Psikiyatri

Yetişkinlerde OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK (OKB) hakkında bilgiler

3

OKB NEDİR? OKB bozukluğu olan kişiler kompulsif düşünce ve eylemler nedeniyle sorun yaşarlar. Kompulsif düşünceler, kişinin kafasında yerleşmiş ve sürekli tekrarlayan istenmeyen düşünce, fikir ve imgelemlerdir. Bunlar, kir ve mikroplardan korkma ya da şiddet içeren, kendine veya başkalarına zarar verme düşünceleri olabilir. Kompulsif düşüncelerin ortak yanı, çok kötü bir şey olacağı korku ve endişesi etrafında dönmeleri ve kişinin çok mantıksız olduğunu bilse de onları görmezden gelememesidir.

Kompulsif eylemler, kişinin kötü kompulsif düşünceleri bir süre için hafifletmesi nedeniyle tekrarlamak zorunda hissettiği ritüellerdir. Örneğin, kişi evde yangın çıkmasından korktuğundan mumların söndürüldüğünü, ocağın kapatıldığını tekrar tekrar kontrol etme gereği duyabilir. Veya kir veya mikroplardan kurtulmak için ellerini günde yüz defa yıkayabilir.

OKB, Obsesif Kompulsif Bozukluk anlamına gelir.

Bu bozukluk, birkaç haftadan aylar ve yıllara kadar değişen bir sürede kademeli olarak gelişebilir. Bu bozukluk, kısa süreli olarak yalnızca birkaç belirtinin görüldüğü hafif düzeylerden, kişinin hayatı boyunca sürebilen hastayı tüketecek derecede ciddiyetlere kadar her düzeyle görülebilir.

Vakaların büyük çoğunluğunda, OKB kalıtsal, psikolojik ve sosyal nedenlerin birleşimi sonucu ortaya çıkar.

OKB tedavi edilebilir ve vakaların büyük bir çoğunluğunda belirtileri önemli derecede hafifletmek veya tamamen ortadan kaldırmak mümkündür. OKB ne kadar erken teşhis edilirse, tedavisi de o kadar kolay olur.

OKB SORUNU OLAN KAÇ KİŞİ VAR? · Danimarka'daki yetişkin nüfusun yüzde ikisi

ile üçü, anksiyete sorunu yaşamaktadır · OKB sorunu olan yetişkinlerin yaklaşık %80'i

bu bozukluğun belirtilerini 18 yaşından önce göstermeye başlamıştır

· Eşit sayıda erkek ve kadında OKB görülür

OKB NE KADAR SÜRER? OKB tedavisi gören kişilerin önemli ölçüde veya tamamen iyileşmesi olasılığı yüksektir.

OKB'nin tam olarak ne kadar sürdüğünü söylemek zordur. Bozukluğun süresi kaç belirti görüldüğüne ve bu belirtilerin ne kadar şiddetli olduğuna bağlıdır. Bu süre, kişinin tedaviye nasıl yanıt verdiğine de bağlıdır. OKB sorunu olanların yaklaşık yarısı, belirtileri hayatları boyunca yaşamaya devam eder.

Bozukluk ne kadar erken teşhis edilir ve tedaviye ne kadar erken başlanırsa, hastalık süresi o kadar kısa olacaktır.

4

OKB BELİRTİLERİ OKB bozukluğu olan çoğu kişi, kompulsif düşünce ve eylemler nedeniyle sorun yaşarlar. Belirtiler değişebilir veya tamamen ortadan kalkabilir. Aynı zamanda, bazı durumlarda belirgin bir nedeni olmadan yeni belirtiler ortaya çıkabilir.

OKB sorunu olan kişiler düşünce ve eylemlerinin abartılı ve anlamsız olduğunun tamamen bilincinde olabilir. Ancak kısa veya uzun süreli olarak bu belirtileri bastırmak, bu kişiler için imkansız olabilir.

KOMPULSİF DÜŞÜNCELER Bunlar aşağıdaki şekillerde ortaya çıkabilir: · Kir ve mikrop korkusu · Kendilerinin veya başkalarının başına çok

kötü bir şey geleceği korkusu · Hastalık ve ölüm korkusu · Şüphe manisi (aşırı bir biçimde şüphe etme,

şüphelerini ve kuşkularını ifade etme eğilimi) · Mobilya veya kitapların belirli biçimlerde

durmadığı takdirde çok kötü bir şey olacağına inanılan, simetri gereksinimi

· Kendine veya başkalarına zarar verme korkusunun olduğu agresif dürtüler

· Cinsel düşüncelerden korkma

KOMPULSİF EYLEMLER Bunlar aşağıdaki şekillerde ortaya çıkabilir: · Kontrol ritüelleri; ocağın kapatılıp

kapatılmadığını, kapının kilitlenip kilitlenmediğini veya musluğun kapatılıp kapatılmadığını tekrar tekrar kontrol etme dürtüsü

