจจบนคอการวางผงลมพบวาใชระยะเวลาประมาณ 2 ชวโมง ทอณหภม 28 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธ 70% ซงใชเวลานานมาก และเกดปญหาลดความชนไมทนในชวงทผลผลตเขาโรงคดบรรจมาก รวมถงตองใชพนทในการวางผงลมมาก ท าใหเปนปญหาในการจดการและใชแรงงานมาก

2. ท าการศกษาปจจยทมผลตอการลดความชนเงาะพบวา ปจจยทมผลตอระยะเวลาในการลดความชนเงาะคอปรมาณความชนเรมตนของผลเงาะสด อณหภมและความชนสมพทธของสภาพอากาศแวดลอม โดยถามอณหภมต าหรอความชนสมพทธอากาศสงจะท าใหระยะเวลาในการลดความชนดวยวธการผงลมเพมมากขน ไดท าการศกษาหาวธการลดความชนอนเพอน ามาทดแทนการลดความชนแบบผงลม โดยเรมจากการน าเครองลดความชนแบบอโมงคลม ซงเปนตนแบบของ พทธธนนทรและคณะ (2553) ทวจยและพฒนาส าหรบการลดความชนกลวยไมเพอการสงออก (ภาพท 6) มาประยกตใชและทดสอบลดความชนเงาะ โดยท าการทดสอบทความเรวลม 3 และ 4 เมตร/วนาท (ภาพท 7) ผลการทดสอบ พบวา จะใชเวลาในการลดความชนลดลงเหลอประมาณ 23 นาท และ 15 นาท คดเปนอตราการลดความชน 0.609 กรมน า/ก.ก.ผลเงาะสด-นาท และ 1.091 กรมน า/ก.ก.ผลเงาะสด-นาท ตามล าดบ ทอณหภมอากาศแวดลอม 29 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธ 73% แตเมอพจารณาดานคณภาพของผลเงาะสดหลงการลดความชนพบวาทปลายขนเงาะมการเสอมสภาพโดยเปลยนเปนสคล าลง และเมอท าการลดความความเรวลมลงท 1-2 เมตร/วนาท พบวายงมการเสอมสภาพอยเชนเดยวกน ดงนนจงสรปไดวาไมสามารถน าเครองลดความชน

109

แบบอโมงคลมมาประยกตใชกบการลดความชนเงาะได เนองจากผลการทดลองไดวาปลายขนเงาะจะมการเสอมสภาพลงเมอผานการลดความชนดวยลม แสดงในภาพท 8-9

ภาพท 6 เครองลดความชนกลวยไมแบบอโมงคลม ภาพท 7 ทดสอบลดความชนเงาะ

ภาพท 8 สภาพเงาะกอนลดความชน ภาพท 9 สภาพเงาะหลงลดความชน 3. จากนนไดท าการหาวธการลดความชนใหม โดยจากผลการทดสอบเบองตนพบวาวธการปน

เหวยง (Centrifugation method) เปนวธการทมความเปนไปได โดยสามารถดงความชนออกจากผลเงาะได โดยไมใชลมซงท าใหปลายขนเงาะไมเกดการเสอมสภาพ ไดท าการสรางตนแบบเคร องลดความชนเงาะแบบใชหลกการปนเหวยงระดบการทดลอง (ภาพท 10) เครองตนแบบมขนาดถงปนเปนทรงกระบอกขนาดเสนผานศนยกลาง 0.4 เมตร สง 0.4 เมตร สามารถลดความชนเงาะไดครงละ 20 กโลกรม ใชมอเตอรไฟฟาขนาด 1 แรงมา เปนตนก าลง

ภาพท 10 เครองลดความชนเงาะระดบการทดลอง

110

4. ไดท าการปรบปรงแกไขเครองตนแบบใหสมบรณและทดสอบเกบขอมลการลดความชนเงาะ ผลการทดสอบพบวาความเรวรอบทเหมาะสมของการลดความชนเงาะคอ 241.67 รอบ/นาท โดยทคณภาพของขนเงาะไมเสยหาย ใชเวลาในการท างานทงหมด 5 นาท/ครง ซงเมอท างานวนละ 8 ชวโมง เครองตนแบบระดบการทดลองจะมความสามารถในการลดความชนเงาะ 1,920 กโลกรม/วน (240 กโลกรม/ชวโมง) ใชพลงงานไฟฟา 0.75 กโลวตต/ชวโมง ผลการทดสอบแสดงในภาพท 11-14 และตารางท 1

ภาพท 11 เตรยมการทดสอบ ภาพท 12 ทดสอบลดความชนเงาะ

ภาพท 13 สภาพเงาะกอนลดความชน ภาพท 14 สภาพเงาะหลงลดความชน

ตารางท 1 ผลการทดสอบลดความชนเงาะดวยเครองตนแบบระดบการทดลอง

หวขอทดสอบ ผลการทดสอบ เวลาในการลดความชนเงาะตอครง (นาท) 5 ความสามารถในการท างาน (ก.ก./ชม.) 240 ความเรวรอบทเหมาะสม (รอบ/นาท) 241.67 พลงงานไฟฟาทใช (กโลวตต) 0.75 จ านวนแรงงาน 2

