Przygotowanie chorego do operacjiwy∏onienia stomii

Kwartalnik dla lekarzy i piel´gniarek

nr 2 (7), paêdziernik 2001ISSN 1506-3208

2

„„TTrroosskkaa””–– bezp∏atny magazyn dla lekarzy i piel´gniarek

WWyyddaawwccaa:: Bristol-Myers Squibb Sp. z o.o. (Dzia∏ Pomocy ConvaTec), ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa

tel.: (22) 874 38 10, fax: (22) 874 38 35, e-mail: dzial.pomocy@bms.com

RReeddaakkccjjaa: Dorota Anna Bronisz, lek. med. Wojciech StraÊ, lek. med. Przemys∏aw Styczeƒ

PPrreennuummeerraattaa: Bezp∏atnà prenumerat´ mo˝na zamawiaç dzwoniàc pod bezp∏atny numer telefonu: 0-800 120-093

PPrroojjeekktt ii oopprraaccoowwaanniiee ggrraaffiicczznnee: Medical Communications, ul. Rzymska 39, 03-976 Warszawa, tel.: (22) 616 16 06

Szanowni Czytelnicy

Po d∏u˝szej przerwie mam przyjemnoÊç przedstawiç Paƒstwukolejne wydanie „Troski” – magazynu dla lekarzy i piel´gniarek.Wydanie znacznie ró˝niàce si´ od poprzednich, które do Paƒstwatrafia∏y.

Pomys∏ na nowy kszta∏t pisma podrzuciliÊcie nam w∏aÊniePaƒstwo. W listach prosiliÊcie o jak najwi´cej fachowych tekstów,dotyczàcych zasad piel´gnacji i zaopatrzenia stomii, prawi-d∏owego doboru sprz´tu stomijnego oraz leczenia powik∏aƒ.PomyÊleliÊmy wi´c, ˝e mo˝e warto usystematyzowaç t´ wiedz´.

Od dzisiaj ka˝dy numer „Troski” zostanie w ca∏oÊci poÊwi´-cony tylko jednemu zagadnieniu, opracowanemu dok∏adnie,z uwzgl´dnieniem wielu aspektów. B´dà dla nas pisali najlepsispecjaliÊci - lekarze, piel´gniarki i psycholodzy - dzielàc si´ swojàwiedzà i doÊwiadczeniem. B´dziemy równie˝ starali si´ Êledziç nabie˝àco literatur´ zagranicznà, wybierajàc z niej najbardziejinteresujàce informacje. Naszym celem jest bowiem propagowanieaktualnej wiedzy o stomii oraz szerzenie standardów opiekistomijnej.

W tym numerze zajmujemy si´ jednym z najbardziej istotnychzagadnieƒ – prawid∏owym przygotowaniem pacjenta do zabieguwy∏onienia stomii. Jest to jeden z najwa˝niejszych aspektówopieki stomijnej, bardzo cz´sto, niestety, niedoceniany.

Do dyskusji zapraszamy równie˝ Paƒstwa. Chcemy byÊcietworzyli „Trosk´” razem z nami, dzielàc si´ swoim doÊwiad-czeniem. Czekamy na Paƒstwa uwagi i komentarze, na którerezerwujemy specjalnà kolumn´.

Dla prenumeratorów, razem z nast´pnym numerem naszegokwartalnika, przygotowaliÊmy specjalny segregator, w którymb´dzie mo˝na gromadziç wszystkie wydania „Troski”. ˚ycz´ mi∏ej lektury...

lek. med. Przemys∏aw Styczeƒ

Dzia∏ Pomocy ConvaTec

SPIS TREÂCI

èród∏a informacji medycznej

dla pacjentów ze stomià

lek. med. Przemys∏aw Styczeƒ

str. 3

•

Przygotowanie pacjenta

do planowej operacji

wy∏onienia stomii jelitowej

baka∏arz Danuta Kruk

str. 4

•

Jak prawid∏owo wyznaczyç

miejsce wy∏onienia stomii

mgr Urszula Sobczak

str. 6

•

Jak przygotowaç pacjenta

do stomii?

mgr Jolanta Fryc-Martyƒska

str. 8

•

Informacje, wydarzenia ...

str. 14

Troska nr 2, paêdziernik 2001

tomia to szok dla ka˝dego chorego. Czasami nawet wi´kszyni˝ sama choroba i zwiàzane z nià leczenie. Dlategowypracowanie wzajemnego zaufania i dobrego kontaktu

z pacjentem ma kluczowe znaczenie i owocuje szybszàrehabilitacjà oraz powrotem do zdrowia.

Obowiàzkiem piel´gniarki i lekarza w stosunku do pacjentajest rzetelna informacja o jego chorobie, stosowanym leczeniui planowanych zabiegach. Tylko umiej´tnie i rzeczowo przekazanewiadomoÊci zmniejszajà l´k i pozwalajà ∏atwiej oswoiç si´ z nowàrzeczywistoÊcià. Przed ka˝dà osobà zaanga˝owanà w opiek´stomijnà stoi zatem ogromne wyzwanie, któremu mo˝na sprostaçposiadajàc odpowiednià wiedz´ i doÊwiadczenie.

W przygotowaniu pacjenta do zabiegu wy∏onienia stomiiszczególnà rol´ odgrywa lekarz rozpoznajàcy chorob´, która do niejprowadzi. Przewa˝nie jest to lekarz pierwszego kontaktu, chirurglub gastroenterolog. Na rycinie 1 przedstawiono wyniki badaƒprzeprowadzonych w 2000 r . przez firm´ ConvaTec w krajachEuropy Zachodniej. Badania te wskazujà na êród∏a informacjimedycznej dla pacjentów ze stomià – przed i po operacji.W Polsce najwi´kszà rol´ w opiece nad pacjentem ze stomiàodgrywa lekarz chirurg oraz piel´gniarka stomijna, ale ichznaczenie w poszczególnych okresach opieki przed- i poope-

racyjnej zmienia si´. Lekarze pierwszego kontaktu zdajà si´odgrywaç o wiele mniejszà rol´ ni˝ ich koledzy we Francji czy np.Hiszpanii. Szczególna natomiast odpowiedzialnoÊç spoczywa napiel´gniarkach. W naszym kraju nie istnieje specjalizacja „piel´g-niarka stomijna”, jak to ma miejsce np. w Wielkiej Brytanii.Jednak piel´gniarki, które na co dzieƒ opiekujà si´ pacjentamize stomià, posiadajà podobnà wiedz´ i umiej´tnoÊci.

W zdecydowanej wi´kszoÊci przypadków to w∏aÊnie piel´g-niarka jest osobà, która sp´dza z pacjentem najwi´cej czasu.Przygotowuje do zabiegu, wyznacza miejsce wy∏onienia stomii,piel´gnuje i zaopatruje stomi´, uczàc pacjenta wykonywaç teczynnoÊci samodzielnie.

W przygotowaniu pacjenta do ˝ycia ze stomià niezaprzeczalnàrol´ odgrywa równie˝ rodzina, znajomi oraz wolontariuszePol-Ilko. Ci ostatni dysponujà argumentem, który cz´sto okazujesi´ decydujàcy - sami majà stomi´ i swojà postawà pokazujà, ˝e ze stomià mo˝na normalnie ˝yç. Sà bardzo wiarygodni, poniewa˝borykajà si´ z nià na co dzieƒ.

Nale˝y dà˝yç do tego, aby pacjenci, u których planowany jestzabieg wy∏onienia stomii, mieli zapewnionà jak najlepszà opiek´,zarówno przed, jak i po operacji. Temu w∏aÊnie s∏u˝y m.in.paêdziernikowe wydanie „Troski”.

èród∏a informacji medycznejdla pacjentów ze stomià lek. med. Przemys∏aw Styczeƒ

Dzia∏ Pomocy ConvaTecBristol-Myers Squibb

S

3

èród∏a informacji medycznej dla pacjentów ze stomià

Ryc. 1 èród∏a informacji medycznej dla pacjentów ze stomià – wyniki badaƒ przeprowadzonych w krajach Europy Zachodniej(ConvaTec Market Research 2000, data on file)

4

prawowanie profesjonalnej opieki nad pacjentem z wytwo-rzonà chirurgicznie przetokà jelitowà (stomià) to zadaniedla piel´gniarki stomijnej. Celem tej opieki jest komp-

leksowa pomoc choremu w osiàgni´ciu jak najlepszego samo-poczucia oraz powrocie do ˝ycia rodzinnego i spo∏ecznego.W planowaniu opieki pomocne sà standardy i procedury (Ryc. 1).Opiek´ nad chorym w szpitalu sprawuje zespó∏ terapeutyczny.W jego sk∏ad wchodzà lekarze, chirurdzy i piel´gniarki. Istniejàw Polsce szpitale, gdzie lekarze i piel´gniarki sà wspieraniw swojej pracy przez psychologów, dietetyków, rehabilitantówi pracowników socjalnych. Zwykle jednak przygotowanie choregodo zabiegu operacyjnego spoczywa na lekarzach i piel´gniarkach.Przez przygotowanie pacjenta do operacji rozumiem: pomocw rozwiàzaniu jego problemów zwiàzanych z nowà sytuacjà˝yciowà, jakà jest choroba i pobyt w szpitalu, wyznaczeniemiejsca przysz∏ej stomii, zapoznanie chorego z refundowanymsprz´tem stomijnym dost´pnym na rynku oraz przygotowaniejelita do operacji.

