คูมือนิเทศ มุงพัฒนาครูคณิตศาสตรเสริมศักยภาพผูเรียน

สูศตวรรษที่ 21

นายจิรประวัติ ศรีวัฒนทรัพย ศึกษานิเทศกชํานาญการ สํานักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2

คํานํา

คูมือนิเทศมุงพัฒนาครูคณิตศาสตรเสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษท่ี 21 สํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2 จัดทําขึ้นเพื่อใหผูบริหารสถานศึกษา และครูคณิตศาสตร ใชสําหรับศึกษาแนวทางการนิเทศภายในสถานศึกษาสําหรับเสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษท่ี 21 เพื่อใหศึกษานิเทศกใชเปนคูมือในการนิเทศ เพื่อสงเสริมครูคณิตศาสตรดานความรู(Knowleadge), ดานทักษะ/กระบวนการ( Process/Skill) และดานจิตพิสัย (Affective) โดยมุงหวังใหครูคณิตศาสตรมีความรู ความเขาใจเกี่ยวกับดานความรู(Knowleadge), ดานทักษะ/กระบวนการ(Process/Skill) และดานจิตพิสัย (Affective) สําหรับนําไปสงเสริมศักยภาพผูเรียนใหมีความรู ทักษะกระบวนการ การคิดวิเคราะห การคิดสรางสรรค และเจตคติท่ีดีตออาชีพโดยสอดคลองกับแนวทางการพัฒนาทักษะในศตวรรษท่ี 21 เพื่อตอบสนองจุดเนนยุทธศาสตรของกระทรวงศึกษาธิการ

หวังเปนอยางย่ิงวา ชุดนิเทศนี้จะเปนประโยชนสําหรับผูบริหารสถานศึกษา, ครูคณิตศาสตร, ครูกลุมสาระการเรียนรูอื่น ๆ, ศึกษานิเทศก ตลอดจนผูสนใจ ฯลฯ หากคูมือการนิเทศนี้ไดผลหรือมีความคิดเห็นประการใด ขอไดโปรดทานผูศึกษาใหขอเสนอแนะ จะนําขอมูลท่ีไดไปใชปรับปรุงคูมือนิเทศนี้ใหเกิดประสิทธิผลในการปฏิบัติการนิเทศตอไป

นายจิรประวัติ ศรีวัฒนทรัพย ศึกษานิเทศก สพป.ราชบุรี เขต 2

พฤษภาคม 2559

ก

สารบัญ

หนา คํานํา ก สารบัญ ข คําชี้แจง ค แนวคิด จ จุดประสงค จ ตอนท่ี 1 บทนํา 1 ความสําคัญและความเปนมา 1

วัตถุประสงค/เปาหมายในการพัฒนา 2 ตอนท่ี 2 การนิเทศการศึกษา 3 ตอนท่ี 3 สะเต็มศึกษา 22 ตอนท่ี 4 การเรียนรูโดยใชโครงงานเปนฐาน 33 ตอนท่ี 5 การประเมินตามสภาพจริง 44ตอนท่ี 6 ขั้นตอนและวิธีการพัฒนา 52 ตอนท่ี 7 เคร่ืองมือในการนิเทศ 60 บรรณานุกรม 68 คณะกรรมการผูจัดทําคูมือนิเทศฯ 70

ข

คําช้ีแจง

ดวยความเปล่ียนแปลงอยางรวดเร็ว รุนแรง ของโลกในปจจุบัน นิสัยใฝเรียนรูจึงเปนส่ิงท่ีสําคัญมากตอการรับมือตอภาวะการแขงขั้นท้ังทางดานสังคม เศรษฐกิจ และเทคโนโลยี ทําใหการศึกษาไมไดเปนไปแคการเรียนรูในหองเรียน เพื่อศึกษาหาความรูจากตํารา เพราะความรูไมสามารถเรียนรูไดหมดในหองเรียน เพราะความรูมีมากมายมหาศาลเกินกวาท่ีมนุษยจะเรียนรูกันไดหมด ตอวิธีการเรียนรูตางหากท่ีจะสามารถนําไปพัฒนานวัตกรรมตาง ๆ เพื่อพัฒนาตนเองและชวยผูอื่นตอไป (คณะผูวิจัยเคร่ืองมือเสริมสรางทักษะแหงศตวรรษท่ี 21, 2558)

อยางไรก็ดีดวยสภาวะท่ีงบประมาณดานการศึกษาใกล “ชนเพดาน” และปริมาณขอมูลและความรูจํานวนมหาศาสลท่ีมีการเปล่ียนแปลงอยางรวดเร็วในปจจุบัน ประเทศไทยจําเปนตองคนหายุทธศาสตรใหมในการพัฒนาระบบการศึกษาในศตวรรษท่ี 21 ดังท่ี ศ.นพ.วิจารณ พานิช กลาววา “การศึกษาที่ถูกตองสําหรับศตวรรษใหม ตองเรียนใหบรรลุทักษะ คือ ทําได ตองเรียนเลย จากรูวิชาไปสูทักษะในการใชวิชาเพ่ือการดํารงชีวิตในโลกแหงความเปนจริง การเรียนจึงตองเนนเรียนโดยการลงมือทํา หรือการฝกฝนนั่นเอง และคนเราตองฝกฝน ทักษะตาง ๆ ที่จําเปนตลอดชีวิต” (วิจารณ พานิช, 2555) บุคคลสําคัญท่ีสุดในกระบวนการพัฒนาการศึกษาและพัฒนาการเรียนรู ก็คือ “ครู” ครูยังคงเปนผูท่ีมีความหมายและปจจัยสําคํยมากท่ีสุดในหองเรียน และเปนผูท่ีมีความสําคัญตอคุณภาพการศึกษา ท้ังนี้เพราะคุณภาพของผุเรียนขึ้นอยูกับคุณภาพของครู ( McKinsey, 2007; วรากรณ สามโกเศศ, 2553; ดิเรก พรสีมา, 2554)

สํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2 ไดตระหนักและเห็นความสําคัญของการมุงพัฒนาครูคณิตศาสตรเสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษท่ี 21 จึงไดจัดทําคูมือนิเทศ มุงพัฒนาครูคณิตศาสตรเสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษท่ี 21 เพื่อใหผูบริหารสถานศึกษา และครูคณิตศาสตร ใชสําหรับศึกษาแนวทางการนิเทศภายในสถานศึกษาสําหรับเสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษท่ี 21 เพื่อใหศึกษานิเทศกใชเปนคูมือในการนิเทศ เพื่อสงเสริมครูคณิตศาสตรโดยมุงหวังใหครูคณิตศาสตรมีความรู ความเขาใจ สําหรับนําไปสงเสริมศักยภาพผูเรียนใหมีความรู ทักษะกระบวนการ การคิดวิเคราะห การคิดสรางสรรค และเจตคติท่ีดีตออาชีพโดยสอดคลองกับแนวทางการพัฒนาทักษะในศตวรรษท่ี 21 เพื่อตอบสนองจุดเนนยุทธศาสตรของกระทรวงศึกษาธิการ คูมือนิเทศท่ีจัดทําขึ้นมีจํานวน 3 ดาน ประกอบดวย 1) ดานความรู(Knowleadge) 2) ดานทักษะ/กระบวนการ(Process/Skill) 3) ดานจิตพิสัย(Affective)

ค

การศึกษาเอกสาร ใหศึกษาเอกสารเรียงลําดับให ครบท้ัง 3 ดาน โดยศึกษาแนวคิด จุดประสงคกอน ทําการศึกษารายละเอียดในเอกสารแตละเลมใหครบทุกเลม

คูมือนิเทศมุงพัฒนาครูคณิตศาสตรเสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษท่ี 21 จัดทําขึ้นเพื่อใชเปนแนวทางในการยกระดับคุณภาพครูคณิตศาสตร 3 ดาน ดานความรู( Knowleadge), ดานทักษะ/กระบวนการ(Process/Skill) และดานจิตพิสัย (Affective) อีกท้ังยังเสริมศักยภาพโดยเนนท่ีตัวผูเรียนเกิดทักษะการเรียนรูศตวรรษท่ี 21

ง

แนวคิด

การนิเทศครูคณิตศาสตรเสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษท่ี 21 เปนการสงเสริม สนับสนุน พัฒนาสถานศึกษา ผูบริหาร ครู และผูเรียนใหเปนไปตามมาตรฐานและตัวชี้วัดของครูคณิตศาสตร และผูเรียนในศตวรรษท่ี 21 เกิดประสิทธิภาพในการพัฒนาคุณภาพการเรียนการสอนซึ่งเปนการนิเทศ ติดตาม และประเมินผลเพื่อพัฒนาคุณภาพการศึกษา แบบกัลยาณมิตร ใหคําปรึกษา ชี้แนะ แนะนํา เปนพี่เล้ียงใหกับผูบริหาร ครูคณิตศาสตร และผูมีสวนเกี่ยวของ เพื่อใชเปนแนวทางในการยกระดับคุณภาพครูคณิตศาสตร 3 ดาน คือ ดานความรู(Knowleadge), ดานทักษะ/กระบวนการ(Process/Skill) และดานจิตพิสัย(Affective) อีกท้ังยังเสริมศักยภาพโดยเนนท่ีตัวผูเรียนเกิดทักษะการเรียนรูศตวรรษท่ี 21 สําหรับนําไปสงเสริมศักยภาพผูเรียนใหมีความรู ทักษะกระบวนการ การคิดวิเคราะห การคิดสรางสรรค และเจตคติท่ีดีตออาชีพโดยสอดคลองกับแนวทางการพัฒนาทักษะในศตวรรษท่ี 21 เพื่อตอบสนองจุดเนนยุทธศาสตรของกระทรวงศึกษาธิการ

วัตถุประสงค 1. เพื่อใหศึกษานิเทศก ผูบริหารสถานศึกษา และครูคณิตศาสตร ดําเนินการจัดกิจกรรมเพื่อ

พัฒนาผูเรียนสูศตวรรษท่ี 21 ไดเต็มศักยภาพ 2. เพื่อใหศึกษานิเทศก ผูบริหารสถานศึกษา และครูคณิตศาสตร ดําเนินการพัฒนาตาม

แนวทางปฏิบัติเพื่อพัฒนาผูเรียนสูศตวรรษท่ี 21 อยางตอเนื่อง และทันสมัย

จ

บทนํา

กระทรวงศึกษาธิการ กําหนดจุดเนนยุทธศาสตรในการพัฒนา และใหความสําคัญ กับแนวทางการพัฒนาทักษะในศตวรรษท่ี 21 ทุกคนจะตองเรียนรูตลอดชีวิต คือ การเรียนรู 3R x 7C 3R คือ อานออก(Reading), เขียนได(Writing) และคิดเลขเปน (Arithmetic) 7C ไดแก 1)ทักษะดานการคิดอยางมีวิจารณญาณ และทักษะในการแกปญหา (Critical Thinking and Problem Solving) 2)ทักษะดานการสรางสรรคและนวัตกรรมทักษะดานการสรางสรรค และนวัตกรรม (Creativity and Innovation) 3)ทักษะดานความเขาใจความแตกตางทางวัฒนธรรมและความแตกตางทางกระบวนทัศน ( Cross-Cultural Understanding) 4)ทักษะดานความรวมมือการทํางานเปนทีม และภาวะผูนํา (Collaboration, Teamwork and Leadership) 5)ทักษะดานการส่ือสาร สารสนเทศ และรูเทาทันส่ือ (Communications, Information, and Media Literacy Communications) 6)ทักษะดานคอมพิวเตอรและเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสาร (Computing and ICT Literacy) 7)ทักษะอาชีพ และทักษะการเรียนรู (Career and Learning Skills)

สํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2 เห็นถึงความสําคัญ ในการยกระดับคุณภาพครูคณิตศาสตร 3 ดาน คือ ดานความรู(Knowleadge), ดานทักษะ/กระบวนการ(Process/Skill) และดานจิตพิสัย(Affective) อีกท้ังยังเสริมศักยภาพโดยเนนท่ีตัวผูเรียนเกิดทักษะการเรียนรูศตวรรษท่ี 21

ในการจัดการเรียนการสอนจึงตองเปล่ียนแปลงโดยเร่ิมจากตัวครู ครูตองเปล่ียนบทบาทของตนเองจาก “ผูสอน (Teacher)” เปน “ผูเอ้ืออํานวยการจัดการเรียนรู (Facilitator)” ครูจึงมีหนาท่ีสําคัญในการออกแบบกิจกรรมการเรียนรู และจัดการใหผูเรียนไดทํากิจกรรมการเรียนรูตามท่ีตนถนัด โดยครูจะเปรียบเสมือนโคชหรือผูเอื้ออํานวยความสะดวกใหกับผูเรียน การจัดการเรียนรูในยุคศตวรรษท่ี 21 นั้นตองปรับเปล่ียนจาก “การสอน” เปน “การจัดกิจกรรมการเรียนรู” แทนโดยครูตองดําเนินการบูรณาการหลักสูตรท่ีผูเรียนควรตองรูตามมาตรฐานและตัวชี้วัด ครูสอนนอยลงเพื่อใหผูเรียนลงมือปฏิบัติกิจกรรมมากขึ้น ( Teach Less Learn More) และสอดคลองกับนโยบายตามโครงการ “ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู” ของกระทรวงศึกษาธิการ การจัดการเรียนการเรียนรูในลักษณะนี้ เรียกวา “การสอนที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ (Child Center)

ความสําคัญและความเปนมา

1

คูมือนิเทศ มุงพัฒนาครูคณิตศาสตรเสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษท่ี 21 การนิเทศ เพื่อสงเสริมครูคณิตศาสตร ดานความรู(Knowleadge), ดานทักษะ/กระบวนการ( Process/Skill) และดานจิตพิสัย(Affective)นี้

เพื่อมุงเนนใหผูบริหารสถานศึกษา ครูคณิตศาสตร และศึกษานิเทศก นําไปใชในการดําเนินงานจัดกิจกรรมและการนิเทศครูท่ีไดรับมอบหมายใหสอนกลุมสาระการเรียนรูคณิตศาสตร

เปาหมายเชิงปริมาณ รอยละ 100 ของครูคณิตศาสตร/ผูบริหารสถานศึกษาไดรับ

การพัฒนาจากการนิเทศ เพื่อสงเสริม ดานความรู( Knowleadge), ดานทักษะ/กระบวนการ(Process/Skill) และดานจิตพิสัย(Affective)เสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษท่ี ๒๑

เปาหมายเชิงคุณภาพ ครูคณิตศาสตร/ผูบริหารสถานศึกษา และศึกษานิเทศก นําไปใชในการดําเนินงานจัดกิจกรรมและการนิเทศครูท่ีไดรับมอบหมายใหสอนกลุมสาระการเรียนรูคณิตศาสตร เสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษท่ี ๒๑

วัตถุประสงค

เปาหมายในการพัฒนา

2

การนิเทศการศึกษา

การนิเทศ ติดตาม และประเมินผลมุงพัฒนาครูคณิตศาสตรเสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษท่ี 21 ดานความรู( Knowleadge), ดานทักษะ/กระบวนการ( Process/Skill) และดานจิตพิสัย(Affective) เปนการสงเสริม สนับสนุน พัฒนาสถานศึกษา ผูบริหาร ครู และผูเรียนใหเปนไปตามมาตรฐานและตัวชี้วัดของครูคณิตศาสตร และผูเรียนในศตวรรษท่ี 21 เกิดประสิทธิภาพในการพัฒนาคุณภาพการเรียนการสอนซึ่งเปนการนิเทศ ติดตาม และประเมินผลเพื่อพัฒนาคุณภาพการศึกษา แบบกัลยาณมิตร ใหคําปรึกษา ชี้แนะ แนะนํา เปนพี่เล้ียงใหกับผูบริหาร ครูคณิตศาสตร และผูมีสวนเกี่ยวของ เพื่อใชเปนแนวทางในการยกระดับคุณภาพครูคณิตศาสตร 3 ดาน คือ ดานความรู( Knowleadge), ดานทักษะ/กระบวนการ( Process/Skill) และดานจิตพิสัย(Affective) อีกท้ังยังเสริมศักยภาพโดยเนนท่ีตัวผูเรียนเกิดทักษะการเรียนรูศตวรรษท่ี 21 สําหรับนําไปสงเสริมศักยภาพผูเรียนใหมีความรู ทักษะกระบวนการ การคิดวิเคราะห การคิดสรางสรรค และเจตคติท่ีดีตออาชีพโดยสอดคลองกับแนวทางการพัฒนาทักษะในศตวรรษท่ี 21 เพื่อตอบสนองจุดเนนยุทธศาสตรของกระทรวงศึกษาธิการ

1. เอกสารเกี่ยวกับการนิเทศการศึกษา 1.1 ความหมายของการนิเทศการศึกษา

การนิเทศการศึกษาเปนกระบวนการสงเสริม สนับสนุน การศึกษาใหมีคุณภาพ ซึ่งนักการศึกษาหลายทานไดใหความหมายไว ดังนี้

นิพนธ ไทยพานิช (2535) ไดใหความหมายไววา การนิเทศการศึกษาเปนการ ชวยเหลือบุคลากรทางการศึกษา จัดกิจกรรมและใหบริการแกผูบริหารและครูท้ังทางตรงและทางออม ในอันท่ีจะปรับปรุงการเรียนการสอนของครูผูสอนเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการเรียนของนักเรียน

สํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ (2534) ไดใหความหมายไววา การนิเทศการศึกษา หมายถึง กระบวนการตาง ๆ ท่ีผูนิเทศการศึกษาใชในการปรับปรุงและพัฒนาการเรียนการสอนตลอดจนงานอื่น ๆ ท่ีมีผลตอการเรียนการสอนเพื่อใหเกิดผลประโยชนสูงสุดแกผูเรียน

จากความหมายดังกลาวขางตน สรุปไดวา การนิเทศการศึกษา หมายถึง กระบวนการทํางานรวมกันของผูนิเทศและผูรับการนิเทศเพื่อพัฒนาคุณภาพการเรียนการสอนใหมีประสิทธิภาพ

3

1.2 หลักการนิเทศการศึกษา ภิญโญ สาธร (2531) ไดใหหลักการนิเทศการศึกษาวา การนิเทศการศึกษาเปนงานท่ีเกี่ยวของโดยตรงกับขบวนการมนุษยสัมพันธซึ่งตองใชความชํานาญ ความอดทนและความพากเพียรและเปนงานท่ีเกี่ยวของกับการใชเหตุผลและสติปญญา พิธพร ธนสมบัติ (2545) ไดกลาวถึงหลักสําคัญของการนิเทศการศึกษาไวดังนี้ 1. การนิเทศการศึกษาเปน “กระบวนการ” ทํางานรวมกันระหวางผูบริหาร ผูนิเทศและผูรับการนิเทศ หมายถึง การทํางานท่ีมีขั้นตอน มีความตอเนื่องไมหยุดนิ่ง และมีความเกี่ยวของปฏิสัมพันธในหมูผูปฏิบัติงาน 2. การนิเทศการศึกษามีเปาหมายอยูท่ีคุณภาพของนักเรียนแตการดําเนินงานนั้นจะกระทําโดยผาน “ตัวกลาง” คือครูและบุคลากรทางการศึกษา 3. การนิเทศการศึกษา (ในประเทศไทย) เนนบรรยากาศแหงความเปนประชาธิปไตยในกระบวนการนิเทศการศึกษาไมไดมองเฉพาะบรรยากาศแหงการทํางานรวมกันเทานั้น แตจะรวมถึงการยอมรับซึ่งกันและกัน การเปล่ียนบทบาทในฐานะผูนําและผูตาม ตลอดจนรับผิดชอบตอผลงานรวมกันดวย Brigg Thomas H. and Justman Joseph, 1974) ไดกลาวถึงหลักการนิเทศการศึกษาไว 4 ประการ คือ 1. การนิเทศการศึกษา ควรมีความถูกตองตามหลักวิชา (Theoretically) คือ ควรทําการนิเทศตามคานิยม วัตถุประสงคและนโยบายท่ีวางไวและควรเปนไปตามความเปนจริงและกฎเกณฑท่ีแนนอน 2. การนิเทศการศึกษา ควรเปนหลักวิทยาศาสตร (Scientific) คือ ควรมีการนิเทศอยางมีลําดับ มีระเบียบ และมีวิธีการในการศึกษา ปรับปรุง ประเมินผลอยางมีประสิทธิภาพ เปนท่ีเชื่อถือได 3. การนิเทศการศึกษา ควรเปนประชาธิปไตย (Democratic) คือ จะตองเคารพในความแตกตางระหวางบุคคล เนนความรวมมือรวมใจกันในการดําเนินงานและใชความรูความสามารถในการปฏิบัติงานเพื่อใหงานบรรลุเปาหมาย 4. การนิเทศการศึกษา ควรเปนการสรางสรรค (Creative) คือ ควรเปนการแสวงหาความสามารถพิเศษของแตละบุคคลแลวเปดโอกาสใหไดแสดงออกและพัฒนาความสามารถเหลานั้นอยางเต็มท่ี จากท่ีกลาวขางตนสรุปไดวา การนิเทศการศึกษามีหลักการสําคัญ คือ หลักของความถูกตองตามหลักวิชาการ มีความเปนวิทยาศาสตร มีบรรยากาศแบบประชาธิปไตยและใชความคิดริเร่ิมสรางสรรค โดยดําเนินการเปนกระบวนการระหวางผูบริหารโรงเรียน ผูนิเทศและผูรับการนิเทศเพื่อใหบรรลุเปาหมายคือ คุณภาพนักเรียน

4

1.3 กระบวนการนิเทศการศึกษา กระบวนการนิเทศการศึกษา หมายถึง แบบแผนการนิเทศท่ีมีระดับขั้นตอนชัดเจนตอเนื่องกันเปนระบบ ซึ่งจะสามารถชวยใหการนิเทศประสบผลสําเร็จอยางมีประสิทธิภาพ สํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ (25 34) ไดกําหนดกระบวนการนิเทศการศึกษาไว 5 ขั้นตอน ดังนี้ 1. การศึกษาสภาพปจจุบัน ปญหา และความตองการ 2. การวางแผนและกําหนดทางเลือก 3. การสรางส่ือ เคร่ืองมือ และพัฒนาวิธีการนิเทศ 4. การปฏิบัติการนิเทศ 5. การประเมินผลและรายงานผล

แผนภูมิภาพแสดงกระบวนการนิเทศการศึกษา

รัชนี พรรฒพานิช (2532) กลาวไววา กระบวนการนิเทศท่ีกําลังแพรหลายและ มีแนวโนมท่ีจะไดรับการยอมรับอยางจริงจัง มีอยู 3 รูปแบบ คือ 1. กระบวนการนิเทศแบบประชาธิปไตย การนิเทศแบบประชาธิปไตย เปนการนิเทศโดยอาศัยผลงานของการวิจัยในทางจิตวิทยาแหงการเรียนรูเปนหลัก โดยคํานึงถึงหลักมนุษยสัมพันธและการทํางานรวมกันเปนหมูคณะเพื่อรวมกันปรับปรุงแกไขการสอนใหมีประสิทธิภาพเกิดประโยชนแกนักเรียนและตรงตามเปาหมายของการศึกษาใหมากท่ีสุด วิธีการนิเทศแบบประชาธิปไตยใชวิธีการประเมินผลตนเองโดยครูและผูนิเทศรวมกัน (Self-Evaluation) ทุกคนในกลุมจะรวมกันศึกษางานท่ีเกี่ยวของกับสภาพการสอน สภาพการเรียน ดําเนินการและประเมินผลรวมกัน เปาหมายของกลุมคือการปรับปรุงสภาพการเรียนการสอนใหดีขึ้น

5 ประเมินผลและรายงานผล

2 วางแผนและกําหนดทางเลือก

1 ศึกษาสภาพปจจุบัน ปญหา

3 สรางส่ือและเครื่องมือ

4 ปฏิบัติการนิเทศ

5

2. กระบวนการนิเทศแบบวิทยาศาสตร เปนการนิเทศท่ีนํากระบวนการแสวงหาความจริงและกระบวนการแกปญหาตามวิธีการทางวิทยาศาสตรมาใชในกระบวนการนิเทศ ซึ่งมี 6 ขั้นตอน คือ ขั้นตอนท่ี 1 การสํารวจปญหาและวิเคราะหหาสาเหตุ ขั้นตอนท่ี 2 ลําดับความสําคัญ โดยคํานึงถึงจุดมุงหมายและผลท่ีเกิดขึ้น ขั้นตอนท่ี 3 ตั้งจุดมุงหมายในการแกปญหาท่ีเลือกใหมีความชัดเจน ขั้นตอนท่ี 4 ระดมสมองหาวิธีแกไขและเลือกวิธีท่ีสมาชิกสวนใหญเห็นวาไดผล ขั้นตอนท่ี 5 ทดลองนําวิธีท่ีเลือกแลวไปวางแผนและทดลอง แลวสรุปผลการทดลองเพื่อตัดสินใจ ขั้นตอนท่ี 6 นําไปใชและประเมินผลเพื่อจะไดขอมูลปอนกลับไปสูการดําเนินงานคร้ังตอไป 3. กระบวนการนิเทศแบบคลินิก (Clinical Supervision) เปนการนิเทศเพื่อปรับปรุงพฤติกรรมการสอนของครูในหองเรียนซึ่งจะเปนผลตอการเรียนของนักเรียนดวย โดยอาศัยกระบวนการสังเกตในหองเรียนแลวใหขอมูลปอนกลับ (Feedback) เพื่อปรับปรุงการสอนของตนเองและปรับปรุงการนิเทศ การนิเทศแบบนี้ใชการวิเคราะหขอมูลและความสัมพันธระหวางครูกับผูนิเทศเปนพื้นฐาน