ผลการทดสอบระยะเวลาการเกบรกษาเพอศกษาถงอายการวางจ าหนายผลเงาะสดกอนเกดการ

เสอมสภาพ โดยท าการทดสอบเปรยบเทยบกบวธการวางผงลมซงเปนวธการเดม และการเกบรกษาทหอง

111

เยนอณหภม 15 องศาเซลเซยส พบวาทงสองวธสามารถเกบรกษาไดนานประมาณ 22 วน ไมแตกตางกนกอนเกดการเสอมสภาพ ดงนนจงสรปไดวาวธการลดความชนแบบแรงเหวยงหนศนยสามารถน ามาทดแทนการลดความชนแบบวางผงลมได 5. ไดท าการสรางตนแบบเครองลดความชนเงาะระดบเชงพาณชย ซงเปนการขยายขนาดจากตนแบบระดบการทดลอง (ภาพท 15) โดยรกษาสภาพเงอนไขของการลดความชนไว ไดแกแรงหมนเหวยงการลดความชนเงาะคงท เพอใหสภาพการท างานเปนไปอยางมประสทธภาพตามทไดท าการทดลองกอนหนาน เครองตนแบบระดบเชงพาณชยออกแบบใหถงปนมขนาดเสนผานศนยกลาง 0.63 เมตร สง 0.6 เมตร เพอรองรบการใสตะกราบรรจเงาะขนาด 50 กโลกรมทมใชทวไปในโรงคดบรรจ โดยมหลกการออกแบบเพอหาความเรวรอบถงปนเหวยงของเครองตนแบบระดบเชงพาณชยดงน จากสมการ RCF (g) = (rpm)2 x r (cm) 89,500 โดยท RCF = แรงเหวยงหนศนยสมพทธ (Relative centifugal force; แรงเหวยงหนศนยสมพทธกบแรงโนมถวงของโลก) rpm = รอบการท างานของเครอง r = ระยะหางของวสดถงจดศนยกลางการหมน รอบการท างานของตนแบบแรงเหวยงหนศนยระดบการทดลองคอ 241.67 รอบ/นาท และรศมของการเหวยง (รศมของขนาดถงเหวยง) คอ 20 เซนตเมตร ดงนน แรงเหวยงหนศนยสมพทธของเครองตนแบบระดบการทดลองคอ RCF = (241.67)2 x 20 89,500 = 13.05 กรม จากนนท าการค านวณหาความเรวรอบถงปนเหวยงของเครองตนแบบระดบเชงพาณชย โดยรกษาแรงเหวยงหนศนยสมพทธของเครองตนแบบใหคงทดงน จากสมการขางตนคา rpm2 = RCF x 89,500 R = 13.05 x 89,500 31.25 = 37,375.20 รอบตอนาท rpm = 193.33 รอบตอนาท ดงนนความเรวรอบถงปนเหวยงระดบเชงพาณชยคอ 193.33 รอบตอนาท

112

ภาพท 15 เครองตนแบบลดความชนเงาะระดบเชงพาณชย

จากนนท าการน าเครองตนแบบไปท าการทดสอบเกบขอมลจรงทบรษทผประกอบการสงออกผล

เงาะสด และศกษาเปรยบเทยบคณภาพและอายการเกบรกษาผลเงาะสดทก าจดความชนดวยวธการเดมและวธใชเครองตนแบบ ผลการทดสอบพบวาเครองตนแบบใชเวลาในการลดความชนเงาะ 5 นาทตอครง มความสามารถในการท างานได 4,800 กโลกรมตอวน เมอท างานวนละ 8 ชวโมง (600 กโลกรมตอชวโมง) ใชพลงงานไฟฟา 2.2 กโลวตต/ชวโมง และเมอท าการทดสอบเกบรกษาผลเงาะสดหลงการลดความชนเปรยบเทยบกบวธการวางผงแหงแบบเดม พบวาคณภาพของผลเงาะไมแตกตางกน โดยสามารถเกบรกษาทหองเยนอณหภม 15 องศาเซลเซยส เพอรอการจ าหนายได 22 วนเชนเดยวกน ผลการทดสอบแสดงในภาพท 16-21 และตารางท 2

ภาพท 16 สภาพเงาะทเขาโรงคดบรรจ ภาพท 17 ลางท าความสะอาดเงาะกอนลดความชน

113

ภาพท 18 สภาพเงาะหลงการลดความชน ภาพท 19 หองเยนส าหรบเกบรกษา

ภาพท 20 สภาพเงาะกอนการเกบรกษา ภาพท 21 สภาพเงาะกอนและหลงการเกบรกษา 22 วน

ตารางท 2 ผลการทดสอบลดความชนเงาะดวยเครองตนแบบระดบเชงพาณชย

หวขอทดสอบ ผลการทดสอบ เวลาในการลดความชนเงาะตอครง (นาท) 5 ความสามารถในการท างาน (ก.ก./ชม.) 600 ความเรวรอบทเหมาะสม (รอบ/นาท) 193.33 พลงงานไฟฟาทใช (กโลวตต) 2.2 จ านวนแรงงาน 2

ผลการวเคราะหเศรษฐศาสตรวศวกรรม พบวา เครองตนแบบลดความชนเงาะแบบแรงเหวยงหน

ศนยระดบเชงพาณชยมตนทนคาใชจายในการลดความชนเงาะ 0.50 บาท/กก. จดคมทนเมอท าการลดความชนเงาะ 88,606 กก./ป และระยะเวลาการคนทน 3.53 ป หรอ (212 วน) รายละเอยดการวเคราะหแสดงไวในภาคผนวก ข 6. ไดท าการจดท าเอกสารเรองเตมงานวจย และท าการเผยแพรสกล มเปาหมาย โดยไดท าการเผยแพรงานวจยดงน - ท าการบรรยายและสาธตเผยแพรการลดความชนเงาะดวยเครองตนแบบลดความชนเงาะแบบแรงเหวยงหนศนย ใหกบเจาหนาทของสหกรณการเกษตรบานนาสาร ต.นาสาร อ.บานนาสาร จ.สราษฏรธาน เมอวนท 20-23 กรกฎาคม 2558 (รภาพท 22)

