Przedmiotowe zasady oceniania z biologii w Gimnazjum ...sp27.bydgoszcz.pl/PZO/G/biologia/PZO BIOLOGIA - GIMNAZJUM.pdf · Przedmiotowe zasady oceniania z biologii w Gimnazjum Sportowym

Zespół Szkół nr 20 w Bydgoszczy

Przedmiotowe zasady oceniania z biologii

w Gimnazjum Sportowym nr 1

Przedmiotowe zasady oceniania z biologii w gimnazjum opracowano w oparciu o: 1. Podstawę programową z biologii dla gimnazjum. 2. Rozporządzenia MEN z dnia z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warun-

ków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach

publicznych (Dz. U. z dnia 18 czerwca 2015 r.), 3. Rozporządzenie MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej

wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.

5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 sierpnia 2014 r. w sprawie

sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji

przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej

dokumentacji (Dz. U. z dnia 2 września 2014 r.), 6. Statut i ZWO. 7. Program nauczania biologii w gimnazjum wydawnictwa Nowa Era „PULS ŻYCIA”

autorstwa Anny Zdziennickiej

Przedmiotem oceniania są: - wiadomości, - umiejętności, - postawa ucznia i jego aktywność.

Cele ogólne oceniania:

- rozpoznanie przez nauczyciela poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomo-

ści i umiejętności w stosunku do wymagań programowych, - monitorowanie pracy ucznia oraz przekazywanie uczniowi informacji o jego osiągnięciach

edukacyjnych pomagających w uczeniu się, poprzez wskazanie, co uczeń robi dobrze, co i

jak wymaga poprawy oraz jak powinien dalej się uczyć. - poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych z biologii i postępach w

tym zakresie, - pomoc uczniowi w samodzielnym kształceniu biologicznym, - motywowanie ucznia do dalszej pracy, - przekazanie rodzicom lub opiekunom informacji o postępach dziecka,

1


- dostarczenie nauczycielowi informacji zwrotnej na temat efektywności jego nauczania,

prawidłowości doboru metod i technik pracy z uczniem.

Formy aktywności podlegające ocenie:

1.prace klasowe,

2.kartkówki,

3.odpowiedzi ustne,

4.prace domowe,

5.prace długoterminowe, projekty (minimum 1 w roku)

6.badania wyników nauczania np.

- testy diagnozujące,

- próbne egzaminy gimnazjalne,

7.inne formy aktywności np.

- pomoc nauczycielowi w przygotowaniu zajęć(np. wystąpienie w roli asystenta na-

uczyciela),

- udział w konkursach biologicznych

-wykonywanie pomocy dydaktycznych,

- wykonywanie prac dodatkowych,

8.obserwacja ucznia;

- praca na lekcji,

- przygotowanie do lekcji,

- aktywność na lekcji,

- praca w grupie.

Formy oceniania wiadomości i umiejętności uczniów.

Obowiązkowe formy oceniania osiągnięć edukacyjnych:

odpowiedzi ustne

kartkówki

sprawdziany

testy

prace domowe

zadania w zeszycie przedmiotowym / zeszycie ćwiczeń

Nadobowiązkowe formy oceniania:

aktywność na lekcji

opracowanie referatu

2


prowadzenie prac badawczych i opracowanie ich wyników

opracowanie projektu uczniowskiego

wykonanie pomocy dydaktycznej

przygotowanie prezentacji multimedialnej

udział w szkolnych i pozaszkolnych konkursach o tematyce biologicznej

a) dłuższe wypowiedzi ustne (przynajmniej raz w semestrze) np.: swobodna wypowiedź na

określony temat, charakteryzowanie procesów biologicznych, umiejętność wnioskowa-nia

przyczynowo-skutkowego itp. Przy odpowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z

trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu. b) wypowiedzi pisemne:

1. kartkówki 10 min. obejmujące materiał z trzech ostatnich lekcji (nie muszą być wcze-

śniej zapowiedziane, ale mogą).

2. sprawdziany podsumowujące poszczególne działy 30-45 min. (sam sprawdzian oraz je-

go formę należy zapowiedzieć, co najmniej tydzień wcześniej).

3. sprawdziany okresowe (semestralne lub całoroczne). c) wkład pracy w przyswojenie wiedzy na lekcji bieżącej (krótkie wypowiedzi na lekcji, praca

w grupie, prowadzenie obserwacji, wykonywanie doświadczeń).

Będą oceniane za pomocą plusów zapisanych w dzienniku , które zostaną następnie przeli-

czone na oceny. Uczeń otrzyma ocenę bardzo dobrą gdy zgromadzi trzy plusy, gdy ich nie

osiągnie na koniec semestru zostaną zamienione odpowiednio przy dwóch plusach na oce-

nę dobrą, a przy jednym na dostateczną, chyba ze uczeń nie wyrazi takiej woli. W przypad-

ku dużego wkładu pracy na lekcji uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą lub dobrą.

Przy braku zaangażowania na zajęciach otrzymuje minusy, trzeci w semestrze powoduje

wystawienie oceny niedostatecznej. d) umiejętności doskonalone w domu (praca domowa).

Będzie oceniana w skali celujący-bardzo dobry –dobry -dostateczny-dopuszczający. Brak

pracy domowej oceniane będzie oceną niedostateczną. e) zeszyt przedmiotowy – sprawdzamy przynajmniej jeden raz w roku .

Przy ocenie bierze się pod uwagę staranność i systematyczność, poprawność

rzeczową, notatki. f) brak zeszytu przedmiotowego, zeszytu ćwiczeń odnotowane jest jako nieprzygotowanie. g) zeszyt ćwiczeń sprawdzamy przynajmniej raz w ciągu semestru biorąc pod uwagę staran-

ność, systematyczność i poprawność rzeczową.

3


h) prace dodatkowe (samodzielne opracowania oparte na innych źródłach niż podręcznik,

plansze, rysunki, okazy wzbogacające zbiory, referaty i inne) w skali celujący-bardzo do-

bry-dobry- dostateczny lub za pomocą plusów analogicznie jak za wkład pracy w przyswo-

jenie wiedzy.

Sposób oceniania:

1. Oceny cząstkowe wyrażane są cyfrowo w skali 1-6.

a) stopień celujący - 6

b) stopień bardzo dobry - 5

c) stopień dobry - 4

d) stopień dostateczny - 3

e) stopień dopuszczający - 2

f) stopień niedostateczny – 1

2. W ciągu semestru (przy jednej godzinie tygodniowo) uczeń powinien uzyskać przy-

najmniej cztery oceny cząstkowe (w tym co najmniej dwie z pracy pisemnej).

3. Ocena klasyfikacyjna wyrażana jest słownie wg skali: celujący, bardzo dobry, dobry,

dostateczny, dopuszczający, niedostateczny.

4. W ocenianiu bieżącym dopuszcza się stosowanie znaków plus i minus. Szczegóły usta-

lają nauczyciele w przedmiotowych zasadach oceniania. Nie stosuje się ww. znaków

do ocen klasyfikacyjnych śródrocznych i końcoworocznych.

5. W przypadku wypowiedzi pisemnych przyjmuje się skalę procentową przeliczaną na

oceny cyfrowe wg kryteriów:

96% - 100% - ocena celująca

90% - 95% - ocena bardzo dobra

75% - 89% - ocena dobra

60% - 74% - ocena dostateczna

40% - 59% - ocena dopuszczająca

0% - 39% - ocena niedostateczna 6. Ocenę celującą uczeń uzyskuje w przypadku, gdy osiągnie od 96% do 100% punktów

lub rozwiąże zadanie dodatkowe lub gdy osiągnie od 96% do 100% punktów, a jego

wiedza jest płynnie usystematyzowana zgodnie z wymaganiami podstawy programowej. 7. Ocenę celującą uzyskuje uczeń którego wiedza wykracza po za podstawę programową

oraz poziomem wiedzy przewyższa pozostałych uczniów. 8. Ocenę celującą uzyska uczeń który reprezentuje szkołę na konkursach na szczeblu miejskimi

wojewódzkim oraz osiąga na tym polu wysokie noty i sukcesy.

4


9. Nauczyciel oddaje sprawdzone prace pisemne w terminie dwóch tygodni. 10. Uczeń ma prawo do zgłoszenia przed lekcją, bez żadnych konsekwencji dwa razy w ciągu

semestru nieprzygotowanie do zajęć (z wyjątkiem zaplanowanych sprawdzianów i lekcji

powtórzeniowych) zaznaczane w dzienniku jako minus lub „n”. Trzeci minus lub „n”

powo-duje wystawienie oceny niedostatecznej. 9. Klasyfikacji semestralnej i rocznej dokonuje się na podstawie analizy ocen cząstkowych,

przy czym większą wagę mają oceny ze sprawdzianów, w drugiej kolejności są

odpowiedzi ustne i kartkówki. Inne oceny mają charakter wspomagający.

Zasady poprawiania ocen:

1. Uczeń ma możliwość poprawy oceny klasyfikacyjnej rocznej wg zasad ustalonych w

ZWO § 32: Warunki i tryb uzyskiwania wyższej niż przewidywana rocznej oceny

klasyfikacyjnej – załącznik 4.

2. Sprawdziany, z których uczeń uzyskał ocenę niedostateczną ma prawo poprawić w ciągu

dwóch tygodni od ich zwrotu. Do dziennika obok oceny uzyskanej poprzednio wpisuje

się ocenę poprawioną.

3. Uczeń może również poprawić inne oceny z wyjątkiem oceny bdb, ale w uzgodnieniu z

nauczycielem, po analizie jego dotychczasowej pracy.

4. Uczeń nieobecny na sprawdzianie (powyżej 3 dni nieobecności) ma obowiązek napisania

sprawdzianu w ciągu dwóch tygodni od daty powrotu do szkoły.

5. W przypadku, gdy uczeń zgłosi chęć uzupełnienia braków z przedmiotu, nauczyciel

udzieli pomocy .

6. Oceny uzyskane z kartkówek nie podlegają poprawie.

7. Jeżeli uczeń z przyczyn losowych nie może napisać sprawdzianu lub testu w określonym

terminie, wówczas ma obowiązek uczynić to na najbliższej lekcji lub w terminie ustalo-

nym z nauczycielem.

Sposoby informowania uczniów o ocenach

1. Sposoby informowania uczniów:

a) na pierwszej godzinie lekcyjnej zapoznaje się uczniów z PZO

b) oceny cząstkowe są przekazywane w sposób jasny, umotywowany i ciągły

podczas zajęć dydaktycznych, oparte o opracowane kryteria oceniania

c) za pomocą wpisów do dokumentacji ucznia,

d) poprzez recenzje, komentarze i opisy prac klasowych oraz zadań domowych,

5


e) sprawdzone i ocenione pisemne prace kontrolne są udostępniane do wglądu uczniowi

f) prace pisemne są przechowywane w szkole do końca bieżącego roku szkolnego.

Sposoby informowania rodziców o ocenach

1. Na pierwszym zebraniu zapoznaje się rodziców /opiekunów prawnych z ZWO oraz

PZO.

2. Oceny cząstkowe są jawne, oparte o opracowane kryteria.

3. Sprawdzone i ocenione pisemne prace kontrolne są udostępniane do wglądu rodzicom

(prawnym opiekunom).

4. Prace pisemne są przechowywane w szkole do końca bieżącego roku szkolnego.

5. O ocenach cząstkowych i klasyfikacyjnych informuje się rodziców na zebraniach udo-

stępniając zestawienie ocen lub w czasie indywidualnych spotkań z rodzicami.

6. Podczas drzwi otwartych,

7. pisemnie, o zagrażającej ocenie niedostatecznej na miesiąc przed klasyfikacją

śródroczną lub roczną

8. Informacja o zagrażającej ocenie niedostatecznej klasyfikacyjnej jest przekazywana

zgodnie z procedurą ZWO [na miesiąc przed śródrocznym i rocznym posiedzeniem kla-

syfikacyjnym RP].

Ewaluacja PZO.

Pod koniec roku szkolnego nauczyciel wspólnie z uczniami dokona analizy funkcjonowania

przedmiotowego systemu oceniania na lekcjach biologii. Ewentualne zmiany w PZO będą obowiązywały od następnego roku szkolnego.

Wymagania ogólne na poszczególne stopnie szkolne:

Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:

- posiadł pełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej,

- samodzielnie poszerza wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji i

prezentuje efekty swojej pracy wynikające z indywidualnych zainteresowań,

- prezentuje swoje wiadomości posługując się terminologią biologiczną,

- potrafi stosować zdobyte wiadomości w sytuacjach nietypowych,

- formułuje problemy i rozwiązuje je w sposób twórczy,

- dokonuje analizy lub syntezy zjawisk i procesów biologicznych,

- wykorzystuje wiedzę zdobytą na innych przedmiotach,

6


- potrafi samodzielnie korzystać z różnych źródeł informacji,

- bardzo aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym,

- wykonuje dodatkowe nieobowiązkowe zadania i polecenia

- wykonuje twórcze prace, pomoce naukowe i potrafi je prezentować na terenie szkoły i

poza nią,

- w pracach pisemnych osiąga najczęściej 96% - 100% punktów możliwych do zdobycia i

odpowiada na dodatkowe pytania,

- jest laureatem konkursu przedmiotowego z biologii o zasięgu wojewódzkim lub pona-

dwojewódzkim oraz laureatem lub finalistą ogólnopolskiej olimpiady przedmiotowej z

biologii , przeprowadzonych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 22 ust. 2

pkt 8 ustawy o systemie oświaty.

