Przywracanie geniuszaArchimedes był jedną z najbardziej błyskotliwych postaci w historii ludzkości, na równi z Einsteinem i Newtonem. Ze względu na upływ czasu niewiele z tego, co napisał, ocalało do naszych czasów. Wiele egzemplarzy jego dzieł zostało zniszczonych, a ich usunięte i oczyszczone strony zostały niekiedy wykorzystane ponownie. Jeden z takich manuskryptów nadpisany na wcześniej używanym materiale (nazywamy je palimpsestami) został ponownie odczytany dzięki zaawan sowanym technikom cyfrowego przetwarzania obrazu przy użyciu statystyki i algebry liniowej. Dzieło to ujawniło nieznane wcześniej odkrycia Archimedesa w dziedzinie kombinatoryki i rachunku różniczkowego. To prowadzi do pytania, na które nawet Archimedes nie znalazłby odpowiedzi: o ile dalej rozwinęłaby się matematyka i nauki ścisłe, gdyby te odkrycia nie zostały zapomniane?

Jedno z najbardziej niesamowitych odkryć doty-czących prac Archimedesa zostało dokonane za pomocą techniki fluorescencji rentgenowskiej. Wizerunki ewangelistów sfałszowane w latach 40-tych XX wieku przez jednego z właścicieli książki zasłoniły oryginalny tekst, ale synchrotron wyko-rzystujący promienie rentgenowskie spenetrował obraz i wykrył ślady żelaza ze starożytnego tuszu odsłaniając stronę traktatu Archimedesa “Metoda twierdzeń mechanicznych”. Cały proces odkrycia tego i innych jego pomysłów jest możliwy dzięki nowoczesnej matematyce i fizyce, które zbudowane zostały właśnie na odkryciach i metodach Archimedesa. W ten sposób postęp zatoczył koło, co ma dodatkowy wydźwięk, bo przecież jednym z ocalałych osiągnięć Archimedesa jest jego przy-bliżenie wartości liczby π.

Więcej informacji: The Archimedes Codex, Reviel Netz and William Noel, 2007.

Translation by Mieczysław Cichoń, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu oraz Kinga Cichoń, Politechnika Poznańska, courtesy of the Polskie Towarzystwo Matematyczne.Zdjęcie © The Owner of the Archimedes Palimpsest.

Program Mathematical Moments promuje znaczenie i rozumienie roli, jaką matematyka odgrywa w nauce, przyrodzie, technice i kulturze.

w w w . a m s . o r g / m a t h m o m e n t sMM/71/PL