REPRODUKTIVNO ZDRAVLJE ŽENA U CRNOJ GORI

REPRODUKTIVNO ZDRAVLJE ŽENA U CRNOJ GORI

DOC. DR AGIMA LJALJEVIĆDOC. DR AGIMA LJALJEVIĆ

Господ Бог рече: није добро да је човек сам начинићу му

помоћника њему слична - Књига постања 1.18, Библија

Господ Бог рече: није добро да је човек сам начинићу му

помоћника њему слична - Књига постања 1.18, Библија

STRUKTURA STANOVNIŠTVA PO POLU

49%

51%

MUŠKARCI

ŽENE

STOPA MASKULINITETA IZNOSI 969ŽENE GENERATIVNOG DOBA

Status žena u porodici i društvu

mijenjao se sa promjenom

socijalno ekonomskih odnosa, od

matrijahata do današnjeg vremena

oslobađanja žena.

Status žena u porodici i društvu

mijenjao se sa promjenom

socijalno ekonomskih odnosa, od

matrijahata do današnjeg vremena

oslobađanja žena.

Struktura ženskog stanovništva starog 15 i više godina prema školskoj spremi

  1991. 2003.

1-3 razed osnovne škole 2,1

4-7 razed osnovne škole 10,9

Osnovno obrazovanje 24,6

Svega srednje obrazovanje 43,8

Više obrazovanje 4,2

Visoko obrazovanje 6,3

Nepoznato 1,7

Izvor: SG CG – 2005. str. 49

Bez školske spreme

13,4 6,4

3,3

17,1

29,3

29,2

2,9

3,5

1,3

Ekonomska kriza i pad udjela zaposlenih pogodili su pretežno populaciju nezaposlenih žena sa srednjim, višim i visokim obrazovanjem

Ekonomska kriza i pad udjela zaposlenih pogodili su pretežno populaciju nezaposlenih žena sa srednjim, višim i visokim obrazovanjem

Promjene koje su se u našem društvu i porodicama odigrale u novije vrijeme, tako su snažne da su ostavile značajne posljedice po društveni status žena i njihovo zdravlje. Socijalno ekonomska kriza u bivšoj državi, koja je u tranziciju ušla uz ratovanje, društveno i ekonomsko stradanje ostavila je snažan pečat na zdravlje žena.

Promjene koje su se u našem društvu i porodicama odigrale u novije vrijeme, tako su snažne da su ostavile značajne posljedice po društveni status žena i njihovo zdravlje. Socijalno ekonomska kriza u bivšoj državi, koja je u tranziciju ušla uz ratovanje, društveno i ekonomsko stradanje ostavila je snažan pečat na zdravlje žena.

PRIKAZ SZO ZA POSLEDNJU GODINU ZA KOJU IMAMO PODATKE

PRIKAZ SZO ZA POSLEDNJU GODINU ZA KOJU IMAMO PODATKE

0 20 40 60 80 100

ALBANIJA

HRVATSKA

GRČKA

ITALIJA

SLOVENIJA

SRBIJA I CRNA GORA

OČEKIVANO TRAJANJE ŽIVOTA NA ROĐENJU

                                                                    

Grafikon 1. Očekivano trajanje života živorođenih prema polu u Crnoj Gori, period 1950-2000 god

0

20

40

60

80

100

1950/1951 1960/1961 1970/1971 1980/1981 1990/1991 1997/1998 1998/1999 1999/2000

MUŠKARCI

ŽENE

MORBIDITE ŽENA U CRNOJ GORI

MORBIDITE ŽENA U CRNOJ GORI

0

2

4

6

8

10

12

14

16

STOPA NA 1000 ŽENA

Bolesti sistema krvotoka

Bolesti koštano-mišićnogsistema

bolesti sistema za varenje

bolesti sistema zadisanje

tumori

CA KOD ŽENA

0100200300400500600700800

CAMATERICE

CADRUGIHPOLNIHORGANA

CA DOJKE

200020012002200320042005

RANG LISTA VODEĆIH UZROKA SMRTI KOD ŽENA

14%

9%3%

3%

15%56%

Bolesti sistema krvotoka Simptomi, znaci i pat.klin.i lab.nalazi

Tumori Bolesti sistema za disanje

Bolesti žlijezda sa unut.luč. Ostalo

Na globalnom planu zdravstveni pokazatelji žena dominantno su povezani sa njihovom generativnom funkcijom.