- wzorowo prowadzi zeszyt przedmiotowy

Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który:

- opanował w pełni wiedze i umiejętności określone podstawą programową oraz progra-

mem nauczania [K,P,R,D]

- wykazuje szczególne zainteresowania biologią,

- potrafi stosować zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwiązywania problemów w no-

wych sytuacjach,

- bez pomocy nauczyciela korzysta z różnych źródeł informacji,

- potrafi planować i bezpiecznie przeprowadzać doświadczenia i hodowle przyrodnicze,

- sprawnie posługuje się mikroskopem i lupą oraz sprzętem laboratoryjnym,

- potrafi samodzielnie wykonać preparaty mikroskopowe i opisać je,

- wykonuje prace i zadania dodatkowe

- prezentuje swoją wiedzę posługując się poprawną terminologią biologiczną,

- aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym,

- w pisemnych sprawdzianach wiedzy i umiejętności osiąga od 90% do 95% punktów

możliwych do zdobycia.

- zeszyt ucznia zasługuje na wyróżnienie,

Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który:

- w wysokim stopniu opanował wiedzę i umiejętności określone w

podstawie programowej,

- opanował wiadomości i umiejętności bardziej złożone, przydatne i użyteczne w szkolnej i

pozaszkolnej działalności [K,P,R]

7


- potrafi stosować zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwiązywania problemów typo-

wych, w przypadku trudniejszych korzysta z pomocy nauczyciela,

- posługuje się mikroskopem i zna sprzęt laboratoryjny,

- wykonuje proste preparaty mikroskopowe,

- udziela poprawnych odpowiedzi na typowe pytania,

- jest aktywny na lekcji,

- w pracach pisemnych osiąga od 75% do 89% punktów.

- prowadzi prawidłowo zeszyt przedmiotowy.

Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:

- w stopniu podstawowym opanował wiedzę i umiejętności zawarte w podstawie

programowej,

- opanował wiadomości i umiejętności przystępne, niezbyt złożone, najważniejsze w na-

uczaniu biologii, oraz takie które można wykorzystać w sytuacjach szkolnych i pozasz-

kolnych [K,P]

- samodzielnie wykonuje zadania wynikające podstawy programowej,

- z pomocą nauczyciela korzysta z takich źródeł wiedzy jak: słowniki, encyklopedie, tabli-

ce, wykresy, itp.,

- wykazuje się aktywnością na lekcji w stopniu zadowalającym,

- w przypadku prac pisemnych osiąga od 60% do 74 % punktów.

- Posiada zeszyt przedmiotowy i prowadzi go systematycznie

Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:

- opanował wiedzę i umiejętności zawarte w podstawie programowej w stopniu minimal-

nym, umożliwiającym kontynuowanie edukacji na wyższym poziomie nauczania

- ma trudności w samodzielnym opanowaniu wiadomości i umiejętności podstawy pro-

gramowej, ale nie przekreślają one możliwości dalszego kształcenia [poz. wym. K]

- wykonuje zadania i polecenia o niewielkim stopniu trudności, pod kierunkiem nauczycie-

la,

- z pomocą nauczyciela wykonuje proste doświadczenia biologiczne,

- wiadomości przekazuje nie używając terminologii biologicznej,

- jest mało aktywny na lekcji,

- w pisemnych sprawdzianach wiedzy i umiejętności osiąga od 40% do 59% punktów.

- prowadzi zeszyt przedmiotowy

8


Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który:

- nie opanował wiadomości i umiejętności określanych podstawą programową, koniecz-

nych do dalszego kształcenia,

- nie potrafi posługiwać się przyrządami biologicznymi,

- wykazuje się brakiem systematyczności w przyswajaniu wiedzy i wykonywaniu prac

domowych,

- nie podejmuje próby rozwiązania zadań o elementarnym stopniu trudności nawet przy

pomocy nauczyciela,

- wykazuje się bierną postawą na lekcji,

- w przypadku prac pisemnych osiąga od 0% do 39% punktów.

- nie prowadzi systematycznie zapisów w zeszycie przedmiotowym

Warunki i tryb postępowania w przypadku dostosowania wymagań dla ucznia o

specjalnych potrzebach edukacyjnych

1. Nauczyciel jest zobowiązany, na podstawie opinii publicznej lub niepublicznej poradni

psychologiczno-pedagogicznej, a także publicznej i niepublicznej poradni specjalistycznej

dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i eduka-

cyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne

trudności w uczeniu się , uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom. 2. W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub in-

dywidualnego nauczania dostosowanie wymagań może nastąpić na podstawie tego orze-

czenia. 3. Opinię/orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej przekazuje nauczycielom uczą-

cym wychowawca klasy[ § 11 ZWO ]. Szczegółowe dostosowanie wymagań edukacyjnych dla uczniów ze specyficznymi trudno-

ściami w uczeniu się.

a) Dyskalkulia, czyli trudności w liczeniu

Zadania rachunkowe są rzadkością na lekcjach biologii i w głównej mierze pojawiają się w III

klasie gimnazjum, gdy materiał kształcenia obejmuje zagadnienia z genetyki i ekologii. Są to

proste operacje matematyczne, niemniej jednak u uczniów ze specyficznymi trudnościami w

uczeniu się oceniany jest przede wszystkim tok rozumowania, a nie techniczna strona liczenia.

Uczeń ma bowiem skłonność do przestawiania kolejności cyfr w liczbie i przez to jej zapis jest

błędny. Zły wynik końcowy wcale nie świadczy o tym, że dziecko nie rozumie zagadnienia.

Dostosowanie wymagań będzie więc dotyczyło tylko formy sprawdzenia wiedzy poprzez kon-

9


centrację na prześledzeniu toku rozumowania w danym zadaniu i jeśli jest on poprawny - wy-

stawienie uczniowi oceny pozytywnej.

b) Dysgrafia, czyli brzydkie, nieczytelne pismo

Dostosowanie wymagań będzie dotyczyło formy sprawdzania wiedzy, a nie treści. Wymagania

merytoryczne, co do oceny pracy pisemnej są ogólne, takie same, jak dla innych uczniów, na-

tomiast sprawdzenie pracy może być niekonwencjonalne. Np., jeśli nauczyciel nie może prze-

czytać pracy ucznia, może go poprosić, aby uczynił to sam lub przepytać ustnie z tego zakresu

materiału. Może też skłaniać ucznia do pisania drukowanymi literami lub na komputerze.

c) Dysortografia, czyli trudności z poprawną pisownią pod względem ortogra-

ficznym, fonetycznym, interpunkcyjnym itd.

Dostosowanie wymagań znowu dotyczy głównie formy sprawdzania i oceniania wiedzy z tego

zakresu. Pisownia zgodnie z regułami ortograficznymi, fonetycznymi, czy interpunkcyjnymi

nie jest przedmiotem oceny na przedmiocie biologia. Nauczyciel może jednak, np. podczas

sprawdzania zeszytów przedmiotowych i ćwiczeń oraz innych pisemnych prac uczniów, wska-

zać popełnione błędy i poprosić o powtórzenie przez ucznia zasad pisowni.

d) Dysleksja, czyli trudności w czytaniu przekładające się często również na

problemy ze zrozumieniem treści

W przypadku tej trudności nauczyciel nie ma w zasadzie wyboru, dysleksja nie daje możliwo-

ści obniżenia wymagań jakościowych. Są to bowiem uczniowie, z co najmniej przeciętną

sprawnością intelektualną, którzy zechcą w przyszłości zdawać maturę, a ta, aby zachować

swoją rangę, musi mieć odpowiedni, co najmniej przeciętny, poziom wymagań. Polem do

pracy dla nauczyciela pozostaje dbałość o rozwój sfery emocjonalnej takiego ucznia.

Dydaktyka jest bowiem bardzo ważna, ale jeszcze ważniejsze jest przygotowanie dziecka do

radzenia sobie w życiu, a do tego dziecko potrzebuje wrażliwości, fantazji, ufności we własne

siły i zdolności, niezależnie od tego, kim będzie.

Zasady postępowania z uczniem z dysleksją rozwojową.

Unikać głośnego odpytywania z czytania przy całej klasie; wskazówka ta doty-

czy przede wszystkim dzieci młodszych. Jeśli nauczycielowi dla oceny umiejęt-

ności ucznia niezbędne jest głośne czytanie, przeprowadza je na przerwie, po

zakończeniu lekcji.

Kontrolować stopień zrozumienia samodzielnie przeczytanych przez ucznia po-

leceń, szczególnie podczas sprawdzianów (wolne tempo czytania, słabe rozu-

mienie jednorazowo przeczytanego tekstu może uniemożliwić wykazanie się

wiedzą z danego materiału).

10


Ze względu na wolne tempo czytania lub/i pisania zmniejszyć ilość zadań (pole-

ceń) do wykonania w przewidzianym dla całej klasy czasie lub wydłużyć czas

pracy ucznia.

Ograniczać teksty do czytania i pisania na lekcji do niezbędnych notatek, któ-

rych nie ma w podręczniku; jeśli to możliwe dać uczniowi gotową notatkę do

wklejenia. Zalecenie to jest szczególnie istotne w przypadku dzieci małych lub

starszych, u których stwierdzono dysgrafię.

Pisemne sprawdziany powinny ograniczać się do sprawdzanych wiadomości,

wskazane jest, zatem stosowanie testów wyboru, zdań niedokończonych, tek-

stów z lukami – pozwoli to uczniowi skoncentrować się na kontrolowanej tema-

tyce, a nie na poprawności pisania.

Wskazane jest preferowanie wypowiedzi ustnych. Sprawdzanie wiadomości

powinno odbywać się często i dotyczyć krótszych partii materiału. Pytania kie-

rowane do ucznia powinny być precyzyjne.

Podczas wykonywania ścisłych operacji wymagających wielokrotnych prze-

kształceń, należy umożliwić uczniowi ustne skomentowanie wykonywanych

działań. W przypadku prac pisemnych nauczyciel powinien zwrócić uwagę na

graficzne rozplanowanie sprawdzianów – pod treścią zadania powinno być wol-

ne miejsce na rozwiązanie. Pozwoli to uniknąć niepotrzebnych pomyłek przy

przepisywaniu zadań na inną stronę np. gubienia, mylenia znaków, cyfr, symbo-

li, tak charakterystycznych dla dzieci z dysleksją.

Unikać wyrywania do odpowiedzi. Jeśli to możliwe uprzedzić ucznia (na prze-

rwie lub na początku lekcji), że będzie dzisiaj pytany. W ten sposób umożli-

wiamy mu przypomnienie wiadomości, skoncentrowaniu się, a także opanowa-

nie zapięcia emocjonalnego często blokującego wypowiedź.

Dobrze jest posadzić ucznia blisko nauczyciela, dzięki temu zwiększy się jego

koncentracja uwagi, ograniczeniu ulegnie ilość bodźców rozpraszających, wzro-

śnie bezpośrednia kontrola nauczyciela, bliskość tablicy pozwoli zmniejszyć

ilość błędów przy przepisywaniu.

W przypadku ucznia z dysgrafią wskazane jest akceptowanie pisma drukowane-

go, pisma na komputerze, zwłaszcza prac obszernych (wypracowań, referatów).

Nie należy również oceniać estetyki pisma, np. w zeszytach. Jeśli pismo dziecka

jest trudne do odczytania, można zamienić pracę pisemną na wypowiedź ustną.

11


Symptomy trudności z przedmiotu biologia.

trudności z zapamiętywaniem nazw geograficznych, terminologii z biologii i chemii

(dłuższe nazwy, nazwy łacińskie), nazwisk naukowców

trudności z opanowaniem systematyki (hierarchiczny układ informacji)

trudności z czytaniem i rysowaniem map oraz rysunków schematycznych

trudności z orientacją w czasie i w przestrzeni (wskazywanie kierunków na mapie i w

przestrzeni, obliczanie stref czasowych, położenia geograficznego, kąta padania słońca

itp.)

problemy z organizacją przestrzenną schematów i rysunków

trudności z zapisem i zapamiętaniem łańcuchów reakcji biochemicznych

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych do w/w trudności.

uwzględniać trudności z zapamiętywaniem nazw, nazwisk, dat

w czasie odpowiedzi ustnych dyskretnie wspomagać, dawać więcej czasu na przypo-

mnienie, wydobycie z pamięci nazw, terminów, dyskretnie naprowadzać

częściej powtarzać i utrwalać materiał

podczas uczenia stosować techniki skojarzeniowe ułatwiające zapamiętywanie

wprowadzać w nauczaniu metody aktywne, angażujące jak najwięcej zmysłów (ruch,

dotyk, wzrok, słuch), używać wielu pomocy dydaktycznych, urozmaicać proces na-

uczania

zróżnicować formy sprawdzania wiadomości i umiejętności tak, by ograniczyć ocenia-

nie na podstawie pisemnych odpowiedzi ucznia

przeprowadzać sprawdziany ustne z ławki, niekiedy nawet odpytywać indywidualnie

często oceniać prace domowe Uczniowie o specyficznych trudnościach w uczeniu się, podobnie jak uczniowie słabi oraz

wszyscy, napotykający na problemy w opanowaniu materiału z podstawy programowej, mają

możliwość uczestnictwa w zajęciach dydaktycznych wyrównawczych. Terminy tych zajęć po-

dawane są do publicznej wiadomości na forum każdej klasy. Istnieje też możliwość indywidu-

alnych spotkań z nauczycielem. W takim wypadku termin ustalany jest z uczniem, który po-

trzebuje takiej formy pomocy.