Aby pomóc pacjentowi w rozwiàzaniu jego problemów, dobrzejest rozumieç nowà sytuacj´, w jakiej si´ znalaz∏ on i jego rodzina.Ka˝dy cz∏owiek ˝yje w okreÊlonej spo∏ecznoÊci rodzinnej i zawo-dowej, posiada zainteresowania, realizuje je, ma indywidualnewizje (marzenia, cele) na przysz∏oÊç i plany dotyczàce ró˝nych,wa˝nych dla siebie dziedzin (np.: awans, za∏o˝enie rodziny,wychowanie dzieci i wnuków). Tymczasem zachorowanie powo-duje, ˝e pacjent obserwuje u siebie niepokojàce objawy, którez czasem uniemo˝liwiajà mu funkcjonowanie w spo∏ecznoÊcirodzinnej i zawodowej. Z czasem powstaje koniecznoÊç poddaniasi´ hospitalizacji. Wraz z rozwojem choroby spada wydolnoÊçfizyczna i psychiczna. Chory zostaje wy∏àczony ze swojegoharmonogramu dnia. Wówczas myÊli pacjenta zaczynajà si´koncentrowaç na chorobie i pogarszajàcym stanie zdrowia.Te negatywne odczucia wraz z ograniczeniem aktywnoÊcifizycznej wywierajà niekorzystny wp∏yw na nastrój choregoi obni˝ajà jego samopoczucie. W konfrontacji pacjenta z wielkim,emocjonalnym stresem spowodowanym chorobà, mo˝e dojÊç domanifestacji przez niego ró˝nych reakcji emocjonalnych, takichjak: niepokój, depresja, z∏oÊç i wrogoÊç czy zaprzeczenie.Reakcje te sà próbà, jakà podejmuje pacjent, starajàc si´dostosowaç do trudnej i nieznanej mu sytuacji. Niepokój jestnajpospolitszà reakcjà na chorob´. Depresja to powszechny objawtowarzyszàcy ró˝nym typom chorób, cz´sto wyst´puje u pacjentówleczonych chirurgicznie, u których koniecznym staje si´ wyko-nanie operacji zmieniajàcych wizerunek cia∏a (np. wytworzeniestomii). Z∏oÊç i wrogoÊç to reakcje, które zwykle towarzyszàchorobom nowotworowym. Z∏oÊç pacjenta jest cz´sto rzutowanana cz∏onków rodziny oraz opiekujàcy si´ nim zespó∏ (lekarze ipiel´gniarki), poniewa˝ oni sà zdrowi. Pacjenci manifestujàcy

takà reakcj´ okazujà si´ nie tylko wrogo nastawieni do zespo∏uleczàcego, ale cz´sto te˝ nie chcà z nim wspó∏pracowaç lubwr´cz odrzucajà wspó∏udzia∏ w leczeniu. Dobrze jest pami´taç,˝e pacjent obawia si´ równie˝ samotnoÊci i opuszczenia w chorobie.Znajduje si´ bowiem w nowej sytuacji, która obfituje w trudnemomenty. Chory ma du˝o pytaƒ i wàtpliwoÊci, a lekarze i piel´g-niarki nie zawsze sà na tyle dost´pni, by na nie odpowiedzieç.Krewni chorego te˝ podlegajà stresowi, jakim jest chorobai hospitalizacja bliskiej im osoby. Stres ten odsuwa ich od cierpià-cego, co powoduje, ˝e jest on cz´sto opuszczony przez tych,których najbardziej potrzebuje. Dzieje si´ tak ze wzgl´du na brakprzygotowania personelu medycznego i rodziny do rozmówna temat choroby nowotworowej, kalectwa lub Êmierci.

W przypadku choroby nowotworowej pacjent obawia si´uzale˝nienia od innych osób. W szpitalu bowiem ogranicza si´psychicznà i fizycznà aktywnoÊç osoby chorej. Do tego dochodzitendencja do wy∏àczania pacjenta z podejmowania wa˝nych decyzji(co czyni zarówno zespó∏ leczàcy, jak równie˝ rodzina chorego).W ten sposób zwi´ksza si´ u chorego poczucie zale˝noÊci.MyÊl´, ˝e znajàc problemy psychologiczne chorego, ∏atwiej jestzaplanowaç opiek´ piel´gniarskà tak, by znalaz∏y si´ w niejdzia∏ania, które zach´cà pacjenta do aktywnoÊci i wspó∏de-cydowania o sposobach leczenia.

Opieka przedoperacyjna rozpoczyna si´ od chwili poinformo-wania chorego przez lekarza o operacji i koniecznoÊci wytwo-rzenia stomii. Jednym z zadaƒ piel´gniarki stomijnej jestwyznaczenie miejsca przysz∏ej stomii, co powinno mieç miejscew przeddzieƒ zabiegu operacyjnego. Do tej czynnoÊci przyst´-pujemy zawsze za zgodà chirurga i po zebraniu maksimuminformacji o naszym chorym. Dlatego te˝ wskazane jest poznaniesi´ z pacjentem przyj´tym do Kliniki znacznie wczeÊniej. Dobrze,by chory zna∏ piel´gniark´ z imienia i nazwiska, wiedzia∏, ˝e tow∏aÊnie ona b´dzie si´ nim opiekowa∏a i pomaga∏a w poko-nywaniu trudnoÊci przez okres jego pobytu w szpitalu. Pracypiel´gniarki powinien przyÊwiecaç cel jak najlepszego przygo-towania chorego do zabiegu i trzeba ten cel realizowaç Êwiadomie.Dlatego tak wa˝ne jest nawiàzanie dobrego kontaktu z chorym,poznanie historii choroby, sytuacji rodzinnej i zawodowej,zainteresowaƒ i oczekiwaƒ na przysz∏oÊç. Dopiero z takimbankiem informacji mo˝emy przystàpiç do wyznaczenia przysz∏ejprzetoki. W zale˝noÊci od rodzaju planowanej przetoki stomiawyznaczana b´dzie w ró˝nych miejscach. Sà zasady, których przytej czynnoÊci nale˝y przestrzegaç. Po pierwsze, stomia powinnabyç umiejscowiona na skórze g∏adkiej, pozbawionej blizn i znamion.Nie mo˝e znajdowaç si´ pomi´dzy fa∏dami t∏uszczowymi czyw pobli˝u istniejàcej ju˝ przetoki. Dla przyk∏adu, najlepszymmiejscem dla kolostomii jest punkt le˝àcy w odleg∏oÊci 1/3od p´pka, na linii poprowadzonej pomi´dzy p´pkiem a kolcem

Przygotowanie pacjentado planowej operacji wy∏onieniastomii jelitowej

S

baka∏arz Danuta KrukKlinika Chirurgii Górnego Odcinka

Przewodu PokarmowegoCentrum Onkologii – Instytut, Warszawa

Troska nr 2, paêdziernik 20015

biodrowym. Znajàc przyzwyczajenia pacjenta (w przypadkukobiet np. preferowany sposób ubierania si´) oraz histori´choroby (np. niedow∏ad lewej r´ki, wada wzroku itp.), przyst´-pujemy do wyznaczenia punktu przysz∏ej stomii. CzynnoÊç t´wykonujemy najpierw w pozycji stojàcej pacjenta. Gdy znaj-dziemy, naszym zdaniem, dobre miejsce na g∏adkiej skórze brzucha,zaznaczamy je markerem. Nast´pnie pytamy chorego, czy bez˝adnych przeszkód widzi namalowany przez nas punkt (kobietypowinny widzieç zaznaczone miejsce bez za∏o˝onego biustonosza).

W przypadku uzyskania od chorego odpowiedzi twierdzàcej,sprawdzamy, jak zachowuje si´ zaznaczone miejsce, gdy pacjentjest w pozycji siedzàcej (np. czy nie znajduje si´ ono pomi´dzyfa∏dami t∏uszczowymi lub na granicy paska od spodni), a nast´-pnie sprawdzamy, gdzie znajduje si´ zaznaczony punkt, gdy pacjentjest w pozycji le˝àcej.

Zawsze nale˝y sprawdziç wyznaczone miejsce w tych trzechpozycjach. W ka˝dej z nich pacjent powinien widzieç swojà przysz∏àprzetok´. CzynnoÊç t´ wykonujemy a˝ do momentu wyznaczeniaoptymalnego miejsca. Bywa, ˝e takich miejsc nale˝y wyznaczyçwi´cej (stàd tak wa˝ne jest by piel´gniarka zna∏a rodzaj planowa-nego zabiegu a tak˝e ÊciÊle wspó∏pracowa∏a z lekarzem chirurgiem).

Gdy uda∏o si´ ju˝ wyznaczyç miejsce przysz∏ej stomii,zak∏adamy na ten punkt sprz´t stomijny, np.: p∏ytk´ stomijnà orazworek kolostomijny i ponownie prosimy, by pacjent usiad∏. W tym

czasie obserwujemy, czy za∏o˝ony sprz´t dok∏adnie przylega docia∏a, a tym samym czy w przysz∏oÊci b´dzie maksymalnie zabez-piecza∏ przetok´. Czas, jaki potrzebujemy na wyznaczenie miejsca,to oko∏o 30 minut. Nale˝y pami´taç, ˝e to czas nieoceniony i tylkow∏aÊciwe umiejscowienie przetoki umo˝liwi choremu optymalnejej zabezpieczenie, a tym samym powrót do godnego ˝ycia.Dobrze jest pami´taç, by w okresie przedoperacyjnym rozmawiaçz chorym j´zykiem dla niego zrozumia∏ym (mam na myÊli np.stwierdzenia „zaopatrzymy pana stomi´ w sprz´t Combihesive”).To, co dla profesjonalistów jest oczywiste, cz´sto okazuje si´niejasne dla chorego. Przed zabiegiem piel´gniarka powinnazapoznaç pacjenta z dost´pnym na rynku sprz´tem stomijnym,zaprezentowaç jego zalety oraz powiedzieç o przys∏ugujàcej nasprz´t stomijny refundacji. Wskazane jest, by pacjent, u któregozostanie przeprowadzona operacja, wiedzia∏, ˝e w przysz∏oÊci b´dziemóg∏ zopatrzyç swojà stomi´ w bezpieczny, dyskretny i bezp∏atnysprz´t, który umo˝liwi mu powrót do normalnego ˝ycia.