สิรปรานี วาสุเทพรังสรรค(253๒) ไดนําเอากระบวนการนิเทศการศึกษาท่ีมีชื่อ เรียกวา PIDER เขามาใชในระบบการนิเทศการศึกษาของไทย ซึ่งประกอบดวยขั้นตอนท่ีตองดําเนินการอยางตอเนื่อง 5 ขั้นตอน ดังตอไปนี้ ขั้นท่ี 1 วางแผนการนิเทศ (P = Planning) ขั้นนี้ผูนิเทศจะประชุมปรึกษาหารือเพื่อใหไดซึ่งปญหา ความตองการจําเปนของส่ิงท่ีจําตองมีการนิเทศ รวมท้ังวางแผนถึงขั้นตอนการปฏิบัติงานเกี่ยวกับการนิเทศท่ีจัดขึ้นดวย ขั้นท่ี 2 ใหความรูในส่ิงท่ีจัดทํา (I = Informing) เปนขั้นตอนของการใหความรูความเขาใจถึงส่ิงท่ีจะดําเนินการวาจะตองอาศัยความสามารถอยางไรบาง จะมีขั้นตอนในการดําเนินการอยางไรและจะทําอยางไรจึงจะใหผลงานออกมาอยางมีคุณภาพ ขั้นนี้จําเปนทุกคร้ังสําหรับการรับการนิเทศท่ีจัดขึ้นใหมไมวาจะเร่ืองใดก็ตามและมีความจําเปนสําหรับงานนิเทศท่ีเปนไปอยางไมเปนผล หรือไดผลยังไมถึงขั้นท่ีพอใจซึ่งจําเปนจะตองทําการทบทวนใหความรูในการปฏิบัติงานท่ีถูกตองอีกคร้ังหนึ่ง ขั้นท่ี 3 การปฏิบัติงาน (D = Doing) การปฏิบัติงานประกอบดวย 3 ลักษณะ คือ 3.1 การปฏิบัติของผูรับการนิเทศ เปนขั้นท่ีผูรับการนิเทลงมือปฏิบัติงานตามความสามารถท่ีไดรับมาจากการดําเนินการในขั้นท่ี 2 3.2 การปฏิบัติงานของผูใหการนิเทศ ขั้นนี้ผูใหการนิเทศจะทําการนิเทศและควบคุมคุณภาพใหงานสําเร็จออกมาทันตามกําหนดเวลาและมีคุณภาพสูง

6

3.3 การปฏิบัติงานของผูสนับสนุนการนิเทศ ผูบริหารก็จะใหบริการสนับสนุนในเร่ืองวัสดุอุปกรณตลอดจนเคร่ืองใชตาง ๆ ท่ีจะชวยใหการปฏิบัติงานเปนไปอยางไดผล ขั้นท่ี 4 การเสริมขวัญและกําลังใจ (R = Reinforcing) ขั้นนี้เปนขั้นของการเสริมแรงของผูบริหารเพื่อใหผูรับการนิเทศมีความมั่นใจและบังเกิดความพึงพอใจในการปฏิบัติงาน ขั้นนี้อาจดําเนินการไปพรอม ๆ กัน ขณะท่ีผูรับการนิเทศกําลังปฏิบัติงานหรือการปฏิบัติงานไดเสร็จส้ินลงไปแลวก็ได ขั้นท่ี 5 ประเมินผลผลิต และกระบวนการดําเนินงาน (E = Evaluation) ผูนิเทศจะทําการประเมินผลงานและประเมินผลการดําเนินงานท่ีผานไปแลววาเปนอยางไรหลังจากการประเมินผลการนิเทศไดพบวา มีปญหาหรืออุปสรรคอยางหนึ่งอยางใดท่ีทําใหการดําเนินงานไมไดผลก็สมควรจะตองทําการปรับปรุงแกไขโดยใหความรูในส่ิงท่ีทํามาอีกคร้ังหนึ่ง ถาผลงานท่ีออกมาไมถึงขั้นท่ีพอใจหรือดําเนินการปรับปรุงวิธีการดําเนินการท้ังหมด เบน เอ็ม แฮรริส (Ben M. Harris : 1963) ไดกลาวถึงกระบวนการนิเทศท่ีเปนกระบวนการดวยรหัสตัวอักษร POLCA ซึ่งประกอบดวย 1. (P) มาจาก Planning Processes หมายถึง การวางแผนในการปฏิบัติงานโดยคิดวาจะทําอยางไร กําหนดจุดมุงหมายของงาน พัฒนาวีการดําเนินการ คาดคะเนผลท่ีจะไดรับจากงานหรือโครงการท่ีวางแผนดําเนินการไว 2. (O) มาจาก Organizing Processes หมายถึง การจัดโครงสรางของงานวาประกอบดวยองคประกอบยอย ๆ อะไรมีความสัมพันธตองานและสวนอยางไร มีการแบงงานบทบาทขององคประกอบท่ีเปนโครงสรางงาน แบงหนาท่ีปฏิบัติและพัฒนานโยบายตาง ๆ 3. (L) มาจาก Leading Processes หมายถึง บทบาทผูนํา โดยมีการวินิจฉัยส่ังการ กระตุนบุคลากรใหทํางาน การใหคําแนะนําชวยเหลือผูปฏิบัติ ใหกําลังใจแสดงและอธิบายเกี่ยวกับ 4. (C) มาจาก Controlling Processes หมายถึง การติดตาม ควบคุม กํากับงาน ดําเนินการมอบหมาย อํานวยการใหความสะดวกจนถึงการส่ังการ แกไข ลงโทษ กําหนดระเบียบในการปฏิบัติ 5. (A.) มาจาก Assessing Processes หมายถึง การตรวจสอบผลงานโดยการประเมินผล วิจัยผลของงาน จากท่ีกลาวมาขางตนสรุปไดวา กระบวนการนิเทศการศึกษาท้ังในระดับประถมศึกษาและระดับกอนประถมศึกษาจะตองดําเนินการตอเนื่องกันใน 5 ขั้นตอนคือ เร่ิมจากการศึกษาสภาพปญหา วางแผนและกําหนดทางเลือก สรางส่ือและเคร่ืองมือปฏิบัติการนิเทศ ประเมินผลและรายงานผลตามลําดับ

7

1.4 การนิเทศทางไกล 1.4.1 ความหมายของการนิเทศทางไกล การนิเทศทางไกล มีผูใหความหมายและแนวคิดของการนิเทศทางไกล ไวดังนี้ 1. เปนวิธีการนิเทศทางออม ไมตองพบกันตัวตอตัว ไมตองนั่งประจันหนา แตเปนการนิเทศโดยผานส่ือ เทคโนโลยี และใหนวัตกรรมในรูปแบบตาง ๆ 2. เปนวิธีการนิเทศจากหนวยงานภายนอก เขาสูหนวยงานภายในท่ีเขารับผิดชอบ 3. ส่ิงท่ีนิเทศ ตองเปนขอมูลท่ีเกี่ยวของกับความรู ขอมูลท่ัวไปและการปฏิบัติงาน เชน ขอมูลขาวสาร กฎ ระเบียบ ขอมูลเชิงวิชาการท้ังในแงวิธีการใหมและผลการวิจัย

เติม แยมเสมอ (2523) ไดกลาวถึง การนิเทศทางไกลวา การนิเทศทางไกลเปน วิธีการท่ีนักนิเทศกระทําการโดยผานส่ืออยางใดอยางหนึ่ง หรือหลายอยางท่ีเห็นวาเหมาะสม เปนการนิเทศท่ีเสริมการนิเทศภายใน สํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ (2537) ไดใหความหมายของการนิเทศทางไกลวา การนิเทศทางไกลหมายถึง การนิเทศการศึกษาท่ีผูนิเทศและผูรับการนิเทศไมมีปฏิสัมพันธกันโดยตรง ตองอาศัยส่ือตาง ๆ ในการถายทอดความรูและกระตุนใหผูรับการนิเทศนําไปปรับปรุงและพัฒนางานของตนเอง จากแนวคิดของนักการศึกษาดังกลาวสรุปความหมายของการนิเทศทางไกลไดวา การนิเทศทางไกลเปนวิธีการนิเทศท่ีผูนิเทศและผูรับการนิเทศไมสามารถพบกันแตสามารถชวยเหลือแกปญหาใหซึ่งกันและกันได โดยนิเทศผานส่ือเทคโนโลยีตาง ๆ 1.4.2 วัตถุประสงคของการนิเทศทางไกล การนิเทศทางไกลมีวัตถุประสงคในการดําเนินการ ดังนี้ 1. เพื่อสงเสริมและสนับสนุน ใหการนิเทศการศึกษาดําเนินการไดท่ัวถึง ตอเนื่อง และเปนไปอยางมีประสิทธิภาพย่ิงขึ้น 2. เพื่อเผยแพรความรูเกี่ยวกับการเรียนการสอน การนิเทศการศึกษา การบริหารงานวิชาการ นวัตกรรมและเทคโนโลยีทางการศึกษา 3. เพื่อกระตุนใหผูรับการนิเทศนําความรูไปปรับปรุง และพัฒนางานของตนเอง 1.4.3 หลักการของการนิเทศทางไกล การนิเทศทางไกลมีหลักการ ดังนี้ 1. การนิเทศทางไกลเปนการนิเทศโดยผานส่ือ 2. การนิเทศทางไกลเปนการส่ือสารทางเดียว โดยผูนิเทศจะไมไดขอมูลยอนกลับในทันที 3. การนิเทศทางไกลตองดําเนินการอยางตอเนื่องและสม่ําเสมอ 4. ส่ือท่ีใชในการนิเทศตองสงถึงบุคคลเปาหมายอยางครบครันเหมาะกับสภาพปญหาและความตองการและสอดคลองกับทองถิ่น

8

1.4.4 กระบวนการนิเทศทางไกล การนิเทศทางไกลเปนการนิเทศการศึกษาอยางหนึ่งท่ีประยุกตใชกระบวนการการนิเทศการศึกษาของสํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ เปนแนวทางในการดําเนินการซึ่งประกอบดวย 5 ขั้นตอน ดังนี้ 1. การศึกษาสภาพปจจุบัน ปญหาและความตองการ 2. การวางแผน 3. การสรางส่ือ เคร่ืองมือ และพัฒนาวิธีการ 4. การปฏิบัติการนิเทศ โดยใชส่ือแทนผูนิเทศ 5. การประเมินผลและรายงานผล

แผนภูมิภาพแสดงกระบวนการนิเทศทางไกล 1.4.5 ส่ือในการนิเทศทางไกล การนิเทศทางไกล เปนการส่ือสารทางเดียว (One - Way Communication) ซึ่งเขียนเปนภาพประกอบไดดังนี้

1 การศึกษาสภาพ ปจจุบัน ปญหา

และความตองการ

2 การวางแผน

๓ การสรางสื่อ เครื่องมือและ พัฒนาวิธีการ

๕ การประเมินผล และรายงานผล

๔

การปฏิบัติการ นิเทศโดยใชสื่อ แทนผูนิเทศ

9

แผนภาพกระบวนการนิเทศทางไกล

รายละเอียดของส่ือในการนิเทศทางไกล มีดังตอไปนี้ 1. ส่ือหลัก เมื่อพิจารณาถึงความเปนไปได ประสิทธิภาพและความเหมาะสมในการใชส่ือสําหรับการนิเทศทางไกลแลว ส่ือส่ิงพิมพจะเปนส่ือหลักท่ีสามารถนํามาใชไดอยางมีประสิทธิภาพท้ังนี้ เพราะการออกแบบสาระในการนิเทศผานส่ือส่ิงพิมพนั้นกระทําไดไมยากและยังเชื่อมั่นไดคอนขางสูงกวาสงถึงผูรับการนิเทศโดยผานสายงานปกติและสม่ําเสมอของการเผยแพร 2. ส่ือเสริม นอกจากส่ือส่ิงพิมพท่ีสามารถใชเปนส่ือหลักในการนิเทศเนื้อหาสาระท่ีตองการนิเทศ โดยส่ือแตละชนิดจะสงเสริมสนับสนุนซึ่งกันและกันโดยยึดถือหลักวา ส่ือแตละชนิด “มีดี” เปนอยาง ๆ ไป เชน การนําเสนอเนื้อหาสาระเปนขอความและภาพการตูนในส่ือส่ิงพิมพโดยใชรวมกับการฟงวิทยุกระจายเสียงหรือแถบบันทึกเสียง จากท่ีกลาวมาขางตนสรุปไดวา การนิเทศทางไกลเปนการปฏิบัติการนิเทศท่ีผูนิเทศมีขอจํากัด คือ ไมสามารถไปนิเทศทางตรงไดจึงปฏิบัติการนิเทศทางไกลโดยใชส่ือแทนผูนิเทศ ซึ่งการนิเทศแบบนี้จะตองกระทําอยางผสมผสานใหเกิดความเติมเต็มซึ่งกันและกัน ท้ังนี้โดยมุงหวังสงเสริมการนิเทศภายในโรงเรียนใหเกิดประสิทธิภาพสูงสุด

1.5 การนิเทศภายในโรงเรียน 1.5.1 ความหมายของการนิเทศภายในโรงเรียน สํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ (25 34) ไดใหความหมายของการนิเทศภายในโรงเรียน หมายถึง ความพยายามทุกชนิดของผูท่ีอยูในโรงเรียนในการท่ีจะปรับปรุง สรางเสริม ประสิทธิภาพการเรียนการสอนภายในโรงเรียนใหดีขึ้นซึ่งเปนการพัฒนาครูผูสอนใหปฏิบัติหนาท่ีในการจัดประสบการณการเรียนการสอนวิทยาศาสตรอยาง มีประสิทธิภาพและเกิดสัมฤทธ์ิผล

ผูนิเทศ

สื่อ

ผูรับการนิเทศ การเปลี่ยนแปลง

พฤติกรรม

สื่อหลัก สื่อเสริม สื่อประสม

ผูรับสารสงขอมูลยอนกลับ

1๐

อาคม จันทสุนทร (2527) กลาววา การนิเทศการศึกษาไมวาจะเ ปนการนิเทศโดยศึกษานิเทศกและผูบริหารการศึกษาหรือนิเทศโดยบุคลากรในโรงเรียน ในระบบการนิเทศภายในยอมมีความหมายเหมือนกัน คือหมายถึงการจัดกิจกรรมท่ีทําใหเกิดประสิทธิภาพในการเรียนการสอน หรือทําใหเกิดการเพิ่มพลังในการปฏิบัติงานของครูรวมท้ังใหครูเกิดความกาวหนาในวิชาชีพและกอใหเกิดผลในขั้นสุดทายคือ การศึกษาของเด็กกาวหนาอยางมีประสิทธิภาพ สิปปนนท เกตุทัต (2518) กลาวไววา การนิเทศการศึก ษาภายในโรงเรียนเปนการนิเทศการ ศึกษาโดยอาศัยบุคลากรภายในโรงเรียนตนเองเปนผูนิเทศ ไดแก ครูใหญ ผูชวยครูใหญหรือหัวหนาหมวดวิชา รวมท้ังครูท่ีมีความรู ความสามารถและความชํานาญตลอดจนมีประสบการณในการสอนเฉพาะสาขาวิชา บุคลากรเหลานี้จะตองสามารถทําการนิเทศครูในโรงเรียนในรูปของการเปนพี่เล้ียง การปรึกษางานในหมูคณะ การใหความรูเพิ่มเติม โดยถือหลักการผนึกกําลังกันปฏิบัติงานใหสําเร็จดวยดีได สํานักงานการประถมศึกษาจังหวัดสิงหบุรี (2538) กลาววา การนิเทศภายในโรงเรียน หมายถึง การปฏิบัติงานรวมกันระหวางผูบริหารโรงเรียนกับคณะครูและบุคลากรภายในโรงเรียนในอันท่ีจะแกไขปรับปรุงและพัฒนาการทํางานของครูใหมีประสิทธิภาพย่ิงขึ้นและสงผลตอการพัฒนาคุณภาพของนักเรียน ความจําเปนในการนิเทศภายในโรงเรียน วิจิตร วรุตบางกูร และคณะ (2524) กลาววา 1. สภาพสังคมเปล่ียนแปลงไปทุกขณะ การศึกษาจําเปนตองเปล่ียนแปลงใหสอดคลองกับความเปล่ียนแปลงของสังคมดวย ศึกษานิเทศกจึงตองเปนตัวแทนการเปล่ียนแปล ทําใหเกิดการเปล่ียนแปลงขึ้นในองคการท่ีเกี่ยวของกับการศึกษา 2. ความรูในสาขาตาง ๆ เพิ่มขึ้นโดยไมหยุดย้ัง แมแนวคิดในเร่ืองการเรียนการสอนท่ีเกิดขึ้นมาใหมอยูตลอดเวลา จําเปนท่ีครูจะตองติดตามศึกษาใหใหมีความรูทันสมัยอยูเสมอ แตเนื่องจากภาระหนาท่ีในงานสอนมีอยูมากศึกษานิเทศกจึงเปนฝายตองรับผิดชอบชวยเหลือในเร่ืองนี้ วินัย เกษมเศรษฐ (2521) กลาวไวเชนกันวา ความจําเปนในการจัดการนิเทศการศึกษานั้นเกิดจากการเปล่ียนแปลงของสังคม เมื่อสังคมเปล่ียนแปลงไปการศึกษาจึงตองเปล่ียนไปใหสอดคลองดวย บริก และจัสตแมน (Briggs & Jusman, 1974) ไดใหหลักแหงการนิเทศการศึกษาไว 14 ขอ คือ 1. การนิเทศการศึกษาจะตองเปนการเสริมสรางและเปนการสรางสรรค 2. การนิเทศการศึกษาตองเปนประชาธิปไตย 3. การนิเทศการศึกษาจะตองเกี่ยวของอยูกับการรวบรวมแหลงวิทยาการเขาเปนกลุมมากกวาท่ีจะแบงแยกผูนิเทศออกเปนรายบุคคล

11

4. การนิเทศการศึกษา ควรตั้งอยูบนรากฐานของการพัฒนาวิชาชีพมากกวาท่ีจะเนนความสัมพันธระหวางบุคคล 5. จุดมุงหมายสูงสุดของการนิเทศการศึกษาก็คือ การหาทางชวยใหเด็กไดบรรลุตามความมุงหมายของการศึกษา 6. การนิเทศการศึก ษา จะตองหาทางสงเสริมความเจริญงอกงามและพัฒนาการของครูโดยเฉพาะในเร่ืองความถนัดของแตละบุคคล 7. การนิเทศการศึกษาจะตองเกี่ยวของกับการสงเสริมความรูสึกอบอุนใหแกครูและมนุษยสัมพันธอันดีในหมูครู 8. การนิเทศการศึกษาควรจะเร่ิมตนจากสภาพการณปจจุบันท่ีกําลังเผชิญอยู 9. การนิเทศการศึกษาควรเปนการสงเสริมความกาวหนาและความพยายามของครูใหสูงขึ้น 10. การนิเทศการศึกษาควรเปนการปรับปรุงและสงเสริมสมรรถวิสัยและทัศนคติ ขอคิดเห็นของครูใหถูกตอง 11. การนิเทศการศึกษาควรเปนไปอยางงาย ๆ 12. การนิเทศการศึกษาควรใชเคร่ืองมือและกลวิธีท่ีงาย 13. การนิเทศการศึกษาควรตั้งอยูบนหลักการและเหตุผล 14. การนิเทศการศึกษาควรมีจุดมุงหมายท่ีแนนอนและสามารถประเมินผลไดดวยตนเอง 1.5.2 หลักการนิเทศภายในโรงเรียน สํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ (2539) ไดกําหนดหลักการนิเทศภายในโรงเรียนไวดังนี้ 1. การนิเทศภายในโรงเรียนเปนการพัฒนาคุณภาพและประสิทธิภาพของการเรียนการสอนซึ่งเปนการปฏิบัติรวมกันระหวางผูบริหารโรงเรียนและครูผูสอน 2. ผูบริหารโรงเรียน ผูชวยผูบริหารโรงเรียน ครูวิชาการ ครูผูสอนมีความสําคัญตอการเรียนการสอน ตองรวมมือ รวมพลัง และใชทรัพยากรท่ีมีอยูอยางเปนระบบเพื่อตนเองอยางมีเกียรติภูมิ 3. ตองใชสภาพผูนํา คือ ความสามารถในหลายดานเพื่อประสานความคิด จิตใจ เรงเราใหเห็นทิศทางรวมกันในการทํางานดวยความเต็มใจ จริงใจ และสุขใจในการทํางาน 4. ทํางานแบบประชาธิปไตย คือ รวมกันรับผิดชอบตั้งแตตนจนถึงสุดทายของผลงาน ทุกคนรวมกันแสวงหาวิธีการทํางานท่ีถูกตองมีเปาหมายชัดเจน ทํางานแบบมิตรไมตรี ใหทุกคนคิดวาตนเปนสวนหนึ่งของหนวยงาน 5. เลือกวิธีการนิเทศท่ีเหมาะสมกับสภาพปจจุบัน ปญหา และสถานการณของโรงเรียนซึ่งจะชวยใหการนิเทศภายในโรงเรียนประสบผลสําเร็จ

12

6. ผูบริหารตองเขาใจถึงกระบวนการการนิเทศ มีเทคนิคการนิเทศและทุกคนมีความพรอมท่ีจะทํางานดานวิชาการอยางจริงจัง ตอเนื่องและสัมพันธกัน 1.5.3 ขอบขายของการนิเทศภายในโรงเรียน สํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ (2539) ไดกําหนดขอบขายของการนิเทศภายในโรงเรียนระดับกอนประถมศึกษา ไวดังนี้ 1. บุคลากรผูนิเทศและผูรับการนิเทศ 1.1 บุคลากรผูนิเทศ ไดแก ผูบริหารโรงเรียน ผูชวยบริหารและครูวิชาการ 1.2 ผูรับการนิเทศ ไดแก ครูผูสอน ซึ่งบุคลากรท้ัง 2 ฝายจะตองใหความรวมมือกันในการท่ีจะปรับปรุงคุณภาพการเรียนการสอนภายในโรงเรียน 2. งานที่จะนิเทศภายในการสอนสิ่งแวดลอมศึกษา ผูบริหารโรงเรียนจะตองนิเทศ ติดตาม กํากับ และประเมินผล เชนเดียวกับการศึกษาในระดับอื่น ๆ โดยมุงเนนการพัฒนางานของโรงเรียน งานท่ีจะนิเทศแบงออกเปน 2 งาน ดังนี้ 2.1 งานนิเทศท่ัวไป ไดแก ก. งานวิชาการ ข. งานกิจการและงานโครงการ ค. งานบุคลากร ง. งานอาคารสถานท่ี จ. งานธุรการ งานพัสดุ ฉ. งานความสัมพันธกับชุมชน ช. งานติดตามผล ประเมินผล แผนงาน โครงการ งานตาง ๆ ของหองเรียน 2.2 งานนิเทศการเรียนการสอน ก. การชวยเหลือครูในการพัฒนาการเรียนการสอนส่ิงแวดลอม ข. การเสริมความรู ความเขาใจเกี่ยวกับหลักสูตรและเสริมความสามารถในการใชหลักสูตร ค. การชวยเหลือ สงเสริมการพัฒนาตนเองของครูและความกาวหนาในวิชาชีพครู ง. การสนับสนุน อํานวยความสะดวกและบริการครูผูสอนในการใชอุปกรณส่ือการเรียนการสอน นวัตกรรมและเทคโนโลยีอยางเหมาะสม การทดลอง การวิจัยเพื่อปรับปรุงการสอนและวิธีการสอนใหม ๆ ท่ีตอบสนองจุดมุงหมายของหลักสูตร จ. การเสริมสรางบรรยากาศในการทํางานรวมกัน และการบํารุงขวัญและกําลังใจของครู

13

ฉ. การประเมินผลแผนงานโครงการนิเทศการศึกษาจะเปนงานท่ีชวยพัฒนาการศึกษาของระดับกอนประถมศึกษา 1.5.4 กระบวนการนิเทศภายในโรงเรียน กระบวนการนิเทศภายในโรงเรียน ในการศึกษาคร้ังนี้ไดดําเนินการเชนเดียวกับกระบวนการนิเทศภายในโรงเรียนของสํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ (2534) ซึ่งไดกําหนดเปน 4 ขั้นตอน ดังนี้ ขั้นท่ี 1 การศึกษาสภาพปจจุบัน ปญหาและความตองการ ขั้นท่ี 2 การวางแผน ขั้นท่ี 3 การปฏิบัติการนิเทศ ขั้นท่ี 4 การประเมินผลและรายงานผล

