Propedeutyka leśnictwa

Propedeutyka leśnictwa

Wykład 3

Zagadnienia poruszane na zajęciach

Sprawy organizacyjne Studia na WL – Kto? Co? Kiedy? Dlaczego? Podstawowe pojęcia z zakresu leśnictwa Lasy i leśnictwo w Polsce Podstawy gospodarki leśnej i jej działów Etos leśnika

Podstawy gospodarki leśnej

Przyrodnicze podstawy gospodarki leśnej– Klimat– Gatunki i ich własności– Regionalizacja przyrodniczo-leśna

Akty prawne regulujące gospodarkę leśną

Akty prawne regulujące gospodarkę leśną

Prawne podstawy gospodarki leśnej

akty prawne dotyczące bezpośrednio lasów inne ustawy dotyczące środowiska, np.

– ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska– ustawa o ochronie przyrody– ustawa o hodowli, ochronie zwierząt łownych – prawo łowieckie– …

Prawo międzynarodowe


Lata 50-te XX wieku: organizacje światowe (FAO) koncentrują się na metodach prowadzących do wzrostu produkcji drewna przy jednoczesnym utrzymaniu lasów w strefie tropikalnej.

Lata 80-te XX wieku: nowe spojrzenie na lasy i ich rolę – nie tylko surowcową; lasy odgrywają podstawową rolę w utrzymaniu stabilności biosfery, zachowaniu różnorodności biologicznej i ochronie zagrożonych kultur lokalnych.


Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa błotnego, odnosząca się także do lasów bagiennych (http://www.ramsar.org)

„Konwencja Ramsarska” (Ramsar, Iran, 1971) Ratyfikowana przez Polskę w 1978 (Dz.U. z

1978r. Nr 7, poz. 24)– Jeziora: Drużno, Łuknajno, Świdwie, Karaś; Poleski, Biebrzański,

Słowiński, Wigierski i Narwiański PN; Rezerwaty: Jezioro 7-miu Wysp, Słońsk, Stawy Milickie


Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego,

„Konwencja Paryska” (Paryż 1972) Ratyfikowana przez Polskę w 1976 (Dz.U. z

1976r. Nr 32, poz. 190) Na jej podstawie której ustanawiane są obiekty o

szczególnym znaczeniu dla zachowania światowego dziedzictwa

Nakłada na strony m.in. obowiązek ochrony szczególnie cennych puszcz


Konwencja o ochronie gatunków wędrownych dzikich zwierząt

„Konwencja Bońska” (Bonn 1979) Ratyfikowana przez Polskę w 1995 (Dz.U. z

dnia 10 stycznia 2003r. Nr 2, poz. 17). Polskie prawo ochrony przyrody w pełni

uwzględnia ochronę zwierząt gatunków wędrownych, m.in. program ochrony nietoperzy


Konwencja o ochronie europejskich gatunków zwierząt i roślin oraz ich siedlisk naturalnych

“Konwencja Berneńska” (Berno 1979, podpisana 1982)

Ratyfikowana przez Polskę w 1995 (Dz.U. z dnia 25 maja 1996r. Nr 58, poz. 263)

Ma na celu ochronę zwierząt i roślin oraz ich naturalnych siedlisk oraz promocję międzynarodowej współpracy w tej dziedzinie


Konwencja o różnorodności biologicznej ustanowiona w Rio de Janeiro w 1992 roku

podczas międzynarodowej konferencji „Środowisko i Rozwój” (UNICEF - konferencja Narodów Zjednoczonych), znanej jako “Szczyt Ziemi”

Ratyfikowana przez Polskę w 1995 (Dz.U. z dnia 6 listopada 2002r. Nr 184, poz. 1532).

