Projekti Remedijacije Pet Zagađenih Lokacija1

8/10/2019 Projekti Remedijacije Pet Zagaenih Lokacija1

1/123

JUL 2012. GODINE/PREGLEDANOMINISTARSTVO ODRIVOG RAZVOJA I TURIZMAAGENCIJA ZA ZATITU IVOTNE SREDINE

Procjena uticaja na ivotnu

sredinu i drutvo petzagaenih lokacijaISTRAIVANJA SVJETSKE BANKE O PROCJENI UTICAJA NA IVOTNU SREDINU IDRUTVO I BEZBJEDNOSTI ZA REMEDIJACIJU ZAGAENIH INDUSTRIJSKIH LOKACIJA


2/123


3/123

JUL 2012. GODINE/PREGLEDANO

MINISTARSTVO ODRIVOG RAZVOJA I TURIZMAAGENCIJA ZA ZATITU IVOTNE SREDINE

Procjena uticaja na ivotnusredinu i drutvo petzagaenih lokacijaISTRAIVANJA SVJETSKE BANKE O PROCJENI UTICAJA NA IVOTNU SREDINU IDRUTVO I BEZBJEDNOSTI ZA REMEDIJACIJU ZAGAENIH INDUSTRIJSKIH LOKACIJA

ADDRESSCOWI A/S

Parallelvej 2

2800 Kongens Lyngby

Denmark

TEL+45 56 40 00 00

FAX+45 56 40 99 99

WWWcowi.com

PROJEKAT BR. A22211-001

DOKUMENT BR.. C

VERZIJA 6

DATUM IZDAVANJA 20. jul 2012./pregledano

PRIPREMIO LBCH

PROVJERIO BOC

ODOBRIO LBCH


4/123

SADRAJ1 Saetak i netehniki opis 71.1 Gradac jalovite 81.2 Zagaena lokacija u Nikiu 101.3 Projekat remedijacije u Bijeloj 12

1.4 Remedijacija Maljevac odlagalita 141.5 Projekat remedijacije u KAP-u 15

2 Cilj projekta i Studije o procjeni uticaja naivotnu sredinu i drutvo 18

3 Zakonodavstvo i smjernice 20

4 Opis projekta 24

5 Projekat remedijacije Gradac 26

5.1 Projekat remedijacije zagaene lokacije Gradac 285.2 Osnovna odrednica u oblasti ivotne sredine 295.3 Osnovna odrednica za drutveno-ekonomsku

oblast 33

5.4 Upravljanje ivotnom sredinom i drutvom iplanovi praenja 34

5.5 Alternative 38

6 Projekat remedijacije u Nikiu 406.1 Remedijacija zagaene lokacije u Nikiu 426.2 Osnovna odrednica u oblasti ivotne sredine 436.3 Osnovna odrednica u oblasti ivotne sredinei

drutva 45

6.4 Upravljanje ivotnom sredinom i planovipraenja 476.5 Alternative 51


5/123

Environmental and Social Impact Assessment of Five Contaminated Sites 5

7 Bijela Remediation Project 53

7.1 Remedijacija zagaene lokacije u Bijeloj 567.2 Osnovna odrednica u oblasti ivotne sredine 567.3 Osnovna odrednica za drutveno-ekonomsku

oblast 60


7.5 Alternative 64

8 Remedijacija odlagalita pepela Maljevac 668.1 Remedijacija zagaene lokacije Maljevac u

Pljevljima 68

8.2 Osnovna odrednica u oblasti ivotne sredine 708.3 Osnovna odrednica za drutveno-ekonomsku

oblast 74


8.5 Alternative 77

9 Projekat remedijacije u KAP-u 80

9.1 Fizika osnovna odrednica i odrednica za oblastivotne sredine 80

9.2 Projekat remedijacije bazena crvenog mulja uKombinatu aluminijum Podgorica 84

9.3 Projekat remedijacije za odlagalite vrstogotpada u KAP-u 85

9.4 Osnovna odrednica u oblasti ivotne sredine 879.5 Osnovna odrednica za drutveno-ekonomsku

oblast 90

9.6 Upravljanje ivotnom sredinom i planovimonitoringa za proces remedijacije 91

10 Javne rasprave 98

PRILOZI

Prilog A Osnovni materijal

Prilog B Okvirna politika preseljenja zaodlagalite /deponijuumane


6/123

6 Environmental and Social Impact Assessment of Five Contaminated Sites

Prilog C Plan upravljanja ivotnom sredinom idrutvom i Plan za monitoringnacionalnog postrojenja za opasanotpad smjetenog na lokaciji D2

Prilog D Prva javna raspravaPrilog E Druga javna rasprava

Prilog F Licenca Kompanije COWI


7/123


8/123


1.1 Gradac jaloviteTrenutni uticaj zagaene lokacije u Gradcu podrazumijeva nekoliko tetnih uticajana ivotnu sredinu i drutveno-ekonomsku sredinu. Cilj remedijacije je da ograniitetne uticaje sprovoenjem razliitih mjera ublaavanja.

Projekat remedijacije zagaenog odlagalita u Gradcu podrazumijeva:

Geotehniko obezbijeenje padina Hermetiko zatvaranje povrine Ugradnju odvodnog sistema za vodu koja se slijeva i padavine Po izboru: rekultivacija gornjeg sloja

Remedijacija ima znaajan povoljan uticaj na ivotnu sredinu, meutim, u toku

sprovoenja remedijacije manji kratkoroni tetni uticaji se mogu oekivatiukljuujui buku, gui saobraaj ili prainu koja dolazi od graevinskih radova utoku sprovoenja remedijacije.

Uticaji na ivotnu sredinu su prikazani u tabeli ispod:

Predmet Pitanje Postojei uticaji

odlagalita

Mjere

ublaavanja

Budui uticaji

nakon

remedijacije

1. Zemljite Izloenost ljudi iivotinja zagaenomzemljitu putemneposrednog

kontakta

Ovo podruje nijeprekriveno i nema

vegetaciju. Maksimalne i

prosjene koncentracijeolova i arsena u zemljituprelaze dozvoljene

vrijednosti.

tetan uticaj Ugradnja ogradeokolo jalovita.

Povoljni uticaji

spreavanjemrizika od

neposrednog

kontakta

2. Vazduh i praina -Izloenost ljudi iivotinja zagaenojpraini - erozijaestica na povrinivjetrom

Talog koji pluta pokazuje

veliinu najvie 75% zaprenik manji 0.63 mm itako male estice se lakomogu iriti vjetrom.Najei pravac duvanjavjetra je sa sjeverozapada

to izlae oblinje naselje.Ranija ispitivanja nisu

pokazala tetan uticaj nanaselja.

Znaajan tetanuticaj

Pokrivanje

povrinenezagaenimzemljitem najmanje 30 cm.

Znaajan povoljanuticaj jer se

spreava daljeirenje zagaenihestica

3. Ocjedna voda -

Izloenost ljudi iivotinja zagaenojpovrini ili ocjednimvodama

Povrinska voda na vrhuodlagalita i ocjedna vodana vrhu brane su neznatno

zagaene tekimmetalima (kadmijum,

olovo i cink)

tetan uticajmanjeg znaaja

Ugradnja ograde

kako bi se sprijeiopristup bez

nadzora.

Mjere ublaavanjaimaju povoljan

uticaj, jer

spreavaju pristupzagaenoj vodi

4. Rjena voda erozija zemljita napadinama jalovita

Padine brane pokazuju

znaajnu eroziju zemljitaZnaajan tetanuticaj

Stabilizacija padina

geotehnikimmjerama

Povoljan uticaj

spreavanjemerozije zemljita

5. Rjena voda Nestabilnost brana se ne Znaajan tetan Neophodna je Znaajan povoljan


9/123



odlagalita

Mjere

ublaavanja

Budui uticaji

nakon

remedijacije

odronjavanje

zagaenog zemljitamoe iskljuiti. Velikekoliine zagaenogzemljita mogu skliznuti ukorito rijeke. Zagaenimaterijal e se proiriti iisprati u rijeku koja otie uBosnu i Hercegovinu. Ovo

predstavlja rizik za

prekogranino zagaenjeiz postojeeg odlagalita.

uticaj stabilizacija padina

geotehnikimmjerama.

uticaj

obezbjeenjempadina.