แผนภูมิภาพแสดงกระบวนการนิเทศภายในโรงเรียน

1.5.5 กิจกรรมการนิเทศภายในโรงเรียน กิจกรรมการนิเทศภายในโรงเรียนมีมากมายหลายกิจกรรม โรงเรียนจะนําวิธีการใดมาใชก็ควรคํานึงถึงความเหมาะสมกับสภาพและปญหาของโรงเรียนแตละโรงเรียน เชน 1. การเย่ียมนิเทศชั้นเรียน 2. การประชุมปรึกษา 3. การพบปะสนทนา 4. การประชุมเชิงปฏิบัติการ 5. การสังเกตการสอน 6. การแจกเอกสาร 7. การสาธิตการสอน 8. การอบรมสัมมนา 9. การศึกษานอกสถานท่ีหรือการศึกษาดูงาน ฯลฯ นอกจากนี้ สํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ (2534) ไดวิเคราะหกิจกรรมการนิเทศภายในโรงเรียน จํานวน 16 กิจกรรม เพื่อใหโรงเรียนไดเลือกใชสําหรับการเลือกใชกิจกรรมนั้นจะตองพิจารณาใหเหมาะสมกับขนาดของกลุมผูรับการนิเทศและสอดคลองกับจุดประสงคของการนิเทศ เพื่อใหการดําเนินงานบรรลุตามเปาหมายท่ีกําหนด

การศึกษา สภาพ ปจจุบัน ปญหา

และความตองการ การวางแผน

การปฏิบัติ การนิเทศ

การประเมินผล และรายงานผล

ขอมูลยอนกลับ

14

ตารางแสดงการวิเคราะหกิจกรรมการนิเทศภายในโรงเรียน

ที่ กิจกรรมการนิเทศ ขนาด

จุดประสงคในการนิเทศ ภายในโรงเรียน ของกลุม

1 การประชุมกอนเปดภาคเรียน

กลุมเล็ก, กลุมใหญ

- เปนการนิเทศเชิงปองกัน, ผูรับการนิเทศปฏิบัติงานไดตามแผนท่ีกําหนด

2 การปฐมนิเทศครูใหม รายบุคคล, กลุมเล็ก

- เปนการนิเทศเชิงปองกัน, ผูเขารับการนิเทศไดรับความรูความเขาใจและแนวทางในการปฏิบัติงาน

3 การใหคําปรึกษา แนะนํา รายบุคคล - เปนการนิเทศเชิงเนนวัตถุประสงค, ผูรับการนิเทศไดรับความรู ความเขาใจและ เจตคติท่ีดีในการปฏิบัติงาน

4 การอบรม กลุมเล็ก, กลุมใหญ

- เปนการนิเทศเชิงพัฒนา, ผูรับการนิเทศไดรับความรูความเขาใจและเจตคติท่ีดีในการปฏิบัติงาน

5 การประชุมเชิงปฏิบัติการ กลุมเล็ก - เปนการนิเทศเชิงพัฒนา, ผูรับการนิเทศไดรับความรูความเขาใจและทักษะในการปฏิบัติงาน

6 การสัมมนา กลุมเล็ก - เปนการนิเทศเชิงพัฒนา, ผูรับการนิเทศไดรับความรูความเขาใจและแลกเปล่ียนความรูซึ่งกันและกัน

7 การระดมความคิด กลุมเล็ก - เปนการนิเทศเชิงพัฒนา, ผูรับการนิเทศไดรับความรูความเขาใจและแลกเปล่ียนความรูซึ่งกันและกัน

8 การสาธิตการสอน กลุมเล็ก กลุมใหญ

- เปนการนิเทศเชิงพัฒนา, ผูรับการนิเทศไดรับความรูความเขาใจและประสบการณสอนมากขึ้น

9 การใหศึกษาเอกสารทางวิชาการ (การศึกษาเอกสารทางวิชาการ)

รายบุคคล, กลุมเล็ก

- เปนการนิเทศเชิงพัฒนา, ผูรับการนิเทศไดรับความรูความเขาใจในการปฏิบัติงาน

15

ที่ กิจกรรมการนิเทศ ภายในโรงเรียน

ขนาด ของกลุม

จุดประสงคในการนิเทศ

10 การสนทนาทางวิชาการ กลุมเล็ก - เปนการนิเทศเชิงพัฒนา, ผูรับการนิเทศไดรับความรูความเขาใจและแลกเปล่ียนความรูซึ่งกันและกัน

11 การเย่ียมนิเทศชั้นเรียน รายบุคคล - เปนการนิเทศเชิงเนนวัตถุประสงค, ผูรับการนิเทศไดรับความรูและเจตคติท่ีดีในการทํางานจากผูนิเทศ

12 การศึกษาดูงาน กลุมเล็ก, กลุมใหญ

- เปนการนิเทศเชิงพัฒนา, ผูรับการนิเทศไดรับความรูและประสบการณใหม ๆ จากการศึกษาดูงาน

13 การสังเกตการสอน รายบุคคล - เปนการนิเทศเชิงแกไข, ผูรับการนิเทศจะมีทักษะและเจตคติท่ีดีในการสอน

14 การวิจัยเชิงปฏิบัติการ รายบุคคล - เปนการนิเทศเชิงเนนวัตถุประสงค, ผูรับการนิเทศไดรับความรูและประสบการณตรงในการแกไขปญหาการเรียนการสอน

15 การเขียนเอกสาร/บทความทางวิชาการ

รายบุคคล - เปนการนิเทศเชิงพัฒนา, ผูรับการนิเทศไดรับความรูความเขาใจและพัฒนางานท่ีรับผิดชอบ

16 การจัดนิทรรศการ กลุมใหญ - เปนการนิเทศเชิงพัฒนา, ผูรับการนิเทศไดรับความรูความเขาใจและประสบการณใหม ๆ

มารค สตูปส และคิง-สตูปส (Mark, Stoops and King-Stoop, 1971) ไดแบงกิจกรรมนิเทศท่ีเหมาะสมกับงานนิเทศโรงเรียนออกเปนกลุมใหญ ๆ 2 กลุม คือ 1. กิจกรรมสําหรับกลุม (Group Devices) ก. กิจกรรมปฏิบัติ (Doing Techniques) 1. การประชุมปฏิบัติ (Workshops) 2. คณะกรรมการ (Commities) ข. กิจกรรมสนทนา (Verbal Techniques) 1. การประชุมคณะครู (Staff Meeting) 2. การแนะแนวเปนกลุม (Group Counseling) 3. การศึกษาระยะส้ัน (Course Work) 4. การศึกษาจากเอกสาร (Documentary Aids)

16

5. การอาน (Directed Reading) ค. กิจกรรมการสังเกต (Observation Techniques) 1. การสังเกตการสอนโดยตรง (Directed Observation) 2. ทัศนศึกษา (Field Trip) 3. ทองเท่ียวสัมมนา (Travel) 4. โสตทัศนูปกรณ (Audio-Visual Aids) 2. กิจกรรมสําหรับรายบุคคล (Individual Devices) ก. กิจกรรมการปฏิบัติ (Active-Techniques) 1. รวมงานกิจกรรมการสอน (Participation in Teaching-Activities) 2. การแกปญหาเปนรายบุคคล (Individual problem-Solving) ข. กิจกรรมการสนทนา (Verbal Techniques) 1. การปรึกษาเปนรายบุคคล (Individual Conference) 2. แนะนําเปนรายบุคคล (Adjustment Conunseling) ค. กิจกรรมการสังเกต (Observational Techniques) 1. การสังเกตโดยตรง (Directed Observation) 2. การสังเกตชั้นเรียน (Inter-Visitation) แฮรรีส (Harris. 1975) ไดกําหนดกิจกรรมการนิเทศภายในโรงเรียนไวหลายกิจกรรม 1. การบรรยาย (Lecturing) เปนกิจกรรมท่ีงาย ใชทักษะการพูดและฟงเทานั้น ไมเหมาะกับการเปล่ียนแปลงเจตคติ มักจะใชเพียงเปนสวนหนึ่งของการบรรยาย 2. การบรรยายท่ีมีส่ือประกอบ (Visualized Lecturing) เปนการบรรยายท่ีใชทัศนูปกรณชวย เชน สไลด แผนโปรงใส เปนตน 3. การเสนอขอมูลเปนคณะ (Panel Presenting) เปนการบรรยายเปนคณะตอเนื่องกันมีจุดเนนท่ีการเสนอขอมูลแนวคิดหรือแลกเปล่ียนความคิดเห็นซึ่งกันและกัน 4. การดูภาพยนต รหรือโทรทัศน (Viewing Film of Television) 5. การฟงจากเทปวิทยุ หรือเคร่ืองเลนจานเสียง (Listening to tape Radio Record Player) ใชในการถายทอดแนวความคิดหรือการฝกทักษะการพูดหรอบันทึกเหตุการณเพื่อการวิเคราะห 6. การจัดนิทรรศการวัสดุและเคร่ืองมือ (Exhibiting Materials and Equipments) กิจกรรมท่ีเสริมกิจกรรมอื่น เชน การอบรมการพัฒนาวัสดุ 7. การสังเกตในหองเรียน (Observing on Classroom) เปนการสังเกตการทํางานในสถานการณจริงของบุคลากรเพื่อการพัฒนา 8. การสาธิต (Demonstrating) เปนกิจกรรมท่ีดําเนินการคลายสถานการณจริง ๆ ใหผูอื่นสังเกต

17

9. การสัมภาษณท่ีมีโครงสราง (Stuctured Interviewing) เปนกิจกรรมท่ีดําเนินการโดยการควบคุมของผูสัมภาษณเพื่อใหไดขอมูลตามตองการ 10. การสัมภาษณเฉพาะเร่ือง (Focused Interviewing) เปนกิจกรรมสัมภาษณแบบกึ่งโครงสรางสัมภาษณเฉพาะเร่ืองท่ีผูตอบมีความสามารถจะตอบไดถาดําเนินการอยางมีระบบจะทําใหวิเคราะหสถานการณไดดี 11. การสัมภาษณทางออม (Non-directive Interviewing) เปนการสนทนา ไมมีลําดับ ขั้นตอน เพื่อรับรูแนวความคิดของผูใหการสัมภาษณเร่ืองใดเร่ืองหนึ่งเกี่ยวกับขอมูลในอดีต ปจจุบัน หรืออนาคต 12. การอภิปราย (Discussing) เปนกิจกรรมสําหรับกลุมขนาดเล็กเพื่อการแกปญหาท่ีสลับซับซอนและนําไปใชรวมกับกิจกรรมอื่น ๆ ได 13. การอาน (Reading) เปนกิจกรรมนิเทศท่ีใชกันท่ัวไป จะมีคามากขึ้นถาดําเนินการอยางเปนระบบ 14. การวิเคราะหและการคิดคํานวณ (Analysing and Calculation) เปนกิจกรรมสําหรับการติดตามและการประเมินผลการวิจัยเชิงปฏิบัติ (Action Research) และการควบคุมประสิทธิภาพการสอน สําหรับกิจกรรมการนิเทศภายในโรงเรียน ในการศึกษาคร้ังนี้ไดเลือกกิจกรรมการนิเทศ 3 รูปแบบ ผสมผสานกันนั่นก็คือ การศึกษาเอกสารทางวิชาการ การสนทนาทางวิชาการ และการสังเกตการสอน 1.6 การจัดระบบและการพัฒนาระบบการนิเทศภายในโรงเรียน 1.6.1 ความหมายของระบบ นักวิชาการหลายทานไดใหความหมายของระบบ (System) ไวดังนี ้ ธีระชัย ปูรณโชติ (2531) ไดใหความหมายของระบบไววา เปนองคประกอบผสมผสานท่ีไดรับการออกแบบอยางตั้งใจ ซึ่งแตละองคประกอบมีความสัมพันธซึ่งกันและกัน และความสัมพันธนี้ทําใหเกิดสัมฤทธ์ิผลในจุดมุงหมายท่ีจัดตั้งไว ลัดดา ศุขปรีดี (25 22) ไดใหความหมายของระบบไววา หมายถึง การปฏิบัติงานท่ีสัมพันธกันของสวนประกอบตาง ๆ ภายในโครงสรางของแนวคิด หรือส่ิงประกอบขึ้นเปนระบบ เพื่อใหดําเนินงานไปสูเปาหมายไดอยางมีประสิทธิภาพ รังสรรค เหลือสนุก (2534) ไดใหความหมายของระบบไววา ระบบไมวาจะพูดในลักษณะใดก็ตามจะหมายถึงส่ิงตาง ๆ ท่ีอยูรวมกัน และทําหนาท่ีของตนเองอยางมีระเบียบเพื่อใหบรรลุจุดหมายปลายทางท่ีกําหนดไว จากความหมายดังกลาว สรุปไดวา ระบบหมายถึง องคประกอบท่ีอยูรวมกัน มีความสัมพันธซึ่งกันและกัน และทําหนาท่ีของตนเองอยางมีระเบียบเพื่อบรรลุเปาหมายอยางมีประสิทธิภาพ

18

1.6.2 การจัดระบบและองคประกอบของระบบ ชัยยงค พรหมวงศ (2539) ไดกลาวถึงวิธการจัดระบบไววา การจัดระบบ (System Approach) ประกอบดวย องคประกอบท่ีสําคัญ 3 ประการ คือ 1. ขั้นสํารวจขอมูลท่ีใสเขาไป (Input) 2. ขั้นดําเนินการ (Process) 3. ขั้นผลลัพธ (Output)

แผนภูมิภาพแสดงการจัดระบบ

ลัดดา ศุขปรีดี (2522) ไดกลาววา โครงสรางของระบบตามลักษณะพื้นฐาน ประกอบดวยสวนสําคัญ 3 สวน คือ 1. วัตถุดิบ หมายถึง จุดมุงหมายและทรัพยากรท่ีใช 2. กระบวนการ หมายถึง การนําทรัพยากรหรือวัตถุดิบมาจัดสรรใหเปนกระบวนการท่ีเหมาะสม 3. ผลท่ีไดรับ หลังจากวัตถุดิบท่ีปอนเขาไปผานกระบวนการแลวก็ไดผลออกมา มาฆะ ทิพยคีรี (2547) มีความคิดเห็นวา ถาตองการใหมีการทํางานของระบบเปนไปอยางมีประสิทธิภาพแลว การทํางานควรจะเปนระบบท่ีสมบูรณ ซึ่งประกอบดวยสวนสําคัญ 5 สวน คือ 1. ตัวปอน (Input) ไดแก สวนตาง ๆ ท่ีเปนองคประกอบของระบบ 2. กระบวนการดําเนินงาน (Process) ไดแก การปฏิสัมพันธขององคประกอบเพื่อทําใหเกิดการเปล่ียนแปลง 3. การควบคุม (Control) ไดแก การควบคุมและตรวจสอบเพื่อใหการดําเนินการเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ 4. ผลผลิต (Output) ไดแก ผลลัพธ หรือจุดมุงหมายปลายทางของการดําเนินงาน

ขอมูล (Input)

การดําเนินการ

(Process) ผลลัพธ

(Output)

ผลยอนกลับ (Feedback)

19

5. ขอมูลยอนกลับ (Feedback) ไดแก ขอเสนอแนะตาง ๆ เพื่อจะไดปรับปรุงแกไขใหการทํางานเปนไปอยางมีประสิทธิภาพย่ิงขึ้น 1.6.3 การพัฒนาระบบการนิเทศภายในโรงเรียนในการจัดการเรียนการสอน การพัฒนาระบบการนิเทศภายในโรงเรียน ไดยึดกรอบแนวคิดของการสรางระบบท่ีสมบูรณ ดังนั้นการทํางานจึงมีองคประกอบสําคัญ 5 สวน ดังนี้ 1. ตัวปอน ไดแก ผูบริหารโรงเรียน ครูและเอการการนิเทศทางไกล 2. กระบวนการดําเนินงานไดแก กระบวนการจัดกิจกรรม การนิเทศภายในโรงเรียน โดยใชกิจกรรมการนิเทศแบบผสมผสาน ดังนี้ 2.1 ศึกษาเอกสารทางวิชาการ โดยผูบริหารโรงเรียนและครูผูสอนวิทยาศาสตรศึกษาเอกสารนิเทศ จํานวน 8 ชุดกิจกรรม - ความรูพื้นฐานเกี่ยวกับกิจกรรมโครงงานวิทยาศาสตร - การกําหนดขั้นตอนกิจกรรมโครงงานวิทยาศาสตร - การวัดและประเมินผลกิจกรรมโครงงานวิทยาศาสตร - การกําหนดบทบาทครูท่ีปรึกษากิจกรรมโครงงานวิทยาศาสตร - การจัดนิทรรศการแสดงผลงานกิจกรรมโครงงานวิทยาศาสตร - การเขียนแผนการสอนการจัดกิจกรรมโครงงานวิทยาศาสตร - การจัดรูปแบบการเขียนรายงานกิจกรรมโครงงานวิทยาศาสตร 2.2 การสนทนาทางวิชาการ เปนกิจกรรมท่ีผูบริหารโรงเรียนและครูจะสนทนารวมกัน วางแผนรวมกัน หลังจากการศึกษาเอกสารทางวิชาการ 2.3 สังเกตการสอน เปนกิจกรรมท่ีผูบริหารโรงเรียนและครูจะดําเนินการรวมกัน โดยครูจะปฏิบัติการสอนตามแผนท่ีวางไว สวนผูบริหารโรงเรียนจะทําการสังเกตการสอนของครูซึ่งกระบวนการสังเกตการสอนจะใชเทคนิควิธีการนิเทศแบบคลินิกรวมดวย 3. การควบคุม ไดแก การประเมินตนเอง การสังเกตการสอน 4. ผลผลิต ไดแก คุณภาพของครู ผูบริหารโรงเรียนและนักเรียนระดับมัธยมศึกษาปท่ี 1 5. ขอมูลยอนกลับ ไดแก ขอมูลเสนอแนะและปญหาอุปสรรคตาง ๆ จากการดําเนินงานเพื่อจะไดนํามาปรับปรุงแกไขใหการนิเทศภายในโรงเรียนมีประสิทธิภาพย่ิงขึ้น จากองคประกอบท้ังหมดดังกลาวนี้ เราจะเขียนเปนภาพประกอบแสดงระบบท่ีมีความสมบูรณท่ีสุด ไดดังนี้

20

แผนภูมิแสดงองคประกอบของระบบที่สมบูรณ

แผนภูมิภาพแสดงองคประกอบของการพัฒนาระบบนิเทศภายในโรงเรียน

การควบคุม

กระบวนการ ดําเนินงาน ผลผลิต ตัวปอน

ขอมูลยอนกลับ

การควบคุม - การประเมินตนเอง - การสังเกตการสอน

กระบวนการ 1. ศึกษาเอกสารนิเทศ ทางไกล 2. สนทนาทางวิชาการ 3. สังเกตการสอน

ตัวปอน - ผูบริหารโรงเรียน - ครู - เอกสารนิเทศทางไกล

ผลผลิต คุณภาพของ

- ครู - ผูบริหารโรงเรียน - นักเรียน

ขอมูลยอนกลับ ขอเสนอแนะ

ปญหา อุปสรรค เพ่ือปรับปรุง แกไข

21

สะเต็มศึกษา (STEM Education)

1. ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับสะเต็มศึกษา

ในชวงหลายปท่ีผานมา พบวา อัตรากําลังคนของบุคลากรดานวิทยาศาสตร คณิตศาสตร เทคโนโลยี และวิศวกรรมศาสตรในชวงศตวรรษท่ี 20 มีแนวโนมลดลง และนักเรียนท่ีจ บการศึกษาระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย มีความสนใจในการศึกษาตอดานวิทยาศาสตร คณิตศาสตรลดลง อีกท้ังผลการเรียนรูดานวิทยาศาสตร และคณิตศาสตรของนักเรียนมีแนมโนมลดลง ปรากฏการณดังกลาวขางตน สะทอนใหเห็นถึงปญหาในการจัดการเรียนรูวิทยาศาสตรและคณิตศาสตรในโรงเรียนซึ่งอาจทําใหนักเรียนขาดแรงบันดาลใจในการเรียนรูวิทยาศาสตรและคณิตศาสตร อีกท้ังขาดการเชื่อมโยงระหวางความรูดังกลาวกับชีวิตประจําวันรวมถึงการประกอบอาชีพในอนาคต เพื่อสรางแรงบันดาลใจและชวยใหนักเรียนไดเรียนรูวิทยาศาสตรอยางมีความหมาย ท้ังเปนการพัฒนาทักษะในศตวรรษท่ี 21 อันเปนทักษะท่ีจําเปนในการดํารงชีวิตและการพัฒนานวัตกรรมเพื่อสรางอาชีพใหแกเยาวชน และเตรียมพรอมกําลังคนท่ีมีคุณภาพเขาสูระบบเศรษฐ กิจ สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี (สสวท .) จึงเสนอ แนวทางการจัดการเรียนรูสะเต็มศึกษา (Science Technology Engineering and Mathematics Education: STEM Education) ท่ีเปดโอกาสใหนักเรียนไดเรียนรู และประยุกตความรูวิทยาศาสตร เทคโนโลยี วิศวกรรมศาสตร และคณิตศาสตรในสถานการณท่ีใกลเคียงกับสถานการณท่ีพบในชีวิตประจําวันและการประกอบอาชีพ นอกจากนี้ ในระหวางการเรียนรูดังกลาว ผูเรียนยังไดพัฒนาทักษะการคิดอยางมีวิจารณญา ณ (critical thinking) ทักษะการทํางานเปนทีม (collaboration skill) ทักษะการส่ือสาร (communication skill) และความคิดสรางสรรค (creativity)

22

แผนภาพกรอบแนวคิดการเรียนรูในศตวรรษที่ 21

1.1 ความหมายของสะเต็มศึกษา สะเต็มศึกษา เปนแนวทางการจัดการศึกษาใหผูเรียนเกิดการเรียนรูและสามารถบูรณาการ

ความรูทางวิทยาศาสตร เทคโนโลยี กระบวนการทางวิศวกรรม และคณิตศาสตร ไปใชใน การเชื่อมโยงและแกปญหา ในชีวิตจริงรวมท้ังการพัฒนากระบวนการหรือผลผลิตใหมควบคูไปกับการพัฒนาทักษะแหงศตวรรษท่ี 21

การจัดการเรียนรูแบบสะเต็มศึกษาเปนการเรียนรูผานกิจกรรมหรือโครงงานท่ีบูรณาการการเรียนรูวิทยาศาสตร คณิตศาสตร เทคโนโลยี ผนวกกับกระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรม โดยผูเรียนจะไดทํากิจกรรมเพื่อพัฒนาความรูความเขาใจและฝกทักษะดานวิทยาศาสตร คณิตศาสตรและเทคโนโลยี และนําความรูมาออกแบบชิ้นงานหรือวิธีการเพื่อตอบสนองความตองการหรือแกปญหาท่ีเกี่ยวของกับชีวิตประจําวัน เพื่อใหไดเทคโนโลยีซึ่งเปนผลผลิตจากกระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรม ลักษณะสําคัญของสะเต็มศึกษาประกอบดวย 5 ประการ ดังภาพท่ี 2 ไดแก (1) เปดโอกาสใหผูเรียนไดบูรณาการความรู และทักษะของวิชาท่ีเกี่ยวของในสะเต็มศึกษาในระหวางการเรียนรู (2) มีการทาทายผูเรียนใหไดแกปญหาหรือสถานการณท่ีผูสอนกําหนด (3) มีกิจกรรมกระตุนการเรียนรูแบบแอกทีฟ (active learning) ของผูเรียน (4) ชวยใหผูเรียนไดพัฒนาทักษะในศตวรรษท่ี 21 ผานการทํากิจกรรมหรือสถานการณท่ีผูสอนกําหนดให และ (5) สถานการณหรือปญหาท่ีใชในกิจกรรมมีความเชื่อมโยงกับชีวิตประจําวันของผูเรียนหรือการประกอบอาชีพในอนาคต

23

แผนภาพแสดงลักษณะสําคัญของสะเต็มศึกษา

1.2 องคประกอบ 4 วิชาของสะเต็มศึกษา ในการจัดการเรียนรูตามแนวทางสะเต็มศึกษามีความเกี่ยวของกับวิชาการหรือวิทยาการ

ท่ีเปนหลัก 4 วิชาดวยกัน ไดแก วิทยาศาสตร คณิตศาสตร เทคโนโลยี และวิศวกรรมศาสตร อยางไรก็ตาม เมื่อเปรียบเทียบวิชาการท้ัง 4 กับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ของประเทศไทย พบวา สะเต็มศึกษามีความเกี่ยวของกับกลุมสาระการเรียนรู 3 กลุมสาระฯ ไดแก กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร กลุมสาระการเรียนรูคณิตศาสตร และ กลุมสาระการเรียนรูการงานอาชีพและเทคโนโลยี

รูปภาพแสดงตัวช้ีวัดและสาระการเรียนรูแกนกลาง กลุมสาระการเรียนรูที่เกี่ยวของกับสะเต็มศึกษา

ดังนั้น เมื่อครูหรือนักการศึกษาออกแบบกิจกรรมการเรียนรูสะเต็มศึกษาจึงตองคํานึงถึงธรรมชาติของวิชาการท้ัง 4 เปาหมายของการจัดการเรียนรูใน 3 กลุมสาระฯ ท่ีกลาวขางตน