Pami´taç nale˝y, ˝e okres przedoperacyjny to najtrudniejszyczas dla chorego. WiadomoÊç o koniecznoÊci wytworzenia stomiizaburza jego dotychczasowy wizerunek w∏asnego cia∏a i cz´sto jestnajgorszym wyrokiem. Pacjent boi si´ ograniczenia swojej samo-dzielnoÊci i uzale˝nienia od lekarza, piel´gniarki czy rodziny.

Odczuwa l´k przed odrzuceniem przez rodzin´ i znajomych(pacjent myÊli np. „przecie˝ ja b´d´ inny, wszyscy b´dà wiedzieç,

OÂWIADCZENIE STANDARDOWE:1. Pacjent zostaje obj´ty kompleksowà opiekà piel´gniarskà

(procesem piel´gnowania).2. Pacjent b´dzie posiada∏ zasób wiedzy i umiej´tnoÊci

niezb´dnych do samoopieki przed wypisaniem ze szpitala.

KRYTERIA STRUKTURY:1. Opieka piel´gniarska sprawowana jest przez ca∏à dob´.2. Piel´gniarki posiadajà wiedz´ i umiej´tnoÊci w zakresie

sprawowania opieki nad pacjentem z kolostomià.3. Piel´gniarki posiadajà wiedz´ z zakresu komunikacji.4. Piel´gniarki sprawujà opiek´ metodà procesu piel´gno-

wania (indywidualizacja problemów chorego).5. Klinika posiada odpowiednià baz´ lokalowà, wyposa˝enie,

aparatur´ medycznà, sprz´t stomijny, bielizn´, materia∏yinformacyjne dla pacjentów, konieczne do zapewnieniakompleksowej opieki.

6. Piel´gniarki majà mo˝liwoÊç ciàg∏ego doskonaleniaumiej´tnoÊci zawodowych, co prowadzi do podniesieniajakoÊci Êwiadczeƒ piel´gniarskich.

7. Piel´gniarki wspó∏pracujà z innymi cz∏onkami zespo∏uterapeutycznego: lekarzami, piel´gniarkami, rehabili-tantami, dietetykami i pracownikami socjalnymi.

8. Piel´gniarki za zgodà chorego wspó∏pracujà z jego rodzinà.

KRYTERIA PROCESU:Piel´gniarka:1. Zapoznaje z:

- topografià Kliniki;- prawami i obowiàzkami pacjenta Kliniki;

- rozk∏adem dnia;- cz∏onkami zespo∏u terapeutycznego;- innymi pacjentami na sali.

2. Podaje rodzinie telefony kontaktowe do pacjenta, lekarzaprowadzàcego i dy˝urki piel´gniarek.

3. Wspó∏pracuje z chorym (za zgodà pacjenta z jego rodzinà),z lekarzami, piel´gniarkami i innymi cz∏onkami zespo∏u,w celu stworzenia planu opieki piel´gniarskiej.

4. Aktualizuje plan opieki piel´gniarskiej w zale˝noÊci odproblemów chorego i osiàgni´tych celów.

5. Dokumentuje czynnoÊci i sposoby rozwiàzywania problemów.6. Uczy pacjenta piel´gnowania stomii i korzystania ze sprz´tu

stomijnego. 7. Pomaga w doborze optymalnego sprz´tu stomijnego.8. Udziela wskazówek piel´gniarskich w zakresie diety, rehabi-

litacji, trybu ˝ycia, zapobiegania wzd´ciom, zaparciom,biegunkom itp.

9. Udziela informacji o poradniach stomijnych, grupachwsparcia, refundacji sprz´tu.

KRYTERIA WYNIKU:1. Pacjent wypisywany z Kliniki jest przygotowywany do samo-

dzielnego piel´gnowania stomii.2. Pacjent w∏àczy∏ si´ w proces piel´gnowania i przejà∏

samokontrol´ nad w∏asnym zdrowiem.3. Pacjent i/lub jego rodzina jest przygotowany do samoopieki

w warunkach domowych.4. Pacjent posiada za∏o˝onà dokumentacj´ piel´gniarskà

w Klinice oraz otrzyma∏ na piÊmie wskazówki piel´gniarskie.

Ryc. 1 Standard opieki piel´gniarskiej nad chorym z nowotworem jelita grubego skierowanym do planowanej operacjiwy∏onienia kolostomii obowiàzujàcy w Klinice Górnego Odcinka Przewodu Pokarmowego Centrum Onkologii– Instytutu w Warszawie

6

przestan´ byç atrakcyjny dla swojego partnera”). Cz´sto te˝chory nie wyobra˝a sobie, ˝e godne ˝ycie z przetokà jest mo˝liwei zadaje sobie pytanie: „Czy warto zgodziç si´ na zabieg?”.Taktowny i wyrozumia∏y zespó∏ terapeutyczny pomo˝e pacjentowipodjàç w∏aÊciwà decyzj´.

Pragn´ zwróciç uwag´, ˝e dla pacjenta czekajàcego na zabiegchirurgiczny bardzo wa˝ne jest, by dzia∏ania terapeutycznenie koncentrowa∏y si´ tylko na czysto technicznych czynnoÊciach,jak przygotowanie jelita do operacji czy podanie leków, alerównie˝, a mo˝e przede wszystkim, na prawid∏owym, psy-chicznym nastawieniu chorego do nowej sytuacji, w jakiejznajdzie si´ on po operacji. Czas przeznaczony na prac´z chorym przed operacjà jest bezcenny, bowiem choryprzygotowany do nowej sytuacji b´dzie ch´tniej wspó∏u-czestniczy∏ w piel´gnowaniu stomii i rehabilitacji po operacji, copozwoli na szybszy jego powrót do samodzielnego ˝ycia.

Badania, które prowadzi∏am na grupie 48 pacjentów z chorobànowotworowà jelita grubego i leczonych operacyjnie, pozwalajàna wyciàgni´cie nast´pujàcych wniosków:- w grupie 24 pacjentów, u których opieka przedoperacyjnaograniczy∏a si´ tylko do wyznaczenia miejsca przysz∏ej stomii39% chorych zaakceptowa∏o ˝ycie ze stomià zaÊ 37% zde-klarowa∏o powrót do ˝ycia zawodowego i/lub ch´ç realizacjizainteresowaƒ (Ryc. 1),- w grupie 24 chorych, w której prowadzona by∏a planowa opiekapiel´gniarska przed operacjà 84% chorych zaakceptowa∏o ˝ycieze stomià, a 63% zadeklarowa∏o powrót do ˝ycia zawodowegoi/lub ch´ç realizacji zainteresowaƒ (Ryc. 2).

Ponadto zaobserwowa∏am, ˝e w grupie przygotowanej dooperacji, w stosunku do grupy chorych bez przygotowania, czashospitalizacji skróci∏ si´ o 25%, zaÊ zu˝ycie sprz´tu stomijnegozmala∏o o 63%.

Przygotowanie jelita do planowej operacji ró˝ni si´ w zale˝noÊciod procedur obowiàzujàcych w danej placówce. Zwykle jednak nazlecenie lekarza pacjent na 2-3 doby przed operacjà spo˝ywadiet´ p∏ynnà i ma wykonywane lewatywy. Zdarza si´, ˝e dodat-kowo, na zlecenie lekarza, piel´gniarka podaje doustnie lekiprzeczyszczajàce, wdra˝a profilaktyk´ przeciwzakrzepowà orazprzygotowuje pole operacyjne.

peracja chirurgiczna zakoƒczona wytworzeniembrzusznego odbytu nale˝y do najbardziej obcià˝ajàcychi jest dla chorego oraz jego rodziny dramatycznym

prze˝yciem. Opieka przedoperacyjna prowadzona we w∏aÊciwysposób wywiera decydujàcy wp∏yw na póêniejszà rehabilitacj´chorych, majàcà na celu powrót do normalnego ˝ycia.

G∏ównym zadaniem piel´gniarki jest rozpoznanie problemówi potrzeb pacjenta, a tak˝e zaplanowanie i realizacja dzia∏aƒpozwalajàcych na ich rozwiàzanie. Piel´gniarka powinna mieçkontakt z chorym jeszcze przed zabiegiem, aby poznaç jegoobawy, zorientowaç si´, jaka jest jego wiedza o chorobie oraznastawienie do leczenia.

Bardzo wa˝nà, a niestety cz´sto niedocenianà przez chirurgówchwilà przed operacjà, jest moment wyznaczenia miejsca stomii.Mo˝e to mieç zasadniczy wp∏yw na ca∏y proces rehabilitacji.

Miejsce stomii powinno byç zawsze wyznaczone na dzieƒ przedoperacjà. Niedopuszczalne jest wyznaczanie jej na stoleoperacyjnym, kiedy pow∏oki brzuszne pacjenta sà zwiotcza∏e podwp∏ywem leków. Stomia wyprowadzona w z∏ym miejscu mo˝ezupe∏nie uniemo˝liwiç jej prawid∏owe zaopatrzenie. Wa˝ne jest,aby brzuszny odbyt znajdowa∏ si´ na g∏adkiej powierzchnibrzucha, nie powodowa∏ dyskomfortu, nie przeszkadza∏ wporuszaniu si´.

Przed przystàpieniem do wyznaczania miejsca stomiipiel´gniarka powinna poznaç indywidualne cechy pacjenta:- czy mo˝e si´ pochylaç, obracaç?- czy ma dobry wzrok, czy b´dzie w stanie zobaczyç swojà stomi´?- jaka jest jego pozycja przy zak∏adaniu worka? Dalszy etap badania brzucha przebiega w trzech pozycjach:le˝àcej, siedzàcej i stojàcej.