114

ภาพท 22 บรรยายและสาธตเครองตนแบบทสหกรณการเกษตรบานนาสาร จ.สราษฏรธาน

- ท าการสาธตเครองตนแบบใหกบเกษตรกร ผประกอบการสงออกมงคดสด เจาหนาทภาครฐ และนกวชาการทศนยวจยเกษตรวศวกรรมจนทบร ต.พลบพลา อ.เมอง จ.จนทบร เมอวนท 17 ธนวาคม 2558 (ภาพท 23-24)

ภาพท 23 สาธตเผยแพรเครองตนแบบทศนยวจยเกษตรวศวกรรมจนทบร จ.จนทบร

ภาพท 24 โปสเตอรเครองลดความชนเงาะในโรงคดบรรจส าหรบสงออก

- รวมจดนทรรศการเผยแพรสาธตเครองตนแบบใหกบเกษตรกร ผประกอบการสงออกมงคดสด เจาหนาทภาครฐ นกวชาการ ในงานพชสวนมงคงการคาสองฝงชายแดน ครงท 1 อ.เมอง จ.ตราด ชวงวนท 21-24 มกราคม 2559 (ภาพท 25)

115

ภาพท 25 สาธตเผยแพรเครองตนแบบทอ.เมอง จ.ตราด

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

จากผลการวจยนท าใหไดเครองตนแบบและผลการทดสอบส าหรบลดความชนเงาะในโรงคดบรรจส าหรบการสงออก รวมถงผลการศกษาเปรยบเทยบกบวธการเดมทผประกอบการใชในปจจบน ทงในดานระยะเวลา ความสามารถในการลดความชนเงาะ คณภาพของผลเงาะและอายการเกบรกษาหลงการลดความชน ซงผประกอบการ เพอพฒนาวธการจดการหลงการเกบเกยวใหมประสทธภาพ ไดเงาะทมคณภาพด โดยลดการสญเสยคณภาพอนเกดจากความชนทเกนมาตรฐานในโรงคดบรรจกอนการสงออกสผบรโภค นอกจากนนจากรายงานผลการวจยเรองเตมโครงการและการสาธตเผยแพรสผประกอบการสงออก สหกรณการเกษตร เกษตรกรผทสนใจ นกวชาการ จะท าใหเปนชองทางทจะน าผลงานวจยไปประยกตใชตอไป ดงนนหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชนจงควรน าผลการวจยไปพฒนาตอยอดและสงเสรมใหเกดการใชจรงภายในประเทศตอไป

116

บทสรปและขอเสนอแนะ โครงการวจยท 1 โครงการพฒนาพนธและเทคโนโลยเพอเพมประสทธภาพการผลตเงาะคณภาพ

1. การศกษาลกษณะประจ าพนธ ลกษณะทางสณฐานวทยา ลกษณะทางปรมาณและคณภาพ ของเงาะ 14 พนธ และจดท าเปนฐานขอมลพช (Database) การสรางลกผสมใหมไดลกผสมชวท 1 (F1) จ านวน 11 คผสม จ านวน 133 ตน เงาะลกผสมกลบ (BC1) จ านวน 15 คผสม จ านวน 232 ตน และลกผสมสามทาง จ านวน 4 คผสม จ านวน 84 ตน ปจจบนเพาะเมลดลกผสมในถงเพาะช า เตรยมทาบกงบนตนเงาะสชมพทใหผลผลตแลว และคดเลอกลกผสมทมลกษณะทางคณภาพดตอไป การทดสอบพนธเงาะในแหลงปลกใหมในเขตภาคเหนอ พบวา เงาะพนธสทองมอตราการเจรญเตบโตดสด รองมาคอพนธโรงเรยน พนธแดงจนทบร สวนพนธพลว3 มอตราการเจรญเตบโตทเพมขนเฉลยต าสด

การใชสารเมบควอทคลอไรด เอทธฟอน และพาโคลบวทราโซล ปายทกงหลกของเงาะในชวงกอนการออกดอก 2 เดอน มผลในการควบคมการออกดอกของเงาะเพยงเลกนอย ออกดอกกอนกรรมวธทไมปายสาร 4-8 วน โดยเปอรเซนตการออกดอก ผลผลต และคณภาพผลของทกกรรมวธไมมความแตกตางกน การจดการชอและการตดแตงชอผลใหเหลอ 8 ผล/ชอ ใหผลเงาะทมน าหนกมากทสด มจ านวนผล 25 ผล/กโลกรม จดอยในขนาดท 1 การตดแตงกงแบบหนกและควบคมความสงตน 3 เมตร ตนเงาะสามารถแทงชอดอกไดเรว และมปรมาณผลผลตเทากบ 124.0 กก./ตน และการตดแตงกงทความสง 3 เมตร ใหผลผลตสงสด 117.20 กโลกรม/ตน เปนผลผลตชนพเศษ ชนหนง และชนสอง โครงการวจยท 2 โครงการทดสอบและขยายผลเทคโนโลยการเพมประสทธภาพดานการผลตเงาะ

คณภาพ จากการทดสอบและขยายผลเทคโนโลยการเพมประสทธภาพดานการผลตเงาะคณภาพ ซง

ด าเนนการในพนทเกษตรกรจงหวดตราด ระหวางเดอนตลาคม 2553-กนยายน 2555 สรปไดดงน 1. กรรมวธแนะน าใหผลผลตทมคณคาทางการตลาดเฉลย สงกวากรรมวธเกษตรกรรอยละ 12.76

โดยกรรมวธแนะน าใหผลผลตทมคณคาทางการตลาดเฉลย 3,304 กก./ไร ขณะทกรรมวธเกษตรกรใหผลผลตทมคณคาทางการตลาดเฉลย 2,930 กก./ไร

2. กรรมวธแนะน าท าใหไดผลตอบแทนสงกวากรรมวธเกษตรกร คดเปนรอยละ 13.54 โดยใหผลตอบแทน 24,072 บาท/ไร ขณะทกรรมวธเกษตรกรใหผลตอบแทน 21,201 บาท/ไร