24

รวมถึงตัวชี้วัดในหลักสูตรแกนกลางซึ่งถูกกําหนดขึ้นใหสอดคลองกับความสามารถในการรับรูของนักเรียนแตละระดับชั้นในการจัดการเรียนรูวิทยาศาสตร คณิตศาสตร และเทคโนโลยีนั้น มีเปาหมายหลักในการพัฒนาผูเรียนใหเปนผูรูวิทยาศาสตร (science literate) ผูรูคณิตศาสตร (math literate) และผูรูเทคโนโลยี (technology literate) ซึ่งเปาหมายของการเรียนรูในวิชาการท่ีเกี่ยวของกับสะเต็มศึกษา ประกอบดวย

เปาหมายของการสอนวิทยาศาสตร คือ การพัฒนาใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจเกี่ยวกับเนื้อหา(หลัก กฎ และทฤษฎี) วิชาวิทยาศาสตร (ฟสิกส เคมี ชีววิทยา และโลก อวกาศ ดาราศาสตร) สามารถเชื่อมโยงความเกี่ยวเนื่องเนื้อหาระหวางสาระวิชา และมีทักษะในการปฏิบัติการเชิงวิทยาศาสตร มีทักษะในการคิดท่ีเปนเหตุเปนผล สามารถคนหาความรูและแกปญหาอยางเปนระบบ สามารถตัดสินใจโดยใชขอมูลท่ีหลากหลายและมีประจักษพยานท่ีตรวจสอบได

เปาหมายของการสอนคณิตศาสตร คือการพัฒนาใหผูเรียนมีความสามารถในการวิเคราะห ใหเหตุผลและการประยุกตแนวคิดทางคณิตศาสตร เพื่ออธิบายและทํานายปรากฏการณตางๆ ภายใตบริบทท่ีแตกตางกันรวมถึงตระหนักถึงบทบาทของคณิตศาสตรและสามารถใชคณิตศาสตรชวยในการวินิจฉัยและการตัดสินใจท่ีดี

เปาหมายของการสอนเทคโนโลยี คือ การพัฒนาใหผูเรียนมีความเขาใจ และความสามารถในการใชงาน จัดการ และเขาถึงเทคโนโลยี (กระบวนการหรือส่ิงประดิษฐท่ีสรางขึ้นเพื่อตอบสนองความตองการของมนุษย)

เปาหมายของการสอนวิศวกรรมศาสตร คือ การพัฒนาใหผูเรียนมีทักษะในออกแบบและสรางเทคโนโลยีโดยประยุกตใชความรูวิทยาศาสตร คณิตศาสตร และเทคโนโลยีท่ีมีอยูอยางคุมคา

1.3 การเปรียบเทียบแนวคิดและทักษะดานวิทยาศาสตร เทคโนโลย ีวิศวกรรมศาสตร และคณิตศาสตร

การกลาวอางถึงการนําแนวคิดการออกแบบเชิงวิศวกรรมมาบูรณาการกับการเรียนรูศาสตรอื่นๆ อีก 4 ศาสตรนั้น นํามาสูความพยายามในการอธิบายความแตกตางระหวางศาสตร 4 ศาสตรท่ีมีความใกลเคียงกันมาก ไดแก วิทยาศาสตร วิศวกรรมศาสตร เทคโนโลยี และคณิตศาสตร สภาวิจัยแหงประเทศสหรัฐอเมริกา (The National Research Council : NRC) ไดใหความหมายของวิศวกรรมศาสตรและเทคโนโลยี พรอมท้ังเปรียบเทียบทักษะของศาสตร ท้ังสองกับทักษะทางวิทยาศาสตรไวดังตาราง

25

ตารางเปรียบเทียบแนวปฏิบัติทางวิทยาศาสตร วิศวกรรมศาสตร เทคโนโลย ีและคณิตศาสตร

ท่ีมา: Vasquez, J.A., Sneider, C., and Comer, M. (2013). STEM Lesson Essentials:

Integrating Science, Technology, Engineering, and Mathematics, p.38.

จากตารางเปรียบเทียบแนวปฏิบัติ (practice) ทางวิทยาศาสตรมีกระบวนการสวนใหญเหมือนกับแนวปฏิบัติทางวิศวกรรมศาสตร กลาวคือ ท้ังสองศาสตรมีการพัฒนาและใชโมเดลในการดําเนินงาน มีการออกแบบและลงมือคนควาวิจัยเพื่อรวบรวมขอมูล และวิเคราะหขอมูลดังกลาว ท้ังวิทยาศาสตร และวิศวกรรมศาสตรตองการความรูทางคณิตศาสตรในการคํานวณ นอกจากนี้ ท้ังนักวิทยาศาสตรและวิศวกรมีการใชหลักฐานในการยืนยันแนวคิดซึ่งอาจเปนคําตอบของขอสงสัยเกี่ยวกับธรรมชาติหรือปญหา และสุดทายตองมีการประเมินและส่ือสารแนวคิดดังกลาว

อยางไรก็ตาม แนวปฏิบัติท้ังสองมีความแตกตางกันอยู 2 ประการ คือ (1) ในขณะท่ีวิชาวิทยาศาสตรพยายามตั้งคําถามเพื่อเรียนรูและทําความเขาใจธรรมชาติ วิศวกรรมศาสตรพยายามนิยามปญหาซึ่งเกิดจากความไมพอใจและตองการพัฒนาคุณภาพชีวิตของมนุษย และ (2) ผลลัพธของการทํางานทางวิทยาศาสตร คือการสรางคําอธิบายเพื่อตอบขอสงสัยเกี่ยวกับธรรมชาติ ในขณะท่ีผลลัพธของการทํางานทางวิศวกรรมศาสตรคือวิธีการแกปญหาเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของมนุษย และวิธีการดังกลาวจะนํามาซึ่งผลผลิตท่ีเปนเทคโนโลยีใหมหรือนวัตกรรม

กระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรม (Engineering Design Process) ดังท่ีไดกลาวไวแลววา ลักษณะท่ีชัดเจนขอหนึ่งของการจัดการเรียนรูแบบสะเต็มศึกษา คือ

การผนวกกระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรมเขากับการเรียนรูวิทยาศาสตร คณิตศาสตรแล ะ

26

เทคโนโลยีของนักเรียน กลาวคือ ในขณะท่ีผูเรียนทํากิจกรรมเพื่อพัฒนาความรู ความเขาใจ และฝกทักษะดานวิทยาศาสตร คณิตศาสตร และเทคโนโลยี ผูเรียนตองมีโอกาสนําความรูมาออกแบบวิธีการหรือกระบวนการเพื่อแกปญหา เพื่อใหไดเทคโนโลยีซึ่งเปนผลผลิตจากกระบวนกา รออกแบบเชิงวิศวกรรม (NRC, 2012) กระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรมประกอบดวยองคประกอบ 6 ขั้นตอน ไดแก

1. ระบุปญหา (Problem Identification) ขั้นตอนนี้เร่ิมตนจากการท่ีผูแกปญหาตระหนักถึงส่ิงท่ีเปนปญหาในชีวิตประจําวันและจําเปนตองหาวิธีการหรือสรางส่ิงประดิษฐ (Innovation) เพื่อแกไขปญหาดังกลาว ในการแกปญหาในชีวิตจริงบางคร้ังคําถามหรือปญหาท่ีเราระบุอาจประกอบดวยปญหายอย ในขั้นตอนของการระบุปญหาผูแกปญหาตองพิจารณาปญหาหรื อกิจกรรมยอยท่ีตองเกิดขึ้นเพื่อประกอบเปนวิธีการในการแกปญหาใหญดวย

2. รวบรวมขอมูลและแนวคิดท่ีเกี่ยวของกับปญหา (Related Information Search) หลังจากผูแกปญหาทําความเขาใจปญหาและสามารถระบุปญหายอย ขั้นตอนตอไปคือการรวบรวมขอมูลและแนวคิดท่ีเกี่ยวของกับการแกปญหาดังกลาว ในการคนหาแนวคิดท่ีเกี่ยวของผูแกปญหาอาจมีการดําเนินการ ดังนี้ (1) การรวบรวมขอมูล คือ การสืบคนวาเคยมีใครหาวิธีแกปญหาดังกลาวนี้แลวหรือไม และหากมีเขาแกปญหาอยางไร และมีขอเสนอแนะใดบาง (2) การคนหาแนวคิด คือการคนหาแนวคิดหรือความรูทางวิทยาศาสตร คณิตศาสตร หรือเทคโนโลยีท่ีเกี่ยวของและสามารถประยุกตในการแกปญหาได ในขั้นตอนนี้ ผูแกปญหาควรพิจารณาแนวคิดหรือความรูท้ังหมดท่ีสามารถใชแกปญหาและจดบันทึกแนวคิดไวเปนทางเลือก และหลังจากการรวบรวมแนวคิดเหลานั้นแลวจึงประเมินแนวคิดเหลานั้น โดยพิจารณาถึงความเปนไปได ความคุมทุน ขอดีและจุดออน และความเหมาะสมกับเง่ือนไขและขอบเขตของปญหา แลวจึงเลือกแนวคิดหรือวิธีการท่ีเหมาะสมท่ีสุด

3. ออกแบบวิธีการแกปญหา (Solution Design) หลังจากเลือกแนวคิดท่ีเหมาะสมในการแกปญหาแลวขั้นตอนตอไป คือ การนําความรูท่ีไดรวบรวมมาประยุกตเพื่อออกแบบวิธีการ กําหนดองคประกอบของวิธีการหรือผลผลิต ท้ังนี้ ผูแกปญหาตองอางอิงถึงความรูวิทยาศาสตร คณิตศาสตร และเทคโนโลยีท่ีรวบรวมได ประเมิน ตัดสินใจเลือกและใชความรูท่ีไดมาในการสรางภาพรางหรือกําหนดเคาโครงของวิธีการแกปญหา

4. วางแผนและดําเนินการแกปญหา (Planning and Development) หลังจากท่ีไดออกแบบวิธีการและกําหนดเคาโครงของวิธีการแกปญหาแลว ขั้นตอนตอไปคือการพัฒนาตนแบบ (Prototype) ของส่ิงท่ีไดออกแบบไวในขั้นตอนนี้ ผูแกปญหาตองกําหนดขั้นตอนยอยในกา รทํางานรวมท้ังกําหนดเปาหมายและระยะเวลาในการดําเนินการแตละขั้นตอนยอยใหชัดเจน

5. ทดสอบ ประเมินผล และปรับปรุงแก ไขวิธีการแกปญหาหรือชิ้นงาน (Testing, Evaluation and Design Improvement) เปนขั้นตอนทดสอบและประเมินการใชงานตนแบบเพื่อแกปญหา ผลท่ีไดจากการทดสอบและประเมินอาจถูกนํามาใชในการปรับปรุงและพัฒนา

27

ผลลัพธใหมีประสิทธิภาพในการแกปญหามากขึ้น การทดสอบและประเมินผลสามารถเกิดขึ้นไดหลายคร้ังในกระบวนการแกปญหา

6. นําเสนอวิธีการแกปญหา ผลการแกปญหาหรือชิ้นงาน (Presentation) หลังจากการพัฒนา ปรับปรุงทดสอบและประเมินวิธีการแกปญหาหรือผลลัพธจนมีประสิทธิภาพตามท่ีตองการแลว ผูแกปญหาตองนําเสนอผลลัพธตอสาธารณชน โดยตองออกแบบวิธีการนําเสนอขอมูลท่ีเขาใจงายและนาสนใจ

แผนภาพแสดงกระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรม

ในการทํางานไมจําเปนตองมีลําดับท่ีแนนอน โดยขั้นตอนท้ังหมดสามารถสลับไปมาหรือยอนกลับขั้นตอนได กระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรมแสดงไดดัง แผนภาพ เพื่อใหเห็นรายละเอียดท่ีชัดเจนขึ้นของแตละองคประกอบของกระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรม ลองพิจารณาตัวอยางกระบวนการออกแบบหองทําความเย็น ดังนี้

ระบุปญหา (Problem Identification) ในสภาพอากาศท่ีรอนอบอาว มีความจําเปนตองเก็บผักผลไมในท่ีท่ีอุณหภูมิต่ําเพื่อคงความสดใหม จึงเกิดคําถามขึ้นวาทําอยางไรจึงจะสรางตูหรือหองท่ีคงอุณหภูมิใหต่ําอยูเสมอแมอุณหภูมิภายนอกจะสูงก็ตาม

รวบรวมขอมูลและแนวคิดที่เกี่ยวของกับปญหา (Related Information Search) การคนพบทางวิทยาศาสตรไดอธิบายวา (1) สสารโดยท่ัวไปมีการคลายความรอนเมื่อ

เปล่ียนสถานะจากไอเปนของเหลว และมีการดูดความรอนเมื่อเปล่ียนสถานะจากของเหลวเปนไอ และ (2) สสารในสถานะไอสามารถเปล่ียนเปนของเหลวได เมื่อไดรับความดันท่ีสูงขึ้น และเปล่ียนกลับเปนไอไดเมื่อลดความดันลง จึงไดแนวคิดวาหากนําสารท่ีเปล่ียนสถานะไดงายและมีคุณสมบัติการถายเทความรอนไดดีมาทําใหเปล่ียนสถานะจากของเหลวเปนไอภายในตู และเปล่ียนสถานะ กลับเปนของเหลวภายนอกตู ก็จะเกิดการถายเทอุณหภูมิจากภายในตูออกไปนอกตูได ในท่ีนี้เทคโนโลยีดานเคร่ืองจักรกลทางไฟฟา (หรือมอเตอร ) สามารถนํามาประยุกตเปนเคร่ืองอัดแรงดันใหสารเปล่ียนสภาพจากไอเปนของเหลวได

28

เพื่อใหเกิดประสิทธิภาพสูงท่ีสุดในการถายเทพลังงานความรอน ควรมีการนําเอา สารหลายๆ ชนิดมาทดลองเปรียบเทียบอัตราการดูดและคลายความรอน และพลังงานท่ีตองใชในการทําใหสารนั้นๆ เปล่ียนสถานะไปมา

ออกแบบวิธีการแกปญหา (Solution Design) หลังจากท่ีไดศึกษาแนวคิดทางวิทยาศาสตรท่ีเกี่ยวของกับการสรางตูหรือหองท่ีคงอุณหภูมิใหต่ําเสมอแลว ขั้นตอไป ผูแกปญหาตองออกแบบกระบวนการสรางผลิตภัณฑท่ีใชตนทุนต่ําแตไดประสิทธิภาพท่ีตองการ โดยการเลือกสรรวัตถุดิบและชิ้นสวนท่ีเหมาะสม คํานวณปริมาณสารท่ีตองใชรวมถึงคํานวณขนาดของมอเตอรท่ีใชทําอุปกรณอัดแรงดันดวยแบบจําลองทางคณิตศาสตรเพื่อใหการถายเทความ รอนเหมาะสมกับขนาดของหองท่ีตองการทําความเย็น

วางแผนและดําเนินการแกปญหา (Planning and Development) หลังจากท่ีไดออกแบบวิธีการและกําหนดเคาโครง ปริมาณสาร และขนาดองคประกอบตางๆ ท่ีตองใชสรางผลิตภัณฑเรียบรอยแลว ผูแกปญหาลงมือพัฒนาตนแบบ (Prototype) ของส่ิงท่ีไดออกแบบไว ในขั้นตอนนี้ ผูแกปญหาตองกําหนดขั้นตอนยอยในการทํางานรวมท้ังกําหนดเปาหมายและระยะเวลาในการดําเนินการแตละขั้นตอนยอยในการสรางผลิตภัณฑใหชัดเจน

วางแผนและพัฒนา (Plan & develop) ออกแบบกระบวนการสรางผลิตภัณฑท่ีใชตนทุนต่ําแตได สมรรถท่ีตองการ โดยการเลือกสรรวัตถุดิบและชิ้นสวนท่ีเหมาะสม คํานวณปริมาณสารท่ีตองใชรวมถึงขนาดของมอเตอรท่ีใชทําอุปกรณอัดแรงดวยแบบจําลองทางคณิตศาสตรเพื่อใหการถายเทความรอนเหมาะสมกับขนาดของหองท่ีตองการความเย็น

ทดสอบ ประเมินผล และปรับปรุงแกไขวิธีการแกปญหาหรือช้ินงาน (Testing, Evaluation and Design Improvement) ออกแบบอุปกรณตนแบบท่ีกักเก็บสารทําความเย็นไวในระบบปด โดยทําใหเกิดการระเหยกลายเปนไอภายในหองท่ีตองการทําความเย็นและควบแนนกลับเปนของเหลวภายนอกหอง เพื่อประเมินประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการใชงานกอนนําไปพัฒนาเปนผลิตภัณฑ

นําเสนอวิธีการแกปญหา ผลการแกปญหาหรือช้ินงาน (Presentation) นํากระบวนการออกแบบท่ีไดนําเสนอตอผูท่ีสนใจหรือผูใหทุนสนับสนุน เพื่อใหเกิดการผลิตในปริมาณมากและใชงานในวงกวางตอไป

ตามท่ีไดกลาวไปแลว กระบวนการท้ังหมดนี้ไมจําเปนตองเกิดขึ้นเปนลําดับดังตัวอยางเสมอไป การทดสอบและประเมินผลสามารถทําไดในระหวางการวางแผนและดําเนินการแกปญหาเชนกัน หากผลลัพธไมอยูในเกณฑท่ียอมรับไดไมวาจะเปนเร่ืองตนทุนหรือประสิทธิภาพของอุปกรณ ก็อาจจําเปนตองยอนกลับไปคนหาแนวคิดอื่นขึ้นมาใหม เปนตน

อยางไรก็ตาม เมื่อนํากระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรมมาผนวกกับการเรียนรูในชั้นเรียนเพื่อสงเสริมทักษะในศตวรรษท่ี 21 ของผูเรียนนั้น ในขั้นออกแบบวิธีการแกปญหา ผูสอนสามารถจัดกิจกรรมการเรียนรูท่ีเปดโอกาสใหผูเรียนไดประมวลความรูตางๆ ท่ีไดจากการสืบคนและรวบรวมขอมูล ประเมิน ตัดสินใจเลือกและใชความรูเหลานั้นเพื่อออกแบบวิธีการแกปญหา

29

ขั้นตอนนี้จะชวยกล่ันกรองแนวคิดเบ้ืองตนของผูเรียนไดเปนอยางดี นอกจากนี้ ยังเปนการเปดโอกาสใหผูสอนไดตรวจสอบความเขาใจเกี่ยวกับแนวคิดวิทยาศาสตร คณิตศาสตรและเทคโนโลยี รวมถึงความสามารถในการประยุกตความรูดังกลาวของผูเรียนไดชัดเจนมากขึ้น อยางไรก็ตามการ แกปญหาหรือการสรางสรรคชิ้นงานมักเปนกระบวนการท่ีตองทําซ้ําและตอเนื่องจนกวาจะสามารถแกปญหาหรือสรางสรรคชิ้นงานนั้น ๆ ได

1.4 การบูรณาการในสะเต็มศึกษา สะเต็มศึกษาเปนการเรียนรูแบบบูรณาการ ท่ีใชความรู และทักษะในดานตาง ๆ ผาน

กิจ กรรม (activity based) หรือ การทําโครงงาน (project based) ท่ีเหมาะสมกับวัยและระดับชั้นของผูเรียน การเรียนรูแบบสะเต็มศึกษาดังกลาวนี้ จะชวยใหผูเรียนไดพัฒนาทักษะการคิด ทักษะการใชเทคโนโลยีสารสนเทศ ทักษะการแกปญหา และทักษะการส่ือสาร ซึ่งทักษะดังกลาวนี้เปนทักษะการเรียนรูในศตวรรษท่ี 21 ท่ีผูเรียนพึงมี นอกจากนี้ผูเรียนยังไดความรูแบบองครวมท่ีสามารถนําไปเชื่อมโยงหรือประยุกตใชในชีวิตประจําวันได

ผูสอนท้ังหลายอาจจะมีความกังวลกับการนําสะเต็มศึกษาเขาสูการจัดการเรียนรูในชั้นเรียน เนื่องจากไมทราบวาจะมีแนวปฏิบัติหรือวิธีการดําเนินการอยางไรบาง ท้ังนี้การจัดการเรียนรูสะเต็มศึกษาตามแนวทางของสสวท . นั้น เนนรูปแบบของการบูรณาการซึ่งเปนส่ิงท่ีผูสอนคุนเคยกันเปนอยางดี เนื่องจากการจัดการเรียนรูตามแนวพระราชบัญญัติการศึกษา พุทธศักราช 2542 มุงเนนใหมีการจัดการเรียนรูแบบองครวม โดยมีการบูรณาการความคิดรวบยอด กระบวนการจัดการเรียนรู และทักษะดานตางๆ ใหเหมาะสมกับแตละระดับการศึกษา รวมท้ังเชื่อมโยงความรูไปสูการนําไปใชในชีวิตจริง การจัดการเรียนรูแบบบูรณาการจะชวยลดความซ้ําซอนของเนื้อหาวิชา ตาง ๆ สามารถยืดหยุนเวลาในการจัดการเรียนการสอนได ใชแหลงเรียนรูไดหลากหลาย และผูเรียนไดเรียนในส่ิงท่ีตนเองสนใจเพิ่มขึ้น

บูรณาการคืออะไร บูรณาการ (Integration) หมายถึงการนําศาสตรสาขาวิชาตางๆ ท่ีมีเนื้อหาสัมพันธเกี่ยวของกันมาจัดประสบการณการเรียนรูในลักษณะของการผสมผสานเขาดวยกัน เพื่อใหสอดคลองกับความตองการและสภาพชีวิตจริงของผูเรียน

บูรณาการทําไดอยางไร การบูรณาการสามารถทําไดหลายรูปแบบ เชน การบูรณาการเนื้อหา (Integration of subject areas) การบูรณาการกระบวนการเรียนรู (Integration of learning process) และการบูรณาการเปาหมายของการเรียนรู (Integration of learning outcome) เปนตน ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้

1. การบูรณาการเนื้อหา เปนการนําเนื้อหาของสาระตางๆ หรือระหวางกลุมสาระมาสัมพันธเกี่ยวของ เชื่อมโยงเปนเร่ืองเดียวกัน โดยอาจกําหนดหัวขอหรือหัวเร่ืองเปนประเด็นปญหา แลวนําเนื้อหาตางๆ ท่ีเกี่ยวของกับหัวเร่ืองหรือหัวขอนั้นมาผสมผสานกันโดยใชทักษะตางๆ เขามาเชื่อมโยง เพื่อใหผูเรียนไดความรู ทักษะ และเจตคติตามท่ีตองการ

30

2. การบูรณาการกระบวนการเรียนรู เปนการนํารูปแบบและวิธีการตางๆ ของการถายทอดความรูของผูสอนมาผสมผสานเขาดวยกันในการจัดการเรียนรูแกผูเรียน หรือการจัดใหผูเรียนไดสามารถแสวงหาความรูจากกระบวนการและวิธีการตางๆ เพื่อใหไดมาซึ่งองคความรู โดยผูสอนอาจกําหนดหัวขอหรือหัวเร่ืองเปนประเด็นในการศึกษา แลวดูวาในประเด็นท่ีจะศึกษานั้นมีเนื้อหาอะไรบางและแตละเนื้อหาจะสอนดวยวิธีใด

3. การบูรณาการเปาหมายของการเรียนรู เปนการบูรณาการท่ียึดเปาหมายของการเรียนรูเปนหลัก โดยผูสอนอาจกําหนดหัวขอหรือหัวเร่ืองเปนประเด็นในการศึกษา แลวดูวาในประเด็นท่ีจะศึกษานั้นมีเปาหมายท่ีตองการใหผูเรียนไดเรียนรูเกี่ยวกับอะไร จากนั้นก็นําเนื้อหาตางๆ ท่ีมีความสัมพันธเกี่ยวของกันกับประเด็นท่ีจะศึกษานั้นมาผสมผสานเชื่อมโยงกัน โดยมีเปาหมายของการเรียนรูเปนเร่ืองเดียวกัน

จากท่ีกลาวมาแลวนั้นผูสอนสามารถเลือกรูปแบบการบูรณาการไปใชไดตามความเหมาะสมของเนื้อหา หรือตามสภาพแวดลอมและความสอดคลองท่ีเปนจริงในโรงเรียน โดยส่ิงท่ีควรคํานึงจากการจัดการเรียนรูแบบบูรณาการเพื่อใหเกิดประสิทธิภาพสูงสุดตอผูเรียน มีดังนี้

1. จัดการเรียนการสอนโดยเนนผูเรียนเปนสําคัญ โดยใหผูเรียนมีสวนรวมในกระบวนการเรียนรูใหมากท่ีสุด

2. สงเสริมใหผูเรียนไดรวมทํางานกลุมดวยตนเอง โดยจัดกิจกรรมตางๆ ใหหลากหลายเพื่อใหผูเรียนไดมีสวนรวมในการทํางานดวยกัน

3. จัดประสบการณตรงใหแกผูเรียน โดยใหผูเรียนไดเรียนรูจากส่ิงท่ีเปนจริงท่ีเกิดขึ้นจริงในชีวิต และสามารถนําความรูนั้นไปประยุกตใชในชีวิตประจําวันได