Prawo międzynarodowe - Rio

Nakłada ona na strony odpowiedzialność za zachowanie różnorodności genowej, gatunkowej i ekosystemowej

Zobowiązuje – z zachowaniem suwerenności państw – do racjonalnego użytkowania zasobów biologicznych

Od 1995r. wyznacza ona nowe perspektywy w zakresie ochrony przyrody

Prawo międzynarodowe - Rio

Skoordynowane działania na rzecz ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej powinny (zgodnie z art. 6 Konwencji) wytyczać krajową strategię ochrony różnorodności biologicznej

Krajowa Strategia Ochrony i Umiarkowanego Użytkowania Różnorodności Biologicznej wraz z Programem Działań została zatwierdzona przez Radę Ministrów w dniu 25 lutego 2003r.


Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC)

Sporządzona w Nowym Jorku 9 maja 1992r. Podpisana w czerwcu 1992 podczas Szczytu

Ziemi w Rio de Janeiro przez przedstawicieli 154 państw.

Ratyfikowana przez Polskę w 1996 roku (Dz. U. z dnia 10 maja 1996r.


Dotyczy ona m.in. redukcji gazów cieplarnianych, w czym wielką rolę winna spełniać gospodarka leśna, przede wszystkim przez zachowanie i powiększanie obszarów leśnych oraz ochronę materii organicznej.

Konwencja klimatyczna ma jedynie charakter ramowy, a jej ogólne postanowienia precyzują dodatkowe porozumienia


Najważniejszym porozumieniem jest Protokół z Kyoto, wypracowany na trzeciej konferencji stron Konwencji w grudniu 1997 roku

Kraje wyszczególnione w Aneksie B Protokołu zobowiązały się do sumarycznej redukcji swych emisji o ok. 5,2% poziomu z 1990 roku w tzw. "pierwszym okresie rozliczeniowym" w latach 2008-2012.


Emisje przyjęto w ekwiwalencie CO2 opartym na stuletnim potencjale, tzw. Global Warming Potential.

Rozszerzono do sześciu koszyk gazów szklarniowych: dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4), podtlenek azotu (N2O), fluorowcopochodne węglowodorów (HFCs), perfluorowcowęglowodory (PFCs) i sześciofluorek siarki (SF6).


Strony przyjęły "wspólną acz zróżnicowaną odpowiedzialność", co znaczy, że poszczególni sygnatariusze Protokołu nie mogą przekroczyć (średnio w pięcioleciu 2008-2012) ustalonej ilości równoważnej (ekwiwalentnej) CO2.


II Konwencja Ochrony Lasów Europejskich Ministrów Leśnictwa (Helsinki 1993) otworzyła proces definiowania i wdrażania kryteriów trwale zrównoważonej gospodarki leśnej w Europie.

Gospodarka leśna w Europie musi spełniać kryteria określone w Deklaracji Helsińskiej.


Gospodarka leśna powinna:– Stale powiększać zasoby leśne i ich udział w

globalnym obiegu węgla,– Zachowywać zdrowotność i żywotność

ekosystemów leśnych,– Utrzymywać rozwój produkcyjnej funkcji lasów,


Gospodarka leśna powinna (cd.):– Zachowywać, ochraniać i wzmagać biologiczną

różnorodność ekosystemów leśnych,– Zachowywać i wzmagać ochronne funkcje lasu oraz

ochraniać zasoby glebowe i wodne w lasach,– Utrzymywać i wzmacniać społeczno-ekonomiczne

funkcje lasu.


Ministerialny Proces Ochrony Lasów w Europie– Współpraca 46 państw europejskich i WE– Propaguje ochronę lasów i zrównoważoną

gospodarkę leśną w Europie– Rozpoczęty w 1990 r. (konferencja w Strasburgu)– Kontynuacja procesu - kolejne konferencje

ministerialne i spotkania ekspertów– platforma współpracy pomiędzy światem nauki i

polityki, powiązana z innymi procesami dotyczącymi lasów i leśnictwa, inicjowanych zarówno na poziomie globalnym jak i regionalnym


Ministerialny Proces Ochrony Lasów w Europie– 1990 – I Konferencja Ministrów w Strasburgu– 1993 – II Konferencja Ministrów w Helsinkach– 1998 – III Konferencja Ministrów w Lizbonie– 2003 – IV Konferencja Ministrów w Wiedniu– 2007 – V Konferencja Ministrów w Warszawie


V Ministerialna Konferencja Ochrony Lasów w Europie (5-7 listopada 2007 r.) – Temat: “Forests for Quality of Life”– “Deklaracja Warszawska” - długofalowa wizja

przyszłości lasów w Europie w odniesieniu do aktualnych problemów społecznych i politycznych oraz treści projektowanych rezolucji; regionalny wkład w światowe inicjatywy lesne (np. Na forum ONZ)

– Rezolucje: “Las, drewno, energia” i “Las i woda”

http://www.mcpfe.org/

Prawo krajowe

Akty prawne

Ustawa o lasach z 28.09.1991r. (znowelizowana w 1997r., z późniejszymi zmianami)

Ustawa o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju z 6.07.2001r.

Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z 3.02.1995r, z późniejszymi zmianami

Akty prawne

Ustawa o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia z 8.06.2001r.

Ustawa o podatku leśnym z 30.10.2002r. Ustawa o leśnym materiale rozmnożeniowym z

7.06.2001r. Ustawa o zachowaniu narodowego charakteru

strategicznych zasobów naturalnych kraju z 6.07.2001r.

Ustawa o normalizacji z 3.04.1993r.

Akty wykonawcze (rozporządzenia Ministra Środowiska)

w sprawie szczegółowych zasad sporządzania planu urządzenia lasu, uproszczonego planu urządzenia lasu oraz inwentaryzacji stanu lasu (28.12.1998r.)

w sprawie warunków, jakie powinny spełniać specjalistyczne jednostki i inne podmioty wykonawstwa urządzeniowego (28.05.1998r.)

Akty wykonawcze

w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm z zakresu ochrony środowiska i leśnictwa (16.09.1999r.)

w sprawie szczegółowych zasad ochrony i zbioru płodów runa leśnego oraz zasad lokalizowania pasiek na obszarach leśnych (28.12.1998r.)

Akty wykonawcze

w sprawie szczegółowych zasad cechowania drewna, wzorów urządzeń do cechowania i zasad ich stosowania oraz wzoru dokumentu stwierdzającego legalność pozyskania drewna (24.02.1988r.)

w sprawie szczegółowych zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego (16.08.1999r.)

Akty wykonawcze

w sprawie szczegółowych zasad i trybu uznawania lasów za ochronne oraz szczegółowych zasad prowadzenia w nich gospodarki (25.08.1992r.)

w sprawie szczegółowych zasad nabywania przez kierowników jednostek organizacyjnych LP lasów, gruntów przeznaczonych do zalesiania oraz innych nieruchomości stanowiących własność osób fizycznych i prawnych (27.05.1992r.)

Akty wykonawcze

w sprawie zasad i trybu przeprowadzania przetargu na sprzedaż lasów, gruntów i innych nieruchomości znajdujących się w zarządzie Lasów Państwowych (25.05.1998r.)

w sprawie szczegółowych zasad i trybu sprzedaży lokali i gruntów z budynkami mieszkalnymi w budowie oraz kryteriów kwalifikowania ich jako nieprzydatne Lasom Państwowym, a także trybu przeprowadzania przetargu nieograniczonego (9.04.1998r.)

Akty wykonawcze

w sprawie określenia wzoru znaku zakazu wstępu do lasu oraz zasad jego umieszczania (6.01.1998r.)

w sprawie stanowisk, wymagań kwalifikacyjnych, zasad wynagradzania i stopni służbowych Służby Leśnej oraz szczegółowego trybu nadawania, obniżania i pozbawiania stopni służbowych (14.03.1995r.)

Akty wykonawcze

w sprawie stanowisk Służby Leśnej, na których zatrudnionym pracownikom przysługuje bezpłatne mieszkanie, oraz szczegółowych zasad i trybu przyznawania i zwalniania tych mieszkań (14.03.1995 r.)

w sprawie określenia wzorów mundurów leśnika i oznak dla osób uprawnionych do ich noszenia (24.12.1998r.)

Akty wykonawcze

w sprawie ewidencjonowania i przechowywania broni, amunicji oraz środków przymusu bezpośredniego w regionalnej dyrekcji LP i nadleśnictwie (15.09.1992r.)

w sprawie szczegółowych zasad współdziałania LP z Policją (15.09.1992r.)

w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe (6.12.1994r.)

Ustawa o lasach

Ustawa o lasach

Rozdział 1 - PRZEPISY OGÓLNE– Definiowanie podstawowych pojęć używanych w

tekście Rozdział 2 - GOSPODARKA LEŚNA

– Określone zasady prowadzenia gospodarki leśnej. Gospodarka leśna jest prowadzone według planu urządzania lasu i według zasad: powszechnej ochrony lasów, trwałości utrzymania lasów, ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów, powiększania zasobów leśnych.

Ustawa o lasach

Rozdział 3 - LASY OCHRONNE– Zdefiniowane lasy szczególnie chronione oraz tryb

uznawania lasów za ochronne.

Rozdział 4 - PLAN URZĄDZANIA LASU– Zasady sporządzania planów urządzania lasu dla

różnych form własności oraz tryb ich zatwierdzania i zmian.

Ustawa o lasach

Rozdział 5 - ZASADY UDOSTĘPNIANIA LASÓW– Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa są

udostępniane dla ludności z pewnymi wyjątkami (uprawy do 4 metrów wysokości, powierzchnie doświadczalne i drzewostany nasienne, ostoje zwierząt, źródliska rzek i potoków, obszary zagrożone erozją). Określone sytuacje, w których nadleśniczy może okresowo wprowadzić zakaz wstępu do lasu. Określone są zasady poruszania się po lesie pojazdami różnego typu, wymienione zakazy i ograniczenia korzystania z lasu.

Ustawa o lasach

Rozdział 6 - PAŃSTWOWE GOSPODARSTWO LEŚNE - LASY PAŃSTWOWE– Struktura organizacyjna Lasów Państwowych,

uprawnienia i obowiązku pracowników pełniących funkcje kierownicze na poszczególnych szczeblach administracji.

Ustawa o lasach

Rozdział 6a - GOSPODAROWANIE MIENIEM SKARBU PAŃSTWA BĘDĄCYM W ZARZĄDZIE LASÓW PASTWOWYCH– Zasady nabywania gruntów przeznaczonych do

zalesienia, sprzedaży lub przekazania lasów, gruntów i innych nieruchomości znajdujących się w zarządzie LP.

Ustawa o lasach

Rozdział 7 - SŁUŻBA LEŚNA– Zasady tworzenia Służby Leśnej oraz warunki, jakie

musi spełniać pracownik, aby mógł zostać przyjęty do służby leśnej. Przywileje i obowiązki pracowników służby leśnej.

– Zasady tworzenia i funkcjonowania Straży Leśnej.

Ustawa o lasach

Rozdział 8 - GOSPODARKA FINANSOWA W LASACH PAŃSTWOWYCH– Lasy Państwowe prowadzą działalność na zasadzie

samodzielności finansowej i pokrywają koszty z własnych przychodów. Rok obrachunkowy jest rokiem kalendarzowym. Zasady otrzymywania dotacji budżetowych i zadania, na które mogą być spożytkowane. Zasady tworzenia i gospodarowania funduszem leśnym.

Ustawa o lasach

Rozdział 9 - PODATEK LEŚNY– Uchylony - zasady naliczania podatku leśnego.

Rozdział 10 - ZMIANY W PRZEPISACH OBOWIĄZUJĄCYCH ORAZ PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE

http://www.lp.gov.pl/media/biblioteka/podstawy/ustawa_o_lasach/

Ustawa o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju

Ustawa o zachowaniu...

Do strategicznych zasobów naturalnych kraju zalicza się m.in. lasy państwowe i zasoby przyrodnicze parków narodowych

Zasoby te nie podlegają przekształceniom własnościowym

Gospodarowanie strategicznymi zasobami naturalnymi jest prowadzone zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju w interesie dobra ogólnego

Polityka leśna państwa


Opracowany przez Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa

Przyjęty przez Radę Ministrów 22 kwietnia 1997r.

Wynika z przyjętych przez Polskę konwencji i umów międzynarodowych omówionych wcześniej


Rola lasów Cele gospodarki leśnej Funkcje lasów

– ekologiczne (ochronne)– produkcyjne (gospodarcze)– społeczne

Konfliktowość funkcji lasów


Stan lasów kraju– niewysoka, nierównomierna regionalnie, ale stale

wzrastająca lesistość kraju, – stale wzrastająca wielkość zasobów drzewnych w

lasach, zarówno w skali kraju jak i na jednostce powierzchni,

– zbyt duży udział jednogatunkowych drzewostanów, które nie wykorzystują potencjalnych możliwości produkcyjnych bogatszych siedlisk leśnych, odpowiednich dla lasów wielogatunkowych,


Stan lasów kraju - cd.– stale wzrastający udział gatunków drzew liściastych

w drzewostanach, – zdecydowana przewaga lasów publicznych, które

stanowią 82,9% lasów kraju, gdy lasy prywatne 17,1%,

– gorszy przeciętnie stan lasów prywatnych i stan ich zagospodarowania w porównaniu z lasami publicznymi,


Stan lasów kraju - cd.– niezadowalający stan zdrowotny lasów, wzrost

liczby gatunków organizmów wyrządzających szkody i coraz częstsze, masowe występowanie szkodliwych owadów, rozprzestrzenianie się rozległych terytorialnie chorób drzew oraz wzrost zagrożenia pożarowego.


Zagrożenia dla leśnych zasobów kraju– skażenie atmosfery gazami i pyłami, które stymulują

globalne zmiany klimatu, a poprzez zakwaszenie gleb i toksyczne działanie na organizmy, negatywnie wpływają na ekosystemy leśne, sprzyjając występowaniu szkodników i lokalnie powodując zamieranie lasów,

– obniżenie poziomu wód gruntowych i częsty deficyt opadów atmosferycznych wywołuje to osłabienie drzew, ich podatność na ataki szkodników, choroby i wzrost zagrożenia pożarowego,


Zagrożenia dla leśnych zasobów kraju– nierównomierna przestrzenna struktura lasów

wyrażająca się występowaniem wielu małych kompleksów leśnych, która różnicując korzystnie krajobraz, powoduje jednak zwiększenie negatywnych dla tych lasów presji oraz utrudnia zarządzanie,

– konsekwencje schematycznej gospodarki leśnej opartej na modelu surowcowym.


Potencjalne zagrożenia– tendencja do zmiany leśnych form użytkowania

terenu na inne formy (osadnictwo, infrastruktura komunikacyjna i inne liniowe inwestycje, zabudowa rekreacyjna, poligony wojskowe, kopalnictwo, przemysł),

– wzmożona penetracja lasów przez ludność i przejawy szkodnictwa leśnego,

– zanieczyszczanie i zaśmiecanie terenów leśnych.


Nawiązanie do:– Polityki Ekologicznej Państwa uchwalonej przez

Sejm RP w 1991r., rozwijając jej postanowienia w odniesieniu do lasów wszystkich form własności,

– Zasad Leśnych i Agendy 21 uchwalonych na konferencji UNCED w Rio de Janeiro (1992),

– europejskich Deklaracji Ministrów Leśnictwa w sprawie Ochrony Lasów określającej wytyczne zrównoważonej, trwałej gospodarki leśnej i doprowadziły do procesu ustanowienia jej kryteriów i wskaźników.


Partnerami w realizacji PLP są:– jednostki administracji państwowej i samorządowej

odpowiedniego szczebla: administracja wojewódzka administracja lokalna i samorządy

– prywatni właściciele lasów i ich zrzeszenia oraz inni zarządcy lasów.


Tezy:– przedmiotem są lasy wszystkich form własności– podstawą trwałej użyteczności wszystkich funkcji

lasów jest właściwy sposób zarządzania i gospodarowania lasami kształtujący ekosystemy leśne i ich ochronę

– zadaniem wielofunkcyjnej gospodarki leśnej jest łagodzenie i unikanie konfliktów między różnymi funkcjami lasów


Tezy (cd.)– konieczność regionalnego zróżnicowania programu

PL uwzględniające warunki lokalne– analiza stanu lasów i wyznaczanie kierunków

rozwoju leśnictwa wymaga uwzględnienia: ograniczeń w możliwości szybkiej realizacji funkcji lasów, potrzeb zwiększenia lesistości kraju, konieczności transformacji leśnictwa w kierunku modelu

TZWGL, wyłączenia z produkcji lasów o charakterze naturalnym niewystarczających dochodów leśnictwa


Cele i priorytety:– TZWGL i wielofunkcyjność– Zapewnienie trwałości lasów

powiększanie zasobów, polepszenie ich stanu, reorientacja zarządzania

– Zwiększenie zasobów leśnych do 30% w 2020 i 33% w 2050, przebudowa i regeneracja

drzewostanów (lasy prywatne)

– Programy dodatkowe m.in. zadrzewienia


Cele i priorytety (cd.)– Działania w celu poprawy stanu i ochrony lasów

biologiczne i ekologiczne metody ochrony lasu, ograniczenie stosowania substancji chemicznych, mała retencja wodna, aktywna ochrona p-poż, zwiększanie różnorodności genetycznej i gatunkowej, regulacja użytkowania regulacja stanu zwierzyny regulacja turystyki zwiększenie skuteczności ochrony prawnej gruntów leśnych


Cele i priorytety (cd.)– opracowanie i wdrożenie zasad TZWGL– program leśnych kompleksów promocyjnych– regeneracja drzewostanów i rehabilitacja

ekosystemów w lasach prywatnych


Dychotomiczny nadzór nad lasami (LP dla państwowych, terenowa administracja państwowa dla prywatnych)

Przekształcenie BULiGL w organ planistyczno-prognostyczny o charakterze agencji państwowej podległej MŚ.

Rola nauki i badań, intensyfikacja badań interdyscyplinarnych

Edukacja przyrodniczo-leśna i promocja polityki leśnej


Spodziewane efekty– poprawa stanu zasobów i trwałości lasu– zwiększenie lesistości (30% w 2020 i 33% w 2050)– zwiększenie zdolności retencyjnej lasów i

złagodzenie deficytu wodnego– zwiększenie wiązania i akumulacji CO2 o 10% do

2020 i 20% do 2050, tj. o 4.5 i 9 mln ton– poprawa klimatów lokalnych


Spodziewane efekty (cd.)– zwiększenie zróżnicowania lasów: zwiększenie do

2050 udziału gatunków liściastych z 22 do 33%, udziału d-stanów wielogatunkowych do 48%, wprowadzenie podszytów liściastych w d-stanach So na siedlisku Bśw i BMśw na obszarze 1 mln ha

– zwiększenie zasobów o 15% do 2020 i 20% do 2050– zwiększenie udziału d-stanów >80 lat do 25%– wzrost rocznego pozyskania drewna, w tym z

plantacji


http://www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/raporty_opracowania/polityka_lesna_1997.pdf

Inne zagadnienia

Narodowy Program Leśny Certyfikacja ...

Documents

Propedeutyka leśnictwa