12


Dostosowanie wymagań edukacyjnych z biologii dla uczniów z inteligencją niższą niż prze-

ciętna.

Symptomy trudności w zakresie biologii w przypadku inteligencji niższej niż przeciętna:

Objawy zaburzeń:

trudność w selekcji i wybraniu najważniejszych treści (tendencja do pamięciowego uczenia się wszystkiego po kolei),

problem z zapamiętywaniem dat, nazwisk, nazw,

nieumiejętność przekrojowego wiązania faktów i informacji,

trudności z wykonywaniem bardziej złożonych działań,

problem z rozumieniem treści zadań,

potrzeba większej ilości czasu na zrozumienie i wykonanie zadania,

trudność z wewnętrzną organizacją nowo nabytej wiedzy i integrowaniem jej z już

posiadaną (stąd wolne tempo uczenia się), trudność z generalizowaniem wiedzy oraz wykorzystywaniem jej w różnych dziedzi-

nach,

problem z opanowaniem materiału o charakterze abstrakcyjnym (ze względu

na bardzo słabą pamięć krótkotrwałą dzieci te zdecydowanie łatwiej pracują

i uczą się na materiale konkretnym).

Formy, metody, sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych:

omawianie niewielkich partii materiału i o mniejszym stopniu trudności (pamiętając, że dostosowanie wymagań nie może zejść poniżej podstawy programowej),

podawanie poleceń w prostszej formie (dzielenie złożonych treści na proste, bardziej zrozumiałe),

wydłużenie czasu na wykonanie zadania,

podchodzenie do ucznia w trakcie samodzielnej pracy, w razie potrzeby udzielenie pomocy i wyjaśnień,

mobilizowanie do wysiłku i ukończenia zadania,

w związku z dużym problemem w selekcji i wyborze najważniejszych informacji

z danego tematu można wypisać kilka podstawowych pytań,

na które uczeń powinien znaleźć odpowiedź czytając dany materiał (przy odpytywaniu

prosić o udzielenie na nie odpowiedzi),

13


pozostawianie większej ilości czasu na przygotowanie się z danego materiału (dzielenie

go na małe części, wyznaczanie czasu na jego zapamiętanie

i odpytywanie), częste odwoływanie się do konkretu (np. graficzne przedstawianie treści zadań),

szerokie stosowanie zasady poglądowości,

unikanie trudnych, czy bardzo abstrakcyjnych pojęć,

unikanie pytań problemowych, przekrojowych,

wolniejsze tempo pracy,

odrębne instruowanie uczniów.

Dostosowanie wymagań edukacyjnych z biologii dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w

stopniu lekkim.

Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim realizują tę samą podstawę pro-

gramową, co ich sprawni rówieśnicy. Nauczyciel ma obowiązek dostosować wymagania

edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego

stwierdzono zaburzenia rozwojowe uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom. Stoso-

wane przez nauczyciela metody, formy i środki dydaktyczne muszą być adekwatne do in-

dywidualnych możliwości i potrzeb psychofizycznych uczniów.

Zaburzenia rozwojowe ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim mają cha-

rakter globalny i obejmują zarówno funkcje instrumentalne (percepcja, pamięć, uwaga,

myślenie, mowa, sprawności motoryczne i manualne), jak i kierunkowe (motywacja ucze-

nia się, kontrola emocjonalna, potrzeba osiągnięć). Zaburzenia te mogą być przyczyną

trudności w opanowywaniu wiadomości i umiejętności z zakresu wszystkich przedmiotów

realizowanych w szkole.

Symptomy trudności w zakresie biologii w przypadku upośledzenia umysłowego w stopniu

lekkim:

Objawy zaburzeń:

obniżoną zdolność koncentracji uwagi, uwaga jest krótkotrwała, mało podzielna

i łatwo ulega zakłóceniu, zaburzenie orientacji przestrzennej,

niski poziom sprawności grafomotorycznej,

14


wolniejsze tempo pracy,

zaburzenia rozumienia znaczenia wypowiedzi,

zaburzenia analizy i syntezy (wzrokowej, słuchowej, wzrokowo-słuchowej),

trudności w rozpoznawaniu liter oraz w czytaniu,

trudności w rozumieniu przeczytanego tekstu,

istotnie zaburzony poziom rozumienia wszelkich reguł, zasad, definicji,

utrudnione tworzenie pojęcia liczby,

ograniczenia procesów pamięciowych,

brak zrozumienia treści zadań tekstowych i trudności w ich rozwiązywaniu,

trudności w orientowaniu się w stosunkach czasowych i posługiwaniu się nimi,

kłopoty w powiązaniu nowych informacji z poprzednio zapamiętanymi,

słaby poziom stosowania umiejętności w praktyce,

mała samodzielność w wykonywaniu zadań,

często występująca nadpobudliwość psychoruchowa lub zahamowanie,

brak krytycyzmu,

trudności w antycypacji zachowań,

impulsywność,

podatność na negatywne wpływy otoczenia,

niski poziom motywacji,

mała wrażliwość na potrzeby innych,

częste przejawy agresji.

Formy, metody, sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych:

uczenie w indywidualnym tempie, wyznaczanie i osiąganie indywidualnych celów zgodnych z możliwościami ucznia,

stosowanie takich strategii pomocy uczniowi, które umożliwią mu zrozumienie istoty

zdania lub zagadnienia. Służyć temu mogą odpowiednie metody pracy (problemowa,

zadawania pytań, praktycznego działania czy oparta na przeżywaniu),środki dydak-

tyczne (modele, filmy, plansze, interaktywne wizualizacje itp.) oraz formy organizacyj-

ne (zwłaszcza praca w grupach),

wykonywanie eksperymentów i doświadczeń, które w edukacji uczniów z

upośledzeniem umysłowym pełnią szczególną rolę,

ograniczenie instrukcji słownych na rzecz wprowadzania słowno-pokazowych,

ważne jest praktyczne oddziaływanie na sferę wielozmysłową – słowo podczas procesu

nauczania schodzi na plan dalszy na rzecz zbierania doświadczeń i uczenia się przez

pogląd i przeżywanie,

15


istotne jest również stosowanie wielu powtórzeń udzielanych instrukcji i stałe utrwala-nie zapamiętanych treści,

stały nadzór, gdyż uczniowie szybciej się nużą, z chwilą występowania trudności łatwo rezygnują i mają tendencję do pozostawiania niedokończonej pracy,

przywiązywanie wagi do specjalnych bodźców pozytywnych w formie pochwały, za-chęty, nagrody,

nieustanne motywowanie do dalszych działań poprzez stosowanie różnego rodzaju wzmocnień,

okazywanie aprobaty, pochwały dla podejmowanego wysiłku i akceptacji, pozwalające na budowanie pozytywnego obrazu ucznia,

wzmacnianie procesu uczenia się przez stosowanie metod aktywizujących,

wdrażanie uczniów do samodzielności,

ważne jest również, aby uczniowie dostrzegali związek między wiedzą nabywaną pod-

czas zajęć a jej praktycznym wykorzystywaniem w różnych sytuacjach życia codzien-

nego,

istotną sprawą jest motywowanie uczniów do pracy i systematyczne ocenianie efektów

uczenia się. Nauczyciel musi zadbać o to, aby każdy uczeń miał szansę osiągnięcia

sukcesu i budowania w sobie wiary we własne możliwości,

kontrolowanie postępów edukacyjnych uczniów powinno przybierać zróżnicowane formy, także zabawowe w postaci konkursów, gier dydaktycznych, itp.

w ocenianiu należy położyć nacisk na ocenę jako środek pozytywnego wzmacniania osiągnięć.

Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne –załączniki

1,2,3

Wszystkie sporne sprawy nieujęte w PZO będą rozstrzygane zgodnie z ZWO

i rozporządzeniem MEN .

16


Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum Załącznik 1

oparte na „Programie nauczania biologii Puls życia”


Dział programu Temat Poziom wymagań

dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry + celujący*

I. Biologia – nauka 1. Biologia jako na- Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: o życiu uka • określa przedmiot badań • potrafi korzystać • charakteryzuje wybrane • objaśnia zasadę stopniowe-

biologii jako nauki z poszczególnych źródeł wie- dziedziny biologii go komplikowania się po-

• podaje przykłady dziedzin dzy • posługuje się właściwymi ziomów organizacji życia

biologii • rozróżnia próbę kontrolną źródłami wiedzy biologicz- • wykorzystuje atlasy do

• wymienia źródła wiedzy i badawczą nej podczas rozwiązywania rozpoznawania pospolitych

biologicznej problemów gatunków organizmów

• wyjaśnia, do czego służą

atlasy i klucze

• wymienia cechy organi-

zmów żywych

• omawia budowę i funkcje

2. Komórkowa bu- • wskazuje komórkę jako • podaje funkcje poszczegól- • odróżnia pod mikrosko- organelli komórkowych

dowa organizmów podstawową jednostkę organi- nych organelli pem, na schemacie, zdjęciu • analizuje różnice między

zacji życia • posługuje się mikroskopem lub po opisie poszczególne poszczególnymi typami ko-

• wymienia struktury budowy • wykonuje proste preparaty składniki komórki mórek

komórki roślinnej, zwierzęcej, mikroskopowe • rysuje obraz widziany pod

grzyba i bakterii mikroskopem

• wyciąga wnioski dotyczące • wyjaśnia rolę poszczegól-

komórkowej budowy organi- nych elementów komórki

zmów na podstawie obserwa- • porównuje budowę róż-

cji preparatów nych komórek

• charakteryzuje dawne • ocenia sztuczne i naturalne

3. Systematyczny • wymienia jednostki klasyfi- • wyjaśnia, czym zajmuje się sposoby klasyfikacji orga- systemy podziału organi-

podział organizmów kacji biologicznej systematyka nizmów zmów

• podaje kryteria wyróżnienia • omawia zasady systemu • uzasadnia potrzebę klasyfi-

pięciu królestw klasyfikacji biologicznej kowania organizmów

II. Jedność i 4. Sposoby odżywia- • określa, czym jest odżywia- • omawia różnice między • charakteryzuje różne stra- • wykazuje różnice

17


różnorodność nia się organizmów nie organizmami samożywnymi a tegie odżywiania w pobieraniu i trawieniu

organizmów • wymienia podstawowe spo- cudzożywnymi • wykazuje różnorodność pokarmów u różnych organi-

soby odżywiania się organi- • wymienia czynniki niezbęd- odżywiania się organizmów zmów

zmów ne do życia organizmów sa- cudzożywnych • wyjaśnia, na czym polega

możywnych i cudzożywnych • określa warunki przebiegu chemosynteza

• wymienia substraty fotosyntezy

i produkty fotosyntezy • ocenia, czy dany organizm

• wyjaśnia, na czym polega jest samożywny, czy cudzo-

fotosynteza żywny

5. Sposoby oddycha- • określa, czym jest oddycha- • omawia różne sposoby od- • uzasadnia, że oddychanie • wykazuje zależność między

nia organizmów nie dychania jest procesem niezbędnym środowiskiem życia

• wyjaśnia, na czym polega • wymienia przykłady organi- do życia a budową narządów wymiany

wymiana gazowa zmów ilustrujących różne gazowej

• wskazuje mitochondrium sposoby oddychania • porównuje oddychanie

jako miejsce, w którym za- • rozróżnia wymianę gazową tlenowe i beztlenowe

chodzi utlenianie i oddychanie wewnątrzko- • omawia znaczenie fermen-

• przedstawia oddychanie mórkowe tacji

tlenowe i fermentację jako • zapisuje słownie równanie

procesy dostarczające energii reakcji oddychania tlenowego

6. Sposoby rozmna- • określa, czym jest rozmna- • rozpoznaje sposoby rozmna- • charakteryzuje rodzaje • wykazuje związek między

żania się organizmów żanie żania się organizmów rozmnażania sposobem zapłodnienia

• wyróżnia rozmnażanie • wyjaśnia, na czym polega • ocenia znaczenie przemia- a środowiskiem życia organi-

płciowe i bezpłciowe rozmnażanie bezpłciowe ny pokoleń zmów

• podaje przykłady płciowego • rozpoznaje pączkujące droż- • charakteryzuje typy roz- • ocenia znaczenie samoza-

i bezpłciowego rozmnażania dże obserwowane pod mikro- woju zarodka płodnienia

się organizmów skopem • stosuje w praktyce wia-

• omawia różnice między domości dotyczące rozmna-

rozwojem prostym żania wegetatywnego

a złożonym

III. Bakterie 7. Bakterie a wirusy • wymienia miejsca występo- • podaje charakterystyczne • charakteryzuje wybrane • ocenia znaczenie bakterii i wirusy. wania bakterii i wirusów cechy budowy bakterii czynności życiowe bakterii i wirusów

Organizmy • rozpoznaje i podaje nazwy i wirusów • wymienia choroby bakte- • określa warunki tworzenia

beztkankowe form morfologicznych bakterii • wymienia cechy, którymi ryjne i wirusowe się przetrwalników

18


widocznych na preparacie wirusy różnią się od organi- • rysuje kształty bakterii • ocenia rolę bakterii jako

mikroskopowym lub ilustracji zmów obserwowanych pod mikro- symbiontów i destruentów

• podaje przykłady bakterii skopem

i wirusów

• określa znaczenie bakterii

w przyrodzie i gospodarce

człowieka

• wymienia miejsca występo- • omawia czynności życiowe • charakteryzuje poszcze- • porównuje czynności ży-