โครงการวจยท 3. โครงการพฒนาเทคโนโลยการจดการหลงการเกบเกยวเงาะผล การพฒนาเทคโนโลยการจดการหลงการเกบเกยวเงาะผลสด ไดด าเนนการทดลองในโครงการ

จ านวน 3 การทดลอง ซงประกอบไปดวย การพฒนาการจดท าระบบ Cold-Chain โดยวธ Pre–Cooling หลงเกบเกยว เพอชะลออาการขนเหยวด าของเงาะ, วจยและพฒนาการเคลอบผวเงาะดวย palm oil เพอยดอายหลงการเกบเกยว และ วจยและพฒนาการเคลอบผวจาก Carboxymethyl Cellulose (CMC) ในการยดอายผลเงาะหลงการเกบเกยว จากผลงานวจยของโครงการวจยน ไดบรรลวตถประสงคในเรองของ

117

เทคโนโลยในการจดการหลงการเกบเกยว จ านวน 3 เทคโนโลย ซงจะตองมการถายทอดเทคโนโลยใหกบเกษตรกรและผสงออกน าไปใชตอไป

โครงการวจยท 4 โครงการศกษาสารส าคญในเปลอกเงาะเพอสรางผลตภณฑเพมมลคาใหแกเงาะ การสกดสารซาโปนนจากเปลอกเงาะดวยการกลนแบบ reflux โดยใช 70% เอทานอลใหสารสกด

ทมน าหนกมากทสด เมอวเคราะหปรมาณสารซาโปนนในสารสกด 1 กรม การการกลนแบบ reflux โดยใช 70% เมทานอล ใหสารซาโปนนมากทสด เมอตรวจสอบชนดของซาโปนนพบวาสารสกดมคณสมบตเปนไตรเทอรพน ซาโปนน และ สเตยรอยด ซาโปนน เมอน าสารสกดทไดมาใชประโยชนในการก าจดหอยเชอร พบวาทความเขมขนของสารสกด 4,000 ppm หอยเชอรตายภายใน 12 ชม. ทดสอบประสทธภาพในการควบคมเชอรา 3 ชนดในจานเลยงเชอ คอ Phytophthora palmivora, Colletotrichum sp. และ Marasmius palmivorus Sparples พบวาทความเขมขนของสารสกด2,000 ppm สามารถยบยงการเจรญของเชอราทง 3 ชนดได โครงการวจยท 5 โครงการศกษาวจยการลดความชนเงาะส าหรบการสงออก

จากผลการวจยนท าใหไดเครองตนแบบและผลการทดสอบส าหรบลดความชนเงาะในโรงคดบรรจส าหรบการสงออก รวมถงผลการศกษาเปรยบเทยบกบวธการเดมทผประกอบการใชในปจจบน ทงในดานระยะเวลา ความสามารถในการลดความชนเงาะ คณภาพของผลเงาะและอายการเกบรกษาหลงการลดความชน ซงผประกอบการ เพอพฒนาวธการจดการหลงการเกบเกยวใหมประสทธภาพ ไดเงาะทมคณภาพด โดยลดการสญเสยคณภาพอนเกดจากความชนทเกนมาตรฐานในโรงคดบรรจกอนการสงออกสผบรโภค นอกจากนนจากรายงานผลการวจยเรองเตมโครงการและการสาธตเผยแพรสผประกอบการสงออก สหกรณการเกษตร เกษตรกรผทสนใจ นกวชาการ จะท าใหเปนชองทางทจะน าผลงานวจยไปประยกตใชตอไป ดงนนหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชนจงควรน าผลการวจยไปพฒนาตอยอดและสงเสรมใหเกดการใชจรงภายในประเทศตอไป

118

บรรณานกรม โครงการวจยท 1 โครงการพฒนาพนธและเทคโนโลยเพอเพมประสทธภาพการผลตเงาะคณภาพ กจกรรมท 1 วจยและพฒนาพนธเงาะ กรมอตนยมวทยา. 2559. ขอมลอณหภมเฉลยและปรมาณฝนรอบ 30 ป (2523-2553). สบคนจาก:

www.tmd.go.th./province. [26 ก.พ. 2559]. ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2556. สถานการณการผลตผลไมป 2555-2556. ในเอกสารประกอบการ

ประชมคณะอนกรรมการบรหารกลมสนคาผลไมครงท 2/2556 วนท 24 ธนวาคม 2556. กรมสงเสรมการเกษตร กรงเทพ.

Chandle, H.W. 1950. Evergreen orchard. Lea and Febiger Co., Ltd.: Filadelphia. 452 p. Lye. T.T., Laksmi. L.D.S., Maspol P. and Yong. S.K. 1987. Commercial Rambutan Cultivars in

ASEAN In (P.F, Lam and S. Kosiyachinda (Eds)). Ramutan: Fruit Development, Posthavest Physiology and Market in ASEAN. ASEAN Food Handling Bureau. Kuala Lumpur.

IPGRI. 2003. Descriptors for Rambutan. International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy. 54 p.

กจกรรมท 2 พฒนาเทคโนโลยการผลตเงาะคณภาพ กรมวชาการเกษตร. 2547. เอกสารการจดการคณภาพ: GAP เงาะส าหรบเกษตรกร. กรมวชาการเกษตร

กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 49 หนา. กวศร วานชกล. 2546. การจดทรงตนและการตดแตงกงไมผล. ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

กรงเทพฯ. กวศว วาณชกล จงรกษ แกวประสทธ และมาล ณ นคร. 2533. ผลของปจจยสภาพแวดลอมตอปรมาณ

คารโบไฮเดรต ไนโตรเจนและการเกดดอกของเงาะพนธโรงเรยน. น 1 -8 ในรายงานวจยในการประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 28 , 28-31 มกราคม 2533 , มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพ.

