Konstantinopolj- grad koji je car Konstantin podigao na

Bosforu, mestu gde se spajaju Evropa i Azija, a gde se

nalazila antička grčka kolonija Vizant.

Već 395. Rimsko Carstvo se deli na Zapadno i Istočno

Rimsko carstvo, dok od V veka slede i religiozna

neslaganja, koja će dovesti do podele hrišćanske crkve

na zapadnu (katoličku) i istočnu (pravoslavnu).

Vizantijsko carstvo je trajalo 1000 godina, započeto

osnivanjem prestonice, a trajalo do osvajanja turskog

sultana Mehmeda II Osvajača 1453 god.

https://youtu.be/mCu6bvmru8o

https://youtu.be/WhP654dN3Ww

Prvi cvetni period: vladavina Cara Justinijana (VI vek)

Ikonoboračka kriza (VIII-IX)

Drugi cvetni period (od kraja IX do XI veka) (dinastije

Makedonaca i Komnina)

Poslednji period procvata umetnosti u osiromašenom

i već dekadentnom carstvu, između 1261 i konačnog

pada pod tursku vlast 1453 (dinastija Paleologa).

Periodizacija vizantijske umetnosti

Vizantijom je vladao kralj odnosno vasilevs. Njegova

vladavina je data od boga i on je imao primat nad

crkvom, tako da su vizantijski vasilevsi predsedavali

Vaseljenskim saborima.

Vizantija se zasniva na tri stuba: rimsko pravo,

hrišćansku veru i helenističku kulturu.

Smatra se da je vizantijska umetnost polugrčka,

poluistočnjačka; grčka po ljubavi prema čistim i

harmoničnim formama, azijatska po smislu za boju.

Njena glavna karakteristika je konstantnost i odanost

htišćanskim kanonima.

U arhitekturi se razlikuje od grčke po upotrebi cigle kao

građevinskog materijala, po uvođenju kupola na

pandatifima kao građevinskog oblika i sklonosti prema

dekoraciji u boji.

Zidovi i svodovi građevina su prekriveni mozaicima.

Najviše se gradilo u Konstantinopolju i Raveni

Grade se dva tipa crkava: bazilike i crkve sa

centralnom osnovom

Bazilika može biti trobrodna

ili petobrodna, na ulazu se

nalazi priprata a sa suprotne

strane apsida. Ovaj tip crkava

gradiće se u srednjem veku

na zapadu (u katoličkim

zemljama).

San Apolinare

in Klase

grad Ravena

San Vitale

Osnova crkve je

osmougaona

• Osnova crkve je oktogonalna sa asimetrično postavljenim narteksom

na zapadnoj strani, oltarskim prostorom i apsidom na istočnoj strani.

Iznad se nalazi kupola. Oko centralnog oktogona nalaze se bočni

brodovi iznad kojih se nalaze galerije.

• Istočni oltarski deo zasvođen je krstastim svodom ispod kojeg se

nalazi oltarski presto, dok je u produžetku izdužena apsida unutar

koje se nalaze mozaici.

• Ovakav tip dvorske crkve pojaviće se kasnije u dvorskoj kapeli u Ahenu

https://www.facebook.com/360visio

/photos/a.1390428591099343/113

3154170160121/?type=3&theater

Sveta Sofija u Carigradu

• Sadašnju crkvu podigao je Justinijan 532 god.

• Za gradnju crkve angažovao je dvojicu arhitekata koji su imali posebne

veštine. Antemije iz Trala je bio stručnjak za geometriju, teoriju statike i

kinetike, dok je Isidor iz Mileta bio stručnjak za fiziku i pisao je o

tehnikama presvođavanja. U literaturi se pominje, da je nakon izgradnje

došlo do urušavanja kupole i da je taj zadatak zapravo završio Isidor

Mlađi.

Panteon, Rim Sveta Sofija, Istambul

•Crkva je spoj

crkve podužnog tipa

(crkva bazilikalnog tipa) i

crkve centralnog tipa sa

kupolom.

• U cenralnom delu se

nalazi velika kupola koja

simboliše nebeski svod,

dok se u podnožju nalazi

niz prozora koji bočno

propuštaju svetlost.

• Sama kupola počiva na

dve polukalote

(polukupole), dok je sa

strane podupiru četiri

polukalote (polukupole),

ispod se nalaze dve

polukružne niše sa

otvorenim arkadama.

• U cenralnom delu se

nalazi velika kupola koja

simboliše nebeski svod,

dok se u podnožju nalazi

niz prozora koji bočno

propuštaju svetlost.

• Sama kupola počiva na

dve polukalote

(polukupole), dok je sa

strane podupiru četiri

polukalote (polukupole),

ispod se nalaze dve

polukružne niše sa

otvorenim arkadama.

• Kupola počiva na četiri

stupca koji nose snažne lukove, dok je

prelaz iz kvadrata u krug oboda kupole

izveden uz pomoć sferičnih trouglova koji

se nazivaju pandantifi.

• Kupola na pandantifima postaće

uobičajena za sve crkve sa kupolom u

istočnom svetu.

Crkva sa centralnom osnovom

upisanog sažetog krsta

U pravougaoniku upisan je krst koji može biti

sažetog ili razvijenog tipa. Crkva ima jednu

kupolu kada je u osnovi sažeti krst (kraci krsta

su uži te se kupola nalazi u sredini).

Crkva sa centralnom osnovom

upisanog razvijenog krsta

Kada je u osnovi upisan razvijeni krst,

crkva ima pet kupola ( jednu u sredini I

ostale četiri između krakova krsta).

Dakle crkve mogu biti jednokupolne ili

petokupolne. Ovaj tip crkava gradiće

se u srednjem veku u Srbiji, Bugarskoj,

Grčkoj…