8. Protisty wania protistów poszczególnych grup proti- gólne grupy protistów ciowe poszczególnych grup

• wymienia grupy organi- stów • wykazuje chorobotwórcze protistów

zmów należących do proti- znaczenie protistów • wymienia choroby wywo-

stów ływane przez protisty

• rozpoznaje pod mikrosko-

pem, rysuje i opisuje budowę

przedstawicieli protistów

9. Glony – przedsta- • wskazuje środowisko życia • wymienia wspólne cechy • wyjaśnia, że glony to • analizuje wpływ zakwitów

wiciele trzech kró- glonów organizmów zaliczanych grupa ekologiczna, do któ- glonów na inne organizmy w

lestw • podaje przykłady organi- do glonów rej należą przedstawiciele środowisku

zmów należących do glonów • omawia znaczenie glonów trzech królestw • ocenia znaczenie glonów

w przyrodzie i gospodarce • omawia wybrane czynno- w przyrodzie i gospodarce

człowieka ści życiowe glonów człowieka

• wyjaśnia zależność

między głębokością

a występowaniem określo-

nych grup glonów

10. Grzyby i porosty • podaje przykłady grzybów • omawia czynności życiowe • charakteryzuje budowę • wykazuje znaczenie miko-

i porostów grzybów grzybów owocnikowych ryzy dla grzyba i rośliny

• określa znaczenie poszcze-

• opisuje budowę grzybów • podaje przykłady znaczenia • omawia sposoby rozmna- gólnych komponentów w

• rozpoznaje pleśniaka białego grzybów w przyrodzie żania się grzybów budowie plechy porostu

w obrazie mikroskopowym i gospodarce człowieka • analizuje znaczenie grzy- • proponuje sposób badania • wymienia sposoby rozmna- • rozpoznaje porosty jako bów w przyrodzie czystości powietrza, znając

żania się grzybów organizmy zbudowane i gospodarce człowieka wrażliwość porostów na

• rozpoznaje porosty wśród z grzybni i glonu • wykonuje i opisuje rysu- zanieczyszczenia

innych organizmów • wyjaśnia, co to jest grzybica nek wskazanych grzybów • rozpoznaje i podaje nazwy

19


różnych form morfologicz-

nych porostów

IV. Świat roślin 11. Tkanki roślinne • wyjaśnia, czym jest tkanka • dokonuje podziału tkanek • charakteryzuje budowę, • wykazuje związek budowy • podaje przykłady tkanek roślinnych na twórcze i stałe rozmieszczenie i funkcje wskazanej tkanki z jej funk-

roślinnych • wymienia cechy budowy poszczególnych tkanek cją

• wskazuje na ilustracji ko- poszczególnych tkanek ro- roślinnych • rozpoznaje i rysuje tkanki

mórki tworzące tkankę ślinnych • wykonuje preparat ze widoczne na przekrojach

• opisuje funkcje wskazanych skórki cebuli i rozpoznaje w organów roślinnych

tkanek nim tkankę okrywającą

12. Budowa i funkcje • wymienia podstawowe funk- • rozpoznaje modyfikacje • analizuje budowę we- • wyjaśnia sposób pobierania

korzenia cje korzenia korzeni wnętrzną korzenia jako wody przez roślinę

• rozpoznaje systemy korze- • omawia budowę funkcjonalnej całości • projektuje doświadczenie

niowe zewnętrzną korzenia • charakteryzuje przyrost świadczące o przewodzeniu

• rozpoznaje pod mikrosko- na długość wody z korzenia do łodygi

pem tkanki budujące korzeń • rysuje różne systemy ko- • charakteryzuje modyfikacje

rzeniowe korzeni

13. Budowa i funkcje • omawia funkcje łodygi • rozpoznaje tkanki budujące • rysuje schematycznie • analizuje związek budowy

łodygi • podaje nazwy elementów łodygę przekrój poprzeczny zmodyfikowanych łodyg

budowy zewnętrznej łodygi • rozróżnia rodzaje łodyg i podłużny łodygi z ich funkcjami

14. Liść – wytwórnia • wymienia funkcje liści • rozpoznaje różne modyfika- • rozpoznaje rodzaje uner- • analizuje funkcje poszcze-

pokarmu • rozpoznaje elementy budo- cje liści wienia liści gólnych elementów budowy

wy liścia • rozpoznaje na preparacie • omawia funkcje poszcze- anatomicznej liścia

• rozpoznaje liście pojedyncze mikroskopowym tkanki budu- gólnych modyfikacji liści • rysuje różne typy ulistnienia

i złożone jące liść łodygi

• rozróżnia typy ulistnienia

łodygi

15. Mszaki • wymienia miejsca występo- • rozpoznaje mszaki wśród • analizuje cykl rozwojowy • wyjaśnia, dlaczego mszaki

wania mszaków innych roślin mszaków są najprostszymi roślinami

• podaje nazwy organów • omawia znaczenie mszaków • rysuje mech i podpisuje lądowymi

mszaków w przyrodzie i gospodarce jego organy

człowieka

20


16. Paprotniki • wymienia miejsca występo- • wyjaśnia rolę poszczegól- • analizuje cykl rozwojowy • rozpoznaje za pomocą atla-

wania paprotników nych organów paprotników paproci sów 5 gatunków rodzimych

• rozpoznaje organy paproci • charakteryzuje skrzypy, paprotników

• rozpoznaje paprotniki wśród widłaki i paprocie

innych roślin

17. Rośliny nagona- • wymienia miejsca występo- • wymienia przystosowania • analizuje cykl rozwojowy • dowodzi związku budowy

sienne wania roślin nagonasiennych roślin nagonasiennych do sosny roślin nagonasiennych ze

• rozpoznaje rośliny nagona- warunków życia • rozpoznaje rodzime ga- środowiskiem ich życia

sienne wśród innych roślin • omawia znaczenie roślin tunki nagonasiennych

nagonasiennych w przyrodzie • określa, z jakiego gatunku

i gospodarce człowieka drzewa lub krzewu pocho-

dzi wskazana szyszka

18. Rośliny okrytona- • wymienia miejsca występo- • wymienia sposoby rozsie- • omawia funkcje poszcze- • wykazuje związek budowy

sienne wania roślin okrytonasiennych wania nasion i owoców gólnych elementów budowy kwiatu ze sposobem zapyla-

• podaje nazwy elementów • rozróżnia owoce pojedyncze kwiatu nia

budowy kwiatu i złożone • analizuje cykl rozwojowy • charakteryzuje sposoby

• rozróżnia kwiat i kwiatostan • omawia znaczenie roślin roślin okrytonasiennych rozsiewania nasion

• rozpoznaje rośliny okrytona- okrytonasiennych • ocenia znaczenie roślin i owoców, wykazując zwią-

sienne wśród innych roślin w przyrodzie i gospodarce okrytonasiennych zek z ich budową

człowieka w przyrodzie i gospodarce • rozpoznaje 5 gatunków

człowieka drzew okrytonasiennych

występujących w Polsce

V. Świat 19. Tkanki zwierzęce • wyjaśnia, czym jest tkanka • określa najważniejsze funk- • charakteryzuje budowę • opisuje rodzaje tkanki na- bezkręgowców • wymienia podstawowe ro- cje poszczególnych tkanek poszczególnych tkanek błonkowej

dzaje tkanek zwierzęcych zwierzęcych zwierzęcych • charakteryzuje rolę po-

• wymienia rodzaje tkanki • rysuje schemat komórki szczególnych składników

łącznej nerwowej i opisuje po- morfotycznych krwi

• podaje rozmieszczenie przy- szczególne elementy jej

kładowych tkanek zwierzę- budowy

cych w organizmie • rozpoznaje pod mikrosko-

pem lub na ilustracji rodzaje

tkanek

21


20. Gąbki i parzydeł- • wyjaśnia, co to są gąbki • omawia znaczenie gąbek

kowce • podaje miejsca występowa- i parzydełkowców

nia gąbek i parzydełkowców w przyrodzie

• wymienia charakterystyczne

cechy gąbek

i parzydełkowców

21. Płazińce i nicienie • wymienia charakterystyczne • wskazuje na ilustracji ele-

cechy płazińców i nicieni menty budowy tasiemca

• rozpoznaje na ilustracji pła-

zińce i nicienie

• charakteryzuje tasiemce

i glisty jako pasożyty układu

pokarmowego

• omawia drogi zakażenia

pasożytniczymi płazińcami

i nicieniami

• wyjaśnia, w jaki sposób

można ustrzec się przez zaka-

żaniem pasożytniczymi pła-

zińcami i nicieniami

22. Pierścienice • rozpoznaje pierścienice • wymienia charakterystyczne

wśród innych zwierząt cechy pierścienic

23. Stawonogi • rozpoznaje stawonogi wśród • wymienia charakterystyczne

innych zwierząt cechy budowy skorupiaków,

• rozpoznaje na ilustracji owadów i pajęczaków przeobrażenie zupełne

i niezupełne owadów

• charakteryzuje wskazane

czynności życiowe gąbek i

parzydełkowców

• wyjaśnia mechanizm ru-chu parzydełkowców

• dowodzi, że tasiemce są przystosowane do pasożyt-

niczego trybu życia • omawia różnice między

płazińcami a nicieniami

• charakteryzuje wskazane

czynności życiowe płaziń-

ców i nicieni

• charakteryzuje układ

krwionośny pierścienic

• charakteryzuje wskazane czynności życiowe pier-ścienic • wykazuje związek budo-wy

pijawki z pasożytniczym

trybem jej życia

• charakteryzuje wskazane czynności życiowe stawo-nogów • dowodzi, że owady są

przystosowane do życia

w środowisku lądowym

• wykazuje związek budowy

gąbek i parzydełkowców ze

środowiskiem ich życia

• wyjaśnia sposób działania parzydełka

• charakteryzuje symetrię ciała płazińców

• dowodzi, że pierścienice są

bardziej rozwiniętymi zwie-

rzętami niż płazińce i nicienie

• projektuje doświadczenie

wykazujące znaczenie

dżdżownic w użyźnianiu

gleby

• dowodzi istnienia związku

między środowiskiem życia a

narządami wymiany gazowej

22


24. Mięczaki • rozpoznaje ślimaki, małże • wymienia części ciała śli- • charakteryzuje wskazane • wykazuje związek budowy

i głowonogi wśród innych maków, małży i głowonogów czynności życiowe mięcza- mięczaków ze środowiskiem

zwierząt • wymienia narządy odde- ków ich życia

• wymienia charakterystyczne chowe mięczaków • wyjaśnia zasady funkcjo- • charakteryzuje sposoby

cechy mięczaków • wskazuje małże jako organi- nowania otwartego układu poruszania się poszczegól-

zmy produkujące perły krwionośnego nych grup mięczaków

• porównuje budowę ślima-

ków, małży i głowonogów

VI. Świat 25. Porównanie bez- • określa pokrycie ciała bez- • wymienia funkcje szkieletu • charakteryzuje poszcze- • porównuje budowę układu kręgowców kręgowców kręgowców i kręgowców bezkręgowców gólne elementy szkieletu nerwowego bezkręgowców i

i kręgowców • podaje nazwy elementów • podaje przykłady szkieletów kręgowców kręgowców

szkieletu kręgowców bezkręgowców • porównuje układ krwiono-

• wymienia elementy budowy śny bezkręgowców

układu nerwowego bezkrę- i kręgowców

gowców i kręgowców

26. Ryby – kręgowce • charakteryzuje ryby • wymienia przystosowania • omawia wybrane czynno- • charakteryzuje wymianę

wodne • podaje nazwy płetw ryby ryb do życia w wodzie ści życiowe ryb gazową u ryb

• rozpoznaje skrzela jako • określa rodzaj zapłodnienia • określa charakterystyczne • porównuje układ krwiono-

narządy wymiany gazowej u ryb cechy rozmnażania ryb śny ryby i dżdżownicy

• wyjaśnia przyczyny wę-

drówek ryb

• rozpoznaje przedstawicieli

ryb i wskazuje ich cechy

27. Płazy – zwierzęta • określa środowiska życia • wymienia przystosowania • omawia wybrane czynno- • wykazuje związek trybu

dwuśrodowiskowe płazów płazów do życia w wodzie ści życiowe płazów życia płazów z ich zmienno-

• charakteryzuje płazy i na lądzie • charakteryzuje płazy ogo- cieplnością

• wymienia stadia rozwojowe • wyjaśnia, na czym polega niaste i bezogonowe • wykazuje związek budowy

żaby hibernacja • rozpoznaje przedstawicieli płazów ze środowiskami ich

• podaje po dwa przykłady • omawia cykl rozwojowy płazów i wskazuje ich spe- życia

płazów ogoniastych żaby cyficzne cechy

i bezogonowych

28. Świat gadów • określa środowisko życia • wymienia przystosowania • omawia wybrane czynno- • analizuje pokrycie ciała

gadów gadów do życia na lądzie ści życiowe gadów gadów w aspekcie ochrony

• charakteryzuje gady • omawia znaczenie błon • charakteryzuje funkcje przed utratą wody

• podaje cztery przykłady płodowych w rozwoju gadów poszczególnych błon pło- • wykazuje związek budowy

gadów występujących • wymienia narządy zmysłów dowych gadów ze środowiskiem ich

23


w Polsce gadów • rozpoznaje przedstawicieli

gadów i wskazuje ich spe-

cyficzne cechy

29. Ptaki – kręgowce • charakteryzuje ptaki • wymienia przystosowania • określa środowisko życia

latające • wymienia ptaki różnych budowy ptaków do lotu ptaka na podstawie budowy