ขาวเกษตรประจ าวน. 1 กนยายน 2551. ตดแตงกงล าไยเพมคณภาพ. ศนยนวตรกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว.

http://www.phtnet.org/news51/view-news.asp?nID=530 นพ ศกดเศรษฐ และสมพร ณ นคร. 2545. มงคด. ร าไทยเพรส: กรงเทพฯ. สมเกยรต พงษเจรญ. 2538. ผลของปยทางใบตอปรมาณธาตอาหารในใบและการออกดอกตดผลของเงาะ

พนธโรงเรยน. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต (เกษตรศาสตร) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ.

สทธพงศ บวคลาย. 2546. ผลของระดบความสงของการตดแตงกงตอการเจรญเตบโตทางกงใบ การออกดอกและการตดผลของมะมวง. ปญหาพเศษปรญญาตร มหาวทยาลยแมโจ: เชยงใหม.

http://www.tmd.go.th./province.%5bสบคน

http://www.phtnet.org/news51/view-news.asp?nID=530

119

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2556. สถตการเกษตรของประเทศไทยป 2556. ส านกวจยเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

อาภรณ ธรรมเขต ศภชย ลจรร าเนยร ชยวฒน ชมปน ธรศกด วรรณวจตร. 2537. การตดแตงกาแฟอาราบกา. ขาวสารโรคพชและจลชววทยา. 4(3): 12-18.

Goren, M. and S. Gazit. 1993. Small-statured litchi orchard: a new approach to the growing of litchi. Acta Hort. 349: 69-72.

Henckel, P.A. 1964. Physiology of plant under drought. Annu. Rev. Plant physiol. 15:363-386.

Menzel, C.M., D.R. Simpson and V.J. Doogan.1996. Precliminary observations on growth, flowering and yield of pruned lychee trees. Journal of Southern African Society for Horticultural Science. 6: 16-19.

Poerwanto, R., 2009. Developing off-season production technique for rambutan. Available [Online] www.itfnet.org/source/mainipage/news [สบคน 26 ธนวาคม 2556].

Poerwanto, R., Efendi, D., Widodo, W.D., Susanto, S. and Purwoko, B.S., 2006. Off-season production of tropical fruits. Acta Horticulturae, 772.

Somerville, W. 1996. Pruning and training fruit trees. Inkata Press, Australia. 144 p. โครงการวจยท 2 โครงการทดสอบและขยายผลเทคโนโลยการเพมประสทธภาพดานการผลตเงาะ

คณภาพ กรมวชาการเกษตร. 2547. ระบบการจดการคณภาพเงาะ. กรมวชาการเกษตร. กรมเจรจาการคาตางประเทศ. 2552. ปรมาณและมลคาการสงออกเงาะสด แยกรายประเทศ ป 2546-

2551. ส านกส ง เสรมการคาสนคาเกษตร กรมการคาภายใน กระทรวงพาณชย http://agri.dit.go.th/

นลวรรณ ลองกรเสถยร สชาต วจตรานนท ปญจพร เลศรตน ภรมย ขนจนทก เสรมสข สลกเพชร และ อรวนทน ชศร. 2551. ศกษาการผลตเงาะ. เอกสารประกอบการประชมวชาการประจ าป 2551 กรมวชาการเกษตร ผลงานวจยใชไดจรงจากหงสหาง ครงท 2 ระหวางวนท 16-17 กนยายน 2551 ณ โรงแรมมราเคลแกรนด คอนเวนชน กรงเทพฯ

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2552. สถานการณและแนวโนมการผลตเงาะ ป2551. http://www.oae.go.th

โครงการวจยท 3 โครงการพฒนาเทคโนโลยการจดการหลงการเกบเกยวเงาะผล

http://www.itfnet.org/source/mainipage/news

http://agri.dit.go.th/

http://www.oae.go.th/

120

กฤษณา ศรเลศมกล ศรไฉล ขนทน ณฐภรณ สวรรณโณ และสนนท พงษสามารถ. 2548. การเตรยมคารบอกซเมทลเซลลโลสจากเปลอกทเรยน. 31st Congress on Science and Technology of Thailand at Suranaree University of Technology, 18-20 October 2005

กมลพร จอมพนธ ณฐวด จนาพนธ และ พพฒน ค าไทย. การผลตฟลมคารบอกซเมธลเซลลโลสจากเยอฟางขาวแบบโซดาแอนทราควโนน. (ออนไลน). สบคนจากhttp://www.irpus.or.th/project_file/2551/C057_R51D05006_Complete.pdf.

(30 กรกฎาคม 2552) จรงแท ศรพานช. 2549. สรระวทยาและเทคโนโลยหลงการเกบเกยวผกและผลไม. ส านกพมพ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 396 หนา. ดนย ปณยเกยรต. คณภาพของผกหลงการเกบเกยว.มหาวทยาลยเชยงใหม

สบคนจาก http://www.agri.cmu.ac.th (4 กนยายน 2552) พรชย ราชตนะพนธ และศรญา สนทรอ าไพ. การประยกตใชคารบอกซเมธลเซลโลสจากเปลอกมะละกอใน

การเคลอบผวมะมวงน าดอกไม. วารสารวทยาศาสตรเกษตร. ปท39. ฉบบท 3 (พเศษ). กนยายน-ธนวาคม 2551.

วรภทร ลคนทนวงศ. 2547. การเกบรกษาผลเงาะสดในสภาพบรรยากาศดดแปลงเพอการ สงออก . รายงานผลงานวจยเสรมหลกสตร ภาควชาเทคโนโลยการเกษตรคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยมหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพฯ.