· Yıkama ritüelleri; ellerini veya giysilerini üst üste yıkama dürtüsü

· Sayma; yolda arabaları sayma, belirli sözcükleri ezberden söyleme ve evdeki nesneleri listeleme veya sayma

· Simetri dürtüsü; sağ eliyle yaptıklarını sol eliyle tekrarlama veya yemek masasında ya da kitaplıkta her şeyin aynı biçimde yerleştirilmiş olduğunu sürekli olarak kontrol etme dürtüsü

· Toplama manisi; bazı şeyleri atamama

NASIL YARDIM ALINABİLİR? OKB'den şüphelenildiğinde, bireylerin doktorlarına başvurmaları gerekmektedir. Doktor, belirtilerin OKB sorunu olup olmadığına ve en iyi tedavinin hangisi olacağına karar verebilir. Bazı durumlarda OKB hiç tedavi gerektirmeyebilir veya çok küçük oranda tedavi yeterli olabilir.

5

Çoğu insan hafif şiddette kompulsif düşünce veya eylemlerle tedavi görmeden yaşayabilmektedir. Ancak, belirtiler olumsuz sonuçlara neden oluyor ve kişinin yaşam biçimini kısıtlamaya başlıyorsa kişinin kendi doktoru, bir uzman/psikolog tarafından ya da bir Akıl Sağlığı Merkezi'nde tedavi gerekli olabilir.

Acil yardıma ihtiyaç duyan bireyler psikiyatri departmanlarının acil bölümüne başvurabilir. En yakın acil psikiyatri bölümü www.psykiatri-regionh.dk/akut adresinden veya "Akuthjælp" uygulamasından bulunabilir.

6

OKB TEDAVİSİ OKB tedavi edilebilen bir hastalıktır ve insanların büyük çoğunluğu iyileşme göstermektedir. OKB durumunun ciddiyetine bağlı olarak tedavi bir pratisyen hekim, psikiyatri uzmanı veya Akıl Sağlığı Merkezi doktoru tarafından verilir. OKB genellikle ayakta hasta tedavisi esasına göre tedavi edilir, fakat bazen hastaneye yatma gerekli olabilir. Tedavi, genellikle psikolojik terapiler ve ilaç tedavisinin birleşiminden oluşur.

Danimarka Başkent Bölgesi (Region H)–Akıl Sağlığı Hizmetleri ayrıca OKB tedavisi için paket seanslar olarak bilinen yoğun, önceden belirlenmiş seanslar da sunmaktadır. Süreç, sonraki adımların belirlendiği doktorla görüşmeyle başlar. Bu konu hakkında www.psykiatri-regionh.dk/behandlingspakker adresinde daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Bu tedavi OKB’nin olup olmadığını ve hangi tedavinin gerekli olduğunu belirlemeye yönelik bir görüşme ile başlar. Danimarka Başkent Bölgesi (Region H)–Akıl Sağlığı Hizmetleri'nde, doktor her zaman hasta ve diğer personel ile birlikte bir tedavi planı belirler, böylece mümkün olduğunca bir sonraki aşamanın ne olacağına dair anlaşmaya varılır.

KONUŞMA TERAPİSİ Akıl sağlığı hizmetlerinde, konuşmanın iyileştirici bir amacı vardır. Konuşma terapileri, hastanede yatarak veya ayakta tedavi görerek gerçekleştirilebilir. Ayrıca konuşma terapisi sistematik olarak ayarlanan seanslar şeklinde yapılabilir.

Konuşma terapisi psikoterapi olarak da bilinir. Maruziyet ile kombine edilmiş konuşma terapisi OKB tedavisinde etkilidir. Bunlar, hastaya düşüncelerini, hislerini ve hareketlerini daha uygun bir şekilde yönlendirmesi konusunda yardım edilen bilişsel davranış terapisi gibi terapiler olabilir. Bu, hastaya kullanacağı yöntemin anlatılması ve seanslar arasında uygulayacağı “ev ödevlerinin” verilmesi şeklinde gerçekleştirilebilir. Ayrıca, OKB'ye sebep olan durumlara, her seferinde küçük bir adımla, planlı ve destekli bir şekilde maruz kalma ve kompulsif eylemi kasten gerçekleştirmeme şeklinde uygulanan maruziyet de kullanılır.