Jak prawid∏owo wyznaczyçmiejsce wy∏onienia stomii? mgr Urszula Sobczak

piel´gniarka stomijnaPoradnia dla Chorych za Stomià

III Katedra i Klinika Chirurgii w Poznaniu

O

Grupa 24 pacjentów – planowa opiekapiel´gniarska przed operacjà

Grupa 24 pacjentów – opieka przedoperacyjnaograniczona tylko do wyznaczenia

miejsca stomii

Ryc. 1

Ryc. 2

7Troska nr 2, paêdziernik 2001

W przypadku wypuk∏ego brzucha nale˝y zwróciç uwag´, abystomia by∏a wyznaczona wy˝ej. JeÊli u pacjenta stwierdzamybrzuszne fa∏dy skórne, nale˝y unikaç lokalizacji stomii w tychmiejscach, aby zapobiec przeciekaniu sprz´tu. U kobiet, w przy-padku obwis∏ego biustu, nale˝y stomi´ umiejscowiç doÊç nisko,tak aby du˝y biust nie utrudnia∏ piel´gnacji. Mo˝e si´ zdarzyç, ˝e pacjent ma tzw. przepuklin´ brzusznà albo stare blizny po

poprzednich ci´ciach chirurgicznych – stomia powinnaznajdowaç si´ wówczas z dala od tych miejsc, co pozwoli uniknàçotarç skóry i niemo˝noÊci za∏o˝enia odpowiedniego sprz´tu.

JeÊli zdarzà si´ chorzy z pora˝eniem koƒczyn dolnych, wtedywyznaczanie miejsca stomii powinno odbywaç si´ w pozycjisiedzàcej albo na wózku inwalidzkim, co u∏atwi póêniejszàsamoobs∏ug´. Nale˝y zwróciç uwag´ na lini´ pasa i usytuowaçstomi´ powy˝ej lub poni˝ej talii. RzadkoÊcià jest fakt posiadaniaprzez pacjenta dwóch stomii, ale je˝eli taka sytuacja zaistnieje, towa˝ne jest, aby stomie nie by∏y zlokalizowane na tej samejp∏aszczyênie, ale w bezpiecznej odleg∏oÊci, umo˝liwiajàcejzabezpieczenie dwóch przetok. Je˝eli weêmiemy pod uwag´ tewszystkie czynniki konieczne do prawid∏owego wyprowadzeniastomii i wyznaczymy najbardziej optymalny punkt, powinniÊmytytu∏em próby za∏o˝yç pacjentowi worek na brzuch i zmobilizowaçgo do ró˝nych czynnoÊci, ró˝nych pozycji, ∏àcznie z pozycjàpodczas snu. Podczas próbnego przymocowania worka pacjentpowinien zachowywaç si´ swobodnie, aby piel´gniarka mia∏amo˝liwoÊç ewentualnej poprawy lokalizacji.

W nag∏ych, tzw. „ostrody˝urowych” wypadkach zmienia si´post´powanie dotyczàce wyznaczenia miejsca stomii. Cz´stowzd´cie brzucha utrudnia wskazanie w∏aÊciwej lokalizacji stomii,mimo to nale˝y podjàç prób´. Czas poÊwi´cony na to dzia∏anieprocentuje póêniej, poniewa˝ nawet najlepsza opieka niezrekompensuje êle wykonanej stomii.

Fot. 1 Wyznaczanie miejsca zaczynamy od przymierzenia p∏ytki nabrzuchu pacjenta.

Fot. 2 Miejsce wyznaczamy wodoodpornym pisakiem.

Fot. 3 Jeszcze raz przymierzamy p∏ytk´, aby skorygowaç miejscew pozycji siedzàcej.

Fot. 4 Wyznaczanie miejsca kolostomii w pozycji stojàcj.

Fot. 5 Ostateczne miejsce ewentualnej kolostomii.

8

Jak przygotowaçpacjenta do stomii? mgr Jolanta Fryc-Martyƒska

specjalista psychologii klinicznejKatedra i Klinika Chirurgii AM w Poznaniu

a˝da choroba, zw∏aszcza choroba nowotworowa, burzydotychczasowy porzàdek zewn´trzny i wewn´trznycz∏owieka, a tak˝e jest êród∏em prze˝yç, jakich do tej pory

nie doÊwiadcza∏. Z kolei leczenie chirurgiczne niesie ze sobàszczególne, dodatkowe obcià˝enia psychiczne. Operacje zakoƒ-czone wytworzeniem sta∏ego lub czasowego, brzusznego odbytunale˝à do tych najbardziej obcià˝ajàcych.

Najpowszechniejszym stanem emocjonalnym jest l´k, którywydaje si´ byç t∏em emocjonalnym ˝ycia cz∏owieka w chorobie.Jest on nierozerwalnà cz´Êcià sk∏adowà wszystkich innychprze˝yç, takich jak depresja, ró˝ne formy agresji, radoÊç czynadzieja. Choç l´k ma swojà funkcj´ przystosowawczà, bo ostrzegaprzed zagro˝eniem i motywuje do dzia∏ania, to powszechnie uwa˝anyjest za emocj´ negatywnà. Przy przekroczeniu pewnego optymal-nego dla danego cz∏owieka progu nasilenia l´ku pojawiajà si´reakcje paniki i dezorganizacji (5, 7).

Taka sytuacja ma miejsce w przypadku osób chorujàcych nanowotwór i posiadajàcych stomi´: muszà one konfrontowaç si´z sytuacjami ekstremalnie obcià˝ajàcymi, znacznie przekracza-jàcymi przeci´tne mo˝liwoÊci radzenia sobie. WÊród tych sytuacjinale˝y wymieniç: - koniecznoÊç podj´cia roli pacjenta na bli˝ej nieokreÊlony czas

lub na zawsze,- utrat´ niezale˝noÊci, - ból i cierpienia oraz dolegliwoÊci fizyczne - zmian´ wyglàdu i funkcji cia∏a – okaleczenie,- radykalnà zmian´ stylu ˝ycia, problemy finansowe zwiàzane

z leczeniem i zaprzestaniem pracy,- zmiany w relacjach z najbli˝szymi.

W przebiegu choroby i leczenia zmieniajà si´ reakcjeemocjonalne, ale na poczàtku zawsze jest szok i niedowierzanie.Wiemy, ˝e z tego powodu nie mo˝na poprzestaç na naturalnychka˝demu cz∏owiekowi zdolnoÊciach adaptacyjnych, które urucha-miajà si´ w trudnych sytuacjach (6).Przed profesjonalistami stykajàcymi si´ z osobami oczekujàcymina operacje stoi zadanie stwarzania takich warunków, w którychoswojenie si´ ze stomià b´dzie mo˝liwe, mimo obiektywnychi subiektywnych trudnoÊci.

Pod has∏em przygotowanie do operacji rozumiemy ca∏oÊçdzia∏aƒ lekarzy, piel´gniarek i reszty personelu, podejmowanychpo to, by pacjent osiàgnà∏ stan gotowoÊci psychicznej do leczenia(Ryc. 1).

GotowoÊç taka wyra˝a si´ przez Êwiadome podj´cie decyzjio operacji i przyj´cie postawy wspó∏pracy. Chory powinienotrzymaç: - doÊç informacji, - doÊç czasu, - doÊç wsparcia, by Êwiadomie zgodziç si´ na leczenie, w tym na stomi´.

DOÂå INFORMACJI...W ciàgu ostatniego 10-lecia obserwujemy wyraêny wzrost

zapotrzebowania pacjentów na informacje: szczególnie nainformacje o proponowanym leczeniu, nast´pnie o rozpoznaniu.Rozpoznanie nowotworu z∏oÊliwego jest w naszym spo∏eczeƒstwiepowszechnie uznawane jako komunikat o najwi´kszym zagro˝eniu˝ycia, niezale˝nie od statusu spo∏eczno-ekonomicznego. Liczniautorzy uwa˝ajà, ˝e istnieje swoisty mit raka, uto˝samiajàcydiagnoz´ nowotworu z wyrokiem Êmierci. W tym kontekÊciekomunikowanie pacjentowi o rozpoznaniu nowotworu nabierawymiaru egzystencjalnego i nale˝y do problemów wcià˝nierozwiàzanych, budzàcych wiele kontrowersji. Aktualnailustracja kwestii informowania o chorobie nowotworowejw ró˝nych krajach Êwiata, która zawarta jest w zbiorowymopracowaniu dokonanym pod patronatem The New York Academyof Sciences, pozwala na pewne uogólnienia. Z ró˝nychuwarunkowaƒ kulturowych, religijnych, etnicznych, z odmien-nych podejÊç filozoficznych, etycznych i metodologicznychwy∏ania si´ nie tyle problem, informowaç czy nie, ile corazbardziej podnoszona kwestia, w jakim czasie od rozpoznania, przyjakim rokowaniu i w jaki sposób zapoznawaç pacjenta z diagnozà.Coraz wa˝niejszym kryterium staje si´ zapotrzebowanie chorego ijego rodziny na informacje. Natomiast skrywanie rozpoznania,planowane milczenie czy ok∏amywanie, traktowane jako formyhumanitarnej ochrony pacjenta, rozpatrywane na szerszym tlekomunikacji lekarz – pacjent, oceniane sà przez wielu autorów,w tym i polskich, jako chroniàce w istocie lekarza (1, 8).

W wielu opracowaniach podkreÊla si´, ˝e pacjent oczekujeinformacji od lekarza, ale lekarz w sposób niezrozumia∏y(j´zykiem fachowym) przedstawia obraz choroby. Ponadto, wielebadaƒ pokazuje, ˝e problem przekazywania informacji kompli-kuje brak osobowego kontaktu z chorym. Generalnie, w naszymspo∏eczeƒstwie wzrasta oczekiwanie chorych, dotyczàce znajo-moÊci rozpoznania. (1, 2, 8, 9).

Z przeprowadzanych w Polsce badaƒ sonda˝owych wynika,˝e ponad 50 proc. badanych chcia∏oby znaç swoje rozpoznanie,jeÊli chorowaliby na raka, a˝ 72 proc. respondentów uwa˝a, ˝epacjent powinien byç poinformowany o rozpoznaniu u niegonowotworu (1). Istotnà zmiennà wp∏ywajàcà na takie przekonaniejest poglàd na uleczalnoÊç bàdê nie nowotworu. Osoby, które niesà przekonane o mo˝liwoÊci wyleczenia, uznajà, ˝e lepiej niemówiç o rozpoznaniu.