U novije vrijeme sve više se pokalanja pažnja oštećenjima zdravlja u vezi sa ruzicima radne sredine i specifičnostima zdravstvenih problema u vezi sa radnim mjestom.

Definicija reproduktivnog zdravlja prema Fondu Ujedinjenih naroda za stanovnistvo (UNFPA) glasi: Reproduktivno zdravlje je stanje fizickog, mentalnog i socijalnog dobrostanja a ne samo odsustvo bolesti ili slabosti, a na sve nacine povezano sa reproduktivnim sistemom kao i njegovim funkcijama i procesima.

Reproduktivno zdravlje je način postizanja zadovoljavajućeg i sigurnog seksualnog života, čija je svrha unapređenje kvaliteta života i ličnih veza, ane samo savjetovanje kao i zaštita vezana za reprodukciju i polno prenosive infekcije.

Planiranje porodice kao dio reproduktivnog zdravlja podrazumijeva mogućnost                svakog ljudskog bica da ima potomstvo i slobodu da odluci kada, kako i koliko želi.

ZNAČAJ PLANIRANJA PORODICE

•Medicinska istraživanja su pokazala da prerane, prekasne i prečeste trudnoće negativno djeluju na zdravlje žene, a isto tako i na zdravlje prije i kasnije rođene djece

•Mnoge sigurne moderne metode kontracepcije mogu spriječiti anemiju, spolno prenosive infekcije i smanjiti nastajanje cista na jajnicima

•Zbog rizičnog seksualnog ponašanja spolne bolesti su vrlo proširene među mladim ljudima

•Kod djece adolescentnih majki češća je niska porođajna težina, mrtvorođenost i dojenačka smrtnost, a mentalni, socijalni i emocionalni razvoj djece može biti ometen

•Adolescentne majke često odgađaju i napuštaju školovanje

•Adolescentne majke imaju

više medicinskih komplikacija u trudnoći i porodu

•Rađanje u adolescentskoj dobi nosi povećane zdravstvene i socijalne rizike za majku i dijete

Reproduktivna zdravstvena zaštita je skup metoda, tehnika i usluga koje doprinose reproduktivnom zdravlju i dobrobiti kroz sprečavanje i riješavanje reproduktivnih zdravstvenih problema.

PRAVO NA REPRODUKTIVNO ZDRAVLJEpredstavlja dio opštih ljudskih prava, a uključuje slobodno i svjesno odlučivanje o vremenu za roditeljstvo, za rađanje željenog broja djece te o razmaku između poroda. Uključuje i dostupnost informacija i sredstava za kontracepciju te pravo na najviše standarde zaštite seksualnog i reproduktivnog zdravlja.

Zaštita reproduktivnog zdravlja uključuje:•edukaciju o polnosti i reprodukciji,

•savjetovanje o planiranju porodice,

•zdravstvenu zaštitu reprodukcije,

•prevenciju, dijagnostiku i liječenje različitih bolesti i poremećaja,

•prekide trudnoće

•prevenciju polnog zlostavljanja i brigu o žrtvama.

FAKTORI RIZIKA PO ZDRAVLJE ŽENA

FAKTORI RIZIKA PO ZDRAVLJE ŽENA

Vrijednost ukupnog fertiliteta Prevalenca kontracepcije Maternalni mortalitet Obuhvat antenatalnom njegom Udio živorođenih uz stručnu pomoć Obuhvat osnovnom obstetričkom zaštitom Obuhvat komprehenzivnom, esencijalnom obstetričkom njegom Vrijednosti perinatalnog mortaliteta

Vrijednost ukupnog fertiliteta Prevalenca kontracepcije Maternalni mortalitet Obuhvat antenatalnom njegom Udio živorođenih uz stručnu pomoć Obuhvat osnovnom obstetričkom zaštitom Obuhvat komprehenzivnom, esencijalnom obstetričkom njegom Vrijednosti perinatalnog mortaliteta

Globalni indikatori reproduktivnog zdravlja

Prevalenca živorođenih sa malom tjelesnom masom na rođenju

Prevalenca seropozirivnosti trudnica na sifilis

Prevalenca anemija kod žena

Procenat ginekoloških prijema za abortus

Prevalenca žena sa polnom

zloupotrebom i nasiljem

Prevalenca inferiliteta kod žena

Incidenca ureteritisa kod muškaraca

Prevalenca HIV infekcija kod trudnica

Raširenost znanja o HIV prevenciji i

upražnjavanje mjera zaštite

TENDENCIJA STOPE FERTILITETA

020406080

100120140

1960 1970 1980 1990 2000 2001 2002 2003 2004 2005

GODINE

sTOP

E FER

TILITE

TA

           

Кao i u nizu ostalih zemalja i u Crnoj Gori je u poslednjoj deceniji prošlog vijeka došlo do opadanja fertiliteta ispod nivoa potrebnog za obnavljanje stanovništva.