ศนยสารสนเทศการเกษตร ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร สบคนจาก http://www.oae.go.th (29 กรกฎาคม 2551) ศรนทรทพย ธนคฆเศรณ ศรญา สนทรอ าไพ และ พรชย ราชตนะพนธ. การประยกตใชคารบอกซเมธล

เซลลโลสจากเปลอกมะละกอในการเคลอบผวมะมวงน าดอกไม. สบคนจาก http://www.irpus.or.th/project_file/2550_2008-06-

30_H070_R50D03001_Complete.pdf. (20 สงหาคม 2552) โศรดา กนกพานนท. 2548. ฟลมเคลอบบรโภคไดส าหรบยดอายการเกบรกษาเนอทเรยนพนธหมอนทอง.

ปญหาพเศษปรญญาโท. ภาควชาวศวกรรม. จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรงเทพฯ. โครงการวจยท 4 โครงการศกษาสาระส าคญในเปลอกเงาะเพอสรางผลตภณฑเพมมลคาใหแกเงาะ การน าเขา สงออกเงาะ. สบคนจาก

http://www.oae.go.th/oae_report/export_import/export.php. วนท 22 พฤษภาคม 2556. เชดศกด ใจแขง และธรพฒน ศาสตระรจ . 2544. ซาโปนนในเงาะ. ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม

http://www.oae.go.th/

121

ณฏฐว สทธไกรพงษ นรมล อตมอาง และอรณ อภชาตสรางกร . 2550. ประสทธภาพในการสกดซาโปนนจากเจยวกหลานโดยใชเทคนคไมโครเวฟและเทคนคความดนสงยง. วทยานพนธวทยาศาสตร มหาบณฑตสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร. มหาวทยาลยเชยงใหม

สถาบนวจยสมนไพร. 2548. ปญจขนธ. นนทบร: 1241 มราคลส. สมฤทธ เกยววงษ. วารสาร BIOTECH. ปท 2 ฉบบท 19 เดอนกรกฎาคม 2547. สชาดา ไชยสวสด. การเปรยบเทยบกระบวนการสกดซาโปนนในสมนไพรหางไหลแดงเชงพานชย . 34th

Congress on Science and Technology of Thailand AOAC International. Official methods of analysis of AOAC International., Sixteenth Edition: 1995.

Hostettmann, K. and Marston, A. 1995. Saponins. Cambridge University. NY. USA. P 1-3. Jin-Gyeong Cho et al. 2010. Physicochemical Characterization and NMR Assignments of

Ginsenosides Rb1, Rb2, Rc, and Rd Isolated from Panax ginseng. Journal of Ginseng reseach. No. 2, 113-121.

Li He, Zhou Guoying, Zhang Huaiyun and He Yuanhaoet. 2010. Chemical constituents and biological activities of saponin from the seed of Camellia oleifera. Scientific Research and Essays Vol. 5(25), pp. 4088-4092, 24 December, 2010.

T. Pasaribu et al. 2014. Saponin Content of Sapindus rarak Pericarp Affected by particle Size and Type of Solvent, its Biological Activity on Eimeria tenella Oocysts.

Visetson, S., Bullangpoti, V., Kunjerm, T., Milne, M., Milne, J., and Kannasutra, P. 2006. Thai Herbs for Agricultural Pest Control and Household Pest Control. Research Way Fair, Jakapanpensiri building Kasetsart University, 27 January–4 February 2006.

Zar, H. J. 1999. Biostatistical Analysis. 4th ed. Prentice Hall International, Inc. USA. โครงการวจยท 5 โครงการศกษาวจยการลดความชนเงาะส าหรบการสงออก กมล เลศรตน และคณะ.2551.รายงานฉบบสมบรณ โครงการการศกษาเปรยบเทยบสถานภาพดานการ ผลต การแปรรป การคา การวจยและพฒนาผกและผลไมของไทยกบตางประเทศ.ส านกงาน กองทนสนบสนนการวจย. ชศกด ชวประดษฐ และ คณะ. 2541 เอกสารเผยแพรเครองอบแหงแบบอโมงค. กลมวจยวศวกรรมหลง

การเกบเกยว สถาบนวจยเกษตรวศวกรรม จตจกร กทม. 4 หนา. นลวรรณ ลองกรเสถยร. 2548. การวจยและพฒนาเทคโนโลยการเกบรกษาเงาะผลสดใหยาวนานขน

เพอการสงออกทางเรอ. ผลงานวจยฉบบเตม สถาบนวจยพชสวน กรมวชาการเกษตร. พทธธนนทร จารวฒน และคณะ. 2553. รายงานผลงานวจยเรองเตม “การวจยและพฒนาเครองลด

ความชนกลวยไมแบบอโมงคลม”. สถาบนวจยเกษตรวศวกรรม กรมวชาการเกษตร จตจกร ก.ท.ม. 42 หนา.

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2553. ขอมลพนฐานเศรษฐกจการเกษตร. ศนยสารสนเทศการเกษตร ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร.http://www.oae.go.th/ewt_news.php?nid=9704.

http://www.oae.go.th/ewt_news.php?nid=9704

122

ภาคผนวก ก

โครงการวจยท 1 โครงการพฒนาพนธและเทคโนโลยเพอเพมประสทธภาพการผลตเงาะคณภาพ กจกรรมท 1 วจยและพฒนาพนธเงาะ