Tak˝e i my musimy pami´taç o obcià˝eniu naszych opiniico do komunikowania pacjentowi rozpoznania chorobynowotworowej w∏asnymi, subiektywnymi przekonaniami,szczególnie dotyczàcymi poglàdu na uleczalnoÊç bàdê nie,sposobów radzenia sobie z zagro˝eniem, aktualnego stanuzdrowia oraz projekcji w∏asnych l´ków dotyczàcych chorobyi Êmierci (1, 7, 8, 9).

Potrzeb´ rozmów o rokowaniu deklaruje obecnie nieco mniejni˝ 1/3 pacjentów.

K

ul. Domaniewska 4102-672 Warszawa

tel.: (22) 874 38 10fax: (22) 874 38 35bezp∏atna infolinia:

0-800 120-093dzial.pomocy@bms.com

10

Badania dotyczàce oczekiwaƒ polskich pacjentów wskazujà,˝e nawet je˝eli zachodzi minimalne prawdopodobieƒstwo wytwo-rzenia stomii, lekarz powinien o tym powiedzieç choremu odpo-wiednio wczeÊnie. Tak wi´c, w tej kwestii osoby, które majàstomi´, deklarujà jednoznaczne oczekiwanie wobec lekarzy co doudzielenia informacji o proponowanym leczeniu. Informacji takiejchorzy oczekujà od lekarza (lekarza rodzinnego) jeszcze przedskierowaniem do szpitala.

Psychologicznà podstaw´ dla problematyki informowaniao chorobie daje dok∏adna znajomoÊç chorego i jego oczekiwaƒ,postawa wobec informacji wynikajàca z jego stylu zmagania si´z chorobà oraz faza choroby, w której aktualnie si´ znajduje.Zwykle, jeÊli myÊlimy o informowaniu, mamy na myÊli przedewszystkim przekazanie informacji o diagnozie (7, 8). Oczekiwaniapacjentów idà raczej w innà stron´. Dotyczà tego, na czym polegachoroba i leczenie, jakich mo˝na si´ spodziewaç trudnoÊcii ograniczeƒ wynikajàcych z choroby oraz tego, jak ˝yç, aby niepot´gowaç dolegliwoÊci (1,2,8).

Mo˝na mówiç o dwóch poznawczych stylach radzenia sobie– stylu nastawionym na unikanie informacji oraz nastawionymna jej poszukiwanie, jak równie˝ o trzech stylach dzia∏ania– aktywnym, biernym i unikowym. Wiele prac podkreÊla,˝e zaprzeczanie chorobie to najbardziej charakterystycznysposób radzenia sobie ze stresem. Jest to korzystna metodaredukcji napi´cia, ale tylko na krótki czas. Zaprzeczanie polegana minimalizowaniu znaczenia choroby i zagro˝enia z niàzwiàzanego lub, w skrajnej postaci, na nieprzyjmowaniu dowiadomoÊci faktu zachorowania, rozpoznania i ograniczeƒ.Omawiajàc zmaganie si´ ze stresem choroby, u˝ywa si´ doÊçcz´sto opracowanego przez Byrne’a, Krohne’a i Miller’a modelu„represja – sensytyzacja”. Umo˝liwia on wyodr´bnienie dwóchgrup pacjentów ze wzgl´du na ogólnà postaw´ wobec sygna∏ówzagro˝enia: aktywnie poszukujàcych informacji, nastawionych naobserwowanie i kontrolowanie sytuacji oraz unikajàcychinformacji o zagro˝eniu i stosujàcych ró˝ne sposoby odwracaniauwagi czy ucieczki od êróde∏ ocenianych jako zagra˝ajàce (1,6,9).

Polityka informowania powinna uwzgl´dniaç te dwiepredyspozycje. OczywiÊcie praca z chorymi unikajàcymi

informacji jest znacznie trudniejsza, ale pociesza fakt, ˝e ludzienie stosujà tylko jednej formy radzenia sobie ze stresem choroby.Tak wi´c, obok unikania informacji, mo˝e pojawiç si´ poszu-kiwanie wsparcia spo∏ecznego, podtrzymywanie pozytywnejpostawy wobec leczenia, formu∏owanie celów ˝yciowych krótko-i d∏ugoterminowych, odreagowanie czy kontrolowanie emocji.Powy˝sze zachowania, wraz z ucieczkà w fantazje, koncentracjàna problemie, rezygnacjà, wzorowaniem si´ na innych, obwi-nianiem siebie i przemianà, stanowià typowe formy zmagania si´ze stresem choroby.

Osoby leczone z powodu wrzodziejàcego zapalenia jelitagrubego lub innych stanów zapalnych jelita, u których w prze-biegu leczenia chirurgicznego wytwarza si´ czasowà ileostomi´,cz´sto przez wiele lat razem z lekarzami internistami „walczy∏y,˝eby uniknàç operacji”. Operacja, w szczególnoÊci zaÊ posiadaniestomii, by∏y przedstawiane jako coÊ, przed czym trzeba broniç si´wszelkimi si∏ami, ostatecznoÊç i to na co zawsze jest czas. Mo˝naprzypuszczaç, ˝e lekarze w ten sposób chcieli mobilizowaç swoichpacjentów do wspó∏pracy i znoszenia ucià˝liwoÊci leczenia zacho-wawczego. JednoczeÊnie, najcz´Êciej zupe∏nie nieÊwiadomie,kszta∏towali negatywne nastawienie do stomii i l´k przed nià.U pacjentów tych przed operacjà mo˝e pojawiaç si´ poczuciewiny, ˝e za ma∏o z siebie dawali, nie do koƒca przestrzegalire˝imu dietetycznego, nie potrafili unikaç napi´ç bàdê niesyste-matycznie przyjmowali leki. Stomia bywa wtedy postrzegana jakorodzaj kary za styl ̋ ycia. Poczucie winy w zwiàzku z chorobà wymagaczasem interwencji psychoterapeutycznej przed i po operacji.

Aby poinformowaç cz∏owieka chorego niekoniecznie o samejdiagnozie, ale szeroko o chorobie, najpierw nale˝y nawiàzaç z nimkontakt emocjonalny, który sprawi, ˝e pacjent b´dzie si´ czu∏bezpieczniej. B∏´dem w sztuce jest udzielanie informacji bezuprzedniego nawiàzania kontaktu i poznania chorego. Za nawià-zanie i podtrzymanie kontaktu sà odpowiedzialni wszyscypracownicy oddzia∏u stykajàcy si´ z chorym, a nie tylko piel´g-niarka stomijna czy psycholog.

Choroba to sytuacja trudna, w której pojawia si´ l´k przedniepewnà przysz∏oÊcià, ale tak˝e l´k przed niepomyÊlnymiinformacjami oraz l´k przed l´kiem. Stàd konieczne wydaje si´przeniesienie nacisku z informowania o diagnozie i traktowaniatej informacji jako kluczowej, na rzecz informowania w znacznieszerszym uj´ciu: o proponowanym leczeniu oraz o sposobachaktywnego uczestniczenia chorego w tym procesie (2, 8).

Takie podejÊcie do informowania sprawia, ˝e istotnà rol´ wprzygotowaniu spe∏nia piel´gniarka stomijna, nie tylko dlatego,˝e jeszcze przed operacjà wyznacza na brzuchu miejsce nastomi´, ale przede wszystkim z tego wzgl´du, ˝e to w∏aÊnie od niejchorzy dowiadujà si´, jak b´dzie wyglàda∏o ich ˝ycie po operacji.W zale˝noÊci od potrzeb i oczekiwaƒ pacjenta, w ramachprzygotowania, mo˝na pokazaç sprz´t, mo˝na tak˝e przedys-kutowaç istotne w tym momencie dla chorego i jego bliskichkwestie dotyczàce ˝ycia po operacji. Pami´taç jednak nale˝y,˝e chory stawia pytania w miar´ nap∏ywu informacji i wtedy,gdy posiada choçby minimalne w∏asne doÊwiadczenie.

Cz∏owiek rejestruje nap∏ywajàce do niego informacje i prze-twarza je. Nasz mózg ma jednak ograniczonà pojemnoÊç informa-cyjnà, którà dodatkowo zmniejsza stres. JeÊli informacji jest zadu˝o, ludzie majà trudnoÊç z przyswajaniem ich, poprawnym∏àczeniem oraz dzia∏aniami z uwzgl´dnieniem tych informacji.Pope∏niajà b∏´dy w postrzeganiu, rozumieniu i ocenie sytuacji.

1. Ze strony pacjenta:- oczekiwania,- indywidualne doÊwiadcze-

nia i l´ki dotyczàcechoroby oraz chorowania,szczególnie dotyczàcestomii,

- obraz w∏asnegopo∏o˝enia ˝yciowegow zwiàzku z chorobà,

- zasoby, które cz∏owiekuruchamia dla radzeniasobie z trudnà sytuacjà,

- indywidualny styl radzeniasobie (coping).

2. Ze strony personelu:- atmosfera oddzia∏u

szpitalnego, - rodzaj i cz´stoÊç

kontaktów lekarzaz chorymi i ich rodzinami,

- sposób i zakres udziela-nych chorym informacji,

- obecnoÊç w zespolepiel´gniarki stomijnej.

Ryc. 1 Podstawowe czynniki sprzyjajàce osiàgni´ciupsychicznej gotowoÊci do leczenia.

Wyp∏ywa stàd wniosek dotyczàcy informowania: od ogó∏u doszczegó∏u, porcjami przyswajalnymi przez pacjenta. Informowanienale˝y roz∏o˝yç w czasie, w miar´ nabywania przez osob´, z któràpracujemy, w∏asnych doÊwiadczeƒ (9).