UKUPNE STOPE FERTILITETA

0 1 2 3 4

Albanij a

BiH

Hrv atska

Slov enij a

Srbij a i Crna Gora

STOPE PREMA SZO

2004

2003

2002

2001

2000

1991

Red rođenja

1950

1960 1970

1980

1990 2000

2002 2004.

Prvo dijete 27,4 24,3 30,2 37,7 39,3 41,3 41,6 43,4

Drugo 22,2 22,2 26,6 30,3 33,9 32,8 32,1 32,1

Treće 14,5 17,7 17,2 17,0 16,7 16,3 16,9 15,4

Četvrto 9,6 13,1 10,2 7,2 6,0 5,8 5,7 5,5

Peto i više 26,4 23,7 15,8 7,9 4,3 3,8 3,7 3,6

Izvor: SG CG – 2005. , str. 53

U toku 2005. godine u Crnoj Gori rođeno je 7481 djete. To je najmanji broj živorođene djece od kada se statistički prati procenat rađanja. Istovremeno zabilježen je i najmanji (1642) prirodni priraštaj stanovništva u Crnoj Gori. U odnosu na 1950. godinu broj živorođenih je opao za više od 4400 djece.

0

20

40

60

80

100

120

1949 1953 1961 1971 1981 1991 1997 1998 1999 2000 2001

Tendencija mortaliteta odojcadi u Crnoj Gori

0

20

40

60

80

100

120

1949

1953

1961

1971

1981

1991

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

stop

a m

orta

litet

a

STOPA PERINATALNOG MORTALITETA U STOPA PERINATALNOG MORTALITETA U 2003 IZNOSILA JE 10.1, A U 2004 IZNOSILA 2003 IZNOSILA JE 10.1, A U 2004 IZNOSILA JE 9.1JE 9.1

  Stope smrtnosti odojčadi

Perinatalna neonatalna postneonatalna

Evropa 5,42 3,88 2,29

Evropska unija 3,10 3,06 1,64

Crna Gora (2001) 13,4 11,2 4,52

Crna Gora (2002) 10,8 8,2 2,8

  

Komplikacije trudnoće, porođaja i babinja su vodeći uzrok mortaliteta žena generativne dobi u zemljama u razvoju. Od svih statističkih pokazatelja, ovaj pokazuje najveću diskrepancu između razvijenih i zemalja u razvoju.

U Crnoj Gori se od 2000. godine ne bilježi ni jedan slučaj umiranja žena od posljedica trudnoće, porođaja i babinja

U zemljama u tranziciji je broj pobačaja bar četiri puta veći od broja koji se prikazuje u rutinskoj zdravstvenoj statistici

U zemljama u tranziciji je broj pobačaja bar četiri puta veći od broja koji se prikazuje u rutinskoj zdravstvenoj statistici

0 100 200 300 400 500

Albania

Italija

Hrvatska

Srbija

Makedonija

Slovenija

Crna Gora

PREKIDI TRUDNOĆE NA 1000 ŽIVOROĐENIH

20042003200220012000

0

500

1000

1500

2000

2500

Broj

2000 2001 2002 2003 2004

Godine

BROJ POBAČAJA U VANBOLNIČKOJ ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITIBROJ POBAČAJA U VANBOLNIČKOJ ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITI

BROJ POBAČAJA U BOLNIČKOJ ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITI

0

200

400

600

800

Broj

2000 2001 2002 2003 2004

Godine

Upotreba kontraceptivnih sredstava kod žena generativne dobi u svijetu varira od 23% u Afričkim zemljama do 78% u razvijenim zemljama.

  

UNICEF region

  

UNICEF region

% upotrebe kontraceptiva kod žena

15-49god.

 

% upotrebe kontraceptiva kod žena

15-49god.