środowisk • omawia różnice pomiędzy jego kończyn

• rozpoznaje rodzaje piór gniazdownikami • określa rodzaj pobierane-

ptaków i zagniazdownikami oraz go przez ptaka pokarmu na

• wymienia elementy budowy podaje ich przykłady podstawie budowy jego

jaja dzioba

• wyjaśnia konieczność mi- • omawia wybrane czynno-

gracji ptaków ści życiowe ptaków

• rozpoznaje przedstawicieli

ptaków i wskazuje ich spe-

cyficzne cechy

30. Świat ssaków • omawia charakterystyczne • wyjaśnia rolę gruczołów • charakteryzuje funkcje

cechy ssaków potowych i włosów skóry

• podaje przykłady siedlisk w termoregulacji • omawia zalety pęcherzy-

zajmowanych przez ssaki • podaje przykłady gatunków kowej budowy płuc

• rozróżnia ssaki wśród innych ssaków • porównuje budowę ssa-

zwierząt • rozróżnia uzębienie drapież- ków wodnych i lądowych

• rozróżnia ssaki wodne nika i roślinożercy • ocenia znaczenie ssaków

i lądowe • wymienia przystosowania w życiu i gospodarce czło-

• wymienia narządy zmysłów ssaków do zajmowania róż- wieka

ssaków nych siedlisk

życia • wykazuje związek między

sposobem rozmnażania i typem rozwoju a środowi-

skiem życia gadów

• charakteryzuje poszczegól-

ne elementy budowy jaja • wykazuje związek między

przebiegiem wymiany gazo-wej u ptaków a ich przysto-sowaniem do lotu

• projektuje doświadczenie wykazujące wydzielniczą i wydalniczą funkcję skóry • wykazuje związek między

funkcjonowaniem poszcze-gólnych narządów zmysłów a trybem życia

* ocenę celującą otrzymuje uczeń, który

posiadł pełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, samodzielnie poszerza wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji i prezentuje efekty swojej pracy wynikające z indywidualnych zainteresowań, wykonuje nieobowiązkowe, dodatkowe zadania, wykorzystuje wiadomości dodatkowe, wykraczające poza program nauczania, lub:

jest laureatem konkursu przedmiotowego o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim oraz laureatem lub finalistą ogólnopolskiej olimpiady przedmiotowej,

przeprowadzonych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 22 ust. 2 pkt. 8 ustawy o systemie oświaty.

24


Załącznik 2.

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy II gimnazjum oparte na „Programie nauczania biologii Puls życia”


Poziom wymagań

Dział Lp. Temat

dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry

+ celujący*

izm

u 1. Organizm człowieka Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń:

jako funkcjonalna • wymienia dziedziny biologii • klasyfikuje człowieka do • opisuje cechy różniące człowie- • opisuje hierarchiczną budo-

całość zajmujące się budową królestwa zwierząt ka od innych zwierząt wę organizmu człowieka

org

an

i funkcjonowaniem człowie- • opisuje podstawowe • wyjaśnia, na czym polega ho- • wykazuje, na podstawie

ka funkcje poszczególnych meostaza dotychczasowych wiadomo-

pow

łoka

• wskazuje komórkę jako układów ści, współzależność po- element budulcowy ciała szczególnych układów

człowieka w organizmie człowieka

• wylicza układy narządów

– człowieka

Skór

a

2. Budowa i funkcje • wymienia podstawowe funk- • podaje funkcje skóry • wykazuje na konkretnych przy- • planuje doświadczenie wy-

skóry cje skóry i warstwy podskórnej kładach zależność funkcji skóry kazujące, że skóra jest na-

czło

wie

ka

.

• wymienia wytwory naskórka • wylicza warstwy skóry od jej budowy rządem zmysłu • opisuje funkcje poszczególnych

wytworów naskórka

3. Higiena i choroby • wymienia choroby skóry • wyjaśnia konieczność • omawia objawy dolegliwości • proponuje środki do pielę-

Org

aniz

m

skóry • podaje przykłady dolegliwo- dbania o skórę skóry gnacji skóry młodzieńczej ści skóry • klasyfikuje rodzaje opa- • wyjaśnia, czym są alergie skór- • ocenia wpływ promieni

• omawia zasady pielęgnacji rzeń ne słonecznych na skórę

skóry młodzieńczej i odmrożeń • demonstruje zasady udziela-

• omawia zasady udziela- nia pierwszej pomocy

I. nia pierwszej pomocy w w przypadku oparzeń

przypadku oparzeń

II.

Ap

a- rat

ru - ch u

4. Budowa szkieletu • wskazuje elementy biernego • wskazuje na schemacie, • wyjaśnia sposób działania bier- • wskazuje różnice w budo- i czynnego aparatu ruchu rysunku, modelu szkielet nego i czynnego aparatu ruchu wie kości długiej i płaskiej • podaje nazwy wskazanych osiowy, obręczy i koń- • porównuje kości o różnych

elementów budowy szkieletu czyn kształtach

• rozpoznaje różne kształty

25


kości

5. Budowa i rola szkiele- • wylicza elementy szkieletu • wskazuje na modelu lub • wymienia kości budujące szkie- • omawia rolę chrząstek tu osiowego osiowego ilustracji mózgo- let osiowy w budowie klatki piersiowej

• wymienia elementy budujące i trzewioczaszkę • charakteryzuje funkcje szkieletu • wykazuje związek budowy

klatkę piersiową • wymienia narządy chro- osiowego odcinków kręgosłupa

• podaje nazwy odcinków nione przez klatkę pier- • wyjaśnia związek budowy cza- z pełnioną przez nie funkcją

kręgosłupa siową szki z pełnionymi przez nią

• wskazuje na schemacie, funkcjami

rysunku, modelu elemen-

ty szkieletu osiowego

6. Szkielet kończyn • wymienia elementy budowy • wskazuje na modelu lub • wymienia kości tworzące obrę- • wykazuje związek budowy oraz ich obręczy obręczy barkowej schemacie kości kończyn cze barkową i miedniczną z funkcją kończyny dolnej

i miednicznej górnej i dolnej • porównuje budowę kończyny • wykazuje związek budowy

• wymienia rodzaje połą- górnej i dolnej obręczy miednicznej

czeń kości • charakteryzuje połączenia kości z pełnioną przez nią funkcją

• opisuje budowę stawu • wyjaśnia związek budowy

• rozpoznaje rodzaje sta- stawu z zakresem ruchu

wów kończyny

• odróżnia staw zawiasowy

od kulistego

7. Kości – elementy • opisuje budowę fizyczną • omawia doświadczenie • charakteryzuje zmiany zacho- • planuje doświadczenie wy- składowe szkieletu kości wykazujące dzące w układzie kostnym wraz kazujące skład chemiczny

• wskazuje miejsce występo- skład chemiczny kości z wiekiem kości

wania szpiku kostnego • omawia znaczenie składników

chemicznych w budowie kości

• opisuje rolę szpiku kostnego

8. Budowa i znaczenie • wskazuje na ilustracji naj- • określa funkcje wskaza- • rozpoznaje mięśnie szkieletowe • wykazuje związek budowy mięśni ważniejsze mięśnie szkiele- nych mięśni szkieleto- wskazane na ilustracji z funkcją tkanki mięśniowej

towe przy pomocy nauczy- wych • opisuje czynności mięśni wska- • uzasadnia konieczność regu-

ciela • opisuje budowę tkanki zanych na schemacie larnych ćwiczeń gimna-

• wymienia rodzaje tkanki mięśniowej • rozpoznaje pod mikroskopem stycznych

mięśniowej • wykonuje rysunek tkanki różne rodzaje tkanki mięśnio-

• wskazuje położenie tkanki mięśniowej spod mikro- wej

mięśniowej gładkiej skopu • wyjaśnia warunki prawidłowej

i poprzecznie prążkowanej • wyjaśnia na czym polega pracy mięśni

26


szkieletowej antagonistyczne działanie • analizuje przyczyny urazów

• podaje warunki niezbędne do mięśni ścięgien

prawidłowego funkcjonowa- • przedstawia negatywny

nia mięśni wpływ środków dopingu-

jących na zdrowie czło-

wieka

9. Choroby aparatu ruchu • wymienia naturalne krzywi- • rozpoznaje na ilustracji • rozpoznaje naturalne krzywizny • wyszukuje informacje doty- zny kręgosłupa wady postawy kręgosłupa czące zapobiegania płasko-

• opisuje przyczyny powsta- • wskazuje ślad stopy • wyjaśnia przyczyny wad posta- stopiu

wania wad postawy z płaskostopiem wy • wyjaśnia konieczność reha-

• przewiduje skutki przyjmo- • opisuje urazy kończyn • omawia sposoby zapobiegania bilitacji po urazach

wania nieprawidłowej po- • omawia zasady udziela- deformacjom szkieletu • planuje i demonstruje udzie-

stawy ciała nia pierwszej pomocy • określa czynniki wpływające na lanie pierwszej pomocy w

• wymienia choroby aparatu w przypadku urazów prawidłowy rozwój muskulatu- przypadku urazów kończyn

ruchu kończyn ry ciała

• omawia przyczyny chorób apa-

ratu ruchu

• omawia przyczyny zmian za-

chodzących w układzie kost-

nym na skutek osteoporozy

10. Pokarm – budulec i • wymienia podstawowe • klasyfikuje składniki • omawia rolę składników po- • wyjaśnia związek między źródło energii składniki pokarmowe odżywcze na budulcowe karmowych w organizmie spożywaniem produktów

• wymienia produkty spożyw- i energetyczne • określa znaczenie błonnika białkowych a wzrostem cia-

p o k a r m o w y

cze zawierające białko • określa aminokwasy jako w prawidłowym funkcjonowa- ła

• podaje źródła węglowoda- cząsteczki budulcowe niu układu pokarmowego • porównuje wartość energe- nów białek • uzasadnia konieczność systema- tyczną węglowodanów i

• wylicza pokarmy zawierają- tycznego spożywania owoców i tłuszczów

ce tłuszcze warzyw • wyjaśnia skutki nadmierne-

Uk

ład

tościowe i niepełnowartościowe • wykazuje kluczową rolę

• charakteryzuje rolę tłuszczów w węgla dla istnienia życia organizmie • identyfikuje podstawowe

I I I . • wymienia najważniejsze pier- składniki pokarmowe z pod- wiastki budujące ciała organi- stawowymi grupami związ-

zmów ków chemicznych występu-

jących w organizmach

27


11. Witaminy, sole mine- • omawia rolę trzech witamin • rozróżnia witaminy roz- • charakteryzuje rodzaje witamin • analizuje skutki niedoboru

ralne, woda rozpuszczalnych w wodzie puszczalne w wodzie • przedstawia rolę i skutki niedo- witamin, makroelementów

i dwóch rozpuszczalnych i w tłuszczach boru witamin A, C, B6, B12, i mikroelementów

w tłuszczach • rola wody w organizmie kwasu foliowego, D • omawia rolę aminokwasów

• podaje rolę dwóch makro- • przedstawia rolę i skutki niedo- egzogennych w organizmie

elementów boru składników mineralnych

• wymienia po trzy makroele- (Mg, Fe, Ca)

menty • omawia znaczenie makroele-

i mikroelementy mentów

i mikroelementów

w organizmie człowieka

12. Budowa i rola układu • wyjaśnia, na czym polega • opisuje rolę poszczegól- • charakteryzuje zęby człowieka • omawia znaczenie procesu pokarmowego trawienie nych rodzajów zębów • omawia funkcje poszczegól- trawienia

• wymienia rodzaje zębów • wskazuje odcinki prze- nych odcinków przewodu po- • omawia rolę poszczegól-

u człowieka wodu pokarmowego na karmowego nych odcinków przewodu

• podaje funkcje wątroby planszy lub modelu • lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego

i trzustki • rozpoznaje wątrobę i pokarmowego, wskazując od- • opisuje procesy trawienia

• podaje nazwy procesów za- trzustkę na schemacie powiednie miejsca na po- we wszystkich odcinkach

chodzących • lokalizuje wątrobę i wierzchni ciała przewodu pokarmowego

w poszczególnych odcinkach trzustkę na własnym cie-

przewodu pokarmowego le

13. Higiena i choroby • wymienia czynniki, od któ- • wskazuje grupy pokar- • objaśnia pojęcie „wartość ener- • wykazuje zależność między układu pokarmowego rych zależy rodzaj diety mów na piramidzie ży- getyczna pokarmu” higieną odżywiania się

• określa zasady zdrowego wieniowej • wykazuje zależność między a profilaktyką chorób układu

żywienia • przewiduje skutki złego dietą a czynnikami, które ją wa- pokarmowego

• wymienia choroby układu odżywiania się runkują • przygotowuje wystąpienie

pokarmowego • wyjaśnia, dlaczego należy • charakteryzuje choroby układu na temat chorób związanych

stosować dietę zróżnico- pokarmowego z zaburzeniami w łaknieniu

waną i przemianie materii

i dostosowaną do potrzeb • demonstruje i komentuje

organizmu (wiek, stan udzielanie pierwszej pomo-

zdrowia, tryb życia, ak- cy w przypadku zakrztusze-

tywność fizyczna, pora nia

roku itp.)

