3
t y g o d n i k p o w s z e c h n y 1 9 | 1 0 m a j a 2 0 1 5
JZEF HOFM A NN. RK A GENIUS Z A
wier wieku temu by jeszcze widoczny, jego gry mona byo posucha w radiu. Budzia emocje, prowo-kowaa dyskusje. Jak zawsze. Potem jednak artystw zotej epoki fortepianu wyparli pianici modsi, wsp-czeni, ywi. Kryy tylko legendy o nadludzkiej sprawnoci palcw i pamici, i o geniuszu naukowo--technicznym, przedstawiajce Jzefa Hofmanna jako niemal drugiego Edisona. Czy posta artysty przez to zmalaa? Przeciwnie. Jeeli kto raz si z ni zetkn, nie mg zapomnie. Jeeli si nie zetkn w jego do-wiadczeniach ze sztuk pianistyczn, z muzyk w ogle, zieje wielka luka.
Niewtpliwie by geniuszem i to wystarczajcy powd, eby przypomnie go podczas festiwalu Copernicus. Geniuszem urodzonym w Krakowie, geniuszem nie tylko pianistyki, ale i technologii. Jego niezwyko nie polega tylko na tym, e do powszechnie uwaany by za najwikszego pianist koca XIX i pierwszych dekad XX wieku. By niezwyky, bo przy transcendentalnej sprawnoci i absolutnie oryginalnej wyobrani dwikowej sta na przeomie epok. Naley do obu kontynuuje pewne maniery pnego romantyzmu, ale jednoczenie wyznacza kierunki nowoczesnoci. Polifoniczne rozumienie muzyki i precyzja faktury, rola detalu, dyscyplina rytmiczna (mimo swobody tempa), logika i lakoniczno, intelektualny antysentymentalizm w grze wywoujcej jednak najwysze emocje byy wyzwaniem dla nastpcw. Signy jednak skrajnoci i tylko nieliczni, np. Glenn Gould, potrafili w pewnym stopniu je podj. Idcy za Hofmannem wiek XX i XXI nie byy w stanie go dogoni, a stopniowo
D O F I N A N S OWA N O Z E R O D K W G M I N Y
M I E J S K I E J K R A K W
D O F I N A N S OWA N O Z E R O D K W M I N I ST R A
KU LT U RY I DZ I E DZ IC T WA N A R O D OW E G O
O R G A N I Z ATO R Z Y, PA R T N E R Z Y I PAT R O N I
JAKUB PUCHALSKI
Pianista, inynier, geniusz
Dodatek do Tygodnika Powszechnego nr 19/2015
redakcja: Jakub Puchalski, projekt graficzny: Marek Zalejski, wsppraca: Jacek lusarczyk Dodatek mona znale take pod adresem TygodnikPowszechny.pl/jozefhofmann
Fotografie pochodz ze zbiorw The International Piano Archives, University of Maryland.
Dzikujemy panom Gregorowi Benko i Donaldowi Manildi (International Piano Archives, University of Maryland), a take pani Jennifer Kallend (Curtis Institute of Music) za pomoc, bez ktrej niniejszy dodatek i wystawa nie mogyby zaistnie.
BO
GU
SA
W B
ES
ZE
J/N
FM
popadajc w schematyzm akademizmu, traciy nawet umiejtno zrozumienia. Hofmann sta si artyst szokujcym. I odrzucanym. I zapominanym.
W Polsce bardzo wanym gosem by wic tekst Piotra Wierzbickiego, ktry w latach 90. kolejnym osobom otwiera oczy i uszy na wyjtkowo Hofmanna. Pisarz przedrukowa esej (i susznie!) w najnowszej ksice Nieboski Chopin, a my jego fragment zamieszczamy na str. 12. Jednoczenie na pytach VAIAudio i Marston zaczy pojawia si wietnie opracowane nagrania Hofmanna (pisze o nich producent, Gregor Benko), ale drugi podstawowy problem brak sprawdzonych informacji przecie nie znikn. Std zadziwiajcy fragmentaryzm biografii Hofmanna, ktra ukazaa si w 2002 r. Jan darski dokona w niej wielkiej i cennej pracy zebrania polskich wiadectw dziaalnoci pianisty do niespena 30. roku jego ycia. Symptom kopotw: dalej wiadomoci byyby nie tylko powierzchowne, ale czsto niepewne i faszywe. Z naszej perspektywy niemoliwe do zweryfikowania.