Nie da si´ wi´c udzieliç „wszystkich informacji” o ˝yciu zestomià przed operacjà. Wtedy jednak piel´gniarka oraz lekarzmogà zawiàzaç z pacjentem umow´ – kontrakt na dalszeinformowanie.

W∏àczenie si´ piel´gniarki w przygotowanie do operacji, tak˝e w obszarze informowania czy edukowania, pozwoli na szybszew∏àczenie si´ pacjenta we w∏asne leczenie, tworzenie postawwspó∏pracy i wzajemnej akceptacji, a to z kolei pozwala szybciejporzuciç choremu bunt czy biernoÊç.

Udzielanie informacji o proponowanym leczeniu, o poten-cjalnym ryzyku oraz o korzyÊciach, a tak˝e na temat zastosowaniainnego post´powania i skutków wynikajàcych z odmowy leczenia,nale˝à si´ pacjentom na mocy regulacji prawnych. Jest to tak˝enajprostszy i najpewniejszy sposób wp∏ywania na obraz po∏o˝enia˝yciowego oraz na oczekiwania pacjentów i ich rodzin. W∏aÊciwiepodawane informacje s∏u˝à zmniejszaniu l´ków i mobilizujà dowalki z chorobà. Postawa informowania jest odbierana przezchorych jako wyraz szacunku dla ich wolnoÊci.

DOÂå CZASU...Zmaganie si´ z chorobà, radzenie sobie ze stresem choroby,

dochodzenie do siebie i adaptacja do stomii wymagajà czasu.Z drugiej strony pacjentowi tego czasu najbardziej brak.Udzielenie informacji o proponowanym leczeniu - o stomiiwywo∏uje kryzys, którego nie da si´ uniknàç. Mo˝emy natomiastminimalizowaç jego skutki, pomagajàc pacjentowi.

Interwencja kryzysowa jest formà pomocy psychologicznejw wydarzeniach nag∏ych, zaskakujàcych czy dezorganizujàcych.Interwencja taka polega na:– udzieleniu pacjentowi wsparcia przez nawiàzanie kontaktu,

wys∏uchanie i zach´t´ do otwartego wyra˝enia uczuç, w tymuczuç „negatywnych”;

– pomocy w zrozumieniu sytuacji przez wyjaÊnienie wàtpliwoÊcii udzielenie dalszych informacji;

– propozycje konkretnych sposobów zachowaƒ, np. jak rozma-wiaç z lekarzem, jak uzyskaç dodatkowà pomoc, kontaktz wolontariuszem itp.;

– budowanie nadziei, poprzez stworzenie perspektywy nanajbli˝szy czas, tydzieƒ, dwa tygodnie, miesiàc.

Interwencja powinna byç szybka i trafiona, ale nawet takie dzia-∏anie wymaga czasu: 1-3 spotkaƒ, 1-2 dni. Pacjenta nie mo˝na„wycofaç” z choroby, podejmowane przez chorych próby negacjii zaprzeczania oraz ucieczki od leczenia najcz´Êciej nie koƒczàsi´ dobrze. Opóênienie w leczeniu mo˝e odebraç szans´ na prze-˝ycie czy przed∏u˝enie ˝ycia. Czas, tak potrzebny choremu naadaptacj´, p∏ynie i mo˝e staç si´ jego wrogiem. Jednak nie nale˝yprzesadzaç z presjà na pacjenta – dzieƒ, dwa dni zw∏oki naprzemyÊlenie pozwalajà spokojnie podjàç decyzj´. W tym okresiewa˝ne jest zapewnienie choremu maksymalnego wsparcia (2,8).

Akceptacja stomii równie˝ jest procesem i rozk∏ada si´w czasie. Wiele osób przechodzi fazy ˝a∏oby w zwiàzku zestratami, jakich doÊwiadczyli przez chorob´ i leczenie, szczególneznaczenie, tak˝e symboliczne, ma strata zwieraczy i mo˝liwoÊcinaturalnego kontrolowania wypró˝nieƒ. Przyjmuje si´, ˝e adapta-cja powinna zakoƒczyç si´ w ciàgu 3-6 miesi´cy od operacji (2).

DOÂå WSPARCIA...Wsparcie spo∏eczne jest jednym z najlepiej poznanych

zasobów odpornoÊci na stres. Definiujemy je jako zasobydostarczane nam przez interakcj´ z innymi ludêmi jako wszelkàdost´pnà pomoc, jakà cz∏owiek mo˝e uzyskaç od innych, b´dàcw kryzysie. Osoby czekajàce na operacj´ mogà uzyskaç wsparcieod profesjonalistów, od bliskich, od wolontariuszy stomijnychlub z innych organizacji samopomocowych (3,9).

Osadzenie w du˝ej sieci spo∏ecznej, czyli posiadanie rodziny,przyjació∏, znajomych, dostarcza pozytywnych doÊwiadczeƒi poczucia, ˝e ˝ycie jest przewidywalne i stabilne. Te aspektywsparcia, które wià˝à si´ z osadzeniem w sieci spo∏ecznychpowiàzaƒ, nie dotyczà bezpoÊrednio stresu czy kryzysu. Jednakrole spo∏eczne (˝ony, m´˝a, ojca, matki itp.), takie czynniki, jakstan cywilny czy dzietnoÊç oraz przynale˝noÊç do organizacjispo∏ecznych i religijnych, wzmagajà dobrostan, niezale˝nie odtego, jak wysoki jest poziom doznawanego stresu.

Wsparcie spo∏eczne mo˝e mieç równie˝ charakter buforowy.Chroni przed negatywnymi skutkami stresu, je˝eli cz∏owiekuzyskuje przez relacje spo∏eczne pomoc w rozwiàzaniu problemu.Wsparcie mo˝e byç:– instrumentalne, polegajàce na bezpoÊredniej pomocy, np. ktoÊ

poprawia poduszk´, ktoÊ zmienia opatrunek, ktoÊ opiekuje si´dzieckiem czy podlewa kwiaty w czasie nieobecnoÊci w domu,

– informacyjne, polegajàce na udzieleniu informacji, rad,wskazówek, dostarczeniu broszur informacyjnych lub tema-tycznych czasopism,

– dowartoÊciowujàce, polegajàce na okazaniu wspieranemuszacunku i zainteresowania, kiedy mamy poczucie, ˝e nascenià, ˝e jesteÊmy kochani i ˝e komuÊ na nas zale˝y.Wsparcie spo∏eczne modyfikuje reakcje cz∏owieka w stresie,

zmniejsza ryzyko depresji i zaburzeƒ psychicznych orazsomatycznych, a tak˝e mo˝e byç zmiennà sprzyjajàcà leczeniui rehabilitacji, szczególnie przez zmian´ motywacji (3,9).

Na poczàtku lat 90. Unia Europejskich Towarzystw Stomijnych(EOA) przeprowadzi∏a badania, w których chodzi∏o o ustalenie,na ile dost´pne i skuteczne sà ró˝ne sposoby pomagania osobomze stomià. Badania te, obejmujàce zasi´giem prawie ca∏à Europ´,wskaza∏y, ˝e nadal wiele osób odmawia poddania si´ ratujàcej˝ycie operacji, gdy˝ stomia traktowana jest jako nienormalna,a ˝ycie z nià wydaje si´ nie do zaakceptowania. Osoby ze stomià,nawet w takich krajach jak Wielka Brytania czy Niemcy,uwa˝ajà si´ za kalekie i majà poczucie g∏´bokiego inwalidztwa(post-ostomy syndrome), nie tyle z powodu ograniczeƒ fizycznych,ile z powodu braku wsparcia i niedostatków informacyjnych.

Badania te wskazujà tak˝e, ˝e nadal wielu chirurgów i terapeu-tów stomijnych nie potrafi skutecznie przekazaç informacjiistotnych dla pacjenta i jego rodziny. Informacje istotne ginàw potoku ró˝nych informacji przekazywanych przez s∏u˝b´ zdrowia.JednoczeÊnie osoby oczekujàce na operacj´ lub bezpoÊrednio pooperacji najpotrzebniejsze informacje w najbardziej dost´pnejformie uzyskiwa∏y od innych osób – by∏ych pacjentów ˝yjàcychze stomià, tzw. visitors (w Polsce: wolontariusze stomijni) (4).

Z badaƒ przeprowadzonych przez POL-ILKO, dotyczàcychwolontariatu stomijnego wynika, ˝e mimo istnienia przygoto-wanych wolontariuszy sà oni zbyt rzadko zapraszani na oddzia∏ychirurgiczne. W niektórych miastach w Polsce personel oddzia∏ów„odmawia” korzystania z tej formy przygotowania do stomii(STOMIK, 3).

11Troska nr 2, paêdziernik 2001

Tymczasem wolontariat niesie skutecznà pomoc zarównooczekujàcym na operacj´, jak i nowo operowanym. Nikt niezastàpi wolontariusza, jest on jednym z najwi´kszych „narz´dziwp∏ywu”, bo stanowi spo∏eczny dowód s∏usznoÊci.

Warto zapami´taç, ˝e umiej´tnoÊç samodzielnej zmianyworeczka nie oznacza zgody pacjenta na stomi´ i zaakceptowanianowego obrazu swojego cia∏a.