• określa przyczyny cho-

rób układu pokarmowego

• omawia zasady udziela-

nia pierwszej pomocy

28


w przypadku zakrztusze-

nia

14. Budowa i funkcje krwi • podaje nazwy elementów • omawia funkcje krwi • omawia znaczenie krwi • omawia zasady transfuzji morfotycznych krwi • wskazuje uniwersalnego • charakteryzuje elementy morfo- krwi

• wymienia grupy krwi dawcę i biorcę tyczne krwi • wyjaśnia mechanizm krzep-

• wylicza składniki biorące • przedstawia społeczne • omawia rolę hemoglobiny nięcia krwi

udział w krzepnięciu krwi znaczenie • rozpoznaje elementy morfo-

krwiodawstwa tyczne krwi na podstawie

obserwacji mikroskopowej

15. Krwiobiegi • wymienia narządy, w któ- • omawia funkcje wybra- • porównuje krwiobieg mały • rozpoznaje poszczególne rych przemieszcza się krew nego naczynia krwiono- i duży naczynia krwionośne na ilu-

• omawia na ilustracji mały śnego • charakteryzuje cel krwi płyną- stracji

i duży obieg krwi • porównuje budowę i cej w małym i dużym krwiobie- • wykazuje związek budowy

funkcje żył, tętnic i na- gu naczyń krwionośnych

czyń włosowatych z pełnionymi przez nie

k r ą ż e n i a

• opisuje funkcje zastawek funkcjami żylnych

16. Budowa • wskazuje na sobie położenie • rozpoznaje elementy • opisuje mechanizm pracy serca • wykazuje rolę zastawek w i działanie serca serca budowy serca i naczynia • omawia fazy pracy serca funkcjonowaniu serca

U kł a d • wymienia elementy budowy krwionośnego na sche- • mierzy koledze puls • porównuje wartości ciśnie- serca macie (ilustracji z pod- • podaje prawidłowe ciśnienie nia skurczowego i rozkur-

ręcznika) krwi u zdrowego człowieka czowego

I V. • wyjaśnia, czym jest puls

17. Choroby i higiena • wymienia choroby układu • odczytuje wyniki badania • analizuje przyczyny chorób • przygotowuje portfolio na

układu krwionośnego krwionośnego laboratoryjnego układu krwionośnego temat chorób układu krwio-

• omawia pierwszą pomoc • wymienia czynniki • charakteryzuje objawy krwoto- nośnego

w wypadku krwawień wpływające korzystnie ku żylnego i tętniczego • demonstruje pierwszą po-

i krwotoków na funkcjonowanie ukła- moc w przypadku krwoto-

du krwionośnego ków

• przedstawia znaczenie • przygotowuje wywiad

aktywności fizycznej z pracownikiem służby

i prawidłowej diety dla zdrowia na temat chorób

właściwego funkcjono- układu krwionośnego

wania układu krążenia

18. Układ limfatyczny • wymienia cechy układu • opisuje budowę układu • opisuje rolę układu limfatycz- • porównuje układ limfatycz-

limfatycznego limfatycznego nego ny i krwionośny

29


• wymienia narządy układu • omawia rolę węzłów • omawia rolę śledziony, grasicy i

limfatycznego chłonnych migdałków

19. Odporność organizmu • wymienia elementy układu • wyróżnia odporność • omawia rolę elementów układu • wyjaśnia mechanizm działa- odpornościowego swoistą odpornościowego nia odporności swoistej

• definiuje szczepionkę i nieswoistą, czynną i • charakteryzuje rodzaje odpor- • opisuje rodzaje leukocytów

i surowicę jako czynniki od- bierną, naturalną i ności • odróżnia działanie szcze-

powiadające za odporność sztuczną • wyjaśnia sposób działania HIV pionki od surowicy

nabytą • wyjaśnia, że AIDS jest • przedstawia znaczenie prze-

chorobą wywołaną przez szczepów oraz zgody na

HIV transplantację narządów po

• wyjaśnia, na czym pole- śmierci

ga transplantacja narzą-

dów

• podaje przykłady narzą-

dów, które można prze-

szczepiać

20. Budowa i rola układu • wymienia odcinki układu • omawia funkcje elemen- • wyróżnia drogi oddechowe • odróżnia głośnię i nagłośnię oddechowego oddechowego tów układu oddechowego i narządy wymiany gazowej • demonstruje mechanizm

• definiuje płuca jako miejsce • opisuje rolę nagłośni • wykazuje związek budowy modulacji głosu

wymiany gazowej elementów układu oddechowe-

go z pełnionymi funkcjami

o d d e c h o w y

21. Mechanizm wymiany • wymienia narządy biorące • wskazuje różnice w ru- • wyróżnia mechanizm wentylacji • interpretuje wyniki do- gazowej udział w procesie wentylacji chach klatki piersiowej i i oddychania komórkowego świadczenia na wykrywanie

• demonstruje na sobie me- przepony podczas wde- • wyjaśnia zależność między CO2 w powietrzu wydycha-

chanizm wdechu chu i wydechu ilością oddechów a wysiłkiem nym

i wydechu • przedstawia rolę krwi • opisuje dyfuzję O2 i CO2 za- • analizuje proces wymiany

U kł a d w transporcie gazów od- chodzącą w pęcherzykach płuc- gazowej w płucach i tkan- dechowych nych kach

• oblicza ilość wdechów

V . i wydechów przed i po wy- siłku

22. Oddychanie • definiuje mitochondrium • zapisuje słownie równa- • określa znaczenie oddychania • opisuje zależność między wewnątrzkomórkowe jako miejsce oddychania nie reakcji chemicznej wewnątrzkomórkowego ilością mitochondriów a za-

wewnątrzkomórkowego ilustrujące utlenianie • zapisuje utlenianie glukozy potrzebowaniem narządów

• wskazuje ATP jako nośnik glukozy równaniem reakcji chemicznej na energię

energii • omawia zawartość gazów • omawia rolę ATP w procesie • przedstawia graficznie za-

w powietrzu wdychanym utleniania biologicznego wartość gazów w powietrzu

30


i wydychanym wdychanym i wydychanym

23. Higiena i choroby • definiuje kichanie i kaszel • wskazuje źródła infekcji • podaje objawy wybranych cho- • wykazuje zależność między układu oddechowego jako reakcje obronne organi- górnych i dolnych dróg rób układu oddechowego skażeniem środowiska

zmu układu oddechowego • wyjaśnia związek między wdy- a zachorowalnością na

• wymienia kilka chorób ukła- • określa sposoby zapobie- chaniem powietrza przez nos a astmę

du oddechowego gania chorobom układu profilaktyką chorób układu od- • demonstruje zasady udziela-

oddechowego dechowego nia pierwszej pomocy

• opisuje przyczyny astmy w przypadku zatrzymania

• omawia zasady postępo- oddechu

wania w przypadku utra-

ty oddechu

24. Budowa i działanie • wymienia przykłady sub- • wyjaśnia pojęcia „wyda- • porównuje wydalanie • rozpoznaje na modelu lub

wyd

alni

cz

y

układu wydalniczego stancji, które są wydalane lanie” i „defekacja” i defekację materiale świeżym warstwy przez organizm człowieka • wymienia drogi wydala- • omawia na podstawie ilustracji budujące nerkę

• wskazuje miejsce powstawania zbędnych produktów proces powstawania moczu • omawia rolę układu wydal-

nia moczu pierwotnego na przemiany materii niczego w utrzymaniu ho-

modelu lub ilustracji meostazy organizmu

Ukł

ad

25. Higiena układu wy- • wymienia choroby układu • uzasadnia konieczność • omawia przyczyny chorób • uzasadnia konieczność picia

dalniczego wydalniczego regularnego opróżniania układu wydalniczego dużych ilości wody podczas

VI.

• określa dzienne zapotrzebo- pęcherza moczowego leczenia schorzeń nerek wanie organizmu człowieka • omawia na ilustracji • ocenia rolę dializy

na wodę przebieg dializy w ratowaniu życia

26. Układ hormonalny • wymienia gruczoły dokrew- • klasyfikuje gruczoły na • określa cechy hormonów • przedstawia biologiczną -

ne i wydzielane przez nie wydzielania zewnętrzne- • przyporządkowuje nazwy gru- rolę: hormonu wzrostu, ty-

Reg

ulac

jane

rwow

oh

orm

onal

na

hormony go czołów do wytwarzanych przez roksyny, insuliny, adrenali-

• wskazuje na ilustracji poło- i wewnętrznego nie hormonów ny, testosteronu, estrogenów

żenie najważniejszych gru- • wyjaśnia pojęcie „gru- • omawia znaczenie swoiste- czołów dokrewnych czoł dokrewny” go działania hormonów

• wyjaśnia, czym są hor-

mony

27. Działanie układu • wymienia skutki nadmiaru i • wyjaśnia pojęcie „rów- • omawia antagonistyczne działa- • uzasadnia związek niedobo-

VI

I. hormonalnego niedoboru hormonu wzrostu nowaga hormonalna” nie hormonów insuliny ru insuliny z cukrzycą

• podaje przyczyny cu- i glukagonu

krzycy • interpretuje skutki nadmiaru

i niedoboru hormonów

31


28. Budowa i rola • wymienia funkcje układu • opisuje elementy budowy • opisuje funkcje układu nerwo- • tłumaczy rolę regulacji

układu nerwowego nerwowego komórki nerwowej wego nerwowo-hormonalnej

• wymienia elementy budowy • wskazuje przebieg bodź- • porównuje działanie układu w utrzymaniu homeostazy

ośrodkowego układu ner- ca nerwowego na ilustra- nerwowego i hormonalnego • wyjaśnia sposób działania

wowego i obwodowego cji neuronu • wykazuje związek budowy synapsy

układu nerwowego • wyróżnia somatyczny komórki nerwowej z pełnioną • charakteryzuje funkcje so-

• rozpoznaje na ilustracji i autonomiczny układ funkcją matycznego

ośrodkowy i obwodowy nerwowy • omawia działanie ośrodkowego i autonomicznego układu

układ nerwowy i obwodowego układu nerwo- nerwowego

wego • porównuje funkcje współ-

czulnej

i przywspółczulnej części

autonomicznego układu

nerwowego

29. Ośrodkowy • wskazuje na ilustracji naj- • określa mózgowie jako • opisuje budowę rdzenia kręgo- • uzasadnia nadrzędną funkcję układ nerwowy ważniejsze elementy mó- jednostkę nadrzędną wego mózgowia w stosunku do

zgowia w stosunku do pozosta- • objaśnia na ilustracji budowę pozostałych części układu

• wymienia mózgowie i rdzeń łych części układu ner- mózgowia nerwowego

kręgowy jako narządy wowego

ośrodkowego układu ner- • wskazuje elementy bu-

wowego dowy rdzenia kręgowego

na ilustracji

30. Obwodowy układ • wymienia rodzaje nerwów • wyróżnia włókna czu- • wyjaśnia różnice między odru- • dowodzi znaczenia odru- nerwowy. Odruchy obwodowych ciowe chem warunkowym chów w życiu człowieka

• podaje po trzy przykłady i ruchowe a bezwarunkowym • przedstawia rolę odruchów

odruchów warunkowych • opisuje na ilustracji dro- • charakteryzuje odruchy warun- warunkowych w uczeniu się

i bezwarunkowych gę impulsu nerwowego w kowe i bezwarunkowe

łuku odruchowym • przedstawia graficznie drogę

• odróżnia odruchy warun- impulsu nerwowego w łuku od-

kowe i bezwarunkowe ruchowym

31. Choroby i higiena • wymienia czynniki powodu- • wymienia sposoby ra- • wyjaśnia dodatni i ujemny • analizuje przyczyny chorób układu nerwowego jące stres dzenia sobie ze stresem wpływ stresu na funkcjonowa- układu nerwowego

• podaje przykłady trzech • wymienia przykłady nie organizmu • analizuje związek pomiędzy

chorób spowodowanych chorób układu nerwowe- • opisuje przyczyny nerwic prawidłowym wysypianiem

stresem go • rozpoznaje cechy depresji się a funkcjonowaniem or-

• przyporządkowuje cho- ganizmu. W szczególności

robom układu nerwowe- omawia wpływ snu na pro-

go charakterystyczne ob- cesy uczenia się

32


VII

I. N

arz

ąd

y z

mysł

ów

jawy i zapamiętywania oraz na odporność organizmu

32. Budowa i działanie • omawia znaczenie zmysłów • opisuje funkcje elemen- • określa funkcje aparatu ochron- • omawia powstawanie obra-

narządu wzroku w życiu człowieka tów aparatu ochronnego nego i gałki ocznej zu na siatkówce

• rozróżnia w narządzie wzro- oka • wykazuje związek budowy • planuje doświadczenie wy-

ku aparat ochronny i gałkę • wyjaśnia pojęcie „akomo- elementów oka z pełnionymi kazujące reakcje tęczówki

oczną dacja” przez nie funkcjami na różne natężenie światła

• wymienia elementy stanowią- • omawia znaczenie adap- • opisuje drogę światła w oku

ce aparat ochronny oka tacji oka • wskazuje lokalizację recepto-

• rozpoznaje na ilustracji ele- rów wzroku

menty budowy oka • ilustruje za pomocą prostego

• omawia funkcje elementów rysunku drogę światła w oku

budowy oka

33. Ucho – narząd słuchu • rozpoznaje na ilustracji ele- • wyróżnia ucho zewnętrz- • charakteryzuje funkcje po- • wyjaśnia mechanizm odbie- i równowagi menty budowy ucha ne, środkowe i we- szczególnych elementów ucha rania i rozpoznawania

• wymienia funkcje poszcze- wnętrzne • omawia funkcje ucha zewnętrz- dźwięków

gólnych odcinków ucha • wskazuje położenie na- nego, środkowego • wskazuje lokalizację recep-

rządu równowagi i wewnętrznego torów słuchu

i równowagi

• wyjaśnia zasadę działania

narządu równowagi

34. Higiena oka i ucha • wymienia wady wzroku • rozpoznaje krótko- • charakteryzuje wady wzroku • rozróżnia rodzaje soczewek • omawia przyczyny powsta- wzroczność i daleko- • wyjaśnia, na czym polega dal- korygujących wady wzroku

wania wad wzroku wzroczność na ilustracji tonizm i astygmatyzm • analizuje, w jaki sposób

• omawia zasady higieny oczu • definiuje hałas jako • charakteryzuje choroby oczu nadmierny hałas może spo-

• wymienia choroby oczu i czynnik powodujący głu- • omawia sposób korygowania wodować uszkodzenie słu-

uszu chotę wad wzroku chu

35. Zmysł powonienia, • przedstawia rolę zmysłu • opisuje kubki smakowe • wskazuje miejsce położenia • uzasadnia, że skóra jest smaku i dotyku smaku, powonienia i dotyku jako właściwy narząd kubków smakowych narządem dotyku

• wskazuje rozmieszczenie smaku • analizuje znaczenie wolnych

receptorów dotyku, smaku zakończeń nerwowych

i powonienia w skórze

• wymienia podstawowe sma-

ki

• wylicza bodźce odbierane

przez skórę

33


IX.