6. Rjena voda tetan uticajzagaene vode koja

je iscurila na vodurijeke i ivotinjskisvijet

Sadanje i ranije analizerjene vode ne ukazuju nauticaj na kvalitet rjene

vode

Nije znaajan Preporuuje sepraenje rjenevode

Manji povoljan

uticaj

ograniavanjem

rizika od zagaenjarjene vode

7. Rjena voda tetni uticajizagaene vode koja

je iscurila na vodu

rijeke i upotrebu vode

od strane ljudi

Po podacima CDM-a

kvalitet vode rijeke

ehotine se moe odreditikao zadovoljavajui zakupanje u rijeci

Nije znaajan Praenje ocjednihvoda iz jalovita

Manji povoljan

uticaj

ograniavanjemrizika od zagaenjarjene vode

8. Podzemne vode tetni uticajizagaene vode koja

je iscurila na

podzemne vode

Ispitivanja su ukazala na

curenje zagaujuihmaterija u podzemne vode

i ne moe se iskljuitimogui rizik za pijau vodui vodu za navodnjavanje

Manji znaaj Hermetikozatvaranje jalovitamoe sprijeitiprodiranje kinicekroz otpad

Povoljni uticaji

ograniavanjemrizika od spiranja

9. Posredan uticaj Ne oekuje se posredanuticaj

- - -

10. Cjelokupan uticaj Ne oekuje se cjelokupanuticaj

- - -

11. Prekograniniuticaj

U sluaju pucanja branenaslage bi mogle da

dospiju rijekom u susjednu

Bosnu i Hercegovinu

Znaajan tetanuticaj


geotehnikimmjerama i nadzor

vode

Znaajan povoljanuticaj

12. Uticaj na drutvo Postojee stanje zagaenelokacije daje ovom mjestu

lo ugled

Manji znaaj Remedijacija eimati povoljan

uticaj na ivotnusredinu u okolini

Donjeg Gradca.

Privremeno bi

mogla da se otvore

kratkotrajna radna

mjesta kod

izvoaa radovaodgovornog za

remedijaciju.

Manji povoljan

uticaj


10/123


1.2 Zagaena lokacija u NikiuTrenutnu uticaj odlagalita kodNikia podrazumijeva nekoliko tetnih uticaja naivotnu sredinu i drutveno-ekonomsku sredinu. Cilj remedijacije je da ograniitetne uticaje sprovoenjem razliitih mjera ublaavanja.

Odlagalite u Nikiu se sastoji od starog odlagalita D1 koje se nalazi juno odputa prema rijeci i novog odlagalita D2 koje se nalazi sjeverno od puta. Projekatremedijacije zagaenih odlagalita u Nikiu se sastoji od:

Geotehnikog obezbijeenja padina D1 Hermetikog zatvaranja povrine i rekultivacije D1 Po izboru: rekultivacije gornjeg sloja odlagalita D1 Rekonstrukcije odlagalita D2 u ureenu deponiju

Geotehniko obezbijeenje padina D1 zahtjeva opseno profilisanje otpadnogmaterijala. Obezbijeenje e zatititi nasip od erozije i odronjavanja i tako zatititioblinju rijeku.

Remedijacija ima znaajan povoljan uticaj na ivotnu sredinu, meutim, u tokusprovoenjaremedijacije manji kratkoroni tetni uticaji se mogu oekivatiukljuujui buku, gui saobraaj ili prainu koja dolazi od graevinskih radova utoku sprovoenja remedijacije.



odlagalita

Mjere ublaavanja Budui uticaji

nakon

remedijacije


kontakta (zemljitena povrini)


vegetaciju.

Maksimalne i

prosjenekoncentracije olova i

kadmijuma u

zemljitu prelazedozvoljene

vrijednosti.

Srednji tetan uticaj Ugradnja ogradeokolo jalovita

Povoljni uticaji

spreavanjem rizikaod neposrednog

kontakta

2. Vazduh i praina -Izloenost ljudi iivotinja zagaenojpraini, erozijaestica na povrinivjetrom

Zemljite sadriestica 60-80% zaprenik manji 0.63mm. Ove estice selako mogu iritivjetrom posebno

ljeti. tetan uticaj jeogranien jer je ovajkraj doslovno

nenaseljen. Ne

oekuje se uticaj na

Niki.

Srednji tetan uticaj Stari dio deponijetreba da se poravna,

a i odlagalite ipadine treba prekriti

sa najmanje 30 cm

nezagaenogzemljita. Novi dioodlagalita je jo uupotrebi. Tamo gdje

je to mogueodlagalite treba

poravnati i prepravitiu kontrolisanu

deponiju. Leteipepeo treba

Povoljni uticaji

spreavanjemirenja zagaenihestica u budunosti


11/123



odlagalita


nakon

remedijacije

nakvasiti i pokriti

zagaenimzemljitem iliotpadom.

3. Rjena voda erozija zemljita napadinama deponije

Padine na junojdijelu pokazuju

znaajnu erozijuzemljita samogunosti kasnijegprenosa zemljita urijeku.

Znaajan tetanuticaj


geotehnikimmjerama kao to jenasipanje padina i

pokrivanje

zemljitem na vrhu

Povoljan uticaj

spreavanjemerozije padina i

uklanjanjem rizika

od odrona otpada u

rijeku

4. Rjena voda

odronjavanjezagaenog zemljita

Pretpostavlja se da

je neznatan rizik odmoguegodronjavanja

zemljita du padinaodlagalita

Manji znaaj Nema mjera jer e

stabilizacija padina utaki 3 sprijeitiznaajan prenoszemljita.

Povoljan uticaj


uklanjanjem rizika

od odrona zemljitau rijeku

6. Posredan uticaj Ne oekuje seposredan uticaj

Nije znaajan - -

7. Cjelokupan uticaj Ne oekuje secjelokupan uticaj

Nije znaajan - -


Niki se manje-vienalazi u sredinjemdijelu Crne Gore i ne

oekuju seprekogranini uticaji

Nije znaajan - -

9. Uticaj na drutvo Remedijacija imanegativan dugoroanuticaj za sakupljaeotpada jer e izgubitiizvor prihoda.

Remedijacija eimati pozitivan

kratkoroan uticaj

na zaposljenjestanovnika u Rubezi

ili drugih oblinjihsela, ako se neki od

stanovnika iz ovih

mjesta zaposle kod

izvoaa radova zaposlove

remedijacije.

Znaajan Javno nadmetanjeza radove

remedijacije treba

da sadri stavku ukojoj se podstiezaposljenje

stanovnika tog

kraja, naroitosakupljaa otpada

Kratkoroanpovoljan uticaj za

skupljae otpada.


12/123


1.3 Projekat remedijacije u Bijeloj

Trenutnu uticaj odlagalita u brodogradilitu Bijela podrazumijeva nekoliko tetnihuticaja na ivotnu sredinu i drutveno-ekonomsku sredinu. Cilj remedijacije je daogranii tetne uticaje sprovoenjem razliitih mjera ublaavanja.

Projekat remedijacije zagaenog odlagalita u Bijeloj podrazumijeva:

Razvrstavanje cjelokupnogpostojeeg vrstog otpadnog materijala i otpadakoji se proizvede u budunosti;

Iskopavanje zagaenog materijala za zapunjavanje u brodgradilitu Sjever; Zaptivanje brodogradilita Sjever i Jug; Iskopavanje morskih sedimenata u luci brodogradilita.

Korieni grit od pjeskarenjai drugi otpad se mogu odlagati na adekvatno

izgraenoj i obezbijeenoj deponiji.

Remedijacija ima znaajan povoljan uticaj na ivotnu sredinu, meutim, u tokusprovoenja remedijacije manji kratkoroni tetni uticaji se mogu oekivatiukljuujui buku, gui saobraaj ili prainu koja dolazi od graevinskih radova utoku sprovoenja remedijacije.



odlagalita

Mjere

ublaavanja

Budui uticaji

nakon

remedijacije

1. Zemljite Izloenost ljudi iivotinjazagaenomzemljitu putemneposrednog

kontakta

(zemljite napovrini)

Povrinabrodogradilita jeveoma zagaenapovienim nivoimatoksinih metala.Ovo podruje nijeprekriveno i nema

vegetaciju i

ograeno je te

ljudi i ivotinjenemaju pristup

Znaajan tetanuticaj

Zagaenozemljite imaterijal e bitiuklonjeni i

povrinu trebaasfaltirati.

Povoljan uticaj

spreavanjemrizika od

neposrednog

kontakta sa

ljudima

2. Praina -Izloenost ljudi iivotinjazagaenoj praini,erozija estica napovrini vjetrom

Prenos esticavjetrom se oekujeuglavnom u toku

ljetnjeg godinjegdoba kada je

povrina suva, asmjer vjetra se

mijenja sa planina

ili sa mora. U

blizini

brodogradilita senalazi kraj sa

stambenim

objektima

Znaajan tetanuticaj

Zagaenozemljite imaterijal e bitiuklonjeni i

povrinu trebaasfaltirati.

Povoljan uticaj, jer

u budunosti neebiti zagaenepraine saodlagalita


13/123



odlagalita

Mjere

ublaavanja

Budui uticaji

nakon

remedijacije

3. Podzemne vode Pretpostavlja se da

je tok podzemnih

voda u pravcu

mora i one se ne

koriste kao pijaavoda. Zagaenjemoe da se proirido mora

Znaajno tetanuticaj

Zagaenozemljite e bitiuklonjeno i

ugraena opremaza prikupljanje

otpadnih ulja

Uklanjanje

zemljita e imatipovoljan uticaj na

ivotnu sredinuspreavanjemrizika uticaja na

more

4. Morska voda Dio zagaenogotpada je baen nadnu mora pored

brodogradilita.Zagaeni sediment

ima dugoroanuticaj

Znaajno tetanrizik

Sediment treba

ukloniti

Uklanjanje

sedimenta ima

znaajan povoljanuticaj na ivotnusredinu zbog

uklanjanja izvoradaljeg zagaenja

5. Bagerovanje U toku

bagerovanja fini

materijal taloga

moe da uveazamuenost vode irairi zagaeneestice.