 

povećanja upotrebe

kontraceptiva1990-2000

povećanja upotrebe

kontraceptiva1990-200019901990 20002000

AfrikaAfrika 1616 2323 +46+46

Azija Azija 3939 4848 +25+25

Latinska AmerikaLatinska Amerika 6262 7373 +19+19

Centralna Evropa i Baltik

Centralna Evropa i Baltik

6363 6666 +4+4

Razvijene zemljeRazvijene zemlje 7171 7878 +9+9

Zemlje u razvojuZemlje u razvoju 5454 6565 +20+20

KONTRACEPCIJA U CRNOJ KONTRACEPCIJA U CRNOJ GORIGORI

Prema podacima UNICEFA iz 2001. godine 52,7% žena iz Crne Gore je koristilo kontracepciju

• Istraživanje iz 2005. godine je pokazalo da je:   13,9% koristilo kondom

-         8,2% je koristilo spiralu

-         4,7% je koristilo kontraceptivne pilule

-   6,6 % je koristilo neko od ostalih kontraceptivnih sredstava i

-         20,5% koristi ostale metode.

REPRODUKTIVNO ZDRAVLJE ADOLESCENATA

REPRODUKTIVNO ZDRAVLJE ADOLESCENATA

ŽivorodjeniŽivorodjeni 19601960 19701970 19801980 19901990 20002000 20042004

UkupnoUkupno 1312713127 1063610636 1054210542 93809380 91849184 78877887

Od maloletnica

Od maloletnica

847847 758758 490490 666666 543543 394394

%% 6,46,4 7,17,1 5,25,2 7,17,1 5,95,9 5,05,0

UNICEF REGIONUNICEF REGION BROJ POROĐAJABROJ POROĐAJA % % ŽENA KOJE ŽENA KOJE OBAVE BAR JEDAN OBAVE BAR JEDAN PREGLED TOKOM PREGLED TOKOM

TRUDNOĆETRUDNOĆE

% % POROĐAJA POROĐAJA OBAVLJENIH UZ OBAVLJENIH UZ

STRUČNU POMOĆSTRUČNU POMOĆ

AZIJAAZIJA 36.936.9 5151 3535

LATINSKA LATINSKA AMERIKAAMERIKA

11.411.4 8383 8484

CENTRALNA CENTRALNA EVROPAEVROPA

5.95.9 8282 9292

RAZVIJENE RAZVIJENE ZEMLJEZEMLJE

9.89.8 9898 9898

ZEMLJE U ZEMLJE U RAZVOJURAZVOJU

119.0119.0 6565 5353

SRBIJA I CRNA SRBIJA I CRNA GORA 1998GORA 1998

7878 9393

Crna Gora 200Crna Gora 20055 74817481 8080 9999,,11

Zdravstvena njega u toku trudnoće i stručnja pomoć pri porođaju

•Ispitivanje stavova građana (2005.) ukazuje da se prevenciji karcinoma dojke i cerviksa ne poklanja dovoljna pažnja, jer oko 88% ispitanica nikada nije uradilo mamografiju, a 81,5% Papanikolau test.

•Usluge službi dispanzera za žene i specijalističkih ambulanti u bolnicama, ne koristi 42,6% ispitanika.

INCIDENCA HIV INCIDENCA HIV INFEKCIJA KOD INFEKCIJA KOD

TRUDNICATRUDNICA

NIJE NIJE ZABILJEŽEN NI JEDAN ZABILJEŽEN NI JEDAN SLUČAJ HIV INFEKCIJE KOD SLUČAJ HIV INFEKCIJE KOD TRUDNICATRUDNICA

Skupština Svjetske zdravstvene organizacije (WHO, 57. zasijedanje, 2004. godine) usvojila je «Globalnu strategiju reproduktivnog zdravlja», sa ciljem da se ubrza progres na postizanju milenijumskih razvojnih ciljeva, a u cilju poboljšanja seksualnog i reproduktivnog zdravlja populacije

svake zemlje.

Cilj strategije je da pospješi globalno

smanjenje maternalnog i perinatalnog

morbiliteta i smrtnosti majki i djece

PRIORITETI:PRIORITETI:

1. Unapređenje antenatalne i perinatalne zdravstvene zaštite,

2. Unapređenje zdravlja mladih oba pola,

3. Povećanje obima i kvaliteta rada u savjetovalištima za kontracepciju

4. Prevencija, rano otkrivanje i liječenje svih stanja i oboljenja koja mogu nepovoljno uticati na ferilitet,

5. Smanjenje učestalosti zaraznih bolesti koje se prenose polnim putem.

HVALAHVALA