การทดลองท 1.1.1

ภาพผนวกท 1 ลกษณะรปรางใบเงาะ

ภาพผนวกท 2 ลกษณะปลายใบเงาะ

Acute Acuminate Obtuse

Obovate

Elliptic Lanceolate

Cuneate Acute Obtuse

123

ภาพผนวกท 3 ลกษณะฐานใบเงาะ

ภาพผนวกท 4 ลกษณะผลเงาะ

ภาพผนวกท 5 ลกษณะเมลดเงาะ

Ovoid Globose Oblong

Obovoid Roundish

Oblong Oboviod elongated

124

ภาพผนวกท 6 การสรางเงาะลกผสม ป 2556-57

125

การทดลองท 1.1.2

ภาพผนวกท 1 คาเฉลยอณหภมและปรมาณน าฝน 30 ป (2524-2553) จงหวดจนทบร

ภาพผนวกท 2 คาเฉลยอณหภมและปรมาณน าฝน 30 ป (2524-2553) จงหวดเชยงราย

126

กจกรรมท 2 พฒนาเทคโนโลยการผลตเงาะคณภาพ

การทดลองท 2.1.1.1

ตารางผนวกท 1 ปรมาณฝนในชวงเดอนกนยายน 2555–มนาคม 2556 ในพนททดลอง จ.จนทบร เดอน/ป จ านวนวนทฝนตก (วน) ปรมาณฝนรวม (มม.)

กนยายน 55 27.0 733.6 ตลาคม 55 21.0 296.3 พฤศจกายน 55 18.0 241.3 ธนวาคม 55 2.0 2.7 มกราคม 56 9.0 115.3 กมภาพนธ 56 2.0 20.0 มนาคม 56 1.0 2.1

การทดลองท 2.2.1.1

ตดแตงกงแบบวธเกษตรกรปฏบต ตดแตงกงแบบหนกและควบคมความสง 3 ม.

ตดแตงกงทความสง 3 เมตร ตดแตงกงทความสง 4 เมตร

ภาพผนวกท 1 ลกษณะทรงพมและการตดผลตนเงาะหลงการตดแตงกง 1 ป

127

มาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต “เงาะ” 1. นยามของผลตผล

มาตรฐานนใชกบ เงาะ (Rambutan) พนธทผลตเปนการคาซงมชอวทยาศาสตรวา Nephelium lappaceum L. และอยในวงศ Sapindaceae ส าหรบการบรโภคสด

2. ขอก าหนดเรองคณภาพ 2.1 คณภาพขนต า

2.1.1 เงาะทกชนคณภาพตองมคณภาพดงตอไปน เวนแตจะมขอก าหนดเฉพาะของแตละชน และเกณฑความคลาดเคลอนทยอมใหมไดตามทระบไว

• เปนเงาะทงผล • ผลมความสด • ไมมรอยช า และไมเนาเสยทจะท าใหไมเหมาะสมกบการบรโภค • สะอาด และปราศจากสงแปลกปลอมทสามารถมองเหนได • ไมมศตรพชทมผลกระทบตอรปลกษณทวไปของผลตผล • ไมมความเสยหายของผลตผลเนองจากศตรพช • ไมมความเสยหายอนเนองมาจากอณหภมต า และ/หรออณหภมสง • ไมมความผดปกตของความชนภายนอก โดยไมรวมถงหยดน าทเกดจากการน าผลตผลออกจาก

หองเยน • ไมมกลนแปลกปลอม และ/หรอรสชาตผดปกต 2.1.2 ผลเงาะตองไดการเกบเกยวดวยความระมดระวง ตามกระบวนการเกบเกยวและการดแล

ภายหลงการเกบเกยวอยางถกตอง เพอใหไดคณภาพทเหมาะสมกบพนธและแหลงผลต ผลเงาะตองแก (สก) ไดทดงน

• เงาะพนธโรงเรยนเกบเมอสผวผลเปลยนจากสเขยวเปนสเขยวปนเหลองแตมแดง ปลายขนมสเขยว และโคนขนมสแดง

• เงาะพนธสทองเกบเกยวเมอสผวผลเปลยนจากสเขยวเปนสเหลองปนแดง • เงาะพนธสชมพเกบเกยวเมอสผวผลเปลยนจากสเขยวเปนสเหลอง ขนมสชมพ

2.2 การแบงชนคณภาพ แบงเปน 3 ชนคณภาพ ดงน

2.2.1 ชนพเศษ (Extra Class) เงาะชนนตองมคณภาพดทสด ตรงตามพนธ ผลไมมต าหน ในกรณทมต าหนตองเปนต าหนผวเผนเลกนอย ทไมมผลกระทบตอรปลกษณทวไปของผลตผล คณภาพผลตผล คณภาพการเกบรกษา และการจดเรยงเสนอในบรรจภณฑ

2.2.2 ชนหนง (Class I) เงาะชนนตองมคณภาพด ตรงตามพนธ ผลมต าหนไดเลกนอยดานรปทรง โดยไมมผลกระทบตอรปลกษณทวไปของผลตผล คณภาพผลตผล คณภาพการเกบรกษา และการจดเรยง

128

เสนอในบรรจภณฑ โดยพนผวมต าหนรวมตอผลไมเกน 5% ของพนทผวทงหมด ทงนไมรวมถงต าหนของขนเงาะ

2.2.3 ชนสอง (Class II) เงาะชนนรวมเงาะทไมเขาขนชนทสงกวา แตมคณภาพขนต าดงขอ 2.1 ผลมต าหนไดเลกนอยดานรปทรงโดยไมมผลกระทบตอรปลกษณทวไปของผลตผล คณภาพผลตผล คณภาพการเกบรกษา และการจดเรยงเสนอในบรรจภณฑ โดยพนผวมต าหนรวมตอผลไมเกน 10% ของพนทผวทงหมด ทงนไมรวมถงต าหนของขนเงาะ 3. ขอก าหนดเรองขนาด

พจารณาขนาดของผลจากจ านวนผลตอกโลกรม ผลเงาะทจ าหนายม 2 รปแบบ คอ เงาะผลเดยว และเงาะชอ ขอก าหนดเรองขนาดมรายละเอยดตามตารางผนวกท 1