Hofmann na CopernicusieOd dziesicioleci wypenianiem biaych plam zajmuje si jednak Gregor Benko, zaoyciel Interna-tional Piano Archives (obecnie w zbiorach Uniwersytetu Maryland). Dziki jego yczliwej pomocy przygotowalimy aktualne curriculum vitae pianisty. Ze zdj udostpnionych przez IPAM uoy-limy WYSTAW, ktr od 15 maja bdzie mona oglda w Galerii Krakowskiej (hol gwny). Przejrze-limy te katalogi patentowe, gdzie nazwisko Hofmanna pojawia si wielokrotnie, cho niekoniecz-nie tak, jak twierdz legendy.
18 maja o godz. 18.00 w Zotej Sali Filharmonii Krakowskiej odbdzie si powicona Hofmannowi festiwalowa DEBATA, z udziaem Gregora Benko, Piotra Wierzbickiego i Kingi Dbskiej (przygotowujcej film o Hofmannie). Tego samego dnia i w tym samym gmachu, o godz. 20.00, polskiego pianist uczci RECITALEM jeden z wybitnych wirtuozw wspczesnoci, Alexander Gavrylyuk, grajc m.in. utwory Chopina wykonywane przez Hofmanna.
Tak, chcemy odmitologizowa posta wielkiego artysty. Oznacza to odarcie z legendy, ale i przyblienie. A przyblienie to zrozumienie. I gdy si Hofmanna zrozumie, adne legendy nie bd ju potrzebne.
Jeden zpopularnych mitw mwi, e Hofmann mia bardzo ma do.Tu wskali 1:1 reprodukujemy jej odcisk. Wielko przecitna.na okadce: Hofmann i jego biceps, 1905 r.
18.05.2015poniedziaek, godz. 20.00
Mozart, SchubertChopin, Prokofiew
W PROGRAMIE:
ALEXANDER GAVRYLYUKfortepian
www.filharmonia.krakow.pl
Sala koncertowa Filharmoniiul. Zwierzyniecka 1
P a t r o n a t H o n o r o w y : M a r e k S o w a M a r s z a e k Wo j e w d z t w a M a o p o l s k i e g o
FILHARMONIA im. KAROLA SZYMANOWSKIEGO w KRAKOWIE
Bogdan Tosza Dyrektor Naczelny Antoni Wit Dyrygent Honorowy
KONCERT INAUGURACYJNYW HODZIE JZEFOWI HOFMANNOWI
Pobr
ano
z w
ww
.pow
szec
h.ne
t
4
t y g o d n i k p o w s z e c h n y 1 9 | 1 0 m a j a 2 0 1 5
JZEF HOFM A NN. RK A GENIUS Z A
KALENDARIUM
1876 I20 NA WIAT PRZYCHO-DZI JZEF HOFMANN Syn Kazi-mierza Hofmanna, dyrygenta ipo-pularnego kompozytora muzyki teatralnej wKrakowie. Rodzina mieszka przy ul. Kurniki. Chopca muzyki pocztkowo uczy starsza siostra Wanda, nastpnie ciotka. Gdy ma cztery lata, jego edukacj przejmuje ojciec sam znakomi-ty pianista.
1881 DOMNIEMANY PIERW-SZY KONCERT WCiechocinku, zudziaem Aleksandra Michaow-skiego na drugim fortepianie.
1883 HOFMANNOWIE MIESZKA-J JU WWARSZAWIE Przesuchanie uLudwika Gross- manna, znaczcej figury muzycz-nej Warszawy, m.in. agenta kon-certowego iwaciciela ska-du fortepianw. Zorganizowane przez zaprzyjanion zHofman-nami Helen Modrzejewsk (nie-bawem spotkaj si wNowym Jorku).