Rozm

na

ża

nie

i r

ozw

ój

czło

wie

ka

36. Męski układ • wymienia męskie narządy • rysuje schematycznie i • charakteryzuje męskie pierw- • uzasadnia, że główka plem- rozrodczy rozrodcze i ich funkcje opisuje plemnika szo-, drugo- nika jest właściwą gametą • wymienia męskie cechy • omawia proces powsta- i trzeciorzędowe cechy płciowe męską

płciowe wania nasienia • wykazuje zależność między

• wskazuje na ilustracji narzą- • określa funkcję testoste- produkcją hormonów płcio-

dy męskiego układu rozrod- ronu wych a zmianami zachodzą-

czego cymi w ciele mężczyzny

37. Żeński układ • wymienia wewnętrzne na- • opisuje funkcje żeńskie- • charakteryzuje żeńskie pierw- • tworzy w dowolnej formie rozrodczy rządy rozrodcze go układu rozrodczego szo-, drugo- prezentację na temat doj-

• wskazuje na ilustracji we- i trzeciorzędowe cechy płciowe rzewania

wnętrzne narządy żeńskiego • opisuje funkcje wewnętrznych • wykazuje związek budowy

układu rozrodczego narządów rozrodczych komórki jajowej z pełnioną

• wylicza zewnętrzne żeńskie przez nią funkcją

narządy płciowe

38. Funkcjonowanie żeń- • wymienia żeńskie hormony • wskazuje w cyklu mie- • interpretuje ilustracje przebiegu • omawia zmiany hormonalne skiego układu rozrod- płciowe siączkowym dni płodne cyklu miesiączkowego i zmiany w macicy zacho-

czego • wymienia kolejne fazy cyklu i niepłodne dzące w trakcie cyklu mie-

miesiączkowego • definiuje jajnik jako siączkowym

miejsce powstawania • analizuje rolę ciałka żółtego

komórki jajowej

39. Higiena układu roz- • wymienia choroby układu • wskazuje kontakty • wyjaśnia konieczność regular- • wymienia zachowania mo- rodczego. Planowanie rozrodczego płciowe jako potencjalne nych wizyt gące prowadzić do zakaże-

rodziny • wymienia naturalne i sztucz- źródło zakażenia układu u ginekologa nia HIV

ne metody planowania ro- rozrodczego • przyporządkowuje chorobom • ocenia naturalne i sztuczne

dziny • przyporządkowuje cho- ich charakterystyczne objawy metody antykoncepcji

robom źródła zakażenia • porównuje naturalne • przewiduje indywidualne

• wyjaśnia różnicę między i sztuczne metody planowania i społeczne skutki zakaże-

nosicielstwem HIV a rodziny nia wirusami HIV, HBV i

chorobą AIDS HCV oraz HPV

• wymienia drogi zakaże-

nia wirusami HIV, HBV

i HCV oraz HPV oraz

omawia zasady profilak-

tyki chorób wywoływa-

nych przez te wirusy

• przedstawia podstawowe

34


zasady profilaktyki cho-

rób przenoszonych drogą

płciową

40. Rozwój człowieka od • wymienia nazwy błon pło- • porządkuje etapy rozwo- • charakteryzuje funkcje błon • analizuje funkcje łożyska poczęcia do narodzin dowych ju zarodka od zapłodnie- płodowych

• podaje, jak długo trwa roz- nia do zagnieżdżenia • charakteryzuje okres rozwoju

wój płodowy • wyjaśnia pojęcie „za- płodowego

płodnienie”

41. Ciąża i poród • wymienia zmiany zachodzą- • omawia zasady higieny • wyjaśnia przyczyny zmian • uzasadnia konieczność prze- ce w organizmie kobiety zalecane dla kobiet cię- zachodzących w organizmie strzegania zasad higieny

podczas ciąży żarnych kobiety podczas ciąży przez kobiety w ciąży

• podaje czas trwania ciąży • charakteryzuje etapy porodu • omawia mechanizm po-

• omawia wpływ różnych wstawania ciąży pojedyn-

czynników na prawidło- czej i mnogiej

wy rozwój zarodka i pło-

du

42. Okresy rozwojowe • wylicza etapy życia człowie- • określa zmiany rozwo- • charakteryzuje wskazane okresy • analizuje różnice między człowieka ka jowe rozwojowe przekwitaniem a starością

• wymienia rodzaje dojrzałości u swoich rówieśników • przedstawia cechy i przebieg • przyporządkowuje okresom

• wymienia różnice w tempie • opisuje objawy starzenia fizycznego, psychicznego rozwojowym zmiany zacho-

dojrzewania dziewcząt się organizmu i społecznego dojrzewania dzące w organizmie

i chłopców człowieka

c y w i l i z a c j a

43. Zdrowie fizyczne, • omawia wpływ trybu życia • opisuje zdrowie fizyczne, • charakteryzuje czynniki wpły- • wykazuje wpływ środowi-

psychiczne i społeczne na stan zdrowia psychiczne i społeczne wające na zdrowie ska życia na zdrowie • podaje przykłady wpły- • przedstawia znaczenie pojęć

wu środowiska na życie i „zdrowie” i „choroba”

zdrowie ludzi • rozróżnia zdrowie fizyczne,

a

aktywności fizycznej dla

Zd

ro

wie

prawidłowego funkcjonowania organizmu

44. Choroby zakaźne • podaje przykłady trzech • przedstawia podstawowe • wymienia najważniejsze choro- • oblicza własne BMI X .

i cywilizacyjne chorób zakaźnych i czynniki, zasady profilaktyki cho- by człowieka wywoływane • dowodzi, że stres jest przy-

które je wywołują rób nowotworowych przez wirusy, bakterie, protisty i czyną chorób cywilizacyj-

35


• wymienia choroby cywiliza- • klasyfikuje podaną choro- pasożyty zwierzęce oraz przed- nych

cyjne bę do grupy chorób cywi- stawia zasady profilaktyki tych • uzasadnia, że nerwice są

• wymienia najczęstsze przy- lizacyjnych lub zakaźnych chorób chorobami cywilizacyjnymi

czyny nowotworów • omawia znaczenie szcze- • podaje kryterium podziału na • uzasadnia konieczność okre-

pień ochronnych choroby zakaźne sowego wykonywania pod-

• wskazuje alergie jako i cywilizacyjne stawowych badań kontrol-

skutek zanieczyszczenia • podaje przykłady szczepień nych

środowiska obowiązkowych • wyjaśnia, dlaczego nie nale-

• wskazuje metody zapo- i nieobowiązkowych ży bez wyraźnej potrzeby

biegania chorobom cywi- • wyjaśnia przyczyny powstawa- przyjmować leków ogólno-

lizacyjnym nia chorób społecznych dostępnych oraz dlaczego

antybiotyki i inne leki nale-

ży stosować zgodnie z zale-

ceniami lekarza

45. Uzależnienia • podaje przykłady używek • opisuje MONAR jako • opisuje wpływ palenia tytoniu • wykazuje zależność między • przedstawia negatywny miejsce, gdzie można na zdrowie przyjmowaniem używek

wpływ na zdrowie człowieka uzyskać pomoc w lecze- • omawia skutki działania alko- a powstawaniem nałogu

niektórych substancji psy- niu uzależnień holu na funkcjonowanie organi- • wykonuje w dowolnej for-

choaktywnych oraz naduży- zmu mie prezentację na temat

wania kofeiny • wyjaśnia mechanizm powsta- profilaktyki uzależnień

i niektórych leków (zwłasz- wania uzależnień

cza oddziałujących na psy- • wyjaśnia znaczenie profilaktyki

chikę) uzależnień

• wyjaśnia, jak uniknąć uzależ-

nień

* ocenę celującą otrzymuje uczeń, który

posiadł pełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, samodzielnie poszerza wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji i prezentuje efekty swojej pracy wynikające z indywidualnych zainteresowań, wykonuje nieobowiązkowe, dodatkowe zadania,

wykorzystuje wiadomości dodatkowe, wykraczające poza program nauczania, lub:

jest laureatem konkursu przedmiotowego o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim oraz laureatem lub finalistą ogólnopolskiej olimpiady przedmiotowej, przeprowadzonych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 22 ust. 2 pkt. 8 ustawy o systemie oświaty.

36


Dział

programu

- net

yka

I. G

e

Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy III gimnazjum oparte na „Programie nauczania biologii Puls życia” Załącznik 3

Poziom wymagań Lp. Temat

dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry + celujący*

1. Czym jest genetyka? Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń:

• wymienia cechy gatunkowe i indywidualne • definiuje pojęcia „genetyka” • wskazuje różnice między cechami • dowodzi, że cechy organizmów

podanych organizmów oraz „zmienność organizmów” gatunkowymi a indywidualnymi kształtują się dzięki materiałowi ge-

• wyjaśnia, że jego podobieństwo • rozpoznaje cechy dziedziczne oraz podaje przykłady tych cech netycznemu oraz są wynikiem

do rodziców jest wynikiem dziedziczenia i niedziedziczne • wyjaśnia, z czego wynika podobieństwo orga- wpływu środowiska

cech • omawia zastosowania genetyki w różnych nizmów potomnych do rodzicielskich • wykonuje portfolio ukazujące jego podo-

dziedzinach: medycynie, kryminalistyce, rol- w wypadku rozmnażania płciowego bieństwo do dziadków i rodziców

nictwie, archeologii i bezpłciowego

• uzasadnia występowanie zmienności • wymienia źródła cech dziedzicznych

wśród ludzi i niedziedzicznych oraz podaje przykłady tych

cech

2. Nośnik informacji • wskazuje miejsca występowania DNA • przedstawia budowę nukleotydu • wykazuje konieczność związania DNA • przedstawia graficznie regułę

genetycznej – DNA • wylicza elementy budujące DNA • wymienia nazwy zasad azotowych przez białka i powstania chromatyny komplementarności zasad azotowych

• określa rolę DNA jako nośnika informacji • wyjaśnia regułę komplementarności zasad w jądrze komórkowym • wykonuje model DNA

genetycznej • definiuje pojęcia: „gen” i „genom” • wyjaśnia, z czego wynika komplementarność • uzasadnia konieczność zachodzenia procesu

• przedstawia budowę chromosomu zasad replikacji DNA przed podziałem komórki

• definiuje pojęcie „kariotyp” • określa różnice między genem

• omawia proces replikacji a genomem • porównuje budowę DNA z budową RNA

• rozpoznaje na modelu lub ilustracji DNA

i RNA

3. Przekazywanie materiału • wymienia nazwy poszczególnych podziałów • definiuje pojęcia: „chromosomy homolo- • omawia przebieg mitozy i mejozy • wyjaśnia znaczenie rekombinacji

genetycznego komórkowych giczne”, „komórki haploidalne”, • omawia różnice między mitozą a mejozą genetycznej

• podaje liczbę chromosomów w komórkach soma- „komórki diploidalne” • planuje i wykonuje dowolną techniką

tycznych i płciowych człowieka • szacuje liczbę chromosomów w komórce haplo- model podziału komórki

• wskazuje miejsce zachodzenia mitozy idalnej, znając liczbę chromosomów w diplo-

i mejozy w organizmie człowieka idalnej komórce danego organizmu • omawia znaczenie mitozy i mejozy

4. Odczytywanie informacji • wskazuje kodon na modelu lub ilustracji • wyjaśnia pojęcia: „kod genetyczny”, • wykazuje uniwersalność kodu • odczytuje kolejność aminokwasów

genetycznej DNA „gen”, „kodon” genetycznego kodowanych przez dany fragment • omawia znaczenie kodu genetycznego • omawia biosyntezę białek na podstawie mRNA z tabeli kodu genetycznego

• omawia budowę kodonu i genu ilustracji • interpretuje schemat literowego zapisu

kodonu i budowy nici kwasu nukleinowego

5. Dziedziczenie cech • rozpoznaje u ludzi cechy dominujące • omawia badania Mendla • ocenia znaczenie prac Mendla dla • omawia prawo czystości gamet i recesywne • zapisuje genotypy homozygoty dominującej rozwoju genetyki • przewiduje cechy osobników potomnych

i recesywnej oraz heterozygoty • interpretuje krzyżówki genetyczne, na podstawie prawa czystości gamet