Wiemy tak˝e, ˝e wi´kszoÊç osób w okresie bezpoÊrednio pooperacji ma objawy regresji i brak u nich poczucia odpowie-dzialnoÊci za siebie. Pacjenci próbujà jednoczeÊnie przenieÊçodpowiedzialnoÊç za chorob´ na osoby sprawujàce opiek´(piel´gniark´ stomijnà, lekarzy, rodzin´). JeÊli nie pozwolimywyraziç pacjentowi jego emocji, szczególnie w okresieprzedoperacyjnym, w okresie podejmowania decyzji o zgodziena leczenie, to mo˝e dojÊç do wyparcia tych uczuç, wówczaspojawia si´ agresja, narzekanie i nadmiernie krytyczna postawawobec personelu. Pacjent jest osobà, ma prawo do swoichprze˝yç, my zaÊ musimy sobie stawiaç pytania, czy potrafimyzrozumieç zachowania chorych, szczególnie te, które przynoszàim pewne gratyfikacje emocjonalne. Przyk∏adowo, utrzymujàcasi´ d∏u˝ej regresja, wyra˝ajàca si´ ca∏kowità odmowà przyj´ciaodpowiedzialnoÊci za siebie, jest bardzo trudna do przepra-cowania. Chory nie chce wstawaç z ∏ó˝ka, nie chce patrzeç nablizn´ pooperacyjnà, nie chce widzieç stomii ani sprz´tu. JeÊlipiel´gniarka ma poczucie winy wobec pacjenta i próbujewykonywaç wokó∏ niego wszystkie czynnoÊci, to wzmacnia tenniekorzystny mechanizm.

Od personelu ˝ycie wymaga doskonalenia praktycznychumiej´tnoÊci komunikacyjnych, umiej´tnoÊci przyjmowaniaÊwiata pacjentów bez oceniania i osàdzania, wyczulenia na depresj´czy niepokój, a tak˝e rozumienia w∏asnych l´ków i prze˝yç, któremogà wp∏ywaç na przebieg kontaktów z chorymi.

Zach´cam czytelników do nieustannego rozwijania umiej´tnoÊci,

które pozwolà lepiej rozumieç innych i skuteczniej im pomagaç.Na koniec cytat z „Filozofii spotkania” J. Bukowskiego:Musz´ si´ nauczyç zachowaƒ, umo˝liwiajàcych mi poruszanie si´w codziennym Êwiecie, bo inaczej zgin´ z pi´knymi intencjamii wznios∏ym skierowaniem ku Dobru i Pi´knu...

Bibliografia:1. G. Chojnacka-Szaw∏owska, Informowanie o rozpoznaniu

choroby nowotworowej w opinii Polaków, Psychoonkologia,1977, 1.

2. J. Fryc-Martyƒska, Psychologiczne nast´pstwa wytworzeniaodbytu brzusznego oraz znaczenie sposobu informowaniachorych i ich rodzin, PTL, 1989, T.XLIV, nr 20.

3. J. Fryc-Martyƒska, Wsparcie spo∏eczne jako forma zmagania si´z krytycznymi wydarzeniami ˝yciowymi, Psychoonkologia, 1997, 1.

4. G. Englert, Post-ostomy syndrome, Eurostomie, 1992.5. D. Kubacka-Jasiecka, Problematyka l´ku i zmaganie si´

z l´kiem w chorobie nowotoworowej, [w:] Zmagajàc si´ z cho-robà nowotworowà, pod red. D. Kubackiej-Jasieckieji W. ¸osiaka, Wyd. UJ, Kraków, 1999.

6. W. ¸osiak, Proces zmagania si´ ze stresem choroby, [w:]Zmagajàc si´ z chorobà nowotworowà, pod red. D. Kubackiej-Jasieckiej i W. ¸osiaka, Wyd. UJ, Kraków, 1999.

7. Z. N´cki, L. Górniak, Przekonania i postawy spo∏eczne wobecchorób nowotworowych, [w:] Zmagajàc si´ z chorobànowotworowà, pod red. D. Kubackiej-Jasieckiej i W. ¸osiaka,Wyd. UJ, Kraków, 1999.

8. Ch. Sheridan, S. Radmacher, Psychologia zdrowia,Rozdzia∏y VI, VII, PTP, W-wa, 1998.

9 H. Wrona-Polaƒska, Psychologiczne aspekty informowaniapacjentów o chorobie, [w:] Zmagajàc si´ z chorobànowotworowà, pod red. D. Kubackiej-Jasieckiej i W. ¸osiaka,Wyd. UJ, Kraków, 1999.

Wi´cej informacji:

0-800 120-093

" zapewniajà skutecznà i wygodnà piel´gnacj´ stomii

" u∏atwiajà przyklejanie sprz´tu stomijnego

" zapewniajà higien´ w ka˝dej sytuacji

Nowe gaziki do zmywaniaskóry wokó∏ stomii

Bezp∏atna linia informacyjna: 0-800 120-093ConvaTec, ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa, tel.: (22) 874 38 10, fax: (22) 874 38 35

Jak prawid∏owo stosowaç ConvaCare ® - gazik do zmywania skóry.

3. Gaziki do zmywania skóryConvaCare® mo˝na stosowaçrównie˝ podczas wymianyworka do oczyszczenia zewn´-trznej powierzchni p∏ytki stomijnej. Jest towygodny i szybki sposób na zachowanie higieny w ka˝dych warunkach,przy jednoczesnym braku ryzyka podra˝nieƒ.

1. Po zdj´ciu p∏ytki stomijnej lub jednorazowego worka nale˝y oczyÊciç stomi´ i skór´ wokó∏ niejggaazziikkiieemm ddoo zzmmyywwaanniiaa sskkóórryy CCoonnvvaaCCaarree®®, który ∏agodnie zmywa,piel´gnuje i odÊwie˝a skór´. Jego zasto-sowanie pomaga utrzymaç higien´ w ka˝dychwarunkach, zmniejsza ryzyko podra˝nieƒskóry na skutek dzia∏ania treÊci wydoby-wajàcej si´ ze stomii oraz znacznie u∏atwiaprzyklejanie p∏ytki stomijnej.

2. Po wysuszeniu skóry nale˝yprzykleiç p∏ytk´ stomijnà lubworek z przylepcem.

NOWOÂå !NOWOÂå !

Gaziki ConvaCare® sà dost´pne w ramach limitów ustalonych przez Regionalne Kasy Chorych

14

Szósty Europejski Kongres Piel´gniarekStomijnych (6th European Congress forNurses with Interest in Stomacare) odby∏si´ w tym roku w dniach 3-6 czerwcaw Budapeszcie.

Na to najwa˝niejsze w Europie spotkaniedla piel´gniarek zaanga˝owanych w opiek´stomijnà przyby∏o prawie tysiàc uczestnikównie tylko z Europy, ale równie˝ z Azji i AmerykiPó∏nocnej.

Po raz kolejny na kongresie pojawi∏a si´delegacja z Polski, pierwszy raz tak liczna- 22 piel´gniarki z ca∏ego kraju.

Firma ConvaTec mia∏a przyjemnoÊç zaprosiçi goÊciç w Budapeszcie 10 piel´gniarek, którena co dzieƒ opiekujà si´ pacjentami za stomià.

Wszystkie sesje kongresu, prowadzonezarówno przez piel´gniarki jak i lekarzy, zdomi-nowane by∏y oczywiÊcie tematykà opiekistomijnej. Uczestnikom z Polski firma ConvaTeczapewni∏a symultaniczne t∏umaczenie. DoÊ-wiadczenia oraz wiedz´ wymieniano równie˝podczas sesji plakatowych oraz w kuluarowychdyskusjach.

Na kongresie obecne by∏y równie˝ wszystkiefirmy produkujàce sprz´t stomijny. FirmaConvaTec zaprezentowa∏a uczestnikom kongresunowy, mi´dzynarodowy program opieki nadpacjentami ze stomià, który nosi nazw´ „Z∏otaKarta ConvaTec” (Gold Card Service).

W czerwcu tego roku zosta∏ on wprowadzonyrównie˝ w Polsce. Nast´pny kongres odb´dziesi´ we Florencji, w s∏onecznych W∏oszech.

„ConvaTec w XXI wieku - nowestandardy, nowe propozycje" to tytu∏konferencji, którà zorganizowa∏a firmaConvaTec w dniach 7-9 wrzeÊnia br.w Czeladnej w Czechach.

W konferencji uczestniczy∏y piel´gniarkistomijne z dwóch województw: mazowieckiegooraz Êlàskiego, a wspó∏organizatorem by∏aOkr´gowa Izba Piel´gniarek i Po∏o˝nychw Katowicach.

Po raz kolejny przekonaliÊmy si´, ˝e takiekonferencje sà bardzo potrzebne. Z ogromnàprzyjemnoÊcià odbieraliÊmy podzi´kowania:„Ta wiedza na pewno pomo˝e nam w naszejpracy...”. „Nowy sprz´t ConvaTec’u (Esteem -przyp. red.) rzeczywiÊcie wprowadza pacjentóww XXI wiek. Wiem co mówi´, pami´tam tensprzed dwudziestu lat...”, „Dzi´ki, ju˝ zg∏aszamsi´ na nast´pnà konferencj´...” Nie ukrywamy,˝e mi∏o by∏o s∏yszeç takie s∏owa...

Wyk∏ady w Czeladnej prowadzili znanispecjaliÊci w dziedzinie stomii. Wyk∏ad„Wczesne i póêne powik∏ania stomii jeli-towych” poprowadzi∏ dr n. med. HenrykMekle, „Standardy opieki stomijnej”– piel. dypl. Danuta Kruk, „Specjalizacjaw piel´gniarstwie” - mgr Maria Brzeziƒska,„Komunikacja: lekarz - piel´gniarka - pacjent”- dr n. hum. Maria Kózka.

Po wyk∏adach nale˝a∏o nam si´ troch´rozrywki. By∏a kolacja przy grillu, dyskoteka,wycieczka.... A ˝e miejsce by∏o niezwykleurokliwe - w dzikiej g∏uszy gór mogliÊmypo∏àczyç prac´ z wypoczynkiem. I o to w∏aÊniechodzi∏o...

„LudzkoÊç z brzegu rzeczywistoÊciznanej i potrzeb zaspokajanych patrzyw dal nieznanego i niezaspokojonego.Powstaje pytanie, czy istnieje drugi brzeg,gdzie znana jest ca∏a rzeczywistoÊç i zas-pokojone sà wszystkie potrzeby. Z pew-noÊcià ten drugi brzeg jest znacznietrudniejszy do osiàgni´cia dla choregoze stomià, jednak my jesteÊmy po to,by razem z Nim do niego dotrzeç.”