Manji znaaj Bagerovanja se nesmije obavljati u

toku duvanja jakog

vjetra, velikih

talasa ili jakih

struja.

Zamuenost naudaljenosti od 150

m od bagerovanja

ne smije prei 50NTU jedinica.

Uklanjanje

sedimenta ima

znaajan povoljanuticaj na ivotnusredinu zbog

uklanjanja izvora

daljeg zagaenja

6. Posredan uticaj Ne oekuje seposredan uticaj

- - -

7. Cjelokupan

uticaj

Ne oekuje secjelokupan uticaj

- - -


Remedijacija se

moe sastojati odizvoza otpada u

deponiju pod

nadzorom u Italiji

ili Njemakoj.

Neznatan Izvoz opasnog

otpada e biti uskladu sa Bazel

Konvencijom

-

9. Uticaj na

drutvoNema znaajnoguticaja

Neznatan - -

10. Kuturna dobra Remedijacija moeimati povoljan

uticaj na opaanjeivotne sredine uBijeloj.

Neznatan - -


14/123


1.4 Remedijacija Maljevac odlagalitaTrenutni uticaj zagaene lokacije u Maljevcu podrazumijeva nekoliko tetnihuticaja na ivotnu sredinu i drutveno-ekonomsku sredinu. Cilj remedijacije je daogranii tetne uticaje sprovoenjem razliitih mjera ublaavanja.

Remedijacija zagaenog odlagalita u Pljevljima se sastoji od:

Preusmjerenja Palekog potoka Sprijeavanja curenja Hermetikog zatvaranja i rekultivacije povrine

Remedijacija ima znaajan povoljan uticaj na ivotnu sredinu, meutim, u tokusprovoenja remedijacije manji kratkoroni tetni uticaji se mogu oekivatiukljuujui buku, gui saobraaj ili prainu koja dolazi od graevinskih radova u

toku sprovoenja remedijacije. Elektroprivreda Crne Gore paralelno sprovodiposeban projekat, sa ciljem stabilizacije brane.


Predmet Pitanje Postojei

uticaji

odlagalita

Mjere

ublaavanja

Budui uticaji nakon

remedijacije

1. Praina -Izloenost ljudi iivotinja

zagaenomzemljitu prekoerozije praineiz pepela

Oblast nije

prekrivena i

nema

vegetacije. Ne

oekuje seznaajnozagaenje.

Znaajno tetanuticaj

Odlagalitetreba da bude

vlano, osim u

sluaju da sepokrije

Povoljan uticaj spreavanjempojave praine u budunosti,s obzirom da je odlagalite

vlano ili pokriveno

2. Izloenostpodzemnih voda

Podzemne vode

su blago

pogoenecurenjem iz

odlagalita

Umjeren tetanuticaj

Treba izgraditi

zaobilaznicu od

Paleski potoka

da bi se na

najmanju mjeru

svelo oticanje

vode

Bez promjena

3. Uticaj napotok i rijeke

Paleski potok ivode u koje se

on uliva

Vezinica iehotina supogoenezagaenimocjednim

vodama sa

odlagalitapepela.

Umjeren tetanuticajTreba izgraditizaobilaznicu

kako bi se voda

Paleski potoka

preusmjerila oko

odlagalita

Povoljan uticaj, jer epremjetanje Paleski potokaograniiti uticaj zagaenihocjenih voda

4. Rizik od

pucanja brane

zbog

nestabilnosti

brane

Padine brane su

pod rizikom da

postanu

nestabilne

Znaajno tetanuticaj

Stabilizacija

padina

geotehnikimmjerama i

nadzor vode

Znaajno povoljan uticaj


15/123



uticaji

odlagalita

Mjere

ublaavanja

Budui uticaji nakon

remedijacije

5. Rizik od

nezgoda

Rizik od pucanja

brane je veoma

velik

Veoma znaajan EPCG sprovodiprojekat

stabilizacije

brane.

Znaajno povoljan uticaj

6. Posredan

uticaj

Remedijacija i

zatvaranje

Maljevac

odlagalitapepela e imatiposrednu vezu

sa razvojem

deponije

umane, jer e

zatvaranjeMaljevac

odlagalitapepela poveatizapreminu

pepela koja ese odlagati u

umanu.

Znaajan tetanuticaj

Elektroprivreda

Crne Gore

(EPCG) planira

da proirideponiju pepela

u mjestu

umane ipripremie planpreseljenja za

pogoenestanovnike u

blizini deponije

umane

Sprovoenje planapreseljenja e nadomjestititetne uticaje

7. Cjelokupan

uticaj

Koncentracija

zagaujuihmaterija je

veoma niska i

ne oekuje seposredan uticaj

Neznatan - -


U sluajupucanja brane

naslage bi

mogle da

dospiju rijekom

u susjednu

Bosnu i

Hercegovinu

Znaajan tetanuticaj

Stabilizacija

padina

geotehnikimmjerama i

nadzor vode

Znaajan povoljan uticaj

9. Uticaj na

drutvoKao i u sluajuposrednog

uticaja

Znaajan Kao i u sluajuposrednog

uticaja

Kao i u sluaju posrednoguticaja

1.5 Projekat remedijacije u KAP-u

Trenutni uticaj zagaene lokacije u KAP-u podrazumijeva nekoliko tetnih uticajana ivotnu sredinu i drutveno-ekonomsku sredinu. Cilj remedijacije je da ograniitetne uticaje sprovoenjem razliitih mjera ublaavanja.

U ovom momentu, za lokaciju Kombinata aluminijuma se istrauju dva odvojena

projekta remedijacije. Kao dio projekta Upravljanje industrijskim otpadom iienje (IWMCP), kompanija CDM je sprovela studiju za remedijaciju bazenacrvenog mulja, dok je kompanija SWECO angaovana za studiju remedijacije


16/123


odlagalita vrstog otpada unutar KAP-a, kao dio Projekta integrisanogupravljanja ekosistemom Skadarskog jezera (LSIEMP). U kasnijoj fazi, dvaprojekta e biti kombinovana i finansirana pod predloenim Projektomintegrisanog upravljanja otpadom i ienja.

Remedijacija vrstog otpada na istonoj strani odlagalitau KAP-u ukljuujeprivremeno premjetanje otpada, da bi se u meuvremenu ugradio donji sloj isistem za sakupljanje procjednih voda. Nakon ugradnje donjeg sloja i sistema za

ocjedne vode, otpad e biti vraen na isto mjesto, na donji sloj, i bie ugraenazavrna pokrivka (opisana kao opcija 3d u izvjetajima kompanije SWECO).

Krajnji odabir remedijacije bazena crvenog mulja, koji je u fokusu ovog Projekta,

nije bio zavrenu toku pripreme ovog izvjetaja Procjene na ivotnu sredinu idrutvo;meutim, opcije sadre sloj koji pokriva jedan ili oba bazena crvenogmulja.

Remedijacija ima znaajan povoljan uticaj na ivotnu sredinu, meutim, u tokusprovoenja remedijacije manji kratkoroni tetni uticaji se mogu oekivatiukljuujui buku, gui saobraaj ili prainu koja dolazi od graevinskih radova utoku sprovoenja remedijacije.



17/123



odlagalita

Mjere

ublaavanja

Budui uticaji

nakon

remedijacije


kontakta


vegetaciju. Maksimalne i

prosjene koncentracijehroma, nikla, kadmijuma,

PAH-a. PCB-a i fluorida

prelaze dozvoljene

vrijednosti.