4. จัดบรรยากาศในชั้นเรียนท่ีสงเสริมใหผูเรียนเกิดความกลาในการแสดงออก โดยผูสอนตองเปดโอกาสใหผูเรียนไดแลกเปล่ียนความคิดเห็นกับผูอื่นในกลุม และในชั้นเรียนสม่ําเสมอ เพื่อสรางความมั่นใจใหกับผูเรียนในการกลาท่ีจะแสดงความคิดเห็นของตนเองออกมา

5. ปลูกฝงจิตสํานึก คานิยม และจริยธรรม ท่ีถูกตองและดีงาม โดยสอดแทรกในกระบวนการจัดการเรียนรูเพื่อใหผูเรียนสามารถแยกแยะความถูกตองและดีงามในการดํารงชีวิตในสังคมได

1.5 แนวทางการนํากิจกรรมสะเต็มศึกษาไปใชในการจัดการเรียนรู กิจกรรมสะเต็มศึกษาท่ี สสวท. พัฒนาขึ้นนี้เปนตัวอยางใหผูสอนไดเห็นแนวทาง โดยมี

จุดเร่ิมตนมาจากการกําหนดประเด็นในการศึกษาแลวพิจารณาเลือกตัวชี้วัดของแตละกลุม รายวิชาทางดานวิทยาศาสตร คณิตศาสตร และเทคโนโลยี วามีตัวชี้วัดใดบางท่ีสามารถนํามาจัดกิจกรรมแบบบูรณาการรวมกันได ผนวกกับแนวคิดการออกแบบเชิงวิศวกรรม จากนั้นใชรูปแบบการจัดการเรียนรูแบบสืบเสาะหาความรูในการดําเนินกิจกรรม ท้ังนี้ผูสอนสามารถใชแนวทางดังกลาวนี้ไปพัฒนากิจกรรมสะเต็มศึกษาแบบบูรณาการไดดวยตนเอง ซึ่งการจัดกิจกรรมสะเต็มศึกษาแบบบูรณาการอาจไมจําเปนตองบูรณาการไดครบทุกรายวิชาท่ีกลาวมาแลวก็ได แตมีจุดเนนใหผูเรียนไดใชทักษะตางๆ ในการแกปญหาดวยตนเอง โดยทักษะท่ีสําคัญท่ีจะตองกลาวถึงไดแก

31

ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร ทักษะทางคณิตศาสตร และทักษะในศตวรรษท่ี 21

ซึ่งประกอบดวย ทักษะการคิด ทักษะการใชเทคโนโลยีสารสนเทศทักษะการแกปญหา ทักษะการส่ือสาร เปนตน

การนํากิจกรรมสะเต็มศึกษาไปใชในการจัดการเรียนรูในชั้นเรียน สามารถดําเนินการได 3 แนวทาง ไดแก

1. จัดกิจกรรมสอดแทรกไปตามเนื้อหาท่ีเกี่ยวของของแตละรายวิชาภายในคาบเรียน ซึ่งกิจกรรมสะเต็มศึกษาท่ีจะนําเขาไปสอดแทรกในคาบเรียนนั้น มักจะเปนกิจกรรมท่ีมีจํานวนชั่วโมงท่ีเหมาะสมท่ีจะสามารถจัดกิจกรรมไดเสร็จส้ินภายในคาบเรียน โดยผูสอนแตละรายวิชาอาจพิจารณาจากตัวชี้วัดของกิจกรรมนั้นๆ เปนเกณฑ หรือพิจารณาจากจุดประสงคของกิจกรรมก็ไดวาเกี่ยวของกับเนื้อหาใดบาง จากนั้นเมื่อถึงคาบของการเรียนการสอนในเนื้อหานั้น ๆ ก็สามารถนํากิจกรรมสะเต็มศึกษาเขาไปใชในการจัดการเรียนการสอนได

2. จัดกิจกรรมไวในรายวิชาเลือกเสรีของกลุมวิชาตางๆ โดยการสอนในรูปแบบนี้อาจทําไดในรายวิชาท่ีเกี่ยวของกับการแกโจทยปญหาพิเศษ หรือการทําโครงงาน เปนตน รูปแบบการสอนโดยวิธีนี้เหมาะสําหรับกิจกรรมสะเต็มศึกษาท่ีตองใชระยะเวลาในการดําเนินกิจกรรมคอนขางมากหรือมีความซับซอนและยาก และมีขอดีท่ีทางผูสอนสามารถจัดหาอาจารยท่ีปรึกษาใหแกผูเรียนไดครอบคลุมในเนื้อหาท่ีเกี่ยวของเพื่อใหคําแนะนําในการแกปญหา หรือออกแบบ และสรางชิ้นงานของผูเรียนได

3. จัดกิจกรรมไวในกลุมกิจกรรมนอกหองเรียนตางๆ เชน ชุมนุม ชมรม คาย ซึ่งรูปแบบการจัดกิจกรรมแบบนี้มักเปนกิจกรรมสะเต็มศึกษาท่ีมีหัวขอหรือหัวเร่ืองท่ีเกี่ยวของกับการแกไขปญหาตางๆ เชน ปญหาส่ิงแวดลอมการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม การสรางนวัตกรรมท่ีสามารถใชในการแกปญหาตางๆ ของสวนรวมการจัดกิจกรรมโดยวิธีนี้มีขอดีท่ีผูเรียนสามารถทํากิจกรรมไดตลอดเวลาและตอเนื่อง

อยางไรก็ตามการจัดกิจกรรมสะเต็มศึกษาแบบบูรณาการนี้มุงหวังใหผูเรียนเกิดผลสัมฤทธ์ิทางดานการเรียนผานการใชทักษะตางๆ ท่ีเกี่ยวของในการศึกษาคนควา คิดคน และแกปญหาดวยตนเอง โดยมีผูสอนเปนผูใหคําปรึกษาและตองอาศัยความรวมมือจากทุกภาคสวนท่ีเกี่ยวของในการชวยกันขับเคล่ือนใหการเรียน การสอน ดานวิทยาศาสตรคณิตศาสตร และเทคโนโลยีกาวไปขางหนาตอไป

32

การเรียนรูโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project-Based Learning)

1. การเรียนรูโดยใชโครงงานเปนฐาน

การเรียนรูโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project-Based Learning) หมายถึง การเรียนรูท่ีจัดประสบการณในการปฏิบัติงานใหแกผูเรียนเหมือนกับการทํางานในชีวิตจริงอยางมีระบบ เพื่อเปดโอกาสใหผูเรียนไดมีประสบการณตรง ไดเรียนรูวิธีการแกปญหา วิธีการหาความรูความจริงอยางมีเหตุผล ไดทําการทดลอง ไดพิสูจนส่ิงตาง ๆ ดวยตนเอง รูจักการวางแผนการทํางาน ฝกการเปนผูนํา ผูตาม ตลอดจนไดพัฒนากระบวนการคิดโดยเฉพาะการคิดขั้นสูงและการประเมินตนเอง โดยมีครูเปนผูกระตุนเพื่อนําความสนใจท่ีเกิดจากตัวผูเรียนมาใชในการทํากิจกรรมคนควาหาความรูดวยตัวเอง นําไปสูการเพิ่มความรูท่ีไดจากการลงมือปฏิบัติ การฟง และการสังเกตจากผูรู โดยผูเรียนมีการเรียนรูผานกระบวนการทํางานเปนกลุมท่ีจะนํามาสูการสรุปความรูใหม มีการเขียนกระบวนการจัดทําโครงงานและไดผลการจัดกิจกรรมเปนผลงานแบบรูปธรรม

นอกจากนี้การจัดการเรียนรูโดยใชโครงงานเปนฐาน ยังเนนการเรียนรูท่ีใหผูเรียนไดรับประสบการณชีวิตขณะท่ีเรียน ไดพัฒนาทักษะตางๆ ซึ่งสอดคลองกับหลักพัฒนาการตามลําดับ ขั้นความรูความคิดของบลูม ท้ัง 6 ขั้น คือ ความรูความจํา ความเขาใจ การประยุกตใช การวิเคราะห การสังเคราะห การประเมินคา และการคิดสรางสรรค การจัดการเรียนรูโดยใชโครงงานเปนฐาน ถือไดวาเปน การจัดการเรียนรูท่ีเนนผูเรียนเปนสําคัญ เนื่องจากผูเรียนไดลงมือปฏิบัติเพื่อฝกทักษะตางๆดวยตนเองทุกขั้นตอน โดยมีครูเปนผูใหการสงเสริม สนับสนุน

33

แผนภาพแสดงทฤษฎีการเรียนรูตามแนวคิดของ Bloom's Taxonomy Revised

ลักษณะสําคัญของจัดการเรียนรูโดยใชโครงงานเปนฐาน 1. ยึดหลักการจัดการเรียนรูท่ีเนนผูเรียนเปนสําคัญ ท่ีเปดโอกาสใหผูเรียนไดทํางานตาม

ระดับทักษะท่ีตนเองมีอยู 2. เปนรูปแบบหนึ่งของการจัดกิจกรรมการเรียนรูท่ีเนนบทบาทและการมีสวนรวมของ

ผูเรียน (Active Learning) 3. เปนเร่ืองท่ีผูเรียนสนใจและรูสึกสบายใจท่ีจะทํา 4. ผูเรียนไดรับสิทธิในการเลือกวาจะตั้งคําถามอะไร และตองการผลผลิตอะไรจากการทํา

โครงงาน 5. ครูทําหนาท่ีเปนผูสนับสนุนอุปกรณและจัดประสบการณใหแกผูเรียน สนับสนุนการ

แกไขปญหา และสรางแรงจูงใจใหแกผูเรียน 6. ผูเรียนกําหนดการเรียนรูของตนเอง 7. เชื่อมโยงกับชีวิตจริง ส่ิงแวดลอมจริง 8. มีฐานจากการวิจัย ศึกษา คนควา หรือองคความรูท่ีเคยมี 9. ใชแหลงขอมูล หลายแหลง 10. ฝงตรึงดวยความรูและทักษะตางๆ 11. สามารถใชเวลามากพอเพียงในการสรางผลงาน 12. มีผลผลิต 3.1 ประเภทของโครงงาน โครงงานท่ีเกี่ยวของกับการจัดการเรียนรูของผูเรียน อาจจําแนกไดเปน 2 ประเภทหลักๆ

คือ โครงงานท่ีแบงตามระดับการใหคําปรึกษาของครู และโครงงานท่ีแบงตามลักษณะกิจกรรม ดังนี้

34

1. โครงงานที่แบงตามระดับการใหคําปรึกษาของครูหรือ ระดับการมีบทบาทของ ผูเรียน

1) โครงงานประเภทครูนําทาง(Guided Project)

ครูกําหนดปญหาให

ครูออกแบบการรวบรวมขอมูล

กําหนดวิธีทํากิจกรรม

ผูเรียนปฏิบัติกิจกรรม ตามวิธีที่กําหนด

ทักษะการสังเกต ทักษะการวัด ทักษะการบันทึกผล

ทักษะการสรุปผล

ทักษะการ

ตีความหมาย

35

2) โครงงานประเภทครูลดการนําทาง - เพ่ิมบทบาทผูเรียน (Less–guided Project)

ครูและผูเรียนรวมกันระบุปญหา

ครูและผูเรียนรวมกันออกแบบ การรวบรวมขอมูลเพ่ือหาคําตอบ

ผูเรียนใชเคร่ืองมือในการเก็บรวบรวมขอมูล

ทักษะการสังเกต ทักษะการวัด ทักษะการบันทึกผล

ทักษะการสรุปผล

ทักษะการ

ตีความหมาย

36

ผูเรียนระบุปญหาตามความสนใจ

ผูเรียนออกแบบการรวบรวมขอมูลเพ่ือหาคําตอบดวยตนเอง

ผูเรียนใชเคร่ืองมือในการเก็บรวบรวมขอมูล

ทักษะการสังเกต ทักษะการวัด ทักษะการบันทึกผล

ทักษะการสรุปผล

ทักษะการ

ตีความหมาย

3) โครงงานประเภทผูเรียนนําเอง ครูไมตองนําทาง (Unguided Project) 2. โครงงานที่แบงตามลักษณะกิจกรรม

1) โครงงานเชิงสํารวจ (Survey Project) ลักษณะกิจกรรมคือผูเรียนสํารวจและรวบรวมขอมูลแลวนําขอมูลเหลานั้นมาจําแนก

เปนหมวดหมู และนําเสนอในรูปแบบตาง ๆ เพื่อใหเห็นลักษณะหรือความสัมพันธในเร่ืองท่ีตองการศึกษาไดชัดเจนย่ิงขึ้น

37

2) โครงงานเชิงการทดลอง (Experiential Project) ขั้นตอนการดําเนินงานของโครงงานประเภทนี้จะประกอบดวยการกําหนดปญหา

การกําหนดจุดประสงค การตั้งสมมติฐาน การออกแบบการทดลอง การดําเนินการทดลอง การรวบรวมขอมูล การตีความหมายขอมูลและการสรุป

3) โครงงานเชิงพัฒนา สรางสิ่งประดิษฐ แบบจําลอง (Development Project) เปนโครงงานเกี่ยวกับการประยุกตองคความรู ทฤษฎี หรือหลักการทางวิทยาศาสตร

หรือศาสตรดานอื่น ๆ มาพัฒนา สรางส่ิงประดิษฐ เคร่ืองมือ เคร่ืองใช อุปกรณ แบบจําลอง เพื่อประโยชนใชสอยตาง ๆ ซึ่งอาจจะเปนส่ิงประดิษฐใหม หรือปรับปรุงเปล่ียนแปลงของเดิมท่ีมีอยูแลวใหมีประสิทธิภาพสูงขึ้นก็ได อาจจะเปนดานสังคม หรือดานวิทยาศาสตร หรือการสรางแบบจําลองเพื่ออธิบายแนวคิดตาง ๆ

4) โครงงานเชิง แนวคิดทฤษฎี (Theoretical Project) เปนโครงงานนําเสนอทฤษฎี หลักการ หรือแนวคิดใหม ๆ ซึ่งอาจจะอยูในรูปของสูตร

สมการ หรือคําอธิบายก็ได โดยผูเสนอไดตั้งกติกาหรือขอตกลงขึ้นมาเอง แลวนําเสนอทฤษฎี หลักการหรือแนวคิด หรือจินตนาการของตนเองตามกติกาหรือขอตกลงนั้น หรืออาจจะใชกติกาหรือขอตกลงเดิมมาอธิบายก็ได ผลการอธิบายอาจจะใหมยังไมมีใครคิดมากอน หรืออาจจะขัดแยงกับทฤษฎีเดิม หรืออาจจะเปนการขยายทฤษฎีหรือแนวคิดเดิมก็ได การทําโครงงานประเภทนี้ตองมีการศึกษาคนควาพื้นฐานความรู ในเร่ืองนั้นๆ อยางกวางขวาง

5) โครงงานดานบริการสังคมและสงเสริมความเปนธรรมในสังคม (Community Service and Social Justice Project) เปนโครงงานท่ีมุงใหผูเรียนศึกษาคนควาประเด็นท่ีเปนปญหา ความตองการในชุมชนทองถิ่นและดําเนินกิจกรรมเพื่อการใหบริการทางสังคม หรือรวมกับชุมชน องคกรอื่นๆ ในการแกปญหา หรือพัฒนาในเร่ืองนั้นๆ

6) โครงงานดานศิลปะและการแสดง (Art and Performance Project) เปนโครงงานท่ีมุงสงเสริมใหผูเรียนศึกษา คนควา นําความรูท่ีไดจากการเรียนตาม

หลักสูตร โดยเฉพาะอยางย่ิงดานภาษาและสังคม มาตอยอด สรางผลงานดานศิลปะและการแสดง เชนงานศิลปกรรม ประติมากรรม หนังสือการตูน การแตงเพลง ดนตรี แสดงคอนเสิรต การแสดงละคร การสรางภาพยนตรส้ัน ฯลฯ

7) โครงงานเชิงบูรณาการการเรียนรู เปนโครงงานท่ีมุงสงเสริมใหผูเรียนบูรณาการเชื่อมโยงความรูจากตางสาระการเรียนรูตั้งแตสองสาขาวิชาขึ้นไป มาดําเนินการแกปญหา หรือสรางประเด็นการศึกษาคนควา ท้ังในแงมิติเชิงประวัติศาสตร ทักษะการประกอบอาชีพขามสาขาวิชาการแกปญหาส่ิงแวดลอม สังคม ท่ีตองนําความรูตางสาขามาประยุกตใช การคิดคนสรางนวัตกรรมจากการบูรณาการความรู ฯลฯ

38

3. กระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรู แนวคิดที่ 1 ข้ันการจัดการเรียนรูตามรูปแบบจักรยานแหงการเรียนรู แนวคิดนี้ มีความเชื่อวา หากตองการใหการเรียนรูมีพลังและฝงในตัวผูเรียนได

ตองเปนการเรียนรูท่ีเรียนโดยการลงมือทําเปนโครงงาน มีการรวมมือกันทําเปนทีม และทํากับปญหาท่ีมีอยูในชีวิต

แผนภาพแสดงโมเดลจักรยานแหงการเรียนรูแบบ PBL

๑. Define คือ ขั้นตอนการระบุปญหาขอบขาย ประเด็นที่จะทําโครงงาน เปนการสราง

ความเขาใจระหวางสมาชิกของทีมงานรวมกับครู เกี่ยวกับ คําถาม ปญหา ประเด็น ความทาทายของโครงงานคืออะไร และเพื่อใหเกิดการเรียนรูอะไร

2. Plan คือ การวางแผนการทําโครงงาน ครูก็ตองวางแผนในการทําหนาท่ีโคช รวมท้ัง เตรียมเคร่ืองอํานวยความสะดวกในการทําโครงงานของผูเรียน เตรียมคําถามเพื่อกระตุนใหคิดถึงประเด็นสําคัญ บางประเด็นท่ีผูเรียนอาจมองขาม โดยถือหลักวา ครูตองไมเขาไปชวยเหลือจนทีมงานขาดโอกาสคิดเองแกปญหาเอง ผูเรียนท่ีเปนทีมงานก็ตองวางแผนงานของตน แบงหนาท่ีกันรับผิดชอบ การประชุมพบปะระหวางทีมงาน การแลกเปล่ียนขอคนพบแลกเปล่ียนคําถาม แลกเปล่ียนวิธีการ ย่ิงทําความเขาใจรวมกันไวชัดเจนเพียงใด งานในขั้นตอไป ( Do) ก็จะสะดวกเล่ือนไหลดีเพียงนั้น

39

3. Do คือ การลงมือทํา ผูเรียนจะไดเรียนรูทักษะในการแกปญหา การประสานงาน การทํางานรวมกันเปนทีม การจัดการความขัดแยง ทักษะในการทํางานภายใตทรัพยากรจํากัด ทักษะในการคนหาความรูเพิ่มเติม ทักษะในการทํางานในสภาพท่ีทีมงานมีความแตกตา งหลากหลาย ทักษะการทํางานในสภาพกดดัน ทักษะในการบันทึกผลงาน ทักษะในการวิเคราะหผล และแลกเปล่ียนขอวิเคราะหกับเพื่อนรวมทีม เปนตน

ในขั้นตอน Do นี้ ครูจะไดมีโอกาสสังเกตทําความรูจักและเขาใจผูเรียน เปนรายคนและเรียนรูหรือฝกทําหนาท่ีเปนผูดูแล สนับสนุน กํากับ และโคชดวย

4. Review คือ ผูเรียนเรียนจะทบทวนการเรียนรู วาโครงงานไดผลตามความมุงหมายหรือไมรวมถึงทบทวนวางานหรือกิจกรรม หรือพฤติกรรมแตละขั้นตอนไดใหบทเรียนอะไรบาง ท้ังขั้นตอนท่ีเปนความสําเร็จและความลมเหลว เพื่อนํามาทําความเขาใจ และกําหนดวิธีทํางานใหมท่ีถูกตองเหมาะสมรวมท้ังเอาเหตุการณระทึกใจ หรือเหตุการณท่ีภาคภูมิใจ ประทับใจ มาแลกเปล่ียนเรียนรูกัน ขั้นตอนนี้เปนการเรียนรูแบบทบทวนไตรตรอง ( reflection) หรือเรียกวา AAR (After Action Review)

5. Presentation ผูเรียนนําเสนอโครงงานตอชั้นเรียน เปนขั้นตอนท่ีใหการเรียนรูทักษะอีกชุดหนึ่ง ตอเนื่องกับขั้นตอน Review เปนขั้นตอนท่ีทําใหเกิดการทบทวนขั้นตอนของงานและการเรียนรูท่ีเกิดขึ้นอยางเขมขน แลวเอามานําเสนอในรูปแบบท่ีเราใจ ใหอารมณและใหความรู ทีมงานอาจสรางนวัตกรรมในการนําเสนอก็ได โดยอาจเขียนเปนรายงาน และนําเสนอเปนการรายงานหนาชั้น มีส่ือประกอบ หรือจัดทําวีดีทัศนนําเสนอ หรือนําเสนอเปนละคร เปนตน

แนวคิดที่ ๒ แนวคิดที่ปรับจากการศึกษาการจัดการเรียนรูแบบ PBL ที่ไดจากโครงการสรางชุดความรูเพ่ือสรางเสริมทักษะแหงศตวรรษที่ 21 ของเด็กและเยาวชน: จากประสบการณความสําเร็จของโรงเรียนไทย มีท้ังหมด 6 ขั้นตอน ดังนี้

40

แผนภาพแสดงข้ันตอนการจัดการเรียนรูแบบใชโครงงานเปนฐาน (ปรับปรุงจาก ดุษฎี โยเหลาและคณะ, 2557: 20-23)

1. ข้ันใหความรูพ้ืนฐาน ครูใหความรูพื้นฐานเกี่ยวกับการทําโครงงานกอนการเรียนรู เนื่องจากการทําโครงงานมีรูปแบบและขั้นตอนท่ีชัดเจนและรัดกุม ดังนั้นผูเรียนจึงมีความจําเปนอยางย่ิงท่ีจะตองมีความรูเกี่ยวกับโครงงานไวเปนพื้นฐาน เพื่อใชในการปฏิบัติขณะทํางานโครงงานจริง ในขั้นแสวงหาความรู

2. ข้ันกระตุนความสนใจ ครูเตรียมกิจกรรมท่ีจะกระตุนความสนใจของผูเรียน โดยตอง คิดหรือเตรียมกิจกรรมท่ีดึงดูดใหผูเรียนสนใจ ใครรู ถึงความสนุกสนานในการทําโครงงานหรือกิจกรรมรวมกัน โดยกิจกรรมนั้นอาจเปนกิจกรรมท่ีครูกําหนดขึ้น หรืออาจเปนกิจกรรมท่ีผูเรียนมีความสนใจตองการจะทําอยูแลว ท้ังนี้ในการกระตุนของครูจะตองเปดโอกาสใหผูเรียนเสนอจากกิจกรรมท่ีไดเรียนรูผานการจัดการเรียนรูของครูท่ีเกี่ยวของกับชุมชนท่ีผูเรียนอาศัยอยูหรือเปนเร่ืองใกลตัวท่ีสามารถเรียนรูไดดวยตนเอง

3. ข้ันจัดกลุมรวมมือ ครูใหผูเรียนแบงกลุมกันแสวงหาความรู ใชกระบวนการกลุมในการ วางแผน ดําเนินกิจกรรม โดยนักเรียนเปนผูรวมกันวางแผนกิจกรรมการเรียนของตนเอง โดยระดมความคิดและหารือ แบงหนาท่ีเพื่อเปนแนวทางปฏิบัติรวมกัน หลังจากท่ีไดทราบหัวขอส่ิงท่ีตนเองตองเรียนรูในภาคเรียนนั้นๆ เรียบรอยแลว

41

4. ข้ันแสวงหาความรู ในขั้นแสวงหาความรูมีแนวทางปฏิบัติสําหรับผูเรียนในการทํา กิจกรรม ดังนี้นักเรียนลงมือปฏิบัติกิจกรรมโครงงานตามหัวขอท่ีกลุมสนใจผูเรียนปฏิบัติหนาท่ีของตนตามขอตกลงของกลุม พรอมท้ังรวมมือกันปฏิบัติกิจกรรม โดยขอคําปรึกษาจากครูเปนระยะเมื่อมีขอสงสัยหรือปญหาเกิดขึ้นผูเรียนรวมกันเขียนรูปเลม สรุปรายงานจากโครงงานท่ีตนปฏิบัติ

5. ข้ันสรุปสิ่งที่เรียนรู ครูใหผูเรียนสรุปส่ิงท่ีเรียนรูจากการทํากิจกรรม โดยครูใชคําถาม ถามผูเรียนนําไปสูการสรุปส่ิงท่ีเรียนรู

5. ข้ันนําเสนอผลงาน ครูใหผูเรียนนําเสนอผลการเรียนรู โดยครูออกแบบกิจกรรมหรือ จัดเวลาใหผูเรียนไดเสนอส่ิงท่ีตนเองไดเรียนรู เพื่อใหเพื่อนรวมชั้น และผูเรียนอื่นๆในโรงเรียนไดชมผลงานและเรียนรูกิจกรรมท่ีผูเรียนปฏิบัติในการทําโครงงาน