Tedavi, çoğunlukla doktor veya psikolog olan, eğitimli bir terapistle yürütülen konuşma seansları içerir. Bu konuşmalar bire bir veya grupla yapılabilir.

AKIL HASTALIKLARI EĞİTİMİ (PSİKOEĞİTİM) Hastalığı ve tedavisini ayrıntılarıyla tartışmak önemlidir. Hastalık belirtilerini, hastalığı ve tedavi sürecini anlama, kişinin OKB'yi karakterize etmesinde sinyaller ve uyarı sinyalleri konusunda daha bilinçli olmasını sağlar. Bir kişi bu belirtileri bildiğinde, bunlara olumlu bir biçimde tepki vermesi ve ele alması ve gerektiğinde yardım istemesi daha kolay olur.

Bu şekilde, kişinin kendi hastalığı hakkında bilgi sahibi olması, OKB geliştirme veya bunu şiddetlendirme riskinin azalmasına yardımcı olabilir. Kişinin hastalığıyla ilgili verilen eğitim psikoeğitim olarak da adlandırılır ve Danimarka Başkent Bölgesi (Region H)–Akıl Sağlığı Hizmetleri'nde

7

gerçekleştirilen tedavi süreçlerinin çoğunluğunu oluşturur. Hastanın ailesi ve diğer yakınları bu eğitimden büyük fayda görebilir.

Akıl Sağlığı Merkezi personeli psikoeğitime katılma durumu hakkında bilgi verebilir.

İLAÇ TEDAVİSİ Şiddetli düzeyde OKB genellikle ilaçla tedavi edilir. İlaç tedavisi her zaman diğer terapi türleriyle desteklenir. İlaç tedavisinin ilk birkaç ayından sonra, doktorun ilacın dozunu veya şiddetini ayarlaması gerekebilir.

Bazı insanlar ilaç tedavisinin yan etkilerine maruz kalırlar. Bulantı, uyku bozuklukları, terleme eğilimi, baş ağrısı ve cinsel dürtülerin azalması veya orgazm olamama ilaç tedavisinin yan etkileri olabilir. Bu yan etkiler birkaç gün içinde azalır ve zararlı değildir. Yan etkiler oluşursa, doktorla farklı türde bir ilaç tedavisi hakkında konuşmak gerekebilir. İlaç tedavisinin durdurulması gerektiğinde, tedavi doktorun onayıyla ve yavaş yavaş kesilmelidir. Vücudun toparlanmak için zamana ihtiyacı vardır.

HASTALAR KENDİLERİ İÇİN NE YAPABİLİR? İnsanların OKB yaşadıklarından şüphelendiklerinde, mümkün olduğunca hızlı bir şekilde doktora başvurmaları çok önemlidir. Bazı kişiler için akrabalarının yardımı gerekir. OKB'yle ilgili aile ve arkadaşlarıyla konuşmakta zorluk çekenler ve aileleri için bu kitapçık iyi bir kılavuz olabilir.

Akıl hastalıklarıyla ilgili eğitim kişilerin durumları ve hastalığın semptomları ve yapısı konusunda daha bilinçli olmalarını sağlar. OKB'yi neyin tetiklediğinin bilinmesi, hem hastalığı tanımayı hem de kompulsif

düşünce ve eylemlerle tekrar etmeleri durumunda başa çıkmayı kolaylaştırır.

OKB'si olan veya geçirmiş kisiler için dernekler vardır. Bu derneklerle ilgili bilgiyi www.psykiatri-regionh.dk/patientinfo adresinden bulabilirsiniz.

HASTA YAKINLARI NE YAPABİLİR? Yakınlara düşen en önemli görev profesyonel yardım alma konusunda onlara destek olmaktır. Yakınınızdaki kişinin “yalnızca” çok endişeli mi olduğunu yoksa gerçekten OKB belirtileri mi gösterdiğini anlamak zor olabilir. Kararı doktor verir.

Tedavi gören bir kişinin yakınları hastayı dinleyerek ve ihtiyacı olduğunda kişinin yanında olarak en iyi desteği sağlar.

Danimarka Başkent Bölgesi (Region H)–Akıl Sağlığı Hizmetleri hasta yakınlarının rolü, tedaviye katılımları ve hasta yakınları için olası yardım ve destek konusunda bilgiler içeren bir kitapçık hazırlamıştır. Kitapçığa ulaşmak için lütfen akıl sağlığı merkezi personeline başvurun veya www.psykiatri-regionh.dk/patientinfo adresine gidin.