Ogranien tetanuticaj (zbog

industrijske prirode

ove lokacije)

Rad sa crvenim

muljem e bitiureen nabezbjedan nain

Ogranien povoljanuticaj, jer je

pristup ovoj lokaciji

ve ogranien

2. Vazduh i praina -Izloenost ljudi iivotinja zagaenojpraini - erozijaestica na povrini

vjetrom

Vjetar najee duva izpravca sjevera i

sjeveroistoka te moeuticati na oblija malanaselja

tetan uticaj Pokirvanje povrineplastinim slojemili mjeovitimgornjim slojem od

krea, bentonita,

cementa ili drugogmaterijala kako bi

se postavio

neprobojan sloj


spreavanjemdaljeg irenjazagaenih estica

3. Ocjedna voda -

Izloenost ljudi iivotinja zagaenojpovrini ili ocjednimvodama

Povrinska voda pokazujevisok alkalni pH i fluoride

Manji tetan uticaj Bie postavljeniznaci upozorenja


uticaj

4. Podzemna voda tetni uticajizagaene vode koja

je iscurila na

podzemne vode

Analize podzemne vode su

pokazale alkalni pH i

poviene fluoride, cijanid,nitrate i ivu

Znaajan tetanuticaj

Hermetikozatvaranja bazena

moe sprijeitiprodiranje kinicekroz otpad


ograniavanjemrizika spiranja

5. Posredan uticaj Nema posrednog uticaja - - -

6. Cjelokupan uticaj Teki metali, PCB i PAH semogu nakupiti u

naslagama krajnjeg

primaoca Skadarskogjezera

Mogui uticaj akose zagaenjenastavi

Ograniavanjecijeenjapokrivanjem

bazena



Krajnji primaoc podzemnih

voda i vode iz rijeke sa

KAP podruja je Skadarskojezero koje je zapravo

granica izmeu Crne Gore iAlbanije

Znaajan tetanuticaj

Remedijacija koja

e ograniiti

mogui rizik odirenja zagaujuihmaterija kroz

podzemne vode ili

rijeku


8. Uticaj na drutvo KAP lokacija se nalazi uindustrijskom podrujugdje postoji strog nadzor

pristupa

- - -


18/123


2 Cilj projekta i Studije o procjeni uticaja

na ivotnu sredinu i drutvoOsnova Ministarstvo odrivog razvoja i turizma (MSDT) i Agencija za zatitu ivotne

sredine Crne Gore (EPA) pripremaju Projekat upravljanja industrijskim otpadom i

ienje (IWMCP) sa ciljem da se smanje rizici za ivotnu sredinu i zdravlje kojepredstavljaju odabrane deponije industrijskog otpada i da se ojaaju optinskiinstitucionalni kapaciteti za ureenje i upravljanje industrijskim i opasnimotpadom.

Komponenta 1Projekta IWMCP se sastoji od ispitivanja i zatim remedijacije pet

odabranih zagaenih industrijskih odlagalita otpada. Odabrana su sljedeaodlagalita otpada:

Kombinat aluminijuma Podgorica eljezara Niki Termo elektrana Pljevlja Jadransko brodogradilite Bijela Gradac jalovite rudnika olova i cinka.

Komponenta 2Projekta IWMCP se sastoji od razvoja nacionalnog postrojenja za

odlaganje opasnog otpada. Cilj je da se razvije postrojenje za prihvat i odlaganje

opasnog otpadnog materijala sa zagaenih lokacija i iz postojeih privrednih grana.

Smjernice Svjetske banke (OP 4.01) propisuju neophodnost Procjene uticaja na

ivotnu sredinu i drutvo (ESIA), Plana za upravljanje ivotnom sredinom(EMP) imakar dvije javne rasprave za Projekat remedijacije i odlagalita opasnog otpada.

Ovaj izvjetaj sadri nezavisnu procjenu uticaja na ivotnu sredinu i drutvoKomponente 1remedijacija pet zagaenih lokacija.

Ukupni ciljevi Procjene uticaja na ivotnu sredinu i drutvo za remedijaciju petzagaenih lokacija su:

Da se ustanove i procjene uticaji na ivotnu sredinu i drutvo, i tetni ipovoljni uticaji, u okviru oblasti na koju utie ovaj projekat

Cilj studije ESIA


19/123


Da se izbjegne, ili u sluajevima kada nije mogue izbjei, svedu na najmanjumoguu mjeru, ublae ili obezbijedi nadoknada za tetne uticaje na zajednice iivotnu sredinu

Da se obezbijedi da su pogoene zajednice na odgovarajui nain ukljuene upitanja koja mogu imati uticaj na njih

Da se obezbijedi da se postupak javnih rasprava sprovede i dokumentuje uskladu sa meunarodnim zahtjevima (Svjetska banka), kako bi Svjetska Bankamogla da odobri dodjelu kredita Crnoj Gori za sprovoenje 2 komponenteovog projekta.

Izvjetaj o procjeni uticaja na ivotnu sredinu i drutvoje nezavisna procjenauticaja na temelju ispitivanja lokacija i nacrta plana remedijacije pripremljenim od

strane konzorcijuma CDM / Hidroineniring.

Izvjetaj o procjeni uticaja na ivotnu sredinu i drutvo, i projekat od stranekompanija CDM / Hidroinenjering je na nivou studije izvodljivosti. U kasnijojfazi projekta remedijacije, moe se ukljuiti dodatna procjena uticaja na ivotnusredinu.

ESIA je nezavisna procjena remedijacija na temelju tehnikog inputa od stranekompanije CDM, konsultanta koji je odgovoran za ispitivanje lokacije i

osmiljavanje remedijacije. Korieni su sljedei osnovni tehniki dokumenti:

Privremeni izvjetaj. Studija ispitivanja lokacije i pripreme za remedijacijuodlagalita industrijskog otpada u Crnoj Gori. CDM Hidroineniring. 03. jun2012. godine.

Drugi osnovni materijal koji je obezbijedilo Ministarstvo, a naveden je uPrilogu A.

ESIA sadri saetak nalaza koji su predstavljeni u privremenom izvjetaju odCDM-a Hidroineniring. Za podrobnije informacije o ispitivanju i remedijacijipogledajte CDM Hidroineniring izvjetaj.

Osnovni materijal za

ESIA studiju


20/123


3 Zakonodavstvo i smjernice

Zakonodavni okvir za oblast ivotne sredine Crne Gore je odreen uZakonu ozatiti ivotne sredine Crne Gore" (objavljen u Slubenom listu Crne Gore 12/96).Ovaj zakon objavljuje da je Crna Gora ekoloka drava i da e vlasti raditi naunaprijeenju kvaliteta ivotne sredine ljudi, umanjenju inilaca koji imaju tetanuticaj na ivot i zdravlje ljudi i spreavanju bilo kojih tetnih uticaja na ljude. Ovajzakon takoe prepisuje naelo zagaiva i korisnik plaa.

Uredba o procjeni uticaja na ivotnu sredinu u Crnoj Gori (Slubeni listRepublike Crne Gore 14/97 i 80/05)odreuje djelatnosti koje podleu Procjeniuticaja na ivotnu sredinu, postupke preliminarne procjene, uee javnosti udonoenju odluka, postupke vrednovanja i provjeravanja Procjene uticaja na

ivotnu sredinu i kriterije za izvjetaje procjene. Zakon je u potpunosti usklaen saEU direktivama koje ureuju ovu oblast.

Zakon o upravljanju otpadom u Crnoj Gori" (Slubeni list Crne Gore, 80/05)jeusvojen 2005. godine i predstavlja zakonodavni okvir u oblasti upravljanja

otpadom. Da bi se ispotovala nova direktiva Evropske unije (EU) 2006/12/EZDirektiva o otpadu, Crna Gora je usvojila Zakon o izmjenama i dopunama zakonao upravljanju otpadom" (Slubeni list Crne Gore, broj 73/08) krajem 2008.godine. Ovaj zakon ureuje planiranje upravljanja otpadom, razvrstavanje otpada,odreuje uslove za upravljanje otpadom, prava, obaveze i zakonske odgovornostiza one koji rukuju otpadom, zahtjeve i postupke izdavanja dozvola, praenje i

druga pitanja koja su relevantna za upravljanje otpadom. Nekoliko pravilnika iuredbi je usvojeno kao dopuna Zakonu o upravljanju otpadom u Crnoj Gori. Ovi

dokumenti ureuju specifine teme upravljanja otpadom.

U decembru 2011. godine je usvojen novi Zakon o upravljanju otpadom u CrnojGori. Ovaj zakon opisuje upravljanje otpadom ukljuujui spreavanje ilismanjenje koliina otpada, ponovna upotreba sakupljenog otpada, prevoz,postrojenja za preradu i odlaganje, praenje ovih postupaka i nakon togaodravanje deponije. U lanu 2 odreeno jeda se ovaj zakon ne odnosi na zemljiteukljuujui zagaene lokacije. Odjeljak 4 opisuje naela upravljanja otpadom

ukljuujui naelo zagaiva plaa, ali i naglaava djelatnosti odrivog razvoja iprevencije. Odjeljak 6 opisuje razliite vrste otpada inavodi da se vrsta odreuje natemelju opasnih osobina, a karakterizacija je opisana u odjeljku 7. Pored ovoga,

Zakonodavstvo iz

oblasti ivotnesredine u Crnoj Gori


21/123


zakon obavezuje proizvoae da ogranie koliine opasnog otpada i odreujeodgovornosti proizvoaa otpada.

Drugi zakoni i propisu su:

Zakono integrisanom spreavanju i kontroli zagaenja, 2005 ureujespreavanje i kontrolu zagaenja ivotne sredine putem izdavanja integrisanihdozvola za postrojenja i djelatnosti koje mogu imati tetan uticaj na zdravlje ljudi,ivotnu sredinu ili materijalne resurse.

Zakon o buci u ivotnoj sredini ureuje emisije buke i njen uticaj i odreujemjere za smanjenje tetnog uticaja buke na ljudsko zdravlje.