1885 AZATEM... DO PRACY!Omioletni synek dyrektora ba-letu, p. Hofmanna, popisywa si swoj gr ikompozycjami przed Antonim Rubinsteinem. Mistrz ro-kuje wietn przyszo dzieci-ciu (Echo Muzyczne iTeatral-ne, 27 IV 1885 r.).
1886 I6 PIERWSZY KONCERT WWARSZAWIE May wirtuoz
wczorajszym wystpem zoy dowd istotnego, nad wiek roz-winitego talentu, wysoko do-prowadzonej techniki, anawet pewnego indywidualizmu (Ku-rier Warszawski, 7 I1886 r.). 14i17V1886 r. odbyy si kon-certy zudziaem Jzia Hofmanna wTeatrze Wielkim, dla zdobycia funduszy na wyjazd zagraniczny.
1886 PIERWSZE TOURNE PO NIEMCZECH Take wizyta wPra-dze, Krakowie iKopenhadze. WBerlinie Hofmann wystpuje na koncertach Towarzystwa Filhar-monicznego, prowadzonego przez potentata wrd impresariw, Hermanna Wolffa.
1887 III 13 GRA WE WROCA-WIU, WKWIETNIU WPARYU, NASTPNIE WLONDYNIE
1887 XI 29 AMERYKASKI DE-BIUT WCARNEGIE HALL Krytyk New York Timesa ogasza: To nie bya nadzwyczajna gra jak na dziecko, to bya nadzwyczajna gra jak na czowieka. Hofmann odbywa intensywne tourne po wschodnich Stanach, wystpu-jc wielokrotnie wnajwikszych salach, waurze oszaamiajcych sukcesw, podporzdkowujc si jedynie zasadzie ustalonej zTowarzystwem Przeciwdziaa-nia Okruciestwu wobec Dzie-ci: najwyej cztery koncerty na tydzie(!). W70 dni daje wic 52koncerty.
1888 THE HOFMANN FUROR (NYT) Sukcesy okazuj si zbyt oszaamiajce ina skutek zabie-gw Towarzystwa Przeciwdziaa-nia Okruciestwu wobec Dzieci (NYSPCC) Alfred Corning Clark,
krl nici, funduje dla Hofmanna stypendium, fortun wysokoci 50 tys. dolarw, pod warunkiem, e nie bdzie on wystpowa do ukoczenia 18. roku ycia. Hof-mannowie, mimo targowania si Kazimierza (przynajmniej 100 tys. byoby potrzebne...), przyj-muj ofert i28 III wyjedaj doBerlina. Jzef studiuje uHeinricha Urbana, uznanego profesora konserwato-rium, nauczyciela m.in. plejady polskich kompozytorw (Karowi-cza, Opieskiego iinnych), jednak dugo nie ma waciwego mentora wgrze na fortepianie umawia-ne lekcje zdAlbertem, Blowem iLeszetyckim nie dochodz do skutku. Chopiec sucha jednak wszystkich pianistw odwiedzaj-cych Berlin.
1889-1890 SYNNA KORE-SPONDENCJA ZEDISONEMDotyczy uywania fonografu, kt-ry Edison nakaza wysa dla Hof-manna do Berlina, atake dla cara Rosji do Petersburga oraz dla Ad-ministracji Pocztowej Niemiec.
1891-1892 NAUKA UMORITZA MOSZKOWSKIEGO Moszkowski nalea do najbardziej rozchwy-tywanych pianistw iby autorem niezwykle wwczas popularnych popisowych utworw, jednak-e po niespena dwch latach owiadczy definitywnie: cho-piec wie otyle wicej ode mnie igra otyle lepiej ni ja, e nie wiem, jak mam go uczy.
1892-1894 NAUKA UANTO-NA RUBINSTEINA Uznawany za najwikszego pianist od mierci Liszta, Rubinstein by zmuszony opuci Rosj osiad wDrenie, dokd Hofmann przez dwa lata dojeda co tydzie na lekcje.Jak Antoni Rubi