8

YAKINLAR İÇİN İPUÇLARI · Hastalığı ciddiye alın · OKB hakkında bilgi edinin · Hasta olan kişilerin nerede ve nasıl

profesyonel yardım alabileceğini bulmasına yardım edin

· Bu bozukluk ve semptomlarını göz önüne alan “hazır” aktiviteler planlayın

· Onları rahatlatın, örn: “Unutma, durumun iyiye gidecek. Tedavisi olan bir hastalık yaşıyorsun” gibi rahatlatıcı cümleler söyleyin

· Hastalara onların canını sıkan tavsiyelerde bulunmayın: “Senin yerinde olsaydım...” veya “Kendini toparla” gibi cümleler kurmayın. OKB hastasının kompulsif düşünce ve eylemlerini kontrol etmesi her zaman mümkün değildir

· Onları suçlamaktan kaçının · Hastanın neden bu hastalığa yakalandığı

konusunda uzun tartışmalar başlatmayın · Sorularınız varsa, günlük hayatta desteğe

veya yardıma ihtiyacınız varsa, yardım alın · OKB'nin hastanın kendi hatası olmadığını

unutmayın

DAHA FAZLA BİLGİ www.psykiatri-regionh.dk

Akıl hastalığı hakkında daha fazla bilgi, tavsiye ve yönlendirme için PsykInfo'ya da danışabilirsiniz. PsykInfo, Kopenhag merkezde bulunan ve akıl hastalığı hakkında bilgi almak isteyen tüm vatandaşlara yönelik olan bir zihinsel hastalık bilgilendirme merkezidir. Bkz. www.psykinfo-regionh.dk

9

10

11

Sipariş no.: REG

H0094 • R

egionH D

esign • 17612

Danimarka Başkent Bölgesi (Region H)–Akıl Sağlığı Hizmetleri'nde bir hastaysanız, bu kitapçık siz ve yakınlarınız içindir. Bu kitapçıkla, sizin ve ailenizin, iyi ve kapsamlı bir tedavi deneyimi yaşamanıza ve Danimarka Başkent Bölgesi (Region H)–Akıl Sağlığı Hizmetleri personeliyle işbirliği içinde olmanıza yardımcı olmak istiyoruz.

Hastalıkla yaşayan ve nasıl hissettiğinizi ve hastalığın yaşamınızı nasıl etkilediğini en iyi bilen sizler ve yakınlarınızdır.

Tedavi süreci boyunca size tedavi hakkında bilgi vermeyi çok önemsiyoruz ve sorularınıza her zaman açığız.

MERKEZDEKİ HASTA Danimarka Başkent Bölgesi (Region H)–Akıl Sağlığı Hizmetleri tedavi, genelde bir dizi terapi kombinasyonunda oluşur ve her zaman hastanın bireysel ve en acil ihtiyaçlarına dayanır. Hiçbir tedavi süreci aynı değildir.

Akıl sağlığı merkezi personeli, akıl hastalıklarının nasıl gelişebileceği ve tedavi edilebileceğine ilişkin profesyonel bir anlayışa sahiptir. Hastalığınızı nasıl yaşadığınızı ve tedavi hedefinizin ne olduğunu bilmek istiyoruz. Tedaviyi planlamak üzere birlikte çalışırken her ikisini de dikkate alıyoruz.

Hedef, tedavinin sizi iyileştirmesi veya önemli ölçüde daha iyi hale getirmesidir. Bu, akıl hastalığı olan kişilerin iyileşme zamanı ve derecesine göre farklılık gösterir. Bununla birlikte, doğru tedaviyle herkes günlük bir hayat geliştirebilir ve oluşturabilir veya bu hayata devam edebilir.

REGION HOVEDSTADENS PSYKIATRI (DANİMARKA BAŞKENT BÖLGESİ–AKIL SAĞLIĞI HİZMETLERİ) Birçok kişi, hayatı boyunca bir akıl hastalığıyla karşı karşıya kalır. Danimarka Başkent Bölgesi (Region H)–Akıl Sağlığı Hizmetleri, her yıl çeşitli akıl hastalıkları sebebiyle yaklaşık 41.000 çocuk ve yetişkini tedavi ediyoruz. Tedavi, hem ayakta hasta esasıyla ve ekip ziyaretleriyle, hem de gerekli olduğunda, yatan hasta esasıyla ve Danimarka Başkent Bölgesi (Region H)–Akıl Sağlığı Hizmetleri tarafından sağlanmaktadır.

Danimarka Başkent Bölgesi (Region H)–Akıl Sağlığı Hizmetleri Kristineberg 3 DK - 2100 Copenhagen Ø, Danimarka Tel.: 3864 0000 www.psykiatri-regionh.dk Grafik tasarım: RegionH Design Fotoğraf: Phillip Drago Jørgensen 2014