4. การประเมินผล ๑. ประเมินตามสภาพจริง โดยผูสอนและผูเรียนรวมกันประเมินผลวากิจกรรมท่ีทําไปนั้น

บรรลุตามจุดประสงคท่ีกําหนดไวหรือไม อยางไร ปญหาและอุปสรรคท่ีพบคืออะไรบาง ไดใชวิธีการแกไขอยางไร ผูเรียนไดเรียนรูอะไรบางจากการทําโครงงานนั้นๆ

๒. ประเมินโดยผูเกี่ยวของ ไดแก (1) ผูเรียนประเมินตนเอง

(2) เพื่อนชวยประเมิน (3) ผูสอนหรือครูท่ีปรึกษาประเมิน (4) ผูปกครองประเมิน (5) บุคคลอื่น ๆ ท่ีสนใจและมีสวนเกี่ยวของ

42

บทบาทของครูผูสอน แผนภาพแสดงบทบาทของครูในฐานะผูกระตุนการเรียนรู

1. ใชคําถามกระตุนการเรียนรู คําถามท่ีใชในการกระตุนการเรียนรูนั้น ตองเปนคําถาม ท่ีมีลักษณะเปนคําถามปลายเปด เพื่อใหผูเรียนไดอธิบาย โดยขึ้นตนวา “ทําไม” หรือ ลงทายวา “อยางไรบาง” “อะไรบาง” “เพราะอะไร”

2. ทําหนาที่เปนผูสังเกต ครูจะตองคอยสังเกตวา ผูเรียนแตละคนมีพฤติกรรมอยางไร ขณะปฏิบัติกิจกรรมเพ่ือหาทางช้ีแนะ กระตุน หรือยับยั้งพฤติกรรมที่ไมเหมาะสม

3. สอนใหผูเรียนเรียนรูการตั้งคําถาม เมื่อผูเรียนสามารถตั้งคําถามได จะทําใหผูเรียน รูจักถามเพื่อคนควาขอมูล รูจักรับฟงความคิดเห็นของผูอื่น และรวมแสดงความคิดเห็นของตนเองในเร่ืองท่ีเกี่ยวของกับการเรียนรู

4. ใหคําแนะนําเมื่อผูเรียนเกิดขอสงสัย ครูจะตองเปนผูคอยแนะนํา ชี้แจง ใหขอมูล ตางๆ หรือยกตัวอยางเหตุการณใกลตัวตางๆ ท่ีเกิดขึ้นในชีวิตประจําวันของผูเรียนเชื่อมโยงไปสูความรูดานอื่นๆในขณะทํากิจกรรมเมื่อผูเรียนเกิดขอสงสัย หรือคําถาม โดยไมบอกคําตอบ

5. เปดโอกาสใหผูเรียนคิดหาคําตอบดวยตนเอง สังเกตและคอยกระตุนดวยคําถามให ผูเรียนไดคิดกิจกรรมท่ีอยากเรียนรูและหาคําตอบในส่ิงท่ีสงสัยดวยตนเอง

6. เปดโอกาสใหผูเรียนสรางสรรคผลงานอยางอิสระ ตามความคิดและความสามารถ ของตนเอง เพื่อใหผูไดใชจินตนาการและความสามารถของตนเองในการคิดสรางสรรคอยางเต็มท่ี

43

การประเมินตามสภาพจริง

(Authentic Assessment)

4.2 การประเมินตามสภาพจริง 4.2.1 ความหมายของการประเมินตามสภาพจริง

ไดมีสถาบันและนักวิชาการศึกษาหลายทานใหความหมายของการประเมินตามสภาพจริงไวดังนี้

การประเมินตามสภาพจริง เปนการประเมินการปฏิบัติงานหรือกิจกรรมอยางใดอยางหนึ่ง โดยงานหรือกิจกรรมท่ีมอบหมายใหผูเรียนปฏิบัติ จะเปนงานหรือสถานการณท่ีเปนจริงหรือใกลเคียงกับชีวิตจริง จึงเปนงานท่ีมีสถานการณซับซอนและเปนองครวมมากกวางานปฏิบัติในกิจกรรมการเรียนท่ัวไป (กรมวิชาการ กระทรวงศึกษาธิการ, 2545)

การประเมินตามสภาพจริง คือ กระบวนการท่ีชวยใหผูเรียนไดลงมือปฏิบัติงานท่ีมีคุณคาหรือมีความสําคัญและมีความหมายเกี่ยวของกับการเรียนรูของผูเรียน เปนการประเมินท่ีครอบคลุมคุณลักษณะสําคัญของผูเรียนตามความคาดหวังของรายวิชา ประเมินความสามารถทักษะและคุณลักษณะของผูเรียนท่ีเกี่ยวพันกับส่ิงท่ีจะนําไปใชในชีวิตจริง เนนความสามารถท่ีแทจริงโดยการตรวจสอบถึงกระบวนการคิดขั้นสูงและการนําไปใช เปนการประเมินผูเรียนไดเขาใจในงานท่ีเขาปฏิบัติไดอยางดีวาเปนไปตามมาตรฐานหรือเกณฑท่ีกําหนดไวอยางไร (พรทิพย ไชยโส, 2545)

การประเมินตามสภาพจริง หมายถึง กระบวนการตัดสินความรู ความสามารถและทักษะตาง ๆ ของผูเรียนในสภาพท่ีสอดคลองกับชีวิตจริง โดยใชเร่ืองราวเหตุการณ สภาพจริงหรือคลายจริงท่ีประสบในชีวิตประจําวันเปนส่ิงเรา ใหผูเรียนตอบสนองโดยการแสดงออก ลงมือกระทําหรือผลิตจากกระบวนการทํางานท่ีคาดหวังและผลผลิตท่ีมีคุณภาพ จะเปนการสะทอนภาพเพื่อลงขอสรุปถึงความรู ความสามารถและทักษะตาง ๆ ของผูเรียนวามีมากนอยเพียงใด นาพอใจหรือไม อยูในระดับความสําเร็จใด (สุวิมล วองวานิช, 2546) การประเมินตามสภาพจริง หมายถึง การประเมินท่ีเปดโอกาสใหผูเรียนปฏิบัติงานท่ีเหมือนการปฏิบัติงานท่ีเหมือนการปฏิบัติงานในชีวิตจริง มีเวลาเพียงพอสําหรับวางแผน การลงมือทํางาน จนไดงานท่ีเสร็จสมบูรณ มีโอกาสประเมินผลการทํางานดวยตนเองและมีการปรึกษารวมกับผูเรียน(สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ, 2549) การประเมินตามสภาพจริง เปนกระบวนการเก็บรวบรวมและจัดเตรียมขอมูลเพื่อปฏิบัติตามความตองการท่ีหลากหลายของการประเมินผล โดยเนนท้ังการสะทอนภาพและการปฏิบัติของนักเรียนจากงาน (Task) และสถานการณท่ีเกี่ยวของกับชีวิตจริง (Real-life) (Hart, 1994)

44

การประเมินผลตามสภาพจริง เปนกระบวนการวัดผลและประเมินผลท่ีเกี่ยวของกับแนวคิดของทฤษฏีคอนสตรัคติวิสท (Construction paradigm) ซึ่งเชื่อมโยงโดยตรงกับกระบวนการจัดการเรียนการสอนท่ีเนนนักเรียนเปนศูนยกลาง โดยคํานึงถึงความแตกตางระหวางบุคคลในแงประสบการณและความสามารถของบุคคลเปนสําคัญ (Gay, 1996)

การประเมินผลจากสภาพจริง มีรูปแบบการประเมินท่ีเกี่ยวกับการปฏิบัติงานในสถานการณจริง ซึ่งสามารถแสดงถึงการประยุกตความรูและทักษะในส่ิงท่ีจําเปน ( Mueller, 2002)

จากความหมายขางตนสรุปไดวา การประเมินตามสภาพจริง หมายถึง กระบวนการประเมินท่ีครอบคลุมลักษณะสําคัญตามความคาดหวังของรายวิชาโดยการตัดสินความรู เนนความสามารถท่ีแทจริงของผูเรียน ทักษะท่ีมีสภาพคลายกับการปฏิบัติงานจริงในชีวิตประจําวัน มีการตรวจสอบท่ีเนนกระบวนการคิดขั้นสูง การนําไปประยุกตใชโดยประเมินจากการทํางานวาเปนไปตามมาตรฐานหรืออยูในเกณฑระดับใด

4.2.2 ลักษณะที่สําคัญของการประเมินตามสภาพจริง ไดมีผูกลาวถึงลักษณะท่ีสําคัญของการประเมินตามสภาพจริงไวดังนี้ อุทุมพร จามรมาน (2540)ไดอธิบายถึงลักษณะของการประเมินตามสภาพจริงดังนี้

1) มีการออกแบบการตีคาความสามารถท่ีแทนความสามารถได เชน ตีคาการเขียนของ ผูเรียนจากท่ีเขียนจริง ตีคาการทําการทดลองทางวิทยาศาสตรจากท่ีทําจริง มิใชการดูวิดีทัศนหรือสมมติสถานการณขึ้น

2) เกณฑในการตัดสินไดมาจากการกําหนดรวมกันระหวางผูเรียน ครูและผูท่ีเกี่ยวของ อื่น ๆ

3) การตีราคาโดยผูเรียนเองเปนเร่ืองสําคัญ 4) ผูเรียนตองนําเสนองานของตนตอสาธารณชนและนําเสนอดวยตนเอง 5) ใชเวลานานพอสมควรในการไดขอมูลเพื่อประมวลผล

สมศักดิ์ ภูวิภาดาวรรธน (2544) ไดสรุปความสําคัญของการประเมินตามสภาพจริงไวดังนี้

1) การเรียนการสอนและการประเมินผลจากสภาพจริง จะเอื้อใหผูเรียนสามารถเรียนรูไดอยางเต็มศักยภาพของแตละบุคคล เพราะเนนใหผูเรียนไดแสดงออก สรางสรรคในการผลิตหรือทํางาน ผูเรียนไดดึงเอาความคิดขั้นสูง ความซับซอน และทักษะการแกปญหาออกมาได ผลสัมฤทธ์ิของผูเรียนเปนผลมาจากการเรียนการสอนท่ีสอดคลองกับความเปนจริงในชีวิตประจําวันและกระตุนใหเกิดการประยุกตสูโลกของความเปนจริง

2) การประเมินผลจากสภาพจริง จะเอื้อตอการเรียนการสอนท่ีเนนผูเรียนเปนศูนยกลางมากกวาการเรียนรูจากการกระทํามากขึ้นมีความสนใจในบทเรียนมากขึ้น

กรมวิชาการ กระทรวงศึกษาธิการ (2546) ไดอธิบายถึงลักษณะสําคัญของการวัดและประเมินจากสภาพจริงมีดังนี้

45

1) การวัดและประเมินผลจากสภาพจริง มีลักษณะท่ีสําคัญคือใชวิธีการประเมินกระบวนการคิดท่ีซับซอน ความสามารถในการปฏิบัติงาน ศักยภาพของผูเรียนในดานของผูผลิตและกระบวนการท่ีไดผลผลิตมากกวาท่ีจะประเมินวาผูเรียนสามารถจดจําความรูอะไรไดบาง 2) เปนการประเมินความสามารถของผูเรียน เพื่อวินิจฉัยผูเรียนในสวนท่ีควรสงเสริมและสวนท่ีควรจะแกไขปรับปรุง เพื่อใหผูเรียนไดพัฒนาอยางเต็มศักยภาพตามความสามารถความสนใจและความตองการของแตละบุคคล 3) เปนการประเมินท่ีเปดโอกาสใหผูเรียนไดมีสวนรวมประเมินผลงาน ของท้ังตนเองและของเพื่อนรวมหอง เพื่อสงเสริมใหผูเรียนรูจักตัวเอง เชื่อมั่นในตนเอง สามารถพัฒนาตนเองได 4) ขอมูลท่ีไดจากการประเมินจะสะทอนใหเห็นถึงกระบวนการเรียนการสอนและการวางแผนการสอนของผูสอนวาสามารถตอบสนองความสามารถ ความสนใจ และความตองการของผูเรียนแตละบุคคลไดหรือไม 5) ประเมินความสามารถของผูเรียนในการถายโอนการเรียนรูไปสูชีวิตจริงได 6) ประเมินดานตาง ๆ ดวยวิธีท่ีหลากหลายในสถานการณตาง ๆ อยางตอเนื่อง จากลักษณะท่ีสําคัญของการประเมินตามสภาพจริง ขางตนสรุปไดดังนี้ 1) การใหผูเรียนสามารถเรียนรูไดเต็มศักยภาพของแตละบุคคล เปนการเรียนการสอนท่ีเนนผูเรียนเปนศูนยกลางใหผูเรียนไดแสดงออก ดึงความคิดขั้นสูง ความซับซอน และทักษะการแกปญหาโดยผลสัมฤทธ์ิสอดคลองกับความเปนจริงในชีวิตประจําวัน 2) การประเมินท่ีเปดโอกาสใหผูเรียนมีสวนรวมในการกําหนดเกณฑรวมท้ังประเมินผลงานของท้ังตนเอง เพื่อนรวมหอง ครูและผูมีสวนเกี่ยวของ เพื่อใหผูเรียนรูจักตนเอง เชื่อมั่นในตนเอง พัฒนาตนเองไดอยางเต็มศักยภาพและความตองการหรือความสนใจของแตละบุคคล

4.2.3 เทคนิควิธีการประเมินตามสภาพจริง สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ (2549)ไดกลาวถึง

เทคนิควิธีการประเมินตามสภาพจริงมี 7 วิธีการดังนี้ 1) ประเมินโดยใชภาระงานท่ีสรางขึ้นตามคําส่ัง ภาระงานตามคําส่ัง ซึ่งแบงออกเปน 2

ลักษณะคือ ภาระงานประเภท Paper and Pencil กับ ภาระงานประเภทจัดเตรียมและคัดสรรทรัพยากรการเรียนรู

2) ประเมินโดยใชภาระงานท่ีแสดงถึงความสามารถท่ีมีลักษณะเดียวกันหรือรวมกันใน กลุมสาระหลาย ๆ กลุม 3) ประเมินโดยใชโครงการระยะยาว แบงเปน 2 โครงการคือ โครงการรายบุคคลกับโครงการกลุม 4) ประเมินจากแฟมสะสมงาน (Portfolio) เปนผลงานของผูเรียนท่ีเก็บรวบรวมไว ผูสอนใชเปนเคร่ืองมือในการประเมินรองรอย / หลักฐานท่ีผูเรียนนําความรูตาง ๆ และทัศนคติไปประยุกตใชในการทํางานซึ่งมีรองรอยใหเห็นจุดเดน-จุดดอยดานตาง ๆ ของผูเรียนแบงเปน 2

46

ลักษณะคือ แฟมสะสมงานท่ีเก็บงานท่ีดีท่ีสุดกับแฟมสะสมงานท่ีแสดงความกาวหนาทางการเรียนรู 5) ประเมินจากการแสดง การสาธิต 6) ประเมินจากการทดลองและการสืบสวน 7) ประเมินจากการนําเสนอดวยวาจาและการแสดงละคร

4.2.4 ข้ันตอนการประเมินตามสภาพจริง ส.วาสนา ประวาลพฤกษ (2544) กลาวไววาขั้นตอนการวัดและประเมินตามสภาพจริงมีขั้นตอนดังนี ้ 1) กําหนดวัตถุประสงคและเปาหมายในการประเมิน ตองสอดคลองกับสาระมาตรฐาน จุดประสงคการเรียนรูและสะทอนพัฒนาการดวย 2) กําหนดขอบเขตในการประเมิน ตองพิจารณาเปาหมายท่ีตองการใหเกิดกับผูเรียนเชน ความรู ทักษะและกระบวนการ ความรูสึก คุณลักษณะ เปนตน 3) กําหนดผูประเมินโดยพิจารณาผูประเมินวาจะมีใครบางเชน นักเรียนประเมินตนเอง เพื่อนนักเรียน ครูประจําชั้น ผูปกครอง หรือผูท่ีเกี่ยวของ เปนตน 4) เลือกใชเทคนิคและเคร่ืองมือในการประเมินควรมีความหลากหลายโดยจะตองเหมาะสมกับวัตถุประสงค วิธีการประเมิน เชนการทดสอบ การสังเกต การสัมภาษณ การบันทึกพฤติกรรม แบบสํารวจความคิดเห็น บันทึกจากผูเกี่ยวของ แฟมสะสมผลงาน ฯลฯ 5) กําหนดเวลาและสถานท่ีท่ีจะประเมิน เชน ประเมินระหวางนักเรียนทํากิจกรรมระหวางทํางานกลุม / โครงการ วันใดวันหนึ่งของสัปดาห เวลาวาง / พักกลางวัน ฯลฯ 6) วิเคราะหผลและวิธีการจัดการขอมูลการประเมิน เปนการนําขอมูลจากการประเมินมาวิเคราะห เชน กระบวนการทํางาน เอกสารจากแฟมสะสมงาน ฯลฯ รวมท้ังระบุวิธีการบันทึกขอมูลและวิธีการวิเคราะหขอมูล 7) กําหนดเกณฑในการประเมิน เปนการกําหนดรายละเอียดในการใหคะแนนผลงานวาผูเรียนทําอะไรไดสําเร็จหรือวามีระดับความสําเร็จในระดับใด คือมีผลงานเปนอยางไร การใหคะแนนอาจจะใหเปนภาพรวมหรือแยกเปนรายดาน ใหสอดคลองกับงานและจุดประสงคการเรียนรู

4.2.5 ลักษณะของการประเมินตามสภาพจริง กลาวโดยสรุป คุณลักษณะของการประเมินตามสภาพจริงมีลักษณะ มีดังนี้

1. การปฏิบัติในสภาพจริง การประเมินตามสภาพจริงออกแบบขึ้น เพื่อประเมิน การปฏิบัติในสภาพจริง เชน นักเรียนเรียนการเขียนก็ตองเขียนใหผูอานจริงเปนผูอานมิใชเรียน การเขียน แลววัดผูเรียนดวยเพียงการใชแบบทดสอบวัดการสะกดคํา หรือตอบคําถามเกี่ยวกับหลักการเขียน หรือถาใหนักเรียนเรียนวิทยาศาสตรก็ตองใหนักเรียนทําการทดลองวิทยาศาสตร

47

ทํางานคนควาวิจัยหรือทําโครงงานแทนการทดสอบเพียงความจําเกี่ยวกับขอเท็จจริงในเนื้อหาวิทยาศาสตร

2. เกณฑที่ใชในการประเมินที่เปนแกนแท เกณฑท่ีใชในการประเมินตองเปนเกณฑประเมิน “แกนแท” (Essentials) ของการปฏิบัติมากกวาเปนเกณฑมาตรฐานท่ีสรางขึ้นจากผูหนึ่งผูใดโดยเฉพาะ เกณฑท่ีเปนแกนแทนี้เปนเกณฑท่ีเปดเผย และรับรูกันอยูในโลกของความเปนจริงของท้ังตัวนักเรียนเองและผูอื่น ไมใชเกณฑท่ีเปนความลับปกปดอยางท่ีการประเมินแบบดั้งเดิมใชอยู การใหนักเรียนรูวาตนเองทําภารกิจอะไรและมีเกณฑอยางไร การเปดเผยเกณฑการประเมินไมใชเปนการ “คดโกง” ถาภารกิจนั้นเปนเร่ืองเกี่ยวกับการปฏิบัติจริง แตถาภารกิจท่ีใหทําเปนการหาคําตอบท่ีถูกท่ีสุดเพียงคําตอบเดียว เชน ขอสอบแบบเลือกตอบ การเปดเผยคําตอบกอนยอมไมควรทํา

3. มีการประเมินตนเอง (Self-Assessment) จุดประสงคของการประเมินตามสภาพจริงก็คือ 1) เพื่อชวยใหนักเรียนพัฒนาความสามารถในการประเมินงานของตน โดยเทียบวัดกับมาตรฐานท่ัวไปของสาธารณชน ( Public Standard) 2) เพื่อปรับปรุง ขยับขยาย และเปล่ียนทิศทางการดําเนินงาน 3) เพื่อริเร่ิมในการวัดความกาวหนาของตนในแบบตาง ๆ หรือจุดตาง ๆ อยางท่ีไมมีการวัดเชนนี้มากอน จะเห็นไดวาการประเมินตนเอง เปนการทํางานท่ีตนเปน ผูชี้นําตนเอง ปรับปรุงจากแรงจูงใจของตนเอง ซึ่งเปนส่ิงจําเปนตอมนุษยในโลกของความเปนจริง

4. มีการนําเสนอผลงาน กิจกรรมการนําเสนอทําใหเกิดการเรียนรูท่ีหย่ังรากลึก เนื่องจากนักเรียนไดสะทอนความรูสึกของตนวารูอะไร และนําเสนอเพื่อใหผูอื่นสามารถเขาใจได ซึ่งเปนส่ิงท่ีทําใหแนใจวานักเรียนไดเรียนรูในหัวขอนั้น ๆ อยางแทจริง นอกจากนี้คุณลักษณะของการประเมินผลตามสภาพจริงเชนนี้ มีประโยชนตอบสนองตอเปาประสงคท่ีสําคัญอีกหลายประการ คือ 1) เปนสัญญาณบงบอกวางานของนักเรียนมีความสําคัญมากพอท่ีจะใหผูอื่นรับรูและชื่นชมได 2) เปดโอกาสใหผูอื่น เชน ครู เพื่อนนักเรียน ผูปกครอง ไดเรียนรู ตรวจสอบ ปรับปรุง และชื่นชมในความสําเร็จดวยอยางตอเนื่อง และ 3) เปนตัวแทนของการบรรลุถึงเปาหมายในการวัดทางการศึกษาอยางแทจริงและมีชีวิตชีวา สอดคลองกับ Ebel, R., and Frisbie, D.A. (1993) ซึ่งไดจําแนกคุณลักษณะของการประเมินจากทางเลือกใหมไว 6 ประการหลัก ดังนี้

48

1. การประเมินจากทางเลือกใหมนี้ ผูสอนตองจัดโอกาสการเรียนรูใหผูเรียนไดแสดงออกในภาคปฏิบัติ คิดสรางสรรค ผลิตผลงาน หรือกระทําบางส่ิงบางอยางท่ีสัมพันธกับส่ิงท่ีเรียน

2. ตองดึงหรือกระตุนใหผูเรียนไดใชระดับการคิดขั้นสูงและใชทักษะในการแกปญหา 3. งานหรือภารกิจหรือกิจกรรมท่ีใหผูเรียนทําตองเปนส่ิงท่ีมีความหมายสําหรับผูเรียน

4. ส่ิงท่ีเรียนตองสามารถนําไปประยุกตใชในโลกแหงความเปนจริงในชีวิตประจําวันได 5. ตองใชคนเปนผูตัดสินการประเมิน ไมใชเคร่ืองจักรตัดสิน (People not Machine) 6. ผูสอนจะตองเปล่ียนบทบาทใหมท้ังในดานการสอนและการประเมิน

แผนภาพแสดงคุณลักษณะของการประเมินตามสภาพจริง

ตารางการเปรียบเทียบลักษณะของการวัดและประเมินผล ที่ใชอยูโดยทั่วไปกับการวัดและประเมินผลตามสภาพจริง

ที ่ การวัดและประเมินผลที่มีใชอยูโดยทั่วไป การวัดและประเมินผลตามสภาพจริง 1 เนนพฤติกรรมเดี่ยว เนนการใชความคิด ยุทธศาสตรในการเรียนรูท่ี

ซับซอนหลายเชิง 2 หยุดการเรียนการสอนในขณะประเมิน การเรียนการสอนดําเนินไปตามปกติ 3 แยกตัวออกจากการสอนหรือวงจรการ

เรียน เปนเหตุการณตอเนื่อง โดยเปนสวนประกอบหนึ่งในการสอน หรือวงจรการเรียนรูของผูเรียน

4 แคบ กวาง 5 ใชตัวเลข ใชขอความ 6 ขยายการใชแบบทดสอบตอไป ใชวิธีการประเมินหลายชนิด 7 ผูเรียนเปนผูรับความรูท่ีไมมีปฏิกิริยา ผูเรียนคือผูสรางความรูท่ีโดดเดน 8 ไมเปนสภาพจริงของกระบวนการเรียนรู เปนสวนหนึ่งของกระบวนการเรียนรูโดยปกติ 9 ครูอยูนอกระบบการประเมิน ครูเปนสวนหนึ่งของกระบวนการเรียนรูโดย

49

ที่ การวัดและประเมินผลที่มีใชอยูโดยทั่วไป การวัดและประเมินผลตามสภาพจริง ปกติ

10 อาศัยการวัดและประเมินจากบุคคลภายนอก

อาศัยการประเมินผลโดยตนเอง(ผูเรียน) เปนสําคัญ

11 ใชเกณฑมาตรฐานตายตัวเปนตัวกําหนดความสําเร็จ

ใชเกณฑท่ียืดหยุนหลากหลายเปนตัวกําหนดความสําเร็จ

12 อาศัยวิธีคิดท่ีเหมือนกันกับคําตอบท่ีถูกตองเพียงคําตอบเดียว

อาศัยวิธีคิดและคําตอบท่ีตางกันได

13 จุดเนนอยูท่ีการแยกทักษะตาง ๆ ออกจากกัน

จุดเนน คือ การบูรณาการการเรียนรูทุกดานเขาดวยกัน

14 การวัดผลอยูในขอบเขตของแตละวิชา ใชกระบวนการของสหวิทยาการ

4.2.6 ประโยชนของการวัดและประเมินผลตามสภาพจริง สามารถประมวลสรุปไดดังนี้ 1. ใชท่ีมีลักษณะปลายเปดและสะทอนกิจกรรมการเรียนการสอนท่ีแทจริง ซึ่งนับเปนสวน