Strategija opasnog otpada je pripremljena u okviru Stratekog plana za vrstiotpad u Crnoj Gori, 2004. godine. Svrha ove strategije je da odredi upravljanjeopasnim otpadom koje ne predstavlja prepreku najboljem privrednom upravljanju i

upravljanju opasnim otpadom u oblasti ivotne, i da se prepoznaju mogueinicijative koje minimiziraju te prepreke. Strateki privremeni cilj ovoga plana jeda se uspostavi kontrolisan sistem proizvodnje, prerade i privremenog skladitenjaopasnog otpada. Postrojenja za skladitenje e, u poetnim godinama, sluiti i kaoprivremeno skladite za izvoz opasnog otpada u postrojenja za preradu uinostranstvu.

Najvanije EU direktive koje se odnose na procjenu uticaja na ivotnu sredinu iupravljanje otpadom su:

Direktiva 85/337/EES o procjeni uticaja javnih i privatnih projekata naivotnu sredinu. Ova direktiva propisuje dravama lanicama EU dasprovedu procjenu uticaja na ivotnu sredinu u odreenim javnim i privatnimprojektima prije nego to dobiju dozvoluda nastave. Cilj postupka EIA-e je dase pobrine da se projekti, za koje postoji vjerovatnoa da e znaajno uticatina ivotnu sredinu, unaprijed procjene kako bi ljudi znali kakav e taj uticajnajvjerovatnije biti.

Direktiva 97/11/EZ o izmjenama i dopunama Direktive Savjeta 85/337/EESo procjeni uticaja javnih i privatnih projekata na ivotnu sredinu.Ovu

direktivu je Savjet usvojio 3. marta, 1997. godine. Nova Direktiva proirujeobim Direktive 85/337/EES u pogledu vrste projekata za koje se obavezno

sprovodi procjena uticaja. Ona, takoe, proiruje skup projekata koji podleupojedinanom pregledu od strane drave lanice, a kriteriji za ovo su ponueniu Direktivi. Pored toga, i podrobnije navodi informacije koje izraivaprojekta mora ponuditi i obezbijediti u saradnji sa dravama lanicama usluaju prekograninih projekata.

ODPM Okrunica 2/99 Procjena uticaja na ivotnu sredinu.Vanesmjernice o tumaanju EIA propisa i postupaka koji treba da se koriste.

Direktiva o otpadu 2006/12/EZ Evropskog parlamenta i Savjeta od 5. aprila2006. godine .Ova direktiva je okvirna direktiva o upravljanju otpadom uEU. Ona sadri etiri dodatka koji navode vrste otpada, djelatnosti odlaganja i

Evropsko

zakonodavstvo iz

oblasti ivotnesredine


22/123


remedijacije, izmjene i dopune lana 20. direktive i tabeluo meusobnojpovezanosti.

Direktiva Savjeta 1999/31/EZ od 26. aprila 1999. godine o deponijama

otpada sa odlukom Savjeta od 19. decembra 2002. godine. Ova direktivaodreuje kriterije i postupke za prihvatanje otpada na deponijama u skladu salanom 16. Dodatka II Direktive 1999/31/EZ. Glavni cilje ove Direktive je dase izotre operativni i tehniki zahtjevi o deponijama, da se obezbijede mjere,postupci i smjernice za spreavanje ili smanjenje tetnih uticaja na ivotnusredinu kao to su povrinske vode, podzemne vode, zemljite i vazduh, i naglobalnu ivotnu sredinu ukljuujui efektat staklene bate kao i bilo koji rizikza ljudsko zdravlje koji je ishod ovih uticaja. Dodaci direktive propisuju optezahtjeve za sve vrste deponija, kriterije i postupke za prihvat otpada, postupke

nadzora i praenja u toku rada i i nakon faze zbrinjavanja.

Direktiva Savjeta 91/689/EES od 12. decembra 1991. godine o opasnomotpadu. Cilj ove Direktive je da priblii zakone o kontrolisanom upravljanjuopasnim otpadom.

Direktiva Savjeta 94/31/EZ od 27. juna 1994. godine o izmjenama idopunama Direktive 91/689/EES o opasnom otpadu.

Direktiva Savjeta 86/278/EES od 12. juna 1986. godine Cilj ove Direktiveje zatita ivotne sredine, a posebno zemljita, u sluajevima upotrebekanalizacionog mulja u poljoprivredi.

Ciljevi bezbjednosne politke Svjetske banke za oblast ivotne sredine i drutva suda se sprijei i ublai teta za ljude i njihovu okolinu pri izradi projekata. Ovapolitika nudi smjernice za banku i onoga ko uzima pozajmicu u odreivanju,pripremi i sprovoenju programa i projekata.

Glavni dokument koji opisuje politiku Svjetske banke za procjenu uticaja na

ivotnu sredinu je Operativna politika/procedura banke (OP/BP) 4.01 Procjenaivotne sredine.Cilj OP/BP 4.01 je da se obezbijedit sigurnost i odrivost ivotnesredine i drutva pri ulaganju u projekte. Pored ovoga, ova politika podravaukljuivanje aspekata ivotne sredine i drutva u toku donoenja odluka.

OP/BP 4.01 Procjena ivotne sredine se sastoji od sedam osnovnih elemenata:

1 Provjera

2 Dokumentacija procjene ivotne sredine (EA)3 Javne rasprave

4 Obavjetavanje5 Pregled i odobravanje EA dokumentacije

6 Uslovljenost u ugovorima o pozajmici

7 Ureenje nadzora, praenja i izvjetavanja

OP/BP 4.01 Procjena ivotne sredine se sastoji od sljedea tri dodatka:

Dodatak A: Definicije

Politike i smjernice

Svjetske banke


23/123


Dodatak B: Sadraj izvjetaja o Procjeni ivotne sredine za A kategorijuprojekata. Ovaj dodatak opisuje stavke koje treba da budu prisutne u EIA.

Dodatak C: Plan za upravljanje ivotnom sredinom. Ovaj dodatak se sastojiod skupa mjera ublaavanja, praenja i institucionalnih mjera koje treba da se

preduzmu tokom sprovoenja i funkcionisanja projekta.

Pored ovoga, mjere zatite Svjetske banke se sastoje od sljedee relevante politike:

OP/BP 4.04 Prirodno stanite.Cilj je da se promovie ekoloki odrivrazvoj kroz podrku zatiti, ouvanju, odravanju i obnovi prirodnih stanita injihovih funkcija.

OP/BP 4.09 Fizikikulturni resursi.Cilj je da se pomogne ouvanjufizikih kulturnih resursa i da se izbjegne njihovo unitavanje ili oteivanje.Kulturni resursi su arheoloki, paleontoloki, istorijski, arhitektonski,religijski, estetski ili drugog kulturnog znaaja.

OP/BP 4.12 Prisilno preseljenje.Cilj je da se izbjegne ili svede nanajmanju mjeru prisilno preseljene, a kada to nije izvodljivo, pomogne

preseljenim osobama u poboljanju ili makar obnavljanju njihovih izvoraprihoda i ivotnog standarda u stvarnim okvirima u odnosu na nivoe prijepreseljenja ili na nivoe koji su preovlaivali prije poetka sprovoenjaprojekta.

OP/BP 4.37 Bezbjednost brana.Cilj je da se osigura kvalitet i bezbjednsot

u projektovanju i izgradnji novih brana i obnovi postojeih brana isprovoenju djelatnosti na koje postojee brane mogu uticati.

OP/BP 7.05 Projekti na meunarodnim vodenim putevima Cilj je da seobezbijedi da projekti nee negativno uticati kako na efikasno korienje izatitu meunarodnih vodenih puteva, tako ni na odnose izmeu Banke iZajmoprimaca.


24/123


4 Opis projekta

Cilj projekta remedijacije odlagalita industrijskog otpada u Crnoj Gori je da seodrede rijeenja remedijacije koja najvie odgovaraju kako bi se sprijeili daljirizici po ivotnu sredinu i stanovnike iz ovih mjesta.

Pet velikih odlagalita i najproblematinijih sa stanovita ivotne sredine u CrnojGori je odabrano za karakterizaciju, vrednovanje i procjenu izrade strategije

remedijacije specifine za odlagalite kako bi se obezbijedila zdrava ivotnasredina. Mogue opcije remedijacije su:

Potpuno uklanjanje otpadnog materijala i ponovno odlaganje ili izvoz

Preureenje postojeeg odlagalita odgovarajuim sigurnosnim mjerama

Hemijska stabilizacija zagaenih materijala

Recikliranje otpadnih materijala radi nove upotrebe.

Kao prvi korak, konzorcijum preduzea CDM/Hidroineniring (CDM) je sproveododatna ispitivanja ovih pet lokacija. Na osnovu rezultata, CDM je sproveo

procjenu rizika i pripremio pretprojekat remedijacije sa tri alternative. Na temelju

alternativa, Agencija za zatitu ivotne sredine je odabrala alternativu remedijacijekoja je najizvodivija.

Opis remedijacije je predstavljen u Privremenom izvjetaju CDM-a: Studija

ispitivanja lokacija i pripreme za remedijaciju odlagalita industrijskog otpada uCrnoj Gori, CDM Hidroineniring. 03. jun 2012. godine. Nakon toga, EPA jeobavjestila COWI o odabranim alternativama koje su upotrebljene za Procjenu

uticaja na ivotnu sredinu i drutvo (ESIA). Svaka opcija remedijacije je kratkoopisana u svakom poglavlju ovog izvjetaja ESIA.