ตารางผนวกท 1 ขอก าหนดเรองขนาดของเงาะผลเดยว และเงาะชอ

รหสขนาด จ านวนผลตอกโลกรม

เงาะผลเดยว เงาะชอ 1 <26 <29 2 26-29 29-34 3 30-33 35-40 4 34-38 41-45

Extra class

Class I

Class II

129

ภาพผนวกท 2 ชนคณภาพเงาะ

ภาคผนวก ข

โครงการวจยท 5 โครงการศกษาวจยการลดความชนเงาะส าหรบการสงออก ภาคผนวก ข-1 การวเคราะหทางเศรษฐศาสตรวศวกรรม

การลดความชนเงาะดวยเครองตนแบบแบบแรงเหวยงหนศนยระดบเชงพาณชย 1. การค านวณตนทนคาใชจาย ก าหนดให

- ราคาเครองลดความชนเงาะแบบแรงเหวยงหนศนย 245,000 บาท - อายการใชงาน 10 ป - มลคาซาก 10% ของราคาเครอง 24,500 บาท - คาซอมบ ารงเครอง 3,000 บาท/ป - อตราดอกเบยเงนก 6.525 เปอรเซนต/ป - คาจางแรงงาน 300 บาท/วน - คาไฟฟา 4.50 บาท/หนวย

ตนทนคงท - คาเสอมราคาเครอง

สมการคาเสอมราคาเครองแบบเสนตรง (P-L)/N โดย P = ราคาซอเครองจกร, บาท L = ราคาซากเครองจกร, บาท N= อายการใชงาน, ป

คาเสอมราคาของเครองอบแหงแบบตอเนอง = (245,000-24,500)/10 บาท/ป = 22,050 บาท/ป

- คาดอกเบยในการลงทน

ตกเกรดเกรด

130

สมการคาดอกเบย [(P+L)/2] x (i/100) โดย i = อตราดอกเบย/ป, เปอรเซนต

คาดอกเบยลงทนเครองอบแหงแบบตอเนอง = [(245,000+24,500)/2]x(6.525/100) บาท/ป = 8,792.44 บาท/ป

ดงนนตนทนคงทรวม = คาเสอมราคาเครอง + คาดอกเบยในการลงทน = 22,050 + 8,792.44 บาท/ป = 30,842.44 บาท/ป

ตนทนผนแปร - คาแรงงานคมเครองลดความชนเงาะ 2 คน/วน คนละ 300 บาท/คน ท างาน 60 วน/ป ดงนนตนทนคาแรงงาน = 2 คน/วน x 60 วน/ป x300 บาท/คน = 36,000 บาท/ป - คาไฟฟา เครองลดความชนเงาะใชพลงงานไฟฟา 2.2 กโลวตต ท างาน 8 ชวโมง/วน ดงนนใชพลงงานไฟฟา = 2.2 กโลวตต x 8 ชวโมง/วน = 17.60 กโลวตต x ชวโมง/วน = 17.60 หนวย/วน คดคาไฟฟา หนวยละ 4.50 บาท และท างาน 60 วน/ป ดงนนตนทนคาไฟฟา = 17.60 หนวย/วน x 4.50 บาท/หนวย x 60 วน/ป = 4,752 บาท/ป - คาซอมบ ารง

คดคงท = 3,000 บาท/ป ตลอดอายการใชงาน ดงนนตนทนผนแปรรวม = 36,000+4,752+3,000 บาท/ป = 43,752 บาท/ป ดงนนตนรวมทงหมด = 30,842.44 + 43,752 บาท/ป = 74,594.44 บาท/ป ระยะเวลา 1 ป เครองลดความชนเงาะสามารถท างานได = 4,800 กโลกรม/วนx60 วน/ป = 288,000 กโลกรม/ป ดงนน ตนทนคาใชจายของเครองลดความชนเงาะ = (74,594.44 บาท/ป)/(288,000 กโลกรม/ป) = 0.26 บาท/กโลกรม 2. การค านวณจดคมทน

131

- ก าหนดใหรบจางลดความชนเงาะท 0.50 บาท/กโลกรม ดงนนมรายไดสทธท 0.24 บาท/กโลกรม - เครองตนแบบสามารถลดความชนเงาะได 288,000 กโลกรม/ป ดงนนมรายไดจากการรบจาง = 0.24 บาทตอกโลกรม x 288,000 กโลกรม/ป = 69,120 บาท/ป - หาจดคมทนจากการรบจางลดความชนเงาะ รายรบ = ตนทนคาใชจาย ดงนนไดวา 0.76 บาท/กโลกรม x N กโลกรม/ป = 0.26 บาท/กโลกรม x 288,000 กโลกรม/ป

N = ปรมาณการผลตทจดคมทน , กโลกรม/ป = (0.26x 288,000)/0.76 กโลกรม/ป = 98,526.32 กโลกรม/ป

ดงนนจดคมทนการใชเครองลดความชนเงาะ = 98,526.32 กโลกรม/ป ประมาณ = 98,527 กโลกรม/ป

3. การค านวณระยะเวลาคนทน ระยะเวลาคนทนหาไดจากความสมพนธ, ระยะเวลาคนทน = ราคาเครอง/มลคาเพม = (245,000บาท)/(69,120 บาท/ป) ดงนนระยะเวลาคนทนเครองลดความชนเงาะ = 3.54 ป เนองจาก 1 ป ท างาน 60 วน ดงนนระยะเวลาคนทนเมอใชเครองลดความชนเงาะท างาน 212.40 วน ประมาณ 215 วน

132

ภาคผนวก ข-2 แบบทางวศวกรรมของเครองลดความชนเงาะแบบแรงเหวยงหนศนย

ระดบเชงพาณชย (50 กโลกรม)

133

134

135

Documents

Research and Development Rambutan