หนึ่งของของการพัฒนายุทธวิธีการเรียนการสอนท่ีสําคัญ 2. เนนการใชทักษะ ความรูความเขาใจระดับสูงท่ีสามารถประยุกตใชขามวิชาได 3. เนนท่ีสาระสําคัญของลักษณะท่ีบงบอกถึงพัฒนาการทางการเรียนรูมากกวาเพียงแตการดู

ปริมาณของความบกพรอง 4. เปนปฏิบัติการท่ีเดนชัดและแสดงใหเห็นกระบวนการแกปญหาท่ีมีความสลับซับซอนและ

ยุงยากไดเปนอยางดี 5. สงเสริมใหมีการใชวิธีการประเมินผลท่ีหลากหลาย และบันทึกผลการเรียนรูในภาพกวางท่ี

ไดมาจากสถานการณตาง ๆ กัน 6. สามารถใชไดกับท้ังรายบุคคลและรายกลุม 7. ใหความสําคัญและสนใจในความคิดและความสามารถของปจเจกบุคคลมากกวานํามา

เปรียบเทียบระหวางกัน 8. สนองตอบความแตกตางระหวางบุคคลและประเภทของผูเรียนท่ีแตกตางกันไดเปนอยางดี 9. สงเสริมใหเกิดความรวมมือกันในระหวางกระบวนการเรียนการสอน และกระบวนการวัด

และประเมินผลระหวางผูเรียน ผูสอนและผูปกครอง 10. ผูเรียนและผูสอน ลวนมีบทบาทสําคัญในการประเมินผล 11. ไมเนนวาผลการศึกษาจะตองเปนไปตามเกณฑสมมติฐานท่ีตั้งไวกอนหนาท่ีจะมีการเรียนการสอน 12. สามารถนํามาใชเปนวิธีการประเมินในระยะยาวได 13. ใหความสําคัญกับความกาวหนาท่ีตองการใหเกิดขึ้นมากกวาการบันทึกจุดออนของผูเรียน

50

4.2.7 เคร่ืองมือในการประเมินตามสภาพจริง สําหรับเคร่ืองมือท่ีนํามาใชในการประเมินตามสภาพจริงนั้น สามารถมีไดหลายประเภทดังตอไปนี้

ตารางแสดงวิธีการและเคร่ืองมือที่สามารถ นํามาใชประเมินผูเรียนตามสภาพจริง

วิธีการ-เคร่ืองมือ กิจกรรมที่วัด การสังเกต ประกอบดวย - แบบสํารวจรายการ - ระเบียนพฤติกรรม - แบบมาตราสวนประมาณคา

วัดพฤติกรรมท่ีลงมือปฏิบัติ แลวสังเกตความสามารถและรองรอยของการปฏิบัติ เชน การปฏิบัติตามคําส่ัง การทํางานรวมกันอยางมีขั้นตอน การเขารวมปฏิบัติหรือกิจกรรมท่ีกําหนด วัดกิจกรรมท่ีเปนลักษณะนิสัยและความรูสึก

การสัมภาษณ ไดแก - แบบบันทึกการสัมภาษณ

สอบถามเพื่อใหทราบถึงความรูสึก ความคิด ความเชื่อ และการกระทําดานตาง ๆ เชน ความกลาในการแสดงความคิดเห็น บอกแนวความคิดท่ีมี อธิบายส่ิงท่ีมีความเชื่ออยู เปนตน

การสอบถาม ไดแก - แบบสอบถาม

ใชวัดความตองการ ความสนใจ ท่ีแสดงความรูสึกไดอยางอิสระ

การทดสอบ ประกอบดวย - แบบเขียนตอบ - แบบทดสอบปฏิบัติจริง

ทดสอบทักษะ ความรูความสามารถตาง ๆ ท่ีตองการทราบ เชน ความเร็วในการอาน รวมท้ังความเขาใจในการอานและการเขียน และการสรุปความ เปนตน กิจกรรมท่ีไมอาจสังเกตไดทุกเวลาและอยางท่ัวถึง รวมท้ัง พฤติกรรมบางอยางท่ีจะเกิดขึ้นไดตองอาศัยเง่ือนไขและสภาพแวดลอมท่ีเหมาะสม ซึ่งเง่ือนไขบางอยางเกิดขึ้นไมบอยนักทําใหการสังเกตในสถานการณจริงเปนเร่ืองยากและเสียเวลานาน ดังนั้น การใชแบบทดสอบจะมีความเหมาะสมมากกวา

แฟมสะสมงาน (Portfolio)

กิจกรรมท่ีผูเรียนทําเปนชิ้นงานออกมา อาจเปนรายงาน แบบบันทึก เทป บันทึกเสียง ฯลฯ และทําการประเมินโดยตัวผูเรียนเอง ผูสอนและเพื่อนรวมชั้นโดยมีลักษณะท่ีเนนใหผูเรียนคิดทบทวนและประเมินตนเอง

51

ขั้นตอนและวิธีการพัฒนา

ขั้นตอนและวิธีการพัฒนาตามกระบวนการนิเทศแบบเสริมตอการเรียนรูดวยความรวมมือ(To Touch Tomorrow Together Model) โดยนอมนําหลักการทรงงานของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มาเปนหลักคิด “เปนศูนยกลางการพัฒนา ปฏิบัติอยางพอเพียง เปาหมาย คือ สังคม” มุงพัฒนาครูคณิตศาสตรเสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษท่ี 21 ดังนี้

ข้ันตอนและวิธีการพัฒนา

52

การดําเนินการนิเทศตามกระบวนการท้ัง 5 ขั้นตอน ของการนิเทศแบบเสริมตอการเรียนรูดวยความรวมมือ ( To Touch Tomorrow Together Model) ผูนิเทศไดดําเนินการตามขั้นตอน ดังนี้

ขั้นตอนนี้เปนขั้นตอนสําคัญท่ีผูนิเทศตองสรางความเชื่อมั่นใหแกผูไดรับการนิเทศใหรูสึกวามีความจริงใจท่ีจะใหความรวมมือกับผูรับการนิเทศในการพัฒนาตนเองจนสําเร็จตามเปาหมายท่ีวางไว การดําเนินงานขั้นตอนนี้มีแนวทาง ดังนี้ 1. การประสานงานแบบกัลยาณมิตร กลาวคือ ผูนิเทศ ไดปรับปรุงบุคลิกภาพใหมี ความนุมนวลท้ังทาทางและวาจาใหเกียรติ ยอมรับความเปนตัวตนของผูรับการนิเทศ ทําให ผูรับการนิเทศรูสึกสบายใจท่ีจะพัฒนารวมกันบนพื้นฐานความเปนประชาธิปไตย และความเคารพ ใหเกียรติซึ่งกันและกัน ใหผูรับการนิเทศตระหนักถึงบทบาทหนาท่ีและความสําคัญของตนเอง 2. การทําใหผูรับการนิเทศรูสึกตองการพัฒนาตนเองโดยพิจารณาหลักการทรงงานกลาวคือ “ระเบิดจากขางใน ปลูกจิตสํานึก เนนใหพ่ึงตนเองได ” ใหผูรับการนิเทศตระหนักถึงคุณคาของการพัฒนาผูเรียนซึ่งเปนกําลังสําคัญของชาติ ผูรับการนิเทศจึงควรตระหนักวาตนเองเปนศูนยกลางของการพัฒนา เนื่องจากตองพัฒนาตนเองและพัฒนาผูเรียนไปพรอม ๆ กัน กระตุนใหเห็นความสําคัญของครู คณิตศาสตร วาเปน “มือท่ีสรางอนาคตของชาติ ” โดยผูนิเทศ จะชี้แนะใหเห็นจุดเดน จุดดอย และจุดท่ีควรเพิ่มใหการจัดการเรียนรูมีประสิทธิภาพย่ิงขึ้น การเสริมสรางทักษะการเรียนรูของผูเรียนในศตวรรษท่ี 21 3. การใหผูรับการนิเทศประเมินตนเองดวยการใชแบบ ประเมินตนเอง ดวยการใชแบบประเมินตนเอง และการทบทวนการทํางานของตนเองใหเห็นความสามารถเฉพาะตน จุดเดน และจุดท่ีตองพัฒนาผูนิเทศจะตองใจเย็นท่ีจะตะลอมใหผูรับการนิเทศเห็นส่ิงท่ีดีแลว ความสามารถพิเศษหรือจุดเดนของตนเอง ขณะเดียวกันก็ใหเห็นจุดท่ีตองแกไข ปรับปรุงหรือพัฒนาใหดีย่ิงขึ้น“ไมควรใชการตําหนิติเตียน” ขาพเจาไดทําใหผูรับการนิเทศเขาใจวาตัวเขาเองสามารถพัฒนาตอยอดจากส่ิงท่ีเปน จุดเดนของตนเองบนพื้นฐานความสามารถของตนเอง ผูอื่นเปนเพียงผูชวยสนับสนุนใหการพัฒนาตนเองของเขาสะดวกขึ้นประสบผลสําเร็จไดอยางมีประสิทธิภาพ “ทําใหเกิดความไมกลัวการพัฒนา”

การประชุมกลุมยอยหรือพบกันระหวางผูนิเทศกับผูรับการนิเทศเพื่อประเมินตนเอง

ข้ันที่ 1 รูคุณคาในตน (Awareness of Self-value)

กิจกรรมการนิเทศ

53

ผูรับการนิเทศรูจุดเดน และจุดท่ีควรพัฒนา

เมื่อผูรับการนิเทศเกิดความตระหนักท่ีจะพัฒนา และเห็นจุดบกพรองของตนเองในแตละประเด็นแลว ผูนิเทศควรชี้ใหเห็นลําดับความสําคัญของปญหา และใหผูรับการนิเทศสามารถกําหนดประเด็นที่ตองพัฒนากอน “เรงดวน” ท่ีสงผลกระทบโดยตรงตอนักเรียนกอน ดังนี้

1. การเรียงลําดับความสําคัญของการพัฒนา ผูนิเทศและผูรับการนิเทศ รวมกันวิเคราะหความสําคัญของปญหา ซึ่งหากผูนิเทศสามารถ

ใชโอกาสนี้ฝกใหผูรับการนิเทศคิดและทํางานอยางมีหลักเกณฑ เปนระบบจะงายย่ิงขึ้น กลาวคือ ฝกการเรียงลําดับปญหา หรือเร่ืองท่ีตองการพัฒนาใหเห็นความเรงดวนของปญหาท่ีตองพัฒนาแกไขกอนเพื่อไมใหเกิดผลเสียรายแรงตอผูเรียน

2. การกําหนดเปาหมายในการพัฒนา เมื่อผูรับการนิเทศยอมรับสภาพปญหาท่ีมีความสําคัญและจําเปนตองแกไขปญหานี้

กอนแลวผูนิเทศควรเสนอแนะใหผูรับการนิเทศกําหนดเปาหมายในการแกปญหาหรือตองการพัฒนาใหเห็นภาพของส่ิงท่ีตองการใหเกิดขึ้นอยางชัดเจนอาจเปนเปาหมายเชิงปริมาณและ เชิงคุณภาพ ตามสมควรกับส่ิงท่ีจะพัฒนา เปาหมายของการพัฒนาอาจเปนเปาหมายยอย ๆ ท่ีจะเกิดขึ้นตามขั้นของการพัฒนาก็จะทําใหกระบวนการพัฒนาของผูรับการนิเทศนาสนใจและประเมิน ความสําเร็จ ดังหลักการทรงงานของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว (ปรียานุช พิบูลสราวุธ, 2549) ท่ีวา แกปญหาจากจุดเล็กและทําตามลําดับข้ันจนในที่สุดจะขยายออกเปนวงกวางสูสังคมตอไป

การกําหนดเปาหมายตัวบงชี้เร่ืองท่ีตองการพัฒนา

ภาพชิ้นงาน, ผลงาน หรือโครงงานในการพัฒนาผูเรียนในศตวรรษท่ี 21

ภาพความสําเร็จของงาน

54

ข้ันที่ 2 กําหนดผลเพ่ือพัฒนา (Define goals to develop)

กิจกรรมการนิเทศ

ภาพความสําเร็จของงาน

เมื่อ ผูนิเทศ และผูรับการนิเทศรวมกันเรียงลําดับกิจกรรมยอยท่ีจะพัฒนารวมกัน โดยมีภาพความสําเร็จของงานเปนตัวตั้งแลว การเรียงลําดับกิจกรรมยอยจะชวยใหเห็นภาพของงานท่ีจะเกิดขึ้น และกําหนดวิธีการดําเนินกิจกรรมและพัฒนางานได ซึ่งการแยกงานใหยอยลงโอกาสท่ีผูรับการนิเทศจะเขาใจและพบความสําเร็จจะมีมากย่ิงขึ้น เพราะการยอยลงจะทําใหงานงายขึ้นและสําเร็จเร็ว เมื่องานยอย ๆ แตละงานสําเร็จก็จะทําใหภาพรวมของงานสําเร็จดวย

การเสริมตอการเรียนรูในขั้นตอนนี้ ผูนิเทศและผูรับการนิเทศจะไดเปรียบเทียบผล การประเมินความรูความสามารถของผูรับการนิเทศท่ีประเมินไวแลว ผูนิเทศจึงสามารถ เสริมตอการเรียนรูของผูรับการนิเทศใหตรงทางตามความสามารถของผูรับการนิเทศแตละคน นอกจากนี้ ผูนิเทศสามารถแนะนําผูรู และเครือขายท่ีจะทํางานรวมกันได นอกจากนี้ผูนิเทศ และผูรับการนิเทศยังสามารถกําหนดทางเลือกท่ีจะนําไปสูความสําเร็จไดหลาย ๆ ทาง เปนการปองกันปญหาท่ีอาจเกิดขึ้นจากทางเลือกใดทางเลือกหนึ่งไวลวงหนา

กําหนดวิธีการพัฒนา, กําหนดกิจกรรมพัฒนาท่ีหลากหลาย/เปนไปได

มีแผนการพัฒนาตนเองท่ีชัดเจน กําหนดกิจกรรม/วิธีการพัฒนาท่ีหลากหลาย/เปนไปได

ในขั้นตอนนี้เปนขั้นตอนสําคัญท่ีจะทําใหงานประสบผลสําเร็จ แตจะเปนขั้นตอนท่ีงาย หากผูนิเทศและผูรับการนิเทศดําเนินการตามขั้นตอนท่ี 1 –3 แลว แตละคนจะปฏิบัติงานตาม บทบาทหนาของตนแตจะสอดคลองกัน ศึกษานิเทศกหรือผูนิเทศจะพัฒนา คือ นิเทศสอดคลองกับการพัฒนางานของผูรับการนิเทศ ในขณะปฏิบัติงานเมื่อพบปญหาผูรับการนิเทศ อาจจะทอถอย ผูนิเทศจึงควรเสริมแรงใหกําลังใจ หาทางใหผูรับการนิเทศพบความสําเร็จของงานทีละขั้น ชวยคลายปญหาและรวมคิดหาทางออกในระดับท่ีพอดี คือ ใหผูรับการนิเทศรูสึกวาไดแกปญหา ดวยตนเองจะทําใหเกิดความมั่นใจย่ิงขึ้น การนิเทศแบบเสริมตอการเรียนรู มีจุดเดนท่ีสําคัญ คือ การสรางความเขมแข็งแกครู ดวยการพาครูปฏิบัติงานจนสําเร็จตามเปาหมายท่ีวางไวดังนั้น ความเปนกัลยาณมิตร และความ รอบรูของผูนิเทศจะเปนปจจัยสําคัญท่ีทําใหการนิเทศบรรลุผล

ข้ันที่ 3 หาแนวรวมวิทยาการ (Seek fellowships of knowledge)

กิจกรรมการนิเทศ

ภาพความสําเร็จของงาน

ข้ันที่ 4 ปฏิบัติงานเขมแข็ง (Work Hard)

55

ส่ิงสําคัญอีกประการหนึ่ง คือ จังหวะท่ีผูนิเทศควรถอยออกเมื่อเห็นวาผูรับการนิเทศพัฒนา ไปตรงทางแลว ซึ่งผูนิเทศตองสังเกต และเปนทักษะท่ีตองฝกฝน

ปฏิบัติตามกิจกรรมท่ีกําหนด/ปรับตามสถานการณ, สังเคราะหองคความรูจากการปฏิบัติ มีผลงานยอยท่ีเกิดจากการ ปฏิบัติพัฒนาตนเองและการปรับปรุงแกไข

เมื่อผูรับการนิเทศประสบผลสําเร็จในการพัฒนางานจะมีความมั่นใจในตนเองมากขึ้น ผูนิเทศจะรวมประเมินผลงานของผูรับการนิเทศ โดยใหผูรับการนิเทศสะทอนผลการพัฒนางาน ของตนเอง ในขั้นตอนนี้ ผูนิเทศจะแสดงความชื่นชม ยินดี และชี้ประเด็นท่ีเปนจุดเดนของงาน เปนการใหขอมูลยอนกลับ ( feedback) แกผูรับการนิเทศ ขณะเดียวกันก็ชี้จุดดอยท่ีจะใหผูรับ การนิเทศพัฒนาตอไป หรือมีการพัฒนาตอยอดงาน และมีผูรับการนิเทศหลายคนประสบผลสําเร็จพรอมกัน จึงรวมกันวางแผนจัดกิจกรรมสัมมนาวิชาการ การเปดหองเรียน ( Open House) ขึ้น เพื่อใหผูรับการนิเทศท่ีมีผลงานไดนํางานมาแสดงเปนการแลกเปล่ียนเรียนรูท่ีดี อาจดําเนินการ ผานชองทางอินเทอรเน็ตทางระบบ Social Media โปรแกรม Facebook เปนตน ในกลุมเครือขายโรงเรียน ชมรม หรือรวมท้ังสํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาในรูปแบบการนําเสนอผลงาน เผยแพรเอกสารรวมท้ังนําเสนอขอมูลโดยใชเทคโนโลยี ซึ่งเปนทักษะท่ีจําเปนในการเรียนรูในศตวรรษท่ี 21 เปนตน

การสะทอนผล, การปรับปรุง ปฏิบัติซ้ํา, การเพิ่มความรูจากผลการปฏิบัติการเผยแพร เทียบผลกับภาพความสําเร็จท่ีกําหนดไวนอมนําหลักการทรงงานดานเปาหมาย คือ สังคม รูรัก สามัคคี, มุงประโยชนคนสวนใหญ

กิจกรรมการนิเทศ

ภาพความสําเร็จของงาน

ข้ันที่ 5 แสดงผลรวมภาคภูมิใจ (Be proud of success)

กิจกรรมการนิเทศ

ภาพความสําเร็จของงาน

56

มุงอนาคต หมายถึง การกําหนดเปาหมายท่ีชัดเจนในการพัฒนาผูเรียน เพื่อใหผูเรียนไดรับการพัฒนาเต็มศักยภาพ ยึดทักษะการเรียนรูของผูเรียนในศตวรรษท่ี 21 ของผูเรียนแตละคนอยางชัดเจน และสามารถพัฒนาใหถึงความสามารถสูงสุดตามศักยภาพของผูเรียน ดังท่ี ศ.นพ.วิจารณ พานิช กลาววา “การศึกษาท่ีถูกตองสําหรับศตวรรษใหม ตองเรียนใหบรรลุทักษะ คือ ทําได ตองเรียนเลย จากรูวิชาไปสูทักษะในการใชวิชาเพื่อการดํารงชีวิตในโลกแหงความเปนจริง การเรียนจึงตองเนนเรียนโดยการลงมือทํา หรือการฝกฝนนั่นเอง และคนเราตองฝกฝน ทักษะตาง ๆ ท่ีจําเปนตลอดชีวิต” (วิจารณ พานิช, 2555)

กําหนดเปาหมายในอนาคต หมายถึง สํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2 จัดทําเกณฑทักษะการเรียนรูในศตวรรษท่ี 21 ของผูเรียนไว 2 ระยะ ท่ีสามารถตรวจสอบได และนําเกณฑดังกลาวนี้ ใหสถานศึกษาพิจารณารับรองวาจะดําเนินการได และกําหนดเกณฑใหสูงขึ้นหรือลดลงกวาเกณฑท่ีเขตพื้นท่ีกําหนดใหได โดยใหเหตุผลตามสมควร

วิเคราะหสภาพที่เปนอยู และกําหนดรูเร่ืองที่ตองพัฒนา หมายถึง การท่ีครูควรมีขอมูลนักเรียนรายบุคคล วิเคราะหจุดเดน จุดตองพัฒนาของนักเรียนแตละคน โรงเรียนวิเคราะหสภาพหองเรียนและสภาพแวดลอมเทียบกับเกณฑ เชน ทํา SWOT เปนตน แลวเรียงลําดับเร่ืองท่ีตองพัฒนาเรงดวนท้ังตัวนักเรียน ครู หองเรียน สภาพแวดลอม ฯลฯ เพื่อรวมมือกันพัฒนากับสํานักงานเขตพื้นท่ี

57

ประเมินผล และขยายสูสาธารณชน

กําหนดเปาหมายอนาคต

วิเคราะหสภาพที่เปนอยู

และกําหนดรูเร่ืองที่ตอง

กําหนดเวลา และกิจกรรม

ลงมือทําแบบรวมมือ นิเทศดวยสื่อหลากหลาย

ครูคณิตศาสตร

และผูเรียนมีทักษะ

การเรียนเรียนรูใน

ศตวรรษที่ ๒๑

แผนภูมิแสดงการดําเนินงานตามข้ันตอนในการนิเทศ

กําหนดเวลา และกิจกรรม หมายถึง การท่ีโรงเรียนรวมมือกับสํานักงานเขตพื้นท่ี และ วางแผนพัฒนารวมกันในประเด็นปญหา หรือกิจกรรมท่ีตองการพัฒนาตามความตองการของ ครูคณิตศาสตร โดยกําหนดปฏิทินการปฏิบัติงาน และแนวทางดําเนินงานท่ีชัดเจน

ลงมือทําแบบรวมมือนิเทศดวยสื่อหลากหลาย หมายถึง สถานศึกษา/ครูคณิตศาสตร/ ศึกษานิเทศก และผูบริหารสถานศึกษา กําหนดหนาท่ีในการปฏิบัติแตละกิจกรรมใหชัดเจน เมื่อลงมือปฏิบัติงานสามารถประสานสัมพันธกันไดดี รวมกันคิด รวมกันทํา รวมกันแกปญหา รวมกันประเมินผล และชื่นชมผลสําเร็จดวยกัน

ประเมินและขยายสูสาธารณชน หมายถึง การรวมกันประเมินผลทุกขั้นตอนของงาน มีขอมูล สารสนเทศท่ีชัดเจน โรงเรียน และครูคณิตศาสตรทุกคนมีโอกาสนําเสนอผลงานท่ีเปนผลสําเร็จในระดับพึงพอใจสูสาธารณชนได ท้ังในลักษณะการนําเสนอผาน Social Media เชน โปรแกรม Facebook/ชองทาง Line โดยมีชองทาง Page Facebook คณิตศาสตร สพป.ราชบุรี เขต 2 และ Line Group คณิตศาสตร สพป.ราชบุรี เขต 2 หรือการใหศึกษาดูงานในสถานศึกษา

โดยดําเนินการตามขั้นตอน ดังนี้ 1. เสนอขออนุมัติโครงการใหดําเนินงานโครงการจากผูอํานวยการสํานักงานเขตพื้นท่ี

การศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2 2. แตงตั้งคณะกรรมการดําเนินงานพัฒนาการนิเทศการศึกษาครูคณิตศาสตร สํานักงาน

เขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2 ไดดําเนินการแตงตั้งคณะกรรมการดําเนินงานพัฒนาการนิเทศการศึกษาครูคณิตศาสตร โดยมีบุคลากรจากทุกภาคสวนท่ีเกี่ยวของมาเปนคณะกรรมการ ประกอบดวย ผูอํานวยการสํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษา, รองผูอํานวยการสํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษา, ศึกษานิเทศก, ผูบริหารสถานศึกษา, ครูคณิตศาสตร เปนตน

3. ประชุมคณะกรรมการดําเนินงานพัฒนาการนิเทศการศึกษาครูคณิตศาสตร สํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2 ดําเนินการประชุมคณะกรรมการเพื่อวิเคราะหปญหา ความตองการ กําหนดเปาหมาย และเสนอแนวทางการดําเนินงานของสํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2 เปนแนวทางท่ีครูคณิตศาสตรสามารถปรับใหสอดคลองกับบริบทของโรงเรียน