• na schemacie krzyżówki genetycznej rozpo- używając określeń „homozygota”, • tworzy krzyżówki genetyczne dotyczące

znaje genotyp oraz określa fenotyp rodziców i „heterozygota”, „cecha dominująca”, dziedziczenia określonej cechy i przewiduje

pokolenia potomnego „cecha recesywna” genotypy oraz fenotypy potomstwa

• wykonuje krzyżówki genetyczne dotyczące

dziedziczenia jednego genu

37


Dział


programu dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry +celujący *

6. Dziedziczenie płci u Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń:

człowieka • podaje liczbę chromosomów występujących • wyjaśnia zasadę dziedziczenia płci • wyjaśnia mechanizm ujawniania się cech • interpretuje krzyżówkę genetyczną

w komórce diploidalnej człowieka • wymienia przykłady chorób dziedzicznych recesywnych sprzężonych z płcią dotyczącą dziedziczenia hemofilii

• rozpoznaje kariogram człowieka sprzężonych z płcią • wykonuje krzyżówkę genetyczną dotyczącą oraz daltonizmu

• wskazuje na kariogramie człowieka • określa cechy chromosomów X i Y dziedziczenia hemofilii oraz daltonizmu • ocenia znaczenie poznania budowy

chromosomy płci ludzkiego DNA

7. Mechanizm dziedziczenia • wymienia cztery główne grupy krwi • rozpoznaje grupy krwi na podstawie • ustala grupy krwi dzieci, znając grupy krwi • ocenia wpływ środowiska na cech u człowieka występujące u ludzi zapisu genotypów osób ich rodziców kształtowanie się cech

• określa konsekwencje wystąpienia • omawia sposób dziedziczenia grup krwi • wykonuje krzyżówkę genetyczną doty- • przewiduje wpływ prowadzenia

I . G e n e t y k a

konfliktu serologicznego • omawia sposób dziedziczenia czynnika Rh czącą dziedziczenia grup krwi określonego trybu życia • wymienia przykłady cech zależnych od wielu • określa możliwość wystąpienia konfliktu na powstawanie chorób genetycznych

genów oraz od środowiska serologicznego

• wyjaśnia, w jaki sposób środowisko wpływa na

rozwój osobowości

8. Mutacje • wyjaśnia pojęcie „mutacja” • rozróżnia mutacje genowe • uzasadnia, że mutacje są podstawowym czyn- • dowodzi znaczenia mutacji • wylicza czynniki mutagenne i chromosomowe nikiem zmienności organizmów w przystosowaniu organizmów

• omawia skutki wybranych mutacji • omawia przyczyny wybranych chorób do zmieniającego się środowiska

genowych genetycznych • ocenia znaczenie badań prenatalnych

• wymienia przykłady chorób człowieka dla człowieka

warunkowanych mutacjami genowymi

(mukowiscydoza) i chromosomowymi (ze-

spół Downa)

• charakteryzuje wybrane choroby

genetyczne

9. Ewolucja i jej dowody • definiuje pojęcie „ewolucja” • wymienia przykłady różnych rodzajów • klasyfikuje dowody ewolucji • określa warunki powstawania

• wymienia dowody ewolucji skamieniałości • rozpoznaje rodzaje skamieniałości skamieniałości

• wskazuje przykłady narządów szczątko- • omawia etapy powstawania skamieniałości • rozpoznaje ogniwa pośrednie • przedstawia w formie graficznej etapy

wych w organizmie człowieka • definiuje pojęcie „relikt” • wskazuje u form pośrednich cechy dwóch róż- powstawania skamieniałości

ż y c i a • wymienia przykłady reliktów nych grup systematycznych • ocenia rolę struktur homologicznych • definiuje pojęcia: „struktury homologiczne”, • omawia przykłady potwierdzające jedność i analogicznych jako dowodów ewolucji

„struktury analogiczne”, „konwergencja” budowy i funkcjonowania organizmów

E w o l u c j a

• wymienia przykłady struktur homologicznych i analogicznych

10. Mechanizmy ewolucji • omawia ideę walki o byt • omawia główne założenia teorii ewolucji • określa rolę doboru naturalnego • wyjaśnia, w jaki sposób izolacja geograficzna Darwina w powstawaniu nowych gatunków prowadzi do powstawania nowych gatunków

I I . • definiuje pojęcie „endemit” • omawia różnice pomiędzy doborem • omawia współczesne spojrzenie na • wymienia przykłady endemitów naturalnym a doborem sztucznym ewolucję – syntetyczną teorię ewo-

• wyjaśnia, na czym polega dobór naturalny i • ocenia korzyści człowieka z zastosowania lucji

dobór sztuczny doboru sztucznego

• ilustruje przykładami działanie doboru

naturalnego i doboru sztucznego

38


Dział


programu dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry + celujacy*

11. Pochodzenie człowieka Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń:

Ew oluc

jaży

cia

• wymienia przykłady organizmów należących • wskazuje na mapie miejsce, w którym • określa stanowisko systematyczne • opisuje przebieg ewolucji człowieka do rzędu naczelnych rozpoczęła się ewolucja naczelnych człowieka • porównuje różne formy człowiekowatych

• określa na przykładzie szympansa różnice pomię- • wymienia cechy człowieka, które pozwalają • wymienia czynniki, które miały wpływ

dzy człowiekiem a innymi naczelnymi zaklasyfikować go do poszczególnych jedno- na ewolucję człowieka

• wymienia cechy człowieka rozumnego stek systematycznych

II. • wskazuje u człowieka cechy wspólne

z innymi naczelnymi

12. Czym zajmuje się • wyjaśnia, czym zajmuje się ekologia • wskazuje w terenie siedlisko przykładowego • rozróżnia siedlisko i niszę ekologiczną • interpretuje wykres przedstawiający zakres

ekologia? • wymienia czynniki ograniczające wystę- gatunku • omawia na przykładzie wpływ środowiska na tolerancji ekologicznej danego gatunku

powanie gatunków w różnych środowi- • definiuje pojęcie „nisza ekologiczna” wygląd organizmu • planuje doświadczenie sprawdzające

skach • określa wpływ wybranych czynników • omawia różnice między ekologią wpływ wybranych czynników

środowiska na funkcjonowanie organizmu a ochroną przyrody i ochroną środowiska na funkcjonowanie organizmu

• odczytuje z wykresu dane dotyczące • wykazuje zależność między cechami

zakresu tolerancji środowiska a występującymi w nim or-

• określa właściwości środowiska wodnego ganizmami

• porównuje warunki życia w wodzie i na

lądzie

13. Cechy populacji • definiuje pojęcia: „populacja”, „gatunek” • określa przyczyny migracji • odnajduje w terenie populacje różnych • oblicza zagęszczenie populacji, mając dane • wymienia cechy populacji • omawia zmiany liczebności populacji gatunków dotyczące liczebności populacji

• wymienia czynniki wpływające na liczebność • ilustruje różne typy rozmieszczenia osobników • określa wpływ migracji na zagęszczenie i zajmowanej przez nią powierzchni

Ekol

ogi

a

populacji w populacji i podaje przykłady gatunków roz- i liczebność populacji • przewiduje losy populacji na podstawie jej w stadzie • charakteryzuje grupy wiekowe w stadzie na życie poszczególnych jego

• wymienia typy rozmieszczenia osobników mieszczonych w dany sposób • wyjaśnia, jaki jest związek wędrówek struktury wiekowej

w populacji • określa wady i zalety różnych typów zwierząt z porami roku

• wymienia przykłady zwierząt żyjących rozmieszczenia populacji • opisuje wpływ hierarchii panującej

III.

w populacjach członków • odczytuje dane z piramid wieku

14. Konkurencja • wylicza zależności międzygatunkowe • klasyfikuje dodatnie i ujemne zależności • charakteryzuje ujemne zależności • uzasadnia, że konkurencja • definiuje pojęcie „konkurencja” międzygatunkowe wewnątrzgatunkowe jest czynnikiem doboru naturalnego

• wymienia czynniki, o które konkurują • opisuje działania, które pozwalają • porównuje konkurencję wewnątrzga-

organizmy zwyciężać w konkurencji tunkową z konkurencją międzygatun-

• omawia przyczyny i skutki konkurencji mię- kową

dzygatunkowej i wewnątrzgatunkowej

15. Roślinożerność • wymienia przykłady roślinożerców • określa znaczenia roślinożerców • wyjaśnia, w jaki sposób rośliny • analizuje wykresy przedstawiające w przyrodzie i roślinożercy wzajemnie regulują swoją li- wzajemną regulację liczebności popu-

• omawia adaptacje roślinożerców czebność lacji roślin i roślinożerców

do zjadania pokarmu roślinnego • charakteryzuje sposoby obrony roślin przed

zjadaniem

39


Dział


programu dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry+ celujacy*

21. Różnorodność Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń:

E k o l o g i a

biologiczna • wylicza czynniki wpływające na stan • definiuje termin „różnorodność biologiczna” • wskazuje działalność człowieka jako • przewiduje skutki osuszania obszarów ekosystemów • wymienia przykłady działalności człowieka przyczynę spadku różnorodności biolo- podmokłych

• wymienia poziomy różnorodności przyczyniającej się do spadku różnorodności gicznej

biologicznej biologicznej • charakteryzuje poziomy różnorodności

• wyjaśnia różnice pomiędzy dwoma pozio- biologicznej

I I I . mami różnorodności biologicznej • porównuje poziomy różnorodności • uzasadnia konieczność zachowania biologicznej

różnorodności biologicznej

22. Zanieczyszczenie • wymienia czynniki wpływające na • podaje przykłady naturalnych i powstałych • analizuje czynniki wpływające • przeprowadza badanie stanu powietrza swo-

i ochrona atmosfery zanieczyszczenie atmosfery w wyniku działalności ludzi na zanieczyszczenie atmosfery jej okolicy za pomocą skali porostowej

• wskazuje źródła zanieczyszczenia zanieczyszczeń atmosfery • klasyfikuje zanieczyszczenia atmosfery • dowodzi związku rozwoju gospodarki

powietrza w najbliższej okolicy • omawia wpływ kwaśnych opadów na naturalne i powstałe w wyniku działal- na świecie z globalnym ociepleniem

na środowisko ności ludzi • przewiduje skutki globalnego ocieplenia

• omawia warunki tworzenia się kwaśnych • wykazuje wpływ spalania surowców

opadów, dziury ozonowej i smogu naturalnych na stan atmosfery

ś r o d o w i s k o

• omawia przyczyny ocieplania się klimatu • wyjaśnia rolę porostów w ocenie czystości powietrza

• ocenia znaczenie regulacji rzek

23. Wpływ człowieka na stan • wymienia źródła zanieczyszczenia wód • podaje metody oczyszczania wód • określa sposób wykorzystania wody w • analizuje i komentuje stan czystości rzek

czystości wód słodkich • omawia sposoby ochrony wód zależności od klasy jej czystości w Polsce na podstawie wykresu

• wylicza klasy czystości wód • charakteryzuje metody oczyszczania ście- • wyjaśnia wpływ zakwitów na stan wód • wykazuje związek między zanieczyszcze-

i

• wymienia przyczyny zanieczyszczeń wód ków stosowane w nowoczesnych oczysz- • opisuje metody oczyszczania wód niem powietrza a zanieczyszczeniem wód

słonych czalniach

gruntowych

Czł

o

wie

k

24. Zagrożenia i ochrona • wymienia funkcje gleby w ekosystemie • wyjaśnia, dlaczego próchnica jest ważnym ele- • uzasadnia, że gleba ma duże znaczenie • dowodzi, że wypalanie łąk i pól jest

gleb • wylicza czynniki wpływające na degradację mentem gleby dla prawidłowego funkcjonowania ekosys- szkodliwe dla gleby

I V . gleby • omawia metody rekultywacji gleby temu • planuje sposoby rekultywacji zdegrado- • wymienia przykłady czynników prowadzących • charakteryzuje proces powstawania wanych gleb w najbliższej okolicy

do wyjałowienia gleby próchnicy

• omawia czynniki degradujące glebę

• rozpoznaje surowce wtórne

• prezentuje postawę świadomego

25. Ochrona środowiska na • określa czas biodegradacji wskazanego pro- • ocenia wpływ różnych metod konsumenta co dzień • wymienia sposoby unieszkodliwiania duktu unieszkodliwiania odpadów • planuje i realizuje projekt edukacyjny

odpadów

• wyjaśnia pojęcie „recykling” na środowisko dotyczący ochrony środowiska

• przyporządkowuje odpady

• analizuje problem dzikich wysypisk • ocenia znaczenie wykorzystywania na co dzień

do odpowiednich pojemników

• uzasadnia konieczność rezygnacji surowców wtórnych

przeznaczonych do segregacji

z toreb foliowych na rzecz opakowań wie-

lokrotnego użytku

* ocenę celującą otrzymuje uczeń, który posiadł pełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, samodzielnie poszerza wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji i prezentuje efekty swojej pracy wynikające z indywidualnych zainteresowań,

40

Zespół Szkół nr 20 w Bydgoszczy wykonuje nieobowiązkowe, dodatkowe zadania, wykorzystuje wiadomości dodatkowe, wykraczające poza program nauczania,

lub: jest laureatem konkursu przedmiotowego o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim oraz laureatem lub finalistą ogólnopolskiej olimpiady przedmiotowej, prze-

prowadzonych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 22 ust. 2 pkt. 8 ustawy o systemie oświaty.

41

Documents

Przedmiotowe zasady oceniania z biologii w Gimnazjum ...sp27.bydgoszcz.pl/PZO/G/biologia/PZO BIOLOGIA - GIMNAZJUM.pdf · Przedmiotowe zasady oceniania z biologii w Gimnazjum Sportowym