Te s∏owa w pe∏ni oddajà sens naukowej sesji„Stomia - standardy opieki - nowe wartoÊci”,którà 21 czerwca w Gdyni zorganizowa∏a firmaConvaTec. Sesja by∏a cz´Êcià IV Mi´dzyna-rodowego Sympozjum Proktologicznego.

Zaproszenie przyj´∏o ponad 100 piel´g-niarek stomijnych z ca∏ego kraju. Pierwszacz´Êç, której przewodniczy∏ dr MarekSzczepkowski, sk∏ada∏a si´ z pi´ciu wyk∏adów.Dr Radzis∏aw Trzciƒski przedstawi∏ analiz´aktualnej sytuacji w opiece nad pacjentamize stomià w Polsce. Wyk∏ad o znaczeniupiel´gniarki stomijnej poprowadzi∏a DanutaKruk. Wystàpi∏a równie˝ mgr Jolanta Fryc-Martyƒska, która przedstawi∏a rol´ psychologaw opiece nad pacjentami ze stomià. Dr MarekSzczepkowski mia∏ wyk∏ad na temat powik∏aƒstomii, natomiast o znaczeniu sprz´tu stomij-nego oraz materia∏u Stomahesive w prawid-∏owym zaopatrzeniu stomii opowiada∏ lek.med. Przemys∏aw Styczeƒ z firmy ConvaTec.

Drugà cz´Êç sesji zaj´∏a konferencjaokràg∏ego sto∏u, w trakcie której wykorzystanodo g∏osowania nowoczesny system Digivote.Dzi´ki niemu wszyscy uczestnicy sesji mogliaktywnie wziàç udzia∏ w dyskusji.

Na stronie obok przedstawiamy wynikig∏osowania na najciekawsze pytania.

Informacje,

Konferencja stomijnaw Czechach

Nad pi´knym, modrymDunajem ...

WydarzeniaInformacje, wydarzenia...

Sesja naukowa firmyConvaTec w Gdyni

Uczestnicy Zjazdu wzbogacili swojà wiedz´ nie tylkoo wiadomoÊci na temat opieki stomijnej, ale równie˝na temat historii Budapesztu

Podczas wycieczki z przewodniczkà...

Wieczorny koncert „solo i w duecie” w wykonaniudr. Henryka Mekle i dr. Kazimierza Swobody

Od lewej: Bogus∏awa Tekielak - organizatorkonferencji, dr Mariusz ˚abski - WojewódzkaPoradnia Proktologiczna, mgr Maria Brzeziƒska -przewodniczàca Okr´gowej Izby Piel´gniareki Po∏o˝nych, dr Maria Kózka - CMUJ Krakówkierownik naukowy szkolenia, dr Henryk Mekle -koordynator chir. w Wojewódzkim SzpitaluSpecjalistycznym w Jastrz´biu Zdroju.

Troska nr 2, paêdziernik 200115

B∏yskawiczne dzia∏anie, wyobraêniai ciep∏y kontakt...

Nie ma w medycynie innej specjalizacjinacechowanej tyloma sprzecznoÊciami, któretrzeba umieç ze sobà pogodziç: b∏yskawicznedzia∏anie z rozwagà przy podejmowaniudecyzji, wyobraêni´ z precyzjà, nowoczesnàaparatur´ ze sta∏ym, ciep∏ym kontaktem- powiedzia∏ ust´pujàcy prezes TowarzystwaChirurgów Polskich, prof. Wojciech Noszczykpodczas przemówienia inauguracyjnegoLX Jubileuszowego Zjazdu Towarzystwa, któryodby∏ si´ w dniach 12-15 wrzeÊnia b.r.w Warszawie.

Towarzystwo Chirurgów Polskich powsta∏o112 lat temu. Na poczàtku skupia∏o wszystkichlekarzy, którzy potrafili pokonywaç choroby zapomocà skalpela. Z czasem ich drogi si´rozesz∏y. Swoje w∏asne towarzystwa zak∏adalim.in. ginekolodzy, laryngolodzy, okuliÊci,ortopedzi, urolodzy. Chirurgia jest uznawana zaekskluzywnà dziedzin´ medycyny. Ta elitarnaspecjalizacja ma w tej chwili w Polsce niewieleponad 14 tys. przedstawicieli, z najwi´kszà,prawie 10-tysi´cznà grupà chirurgów ogólnych.

W Warszawie na jubileuszowym zjeêdziespotkali si´ chirurdzy wszystkich specjalnoÊci,by spróbowaç podsumowaç wiek XX i poroz-mawiaç o przysz∏oÊci. Do Pa∏acu Kultury i Naukiprzyjecha∏o ponad 2 tysiàce specjalistów z ca∏egokraju. Zaproszenie przyj´li te˝ s∏awni chirurdzyz Niemiec, Hiszpanii, W∏och, Czech, WielkiejBrytanii, Austrii i Holandii. W ostatniej chwili,ze wzgl´du na ataki terrorystyczne w NowymJorku i Waszyngtonie, swój przyjazd odwo∏alispecjaliÊci ze Stanów Zjednoczonych.

G∏ównymi tematami zjazdu by∏y: chirurgiama∏oinwazyjna, przeszczepianie narzàdów orazmnogie obra˝enia cia∏a. Mamy ogromne doÊwiad-czenie w leczeniu urazów wielonarzàdowych,poniewa˝ w Polsce z roku na rok coraz wi´cejosób ulega wypadkom komunikacyjnym.Niestety, w Polsce na ka˝de 100 wypadkówumiera 12 osób, podczas gdy w krajach EuropyZachodniej tylko 3-4. Liczb´ ofiar mo˝na byzmniejszyç, jeÊli zostanie dobrze zorgani-zowany system ratownictwa medycznego.

Dyskutowano te˝, co si´ bardziej op∏aca w trans-plantacji - czy istnienie trzech do czterechoÊrodków przeszczepiania wàtroby, serca, czytworzenie kilkunastu, a tak˝e jak du˝a powinnabyç koncentracja nak∏adów, by przynios∏anajlepsze efekty. Ogó∏em zg∏oszono 935referatów. Dyskutowano równie˝ na warsztatachnaukowych i sesjach plakatowych.

Zjazdowi towarzyszy∏a impreza wysta-wiennicza. Swoje oferty przedstawi∏o 81 firmi instytucji. Dominowali producenci lekóworaz sprz´tu medycznego.

Zaopatrzenie w sprz´t stomijny (tzw. Êrodkipomocnicze) przys∏uguje pacjentom ze stomiàna podstawie Ustawy o Powszechnym Ubez-pieczeniu Zdrowotnym z dn. 31 grudnia 1998 r.

Ustawa ta w art. 47 reguluje zasady refun-dacji Êrodków pomocniczych oraz limitykwotowe na poszczególne rodzaje stomii.

Dotychczas limity te by∏y okreÊlane przezKasy Chorych (wynika∏o to z kompetencji KasokreÊlonych w w/w Ustawie), ale ostatnianowelizacja Ustawy o Powszechnym Ubezpie-czeniu Zdrowotnym (Dziennik Ustaw nr 121z dn. 18.10.2001, Rozporzàdzenie MinistraZdrowia z dn. 10.10.2001.) przerzuca tenobowiàzek na Ministra Zdrowia.

Od 1 stycznia 2002 r. b´dà obowiàzywa∏y w ca∏ym kraju nastepujàce limity na sprz´tstomijny:

– kolostomia: 270 z∏/miesiàc,– ileostomia: 320 z∏/miesiàc,– urostomia: 450 z∏/miesiàc.

Pobyt w sanatorium to dla osób po zabieguwy∏onienia stomii doskona∏a forma rekonwa-lescencji. Niestety, nie wszystkich staç na takiwyjazd, dlatego firma ConvaTec zawsze stara∏asi´ wesprzeç najbardziej potrzebujàcych.

By pomoc ta by∏a szersza, zdecydowaliÊmyw ramach programu „Z∏ota Karta ConvaTec”systematycznie organizowaç wyjazdy dosanatoriów dla nowo operowanych pacjentów.

Co 3 miesiàce b´dziemy losowaç kilkaskierowaƒ na wczasy do sanatoriów w ró˝nychcz´Êciach kraju. Tam, przez 10 dni, pod fachowàopiekà piel´gniarki stomijnej, nasi podopiecznib´dà korzystaç z bogatego programu rehabili-tacyjnego. Pierwsza grupa pacjentów wyje˝d˝aju˝ 6 listopada do Ko∏obrzegu.

W najbli˝szym numerze „Troski” mo˝eciesi´ Paƒstwo spodziewaç relacji z tego turnusu.

LX Zjazd TowarzystwaChirurgów Polskich

liczba g∏osujàcych: ok. 100 osób

liczba g∏osujàcych: ok. 100 osób

liczba g∏osujàcych: ok. 100 osób

liczba g∏osujàcych: ok. 100 osób

Limity na sprz´tstomijny

liczba g∏osujàcych: ok. 100 osób

Do sanatoriumz firmà ConvaTec

Informacje, WydarzeniaInformacje, wydarzenia...

PE

W

N

O

Â

å

P

R

Z

Y

L

EG

AN

IA

ID Y S K R E C

JA

Sprz´t stomijny firmy ConvaTec gwarantuje

absolutnà szczelnoÊç p∏ytki, worka i zapi´cia.

Materia∏ p∏ytki (Stomahesive®) umo˝liwia prawid∏owe

oddychanie skóry i posiada w∏aÊciwoÊci gojàce.

Wieloletnie doÊwiadczenie i najwi´kszy wybór sprz´tu

– w trosce o jakoÊç ˝ycia ka˝dego pacjenta.

Bezp∏atna linia informacyjna: 0-800 120-093

ConvaTec, ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa, tel.: (22) 874 38 10, fax: (22) 874 38 35