Postojee odlaganje industrijskog otpada na pet zagaenih lokacija u Crnoj Gorinije odrivo u smislu da se uglavnom vrsti opasan otpad odlae na lokacijama beznadzora i predstavljala mogue rizike za znaajane tetne uticaje na ivotnu sredinui zdravlje. Otpad je odlagan na odlagalitima bez membrane,ograde ili znaajanihmjera zatite. Sve ovo vodi kao neodrivom sadanjem stanju u pogledu irenja

zagaujuih materija u ivotnu sredinu sa rizicima po zdravlje ljudi i ivotnusredinu.

Postupci i razlog za

odabir opcije

remedijacije

Opis remedijacije

Procjena ukupne

odrivosti projekta


25/123


CDM-ovo istraivanje je ispitalo mogunosti za utvrivanje isplative remedijacijepet najzagaenijih lokacija u Crnoj Gori. Ovaj pristup je sadrao kost-benefitanalizu.

Poloaj pet odabranih lokacija za remedijaciju je prikazan na slici 1.

Slika 1 Poloaj pet lokacija

Poloaj petzagaenih lokacijaza remedijaciju


26/123


5 Projekat remedijacije Gradac

Zagaena lokacija flotaciono jalovite koja potie od djelatnosti rudnika olova icinka uplja stijena, nalazi se na desnoj obali rijeke, 500 m nizvodno od naseljaDonji Gradac i oko 400 m od flotacionih objekata. Lokacija se nalazi oko 30-40

km zapadno od grada Pljevlja, nizvodno od rijeke ehotine. Poloaj je prikazan naslici 2:

Slika 2 Poloaj zagaenog jalovita u Gradcu i oblast uticaja projekta

Postojei uticaj zagaene lokacije u Gradcu je ukratko predstavljen u tabeli 1.Trenutno ovo zagaeno odlagalite ima nekoliko tetnih uticaja na ivotnu sredinui drutveno-ekonomsku sredinu. Cilj remedijacije je da ogranii tetne uticajesprovoenjem razliitih mjera ublaavanja.

Remedijacija ima znaajan povoljan uticaj na ivotnu sredinu, meutim, u tokusprovoenja remedijacije manji kratkoroni tetni uticaji se mogu oekivatiukljuujui buku, gui saobraaj ili prainu koja dolazi od graevinskih radova utoku sprovoenja remedijacije. Uticaj u fazi izgradnje i u toku operativne fazeremedijacije se nalazi u Planu upravljanja ivotnom sredinom i Planu praenja uodjeljku 5.4.

Poloaj

Procjena uticaja

postojeeg stanja imogue mjereublaavanja


27/123


Tabela 1. Saetak uticaja postojeeg odlagalita na ivotnu sredinu i drutvo i moguih mjera remedijacije


odlagalita

Mjere

ublaavanja

Budui uticaji

nakon

remedijacije


kontakta

Ovo podruje nijeprekriveno i nemavegetaciju. Maksimalne i

prosjene koncentracijeolova i arsena u zemljituprelaze dozvoljene

vrijednosti.

tetan uticaj Ugradnja ogradeokolo jalovita. Povoljan uticajspreavanjemrizika od

neposrednog

kontakta

2. Vazduh i praina -Izloenost ljudi iivotinja zagaenojpraini - erozijaestica na povrinivjetrom

Talog koji pluta pokazuje

veliinu najvie 75% zaprenik manji 0.63 mm itako male estice se lakomogu iriti vjetrom.Najei pravac duvanjavjetra je sa sjeverozapada

to izlae oblinje naselje.Ranija ispitivanja nisu

pokazala tetan uticaj nanaselja.

Znaajan tetanuticaj

Pokrivanje

povrinenezagaenimzemljitem najmanje 30 cm.

Znaajan povoljanuticaj, jer se

spreava daljeirenje zagaenihestica

3. Ocjedna voda -

Izloenost ljudi iivotinja zagaenojpovrini ili ocjednimvodama.

Povrinska voda na vrhuodlagalita i ocjedna vodana vrhu brane su neznatno

zagaene tekimmetalima (kadmijum,

olovo i cink)

Manji tetan uticaj Ugradnja ogradekako bi se sprijeiopristup bez

nadzora.


uticaj, jer

spreavaju pristupzagaenoj vodi

4. Rjena voda erozija zemljita napadinama jalovita

Padine brane pokazuju

znaajnu eroziju zemljitaZnaajan tetanuticaj


geotehnikimmjerama

Povoljan uticaj

sprijeavanjemerozije zemljita

5. Rjena voda odronjavanje

zagaenog zemljita

Nestabilnost brana se nemoe iskljuiti. Velikekoliine zagaenogzemljita mogu skliznuti ukorito rijeke. Zagaenimaterijal e se proiriti iisprati u rijeku koja otie uBosnu i Hercegovinu. Ovo

predstavlja rizik za

prekogranino zagaenjeiz postojeeg odlagalita.

Znaajan tetanuticaj

Stabilizacija padinageotehnikimmjerama je

neophodna.

Znaajam povoljanuticaj

obezbjeenjempadina.

6. Rjena voda tetan uticajzagaene vode koja

je iscurila na vodu

rijeke i ivotinjskisvijet

Sadanje i ranije analizerjene vode ne ukazuju nauticaj na kvalitet rjenevode

Nije znaajan Preporuuje sepraenje rjenevode

Manji povoljan

uticaj

ograniavanjemrizika zagaenjarjene vode

7. Rjena voda tetni uticajizagaene vode koja

je iscurila na vodu

rijeke i upotrebu

vode od strane ljudi

Po podacima CDM-a

kvalitet vode rijeke

ehotine se moe odreditikao zadovoljavajui zakupanje u rijeci

Nije znaajan Praenje ocjednevode iz jalovita

Manji povoljan

uticaj

ograniavanjemrizika zagaenjarjene vode

8. Podzemne vode tetni uticajizagaene vode koja

je iscurila na

podzemne vode

Ispitivanja su ukazala na

curenje zagaujuihmaterija u podzemne vode

i ne moe se iskljuiti

mogui rizik za pijauvodu i vodu za

navodnjavanje

Manji znaaj Hermetikozatvaranje

jalovita moesprijeiti cijeenje

kinice kroz otpad.

Povoljan uticaj

ogranienjemrizika spiranja

9. Posredan uticaj Ne oekuje se posredan - - -


28/123



odlagalita

Mjere

ublaavanja

Budui uticaji

nakon

remedijacije

uticaj

10. Cjelokupan uticaj Ne oekuje se cjelokupan

uticaj

- - -


U sluaju pucanja branenaslage bi mogle da

dospiju rijekom u susjednu

Bosnu i Hercegovinu

Znaajan tetanuticaj


geotehnikimmjerama i nadzor

vode


12. Uticaj na drutvo Postojee stanje zagaenelokacije daje ovom mjestu

lo ugled

Manji znaaj Remedijacija eimati povoljan

uticaj na ivotnusredinu u okolini

Donjeg Gradca.

Privremeno bi

mogla da se otvore

kratkotrajna radna

mjesta kod

izvoaa radovaodgovornog za

remedijaciju.

Manji povoljan

uticaj

5.1 Projekat remedijacije zagaene lokacijeGradac

Projekat remedijacije zagaenog odlagalita Gradac se sastoji od:

Geotehnikog obezbijeenja padina Hermetikog zatvaranja povrine Ugradnje odvodnog sistema za vodu koja se slijeva i padavine Po izboru: rekultivacija gornjeg sloja.

Padine e se obezbijediti na jedan od ova dva naina: 1) oblikovanjem padinaflotacionim materijalom ili 2) zatrpavanjem erozivnih potoka materijalom veliinemanjeg zrna.

Povrina otpada e biti prekrivena sa oko 1 m materijala npr. pepela sa lokacije uPljevljima da bi se poboljala geotehnika stabilnost. Nakon toga slijedi

geomembrana i sloj hermetikog zatvaranja npr. plastina podloga ili od bentonita.Na kraju, na povrini e biti postavljen sloj zemljita.

Voda od topljenja snijega i kie e biti sakupljena u planirani sistem krunih kanalakao to je prikazano na slici ispod. Povrina jalovita e biti zatvorena kao to jeopisano i to e sprijeiti da istopljena voda i kinica prodru u otpad. Povrinskavoda iz otpada e oticati u sistem krunih kanala.

Kako bi se dalje sprijeilo prodiranje, gornji sloj se moe prekriti vegetacijom ikrenjak se moe dodati da bi se umanjilo pokretanje tekihmetala. Teki metali su

obino pokretni kod niskog pH, ali postaju nepokretljivi kod visokog pH. Krenjake poveati pH i teki metali e tako postati manje pokretljivi.