4. แจงผลการประชุมตอทุกสถานศึกษา และเสนอเปาหมายในการพัฒนาใหโรงเรียนรับรอง หรือปรับลดและเพิ่มเปาหมายของสถานศึกษา เสนอไปยังสํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2 ในท่ีประชุมประจําเดือนผูบริหารสถานศึกษา และการแจงทางหนังสือราชการไปยังสถานศึกษา

5. พัฒนาครูคณิตศาสตรตามรูปแบบการนิเทศแบบเสริมตอการเรียนรูดวยความรวมมือ ดังนี้

5.1 องคประกอบของการนิเทศตามรูปแบบการนิเทศแบบเสริมตอการเรียนรูดวยความรวมมือ

58

จากแผนภาพ ผูนิเทศ ไดแก ศึกษานิเทศก เปนองคประกอบหลักท่ีจะทําใหเกิด

กระบวนการนิเทศ ดังนั้น ผูนิเทศตองฝกฝนตนเองท้ังดานพฤติกรรมมีความเปนกัลยาณมิตร เตรียมความรูท่ีจะพัฒนาครูแตละคน เพื่อทําใหผูรับการนิเทศเกิดความศรัทธา นอกจากนี้ผูนิเทศ ตองมีส่ือ และเคร่ืองมือนิเทศท่ีสอดคลองกับความตองการของผูรับการนิเทศ ในสวนของ ผูรับการนิเทศควรใหความรวมมือ และพรอมท่ีจะพัฒนาตนเองตามกระบวนการนิเทศ

กระบวนการนิเทศแบบเสริมตอการเรียนรู ดวยความรวมมือ เปนกระบวนการนิเทศท่ีเนนใหผูรับการนิเทศและผูนิเทศเห็นภาพความสําเร็จของงานหรือเปาหมายในการพัฒนาตรงกัน รวมกันพัฒนา นิเทศมีความเปนกัลยาณมิตรกับผูรับการนิเทศ ผูรับการนิเทศพรอมท่ีจะพัฒนาตนเอง ดวยความตระหนักวาการพัฒนาตนเองเปนเร่ืองสําคัญ ซึ่งผลของการพัฒนาตามกระบวนการนี้ตองสงถึงการพัฒนาคุณภาพของผูเรียนในศตวรรษที่ 21

ผูนิเทศมีความ เปนกัลยาณมิตร

คุณภาพ

ของผูเรียนใน

ศตวรรษที่ 21

ผูรับการนิเทศ

ที่พรอมจะพัฒนาตนเอง

กระบวนการนิเทศ สื่อและ

เคร่ืองมือที่มีประสิทธิภาพ

59

เครื่องมือในการนิเทศ

แบบนิเทศ ติดตามกระบวนการดําเนินงานนิเทศภายในโรงเรียน โรงเรียน.....................................อําเภอ.............................. สํานักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2

********************* ข้ันศึกษาสภาพปจจุบัน 1. การศึกษาความตองการนิเทศของสถานศึกษาใชหลักการมีสวนรวมของผูนิเทศ และผูรับ การนิเทศ ผูบริหารดําเนินการเพียงคนเดียว ผูบริหารและครูทุกคนวิเคราะหรวมกัน ผูบริหาร และครูวิชาการวิเคราะหรวมกัน อื่น ๆ ระบุ ............................ 2. การจัดทําขอมูล สารสนเทศความตองการของผูรับการนิเทศ มีขอมูลแตยังไมไดจัดทําสารสนเทศ มีขอมูลและจัดทําสารสนเทศ จัดหมวดหมู สะดวกตอการนําไปใช อื่น ๆ ระบุ................................................ ................................................................... 3. การรับทราบปญหาและความตองการของผูรับการนิเทศ ผูนิเทศรับทราบปญหาและความตองการของผูรับการนิเทศแตละคนกอนดําเนินการนิเทศ ผูนิเทศไมทราบปญหาและความตองการของผูรับการนิเทศแตละคนกอนดําเนินการนิเทศ อื่น ๆ ระบุ...................................................................................................................... ข้ันวางแผนและจัดทําโครงการนิเทศ 4. ดําเนินการวางแผน จัดทําโครงการหรือแผนนิเทศภายในสถานศึกษาโดยใชขอมูลท่ีไดจาก การศึกษาสภาพปจจุบัน ดําเนินการ ไมดําเนินการ 5. กําหนดวัตถุประสงคและเปาหมายในการนิเทศชัดเจนและผูมีสวนเกี่ยวของทุกคน มีสวนรวม ดําเนินการ ไมดําเนินการ 6. กําหนดวิธีการนิเทศ หรือกิจกรรมนิเทศชัดเจน เชน การเย่ียมชั้นเรียน สังเกตการสอน ฯลฯ ดําเนินการ ไมดําเนินการ 7. แผนนิเทศภายในสถานศึกษากําหนดกิจกรรมชวยเหลือ ใหคําปรึกษาเพื่อพัฒนาครูในการปฏิบัติงาน ดําเนินการ ไมดําเนินการ

60

แบบนิเทศ ติดตามเพ่ือสงเสริมครูคณิตศาสตร ดานหลักสูตรบูรณาการ (STEM Education)

8. จัดทําเอกสารเคร่ืองมือนิเทศท่ีสอดคลองกับสภาพปญหาและความตองการของผูรับการนิเทศท่ีมีความแตกตางกัน ดําเนินการ ไมดําเนินการ 9. จัดทําปฏิทินการนิเทศชัดเจน ครอบคลุมการดําเนินงานตลอดปการศึกษาอยางตอเนื่อง ดําเนินการ ดําเนินการภาคเรียนละคร้ัง ดําเนินการภาคเรียนละ 2 คร้ัง อื่น ๆ ระบุ.................................. ไมดําเนินการ ข้ันดําเนินการนิเทศ 10. ดําเนินการนิเทศเกี่ยวกับการใหความรูในงานท่ีปฏิบัติซึ่งตรงกับความตองการของผูรับการนิเทศ ดําเนินการ ไมดําเนินการ 11. การนิเทศปฏิบัติไดตามท่ีกําหนดในปฏิทินการนิเทศ ตรงปฏิทิน ไมตรงปฏิทิน 12. ผูใหการนิเทศมีความรูชัดเจนในเร่ืองท่ีดําเนินการนิเทศ และไดรับการยอมรับจากผูรับการนิเทศ ชัดเจน ไมชัดเจน 13. มีกิจกรรมรับฟงความคิดเห็นและสะทอนขอมูลหลังการนิเทศระหวางผูนิเทศและผูรับการนิเทศในแตละคร้ัง ดําเนินการ ไมดําเนินการ 14. ผูนิเทศใชเคร่ืองมือนิเทศทุกคร้ังท่ีทําการนิเทศ ใช ไมใช 15. จัดทําบันทึกการนิเทศเปนหลักฐาน / รองรอย ดําเนินการ ไมดําเนินการ ข้ันประเมินผลการนิเทศ 16. ประเมินผลการนิเทศสอดคลองตามจุดมุงหมาย / วัตถุประสงคท่ีกําหนด สอดคลอง ไมสอดคลอง 17. วิเคราะหและสรุปผลการประเมินครบถวนท้ังเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ ครบถวน ไมครบถวน 18. นําผลการประเมินไปใชในการพัฒนาการนิเทศ มีหลักฐาน / รองรอยการนําไปใช ไมมีหลักฐาน / รองรอยการนําไปใช

ความคิดเห็นหรือขอเสนอแนะเพ่ิมเติม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ลงชื่อ................................................ศึกษานิเทศก (.............................. ........................... ....................)

……………/………………………/ ……………….

61

สวนที่ 1 แผนการจัดการเรียนรู โรงเรียน.....................................อําเภอ.............................. สํานักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2

@@@@@@@@@@@@

ชื่อผูรับการนิเทศ..................................................กลุมสาระการเรียนรู............................................ ภาคเรียนท่ี..............ปการศึกษา...........................วัน/เดือน/ปท่ีนิเทศ......................................... ชื่อผูนิเทศ.......................................................................................เวลา................................... วิธีการนิเทศ ตรวจสอบแผนการจัดการเรียนรู สัมภาษณ พูดคุย

คําช้ีแจง การนิเทศใชวิธีตรวจสอบแผนการจัดการเรียนรูโดยตรวจสอบรายการ/ องคประกอบตาง ๆ พรอมใหขอเสนอแนะ

รายงานการนิเทศ/องคประกอบ ระดับคุณภาพ ขอเสนอแนะ

ของผูนิเทศ 3 2 1 การวิเคราะหหลักสูตร 1. ความถูกตองของการวิเคราะหตัวชี้วัดเพื่อจัดทําคําอธิบายรายวิชา (ความรู/ทักษะ/กระบวนการฯ/คุณลักษณะอันพึงประสงค)

2. ความถูกตองเหมาะสมของการเขียนคําอธิบายรายวิชา 3. มีการวิเคราะหตัวชี้วัดเพื่อจัดกลุมนํามาจัดกิจกรรม การเรียนรู

4. กําหนดสาระสําคัญ/ความคิดรวบยอดสอดคลองกับตัวชี้วัด 5. ลักษณะท่ีมุงประเมิน วิธีประเมิน เคร่ืองมือประเมิน สอดคลองกับตัวชี้วัด

6. หนวยการเรียนรู/มาตรฐาน/สาระสําคัญ/จํานวนชั่วโมง/น้ําหนักคะแนน มีความสอดคลองเหมาะสม

62

แบบนิเทศ ติดตามเพ่ือสงเสริมครูคณิตศาสตร ดานหลักสูตรบูรณาการ (STEM Education)

รายงานการนิเทศ/องคประกอบ ระดับคุณภาพ ขอเสนอแนะ

ของผูนิเทศ 3 2 1 7. มาตรฐานการเรียนรู/ตัวชี้วัด/สมรรถนะสําคัญของผูเรียน และคุณลักษณะอันพึงประสงค มีความเชื่อมโยงกันอยางเหมาะสม

หนวยการเรียนรู 8. หนวยการเรียนรู นาสนใจ ชัดเจน ครอบคลุมเนื้อหาสาระ จํานวนชั่วโมงเหมาะสมกับเนื้อหา

9. มาตรฐานการเรียนรู/ตัวชี้วัด สมรรถนะสําคัญของนักเรียน และคุณลักษณะอันพึงประสงค มีความเชื่อมโยงกันอยางเหมาะสม

10. ความสอดคลองของมาตรฐานการเรียนรู/ตัวชี้วัด สาระสําคัญ/ความคิดรวบยอด สาระการเรียนรูและกิจกรรม การเรียนรู

11. ความเชื่อมโยงสัมพันธระหวางชื่อหนวยการเรียนรู มาตรฐานการเรียนรู/ตัวชี้วัด สาระสําคัญ/ความคิดรวบยอด สาระการเรียนรูและกิจกรรมการเรียนรู

12. กิจกรรมการเรียนรูสอดคลองกับสาระการเรียนรู มาตรฐานการเรียนรู/ตัวชี้วัด

13. กิจกรรมการเรียนรูมีความครอบคลุม การพัฒนาผูเรียนใหมีความรู ทักษะ/กระบวนการสมรรถนะท่ีสําคัญของผูเรียนและคุณลักษณะอันพึงประสงค

14. กิจกรรมการเรียนรู สามารถนําพาใหผูเรียนสรางสรรคชิ้นงานหรือภาระงานได

15. มีการประเมินผลตามสภาพจริงและสอดคลองกับมาตรฐานการเรียนรู/ตัวชี้วัด/กิจกรรมการเรียนรู

16. ประเด็นและหลักเกณฑการประเมินสามารถสะทอนคุณภาพผูเรียนตามมาตรฐานการเรียนรู/ตัวชี้วัด

17. ส่ือการจัดการเรียนรูในแตละกิจกรรมมีความเหมาะสมกับเวลาและนําไปประยุกตใชไดจริง

แผนการจัดการเรียนรู 18. แผนการจัดการเรียนรูนาสนใจ ชัดเจน ครอบคลุมเนื้อหาสาระ จํานวนชั่วโมงเหมาะสมกับเนื้อหา

63

รายงานการนิเทศ/องคประกอบ ระดับคุณภาพ ขอเสนอแนะ

ของผูนิเทศ 3 2 1 19. จุดประสงคการเรียนรูสอดคลองกับตัวชี้วัด/ ผลการเรียนรู 20. สาระสําคัญ แสดงความคิดรวบยอดของเนื้อหา สอดคลองกับตัวชี้วัด/ผลการเรียนรู

21. วัดและประเมินผล ไดสอดคลองกับตัวชี้วัด/ผลการเรียนรู(เคร่ืองมือวัดและประเมินผลสอดคลอง/เกณฑการวัดผลประเมินผลเหมาะสม)

22. จัดกิจกรรมการเรียนรูท่ีเนนผูเรียนเปนสําคัญ 23. การออกแบบการจัดกิจกรรมสามารถสรางเสริมใหนักเรียนเกิดสมรรถนะสําคัญตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษา ขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2551 ได

24. การออกแบบการจัดกิจกรรมสามารถสรางเสริมใหนักเรียนเกิดคุณลักษณะอันพึงประสงคตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2551 ได

25. การออกแบบการจัดกิจกรรมบูรณาการสอดคลองกับ การเรียนการรูแบบ STEM Education

26. การออกแบบการจัดกิจกรรมใหผูเรียนเกิดทักษะการเรียนรูในศตวรรษท่ี 21

27. การออกแบบการจัดกิจกรรมมีการใชกระบวนการจัดการเรียนการสอนท่ีสงเสริมทักษะอาชีพ หรือทักษะทางเทคโนโลยี

อ่ืน ๆ 28. มีการใชแหลงเรียนรูภายนอกโรงเรียน 30 % ของแผน การจัดการเรียนรูท้ังหมด

29. มีส่ือ/วัสดุ/สอดคลองกับกิจกรรมท่ีนาสนใจ 30. สามารถวิเคราะหผูเรียนเปนรายบุคคลได

รวมคะแนน

ลงชื่อ.............................................ผูนิเทศ (………………………………………………………) ลงชื่อ.............................................ผูรับการนิเทศ (…………………………………………………………………) วันท่ี..........เดือน................................พ.ศ...............

64

เกณฑระดับคุณภาพ 3 หมายถึง ดีมาก ๒ หมายถึง พอใช ๑ หมายถึง ควรปรับปรุง

เกณฑการตัดสินระดับคุณภาพ คะแนนตั้งแต 61 ถึง 90 อยูในระดับดีมาก คะแนนตั้งแต 31 ถึง ๖๐ อยูในระดับพอใช คะแนนต่ํากวา 31 อยูในระดับควรปรับปรุง

65

สวนที่ 2 สังเกตการสอนในช้ันเรียน โรงเรียน.....................................อําเภอ.............................. สํานักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2

@@@@@@@@@@@@

ชื่อผูรับการนิเทศ..................................................กลุมสาระการเรียนรู............................................ ภาคเรียนท่ี..............ปการศึกษา...........................วัน/เดือน/ปท่ีสังเกต......................................... ชื่อผูนิเทศ.......................................................................................เวลา................................... แผนการจัดการเรียนรูท่ี.................เร่ือง...........……………...................................................................

เร่ืองท่ีทําการนิเทศ.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... ขอเสนอแนะในการนิเทศ.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... ความคิดเห็นของผูรับการนิเทศ.............................................................................................................................................................................................................................................. ...................................................................... .......................................................................................................................................................... เร่ืองท่ีประสงคไดรับการนิเทศตอไป(ถามี)........................................................... ..............................

คําช้ีแจง ใหผูสังเกตการสอน พิจารณาการสอนของครูตามรายการขางลางและทําเคร่ืองหมาย ลงในชอง ตามระดับความคิดเห็น ดังนี้ 5 = ระดับความคิดเห็นมากท่ีสุด 4 = ระดับความคิดเห็นมาก 3 = ระดับความคิดเห็นปานกลาง 2 = ระดับความคิดเห็นนอย 1 = ระดับความคิดเห็นนอยท่ีสุด เกณฑการตัดสินระดับคุณภาพ

คะแนนตั้งแต 64 ถึง 75 อยูในระดับดีมาก คะแนนตั้งแต 54 ถึง ๖4 อยูในระดับดี คะแนนต่ํากวา 54 อยูในระดับควรปรับปรุง

66 แบบนิเทศ ติดตามเพ่ือสงเสริมครูคณิตศาสตร ดานหลักสูตรบูรณาการ (STEM Education)

ที่ รายการสังเกตการสอน ระดับความคิดเห็น

5 4 3 2 1

1 ครูมีการแจงจุดประสงค และหัวขอเร่ืองท่ีจะสอนใหนักเรียนทราบ

2 ครูจัดกิจกรรมสรางความพรอมในการเรียนเพื่อนําเขาสูบทเรียน 3 ครูและผูเรียนจัดสภาพและบรรยากาศใหเอื้อตอการจัดการเรียนรู 4 กระบวนการจัดการเรียนรูสอดคลองกับมาตรฐาน/ตัวชี้วัด 5 ครูจัดกิจกรรมใหผูเรียนคนพบคําตอบดวยตนเองอยางหลากหลาย

วิธี

6 ผูเรียนทํากิจกรรมการเรียนรูดวยตนเองและรวมกับกลุม 7 การวัดผลสอดคลองกับกระบวนการจัดการเรียนรู/มาตรฐาน /

ตัวชี้วัด

8 ครูมีการสอดแทรกระเบียบวินัย คุณธรรม จริยธรรม ในการเรียนการสอน

9 ครูชมเชยและเสนอแนะในการแกไขปรับปรุงงาน 10 ครูเลือกใชส่ือเทคโนโลยี / นวัตกรรมไดเหมาะสมกับกิจกรรม 11 ผูเรียนไดฝกทักษะการสืบคนขอมูลและเรียนรูจากแหลงเรียนรู 12 ผูเรียนไดฝกปฏิบัติจริง เพื่อใหมีทักษะเพิ่มขึ้น 13 ผูเรียนมีสวนรวมสรุปองคความรู 14 เคร่ืองมือวัดผลและเกณฑการประเมินผลเหมาะสม วัดไดเท่ียงตรง 15 การสอนนาสนใจ ผูเรียนมีความสุขในการเรียน

ขอเสนอแนะการนิเทศ.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... ลงชื่อ …………………….……….ผูนิเทศ ( ………………………..……………………) ลงชื่อ ……………………….ผูรับการนิเทศ ( ……………….…………………………………)

วันท่ี........เดือน........................พ.ศ.............

67

บรรณานุกรม การประถมศึกษาจังหวัดสิงหบุรี, สํานักงาน. รายงานการนิเทศการศึกษาโรงเรียนขยายโอกาส

ทางการศึกษา ปการศึกษา 2538. หนวยศึกษานิเทศก : สํานักงานการประถมศึกษา จังหวัดสิงหบุรี, 2538.

คณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ, สํานักงาน. แนวปฏิบัติการนิเทศทางไกล. กรุงเทพฯ : โรงพิมพคุรุสภาลาดพราว, 2534

_______. เอกสาร ศน. ที่ 16/2534 หนวยศึกษานิเทศก. กรุงเทพฯ : สํานักงาน คณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ, 2534

_______. ชุดสื่อและเคร่ืองมือการนิเทศภายในโรงเรียน. กรุงเทพฯ : โรงพิมพคุรุสภาลาดพราว, 2534.

_______. เอกสารชุดนิเทศการศึกษา การนิเทศภายในโรงเรียน เลมที่ 1. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ คุรุสภาลาดพราว, 2530.

_______. หลักสูตรคูมือดําเนินการอบรมครูผูสอน ระดับช้ันมัธยมศึกษาปที่ 1 วิชาวิทยาศาสตร. กรุงเทพฯ : สํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ กระทรวงศึกษาธิการ, 2539

คณะผูวิจัยเคร่ืองมือเสริมสรางทักษะแหงศตวรรษท่ี 21. คูมือ Toolkit for 21st Century. กรุงเทพฯ, 2558.

ชัยยงค พรหมวงค. ระบบส่ือการสอน : เอกสารการสอนชุดวิชาเทคโนโลยีและการศึกษา หนวยที่ 1-5. กรุงเทพฯ : ยูไนเต็ดโปรดักชั่น, 2539

ดิเรก พรสีมา. แนวทางการพัฒนาวิชาชีพครู. (เอกสารอัดสําเนา), 2554. เติม แยมเสมอ. การนิเทศทางไกลของ สปช. ครูเชียงใหม. กรุงเทพฯ : สํานักงาน

คณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ, 2523 ธีระชัย ปูรณโชติ. การสอนกิจกรรมโครงงานวิทยาศาสตร : คูมือสําหรับครู. กรุงเทพฯ :

โรงพิมพจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2531. นิพนธ ไทยพานิช. การนิเทศแบบคลินิค. กรุงเทพฯ : ภาควิชาบริหารการศึกษา คณะครุศาสตร

จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2535. ปรียานุช พิบูลสราวุธ. การประยุกตใชปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง. (เอกสารประกอบการ

นิทรรศการภายในหอคาหลวง หองปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ในระหวางงาน พืชสวนโลก จังหวัดเชียงใหม), กันยายน 2549.

ภิญโญ สาธร. หลักการบริหารการศึกษา. กรุงเทพฯ : โรงพิมพคุรุสภาลาดพราว, 2531 มาฆะ ทิพยคีรี. การพัฒนาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนโครงงาน กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร

ของนักเรียนระดับมัธยมศึกษา. กรุงเทพฯ : สถาบันพัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.), 2547

68

รัชนีย พรรฒพานิชย. ผูบริหาร : การนิเทศภายใน. ภาควิชาบริหารการศึกษา คณะครุศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย, 2532.

ลัดดา ศุขปรีดา. เทคโนโลยีการสอน. กรุงเทพฯ : โรงพิมพพิฆเนศ, 2522 วรากรณ สามโกเศศ และคณะ. ขอเสนอระบบการศึกษาทางเลือกท่ีเหมาะสมกับสุขภาวะคนไทย. กรุงเทพฯ : ภาพพิมพ, 2553. วิจารณ พานิช. วิถีการเรียนรูเพ่ือศิษยในศตวรรษที่ 21. กรุงเทพฯ : มูลนิธิสดศรี-สฤษดิ์วงศ,

2555. วิจิตร (ธีระกุล) วรุตบางกูร, และคณะ. การนิเทศการศึกษา. กรุงเทพฯ : โรงพิมพพิฆเนศ, 2524 วินัย เกษรเศรษฐ. “หลักการและเปาหมายของการนิเทศการศึกษา” ในประมวลบทความ

การนิเทศการศึกษา ป 2521. กรุงเทพฯ : หนวยศึกษานิเทศก, 2521. สิปปนนท เกตุทัต. การปฏิรูปการศึกษาในรายงานของคณะกรรมการการวางพ้ืนฐานเพ่ือปฏิรูป

การศึกษา. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพวัฒนาพานิช, 2518. อาคม จันทรสุนทร. “การนิเทศภายในโรงเรียน” เอกสารการสัมมนาเร่ือง การสงเสริมการนิเทศ

ภายในโรงเรียนของประเทศไทย. ภาคบริหารการศึกษา คณะครุศาสตร จุฬาลงกรณ มหาวิทยาลัย, 2527.

Brigg Thomas H. and Justman, Joseph. Mproving. Instruction Through Supervision. New York : The Mc millan Co., 1974.

Harris Ben M. Supervisory Behavior in Education. 3rd ed. Engel Wood Clitt, New Jersey : Prentica-Halline, 1959

Mark, James Ro. Stoops, Emery, and King Stoops, Joyce. Hand Book Of Education Supervision : A Guide the Practitins. Boston : Allyn and bacom, 1971.

McKinsey. McKinsey Report on Education. (2014, March 1). Retrieved from http://www.mckinsey.com, 2007.

69

1. นายอธิวัฒน พันธประชา ศึกษาธิการจังหวัดนครปฐม 2. นายนิวัฒน แกวเพชร ผูอํานวยการสํานักงานเขตพื้นท่ี

การศึกษาประถมศึกษาชัยภูมิ เขต 3 3. นายประสงค แยมศิริ รองผูอํานวยการสํานักงานเขตพื้นท่ี

การศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2 4. นายณัฐภัทร อินทรออน รองผูอํานวยการสํานักงานเขตพื้นท่ี

การศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2 5. นายกิตติ กสิณธารา ขาราชการบํานาญ อดีตศึกษานิเทศกเชี่ยวชาญ 6. นางเชาวนีย สายสุดใจ ผูอํานวยกลุมนิเทศ ติดตาม และประเมินผล

การจัดการศึกษา สํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต 2

นายจิรประวัติ ศรีวัฒนทรัพย ศึกษานิเทศก สํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษา ประถมศึกษาราชบุรี เขต 2

นายชัชชัย สุวรรณเทพ พนักงานราชการ โรงเรียนวัดพระศรีอารย นายจิรประวัติ ศรีวัฒนทรัพย ศึกษานิเทศก สํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษา

ประถมศึกษาราชบุรี เขต 2

คณะกรรมการที่ปรึกษา

ผูรวบรวมจัดทําเนื้อหาสาระ

ผูออกแบบปก

บรรณาธิการกิจ

70

คณะกรรมการผูจัดทํา ชุดนิเทศมุงพัฒนาครูคณิตศาสตรเสริมศักยภาพผูเรียนสูศตวรรษที่ 21