29/123


30/123


Jalovite je sagraeno uz pomo brana. Jedna brana se nalazi na zapadu sjeverozapadu od jalovita i podjeljena je u dva odjeljka debelim rubom i okrenutaje prema rijeci. Jo jedna brana se nalazi na istoku u pravcu sela. Svaka brana je20-30 m visoka i sve pokazuju ozbiljnu eroziju na povrini.

Jalovite je vizuelno podijeljeno na dva odjeljka, to je takoe zahjtevalo da seizgrade dvije dodatne granine brane. Predvieno podruje je oznaeno kaoodlagalite otpada koji se izdvaja u procesu proizvodnje olova i cinka. Visinaodloenog otpadnog materijala je oko 30 m.

Hidrologija Odlagalite je smjeteno u podnoju doline u oblasti gdje je rijeka ehotinakrivudala. Jalovite je sagraeno unutar meandra, a tok rijeke je preusmjeren krozdva novosagraena tunela kroz planinu koja su za to odreena. Zapadne isjevernozapadne padine jalovita su sagraene kao vjetake brane, sjevernoistonei istone granice su padine planine Plana, dok se na jugu jalovite granii saprirodnim breuljkom. Izmeu obronaka planine Plana na istonoj strani iprirodnog breuljka na junoj strani, formirana je dolina i okruena vjetakombranom. Naselje Donji Gradac sa kuama i infrastrukturom je smjeteno poredistone brane.

Klima Klima je okeanska (klasa klime po Kppenu: Cfb) sa osobinama umjerene

kontinentalne klime. Umjereni planinski uticaj se odslikava kroz izuzetno niske

temperature, to ini Pljevlja jednom od najhladnijih optina u Crnoj Gori. Pljevljasu grad sa najveim brojem oblanih dana u Crnoj Gori, a oko 200 dana u godinimagla je prisutna.

Kulturna dobra Nema poznatih spomenika ili kulturnih dobara u blizini.

U podruju oko lokacije jalovita preovlauje umska vegetacija. Na junimotvorenim padinama se pojavljuju ume hrasta, dok na suprotnim sjevernimotvorenim padinama preovlauju mjeovite ume bukve i smreke. Uobiajenaobalska vegetacija se pojavljuje du obala rijeke ehotine. itavo podrujepokazuje preovlaujue osobine prirodnog, neizmijenjenog krajolika. Agroekosistemi su slabo zastupljeni uglavnom kao polja u blizini kua unutar naseljaGradac. umske cjeline su ujednaene i rasprostiru se preko velikog podruja.

U biogeografskom smislu, lokacija jalovita pripada alpskom biogeografskompodruju. Imajui na umu opisane osobine ovog podruja i injenicu da je cijelaoblast preovlaujue brdsko-planinska i veoma slabo naseljena, moe se oekivativeliko prisustvo biodiverziteta i kopnenog i vodenog.

Lokacija jalovita je smjetena unutar Emerald podruja, jer su cjelokupan tokrijeke ehotine, obalsko podruje i tokovi pritoka prepoznati kao znaajnopodruje za uspostavljanje Emerald ekoloke mree u Crnoj Gori. Na udaljenostiod oko 10 km jugozapadno od ove lokacije (vazdunom linijom) nalazi se jo jednopreporueno podruje Emerald mree Regionalni prirodni park Ljubinja kojizauzima dio planinske oblasti.

Prethodna ispitivanja Gradac zagaene lokacije se izmeu ostalog sastoje od:

Flora, fauna i

prirodni resursi

Prethodna ispitivanja


31/123


1 Projekat remedijacije flotacijskog jalovita rudnika uplja stijena Gradackod Pljevalja Knjiga 1. Na engleskom i crnogorskom jeziku

2 Projekat remedijacije flotacijskog jalovita rudnika uplja stijena Gradac

kod Pljevalja Knjiga 2 sveska 1 Hidrotehnika remedijacija, Glavnihidrograevinski projekat, Opti i tehniki prilozi

3 Projekat remedijacije flotacijskog jalovita rudnika uplja stijena Gradackod Pljevalja, Knjiga 3. Remedijacija postrojenja za flotiranje rude u cilju

trajnog otklanjanja tetnih uticaja na okolinu (na engleskom i crnogorskomjeziku)

Prethodna ispitiavanja se nalaze u tri izvjetaja koji je pripremio UniverzitetBeograd i opisuju stanje u bivem rudniku uplja stijena i oblinjem jalovitu. Prviizvjetaj (knjiga 1) procjenjuje rizike po ivotnu sredinu koje uzrokuje fino zrnastimaterijal jalovita koji je odloen na obalama rijeke. Ova studija sadri i analizematerijala jalovita, procjedne vode, izvorske vode i rjene vode rijeke ehotine.

U skladu sa oekivanjima analiza uzoraka zemljita iz buotina i pri povrini iz2006. godine je pokazala visoke koncentracije cinka, olova i kadmijuma u

materijalu jalovita.

Obim drugog izvjetaja (knjiga 2) je geotehnika procjena stabilnosti padinajalovita. Ova studija sadri idejni plan geotehnikih mjera bezbjednosti.

Trei izvjetaj (knjiga 3) iz ovog niza sumira proces proizvodnje flotacijskihobjekata i biljei preostale reagense (npr. Ca(OH)2, NaCN, ZnSO4, i CuSO4) kojisu ostali nakon zatvaranja 2000. godine. Istraivanje CDM-a pokazuje daodlagalite nije ni praeno niti odravano. Tehniki projekat jalovita nije nikadadovren, a takoe sistem za odvodnjavanje nije ugraen. Teke metale spira kia iodnosi u podzemne vode i rijeku.

Materijal u jalovitu dostie obim od 3,900,000 tonai ima visoke koncentracijegermanijuma, cinka, olova i kadmijuma (Knjiga 1). Najvee koncentracije suprikazane u tabeli 3.

Tabela 3 Najvee koncentracije zagaenja

Element Najvee koncentracije u mg/kg

Germanijum 42.9

Cink 9980

Olovo 997

Kadmijum 11.8

Dodatna ispitivanja

CDM-a


32/123


Nova ispitivanja koja je sproveo CDM se sastoje od dodatnog buenja, testovaspiranja, uzorkovanja i analize zemljita, podzemnih voda i povrinskih voda.Rezultati ispitivanja CDM-a su prikazani u tabeli 4.

Tabela 4 Rezultati ispitivanja lokacije jalovita u Gradcu

Ispitivanje Rezultati

Analize vrstogmaterijala

15 uzoraka zemljita i 10povrinskih uzoraka

Prelaze dozvoljene granice

Olovo do 9400 mg/kg

Cink do 5000 mg/kg

Arsen do 232 mg/kg

Kadmijum do 17 mg/kg

iva do 3 mg/kg

Test spiranja Teki metali i organskielementi

Izuzezno kiseli geohemijski uslovi koji

pogoduju velikom spiranju tekih

metala

Povrinska voda 1 uzorak vode sa vrhajalovita


Kadmijum 0.03 mg/l

Cink 11 mg/l

Olovo 0.27 mg/l

Ocjedna voda 1 uzorak ocjedne vode sa

zapadnog vrha brane i 1

uzorak ocjedne vode sa

sjeverozapadnog vrha

brane


Kadmijum do 0.4 mg/l

Bakar do 0.6 mg/l

Cink do 290 mg/l

Nikal do 0.8 mg/l

Olovo do 0.25 mg/l

Rjena voda 1 uzorak rjene vodenizvodno od jalovita 1uzorak rjene vodeuzvodno od jalovita

Blago poviene koncentracije nitrita.Nisu zabiljeene povienekoncentracije tekih metala iliorganskih elemenata

Podzemne vode 1 uzorak podzemnih voda

sa 17 m


Bakar 0.67 mg/l

Cink 260 mg/l

Nikal 0.83 mg/l

Olovo 2.33 mg/l

Cijanidi 0.053 mg/l

Rezultati ispitivanja pokazuju da je lokacija mogui izvor zagaenja okolnogpodruja. Zagaenost tekim metalima e biti glavni parametar zaosmiljavanje remedijacije zagaene lokacije. Ova vrsta zagaenja je obinorelativno statina. Opta karakterizacija ove lokacije na osnovu raspoloivogmaterijala je prikazana u tabeli 5.

Tabela 5 Preliminarna karakterizacija lokacije u odnosu na remedijaciju

Preliminarni opis Karakterizacija

Obim izvora Veoma veliki obim (3,900,000 tona)

Vrsta izvora Preovlauju teki metali

Karakterizacija

otpada


33/123


Preliminarni opis Karakterizacija

Jaina izvora Koncentracije zagaujuih materija su niske srednje, ali veliki obim podrazumjeva relativno veliku

jainu izvora

Vrue take Neoekivani otpad vjerovatno odloen relativnoujednaeno u jalovite

Osjetljivost okolnog podruja Veoma isto podruje sa velikim biodiverzitetom imalim naseobinama u blizini

5.3 Osnovna odrednica za drutveno-ekonomskuoblast

Podaci o populaciji za Republiku Crnu Goru, Optinu Pljevlja i naselje Gradac,prema zvaninim preliminarnim podacima sa popisa stanovnitva 2011, suprikazani u tabeli 6:

Tabela 6: Podaci o populaciji za Republiku Crnu Goru, Optinu Pljevlja i naselje Gradac

UkupnoUrbano

podrujeRuralnopodruje

Crna Gora 625 266 401 462 223 804

Pljevlja 31 060 19 622 11 438

Gradac 295 - -

Izvor: Monstat, Prvi rezultati, Popis stanovnitva, domainstava i stanova u Crnoj Gori, 2011

Naselje Donji Gradac se nalazi juno od odlagalita, a kola se nalazi samonekoliko metara od june brane. Stanovnici su ranije bili uposleni u rudniku, ali susada uglavnom nezaposleni. U okviru jalovita niko nije trajno naseljen. Najbliekue su prikazaneu tabeli 7.

Tabela 7 Kue u blizini odlagalita

Vrsta Priblina udaljenost do granice

odlagalita

Sjevero-zapad

Seoske kue 500

Jug Selo Donji Gradac 25

Zapad Planiska oblast -

Istok Planiska oblast -

Mogunost za zaposljenjem u toku faze izgradnje remedijacije moe privui ljudeu ovaj kraj. Pozitivno je to to moe doi do privremenog poveanja privrednih

djelatnosti i zaposlenja u ovoj zajednici i razvoja vjetina na lokalnom nivou.

Mogunosti zazaposlenje


34/123


Graevinski radovi koji se odnose na remedijaciju se mogu ponuditi na dravnomili meunarodnom nivou u skladu sa procedurama nabavke SB-a. Oekuje se da enacionalne procedure imati za ishod vei input od preduzea koja se nalaze u CrnojGori, dok e razmjena praktinog znanja biti manja.

5.4 Upravljanje ivotnom sredinom i drutvom iplanovi praenja

Svrha Plana upravljanja ivotnom sredinom (EMP) za remedijaciju je da seobezbijedi da svi uticaji tetni po ivotnu sredinu budu u prihvatljivim okvirima.EMP izlae obezbijeenje da svi aspekti radova budu u skladu sa relevantnimzakonodavstvom, uslovima za dozvole i dobrom praksom i da se sprovedu mjere

ublaavanja tetnih uticaja koje su odreene u ESIA-i. EMP tei ka sprovoenjuodgovarajueg nadzora ivotne sredine i procedura praenja u toku izgradnje.

Prema crnogorskoj legislativi, Plan upravljanja ivotnom sredinom i Planmonitoringa su zahtjevi koje je neophodno ispuniti. U kasnijoj fazi, Agencija za

zatitu ivotne sredine e zahtjevati da svi izvoai radova razviju podroban Planza upravljanje ivotnom sredinom prilikom izgradnje za svoje djelatnosti.Podroban Plan za upravljanje ivotnom sredinom prilikom izgradnje (CEMP) esadrati podrobna objanjenja o nainu, procedurama nadzora nad ivotnomsredinom i praenju potovanja ivotne sredine koji se trebaju sprovesti u tokugraevinskih radova.

Procjena trokova je gruba procjena koja se obino predstavlja kao manje i temeljise na sljedeim optim naelima:

Mjere ublaavanja, koje su obino ukljuene u dobru praksu uspjenogizvoaa radova, se procjenjuju na najmanjem nivou npr. spreavanje praineoroavanjem.

Cijena vizuelnog uviaja se procjenjuje na najmanjem nivou Ugradnja dodatnih bunara praenja je procjenjena na manje od 10,000 eura po

bunaru

Hemijsko uzorkovanje, rukovanje i analiza zemljita ili vode je procjenjena namanje od 500 eura za tipine analize ukljuujui i teke metale i pH.

Druga procjena trokova je predstavljena kao najbolja procjena.


35/123


Tabela 8 Plan upravljanja ivotnom sredinom i drutvom

Faza Pitanje Mjere ublaavanja Cijena Odgovornost

institucije

Ugradnja Rad Ugradnja Rad

Izgradnja

Praina Oroavanje u tokusunog vremena,prekrivanje kamiona

koji prevoze zemljite

Ukljuiti uponudu od

izvoaaradova

(najmanje)

Ukljuiti uponudu od

izvoaaradova

(najmanje)

EPA

nadgleda

izvoaaradova

EPA

nadgleda

izvoaaradova

Korienje nafte igoriva koji se

upotrebljavaju za

vozila i maineizvoaa radova

Nafta i gorivo e bitiskladiteni namjestima sa

dvostrukimobezbjeenjem. Buradse ne smiju postavljati

neposredno na zemlju

Kao to jenavedeno gore

Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Saobraaj Ogranienja brzine ublizini malih sela,

znakovi na putu


Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Rad na

zagaenommaterijalu

jalovita

Upotreba opreme za

linu zatitu, obukazaposlenih


Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Buka Uticaj buke se odnosi

na upotrebu mainakao to su buldoer,kamion za zbijanje

otpada,vozila za

prevoz materijala;

Ogranieno vrijemegraevinskih radova,predlae se: 07 20 h.Posebna ogranienjatreba sprovesti pri radu

na istonoj straniodlagalita u blizini

kole.


Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Graevinski otpad Bilo kakvo ponovnoodlaganje otpadnog

materijala od

graevinske djelatnostikao to jeporavnavanje ili

iskopavanje treba biti

obavljeno unutar

odlagalita i samo namjestima koja su vezagaena. Novi otpadkoji se proizvede u

toku izgradnje treba

odloiti na deponiju


Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore


36/123


Faza Pitanje Mjere ublaavanja Cijena Odgovornost

institucije

Ugradnja Rad Ugradnja Rad

Izgradnja

pod nadzorom.

Socijalna pitanja Stanovnici iz ovog

mjesta mogu

privremeno dobiti

posao u toku faze

izgradnje. Javno

nadmetanje za radove

remedijacije treba da

sadri stavku u kojojse podstie zaposljenje

stanovnika tog kraja

Ukljuiti uponudu od

izvoaaradova

Ukljuiti uponudu od

izvoaaradova

Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Obuka Izvoa radova euspostaviti zdravstveni

i bezbjedosni sistem

prije sprovoenjaradova. Izvoa radovae takoe obezbijeditida su svi relevantni

zaposleni proli obukuiz oblasti ouvanjazdravlja i bezbijednosti

ne samo u odnosu na

rad na zagaenomzemljitu i upotrebuopreme za linuzatitu.


Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Rad

Nadzor kvaliteta

ocjedne vode

Vizuelni uviaj iuzorkovanje vode

- 5,000-

10,000

eura

Rukovaoc

pod

nadzorom

EPA-e

Rukovaoc

pod

nadzorom

EPA-e

Nadzor ocjednih

voda

Ugradnja 3 bunara za

praenje unutar

odlagalita iuzorkovanje vode

20,000-30,000

eura

< 5,000

eura

Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Kontrola

propadanja

gornjeg pokrivaai djelotvornosti

ocjednog sistema

Vizuelni uviaj - Najmanje Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore

Nadzor zemljitana povrini u seluDonji Gradac

20 uzoraka zemljitana povrini iz razliitihvrtova, procjena rizika

od preostalog

zagaenja

5,000-10,000

eura

- Kao to jenavedeno

gore

Kao to jenavedeno

gore


37/123


Tabela 9 Plan praenja ivotne sredine i drutva

Faza Stavka Parametar Uestalost Mjesto Trokovi-

ugradnje

Trokovi

rada/godi

nje

Odgovorno

st

Izgradnja

Rjena voda - pH- tekimetali

Jedanput

mjeseno1 mjesto uzvodno

i 1 mjesto

nizvodno


38/123


Faza Stavka Parametar Uestalost Mjesto Trokovi-

ugradnje

Trokovi

rada/godi

nje

Odgovorno

st

Nadzor

spiranja

- tekimetali

Jedanput

godinjeUgradnja 3

bunara praenjaunutar odlagalita

15,000

eura

< 5,000

eura

Kao to jenavedeno

gore

5.5 Alternative

0- alternativa 0-alternativa znai da se ne radi nita. Postojei tetan uticaj zagaenog jalovita ebiti stalni rizik za ivotnu sredinu i rizik za izloenost ljudi zagaenju.

A. Iskopavanje Ova alternativa podrazumijeva potpuno iskopavanje materijala u jalovitu i

ponovno odlaganje na drugom odlagalitu bilo u zemlji ili inostranstvu.Iskopavanje odlagalita bi trajalo nekoliko godina i u toku iskopavanja bi materijalbio stalno izloen vremenskim uslovima koji se mijenjaju. Iskopavanje i ponovnoodlaganje je veoma skupo i bie potrebna dalja geotehnika ispitivanja i planiranje.

Ova alternativa je geotehnika mjera obezbijeenja koja podrazumijeva djeliminopodizanje nivoa brane kako bi se obezbijedila zatita od erozije. Ova alternativatakoe podrazumijeva stalno pokrivanje jalovita vodom kako bi se sprijeiloirenje zagaenih estica praine, ali ne i mjere spreavanja curenja voda izodlagalita.

U tabeli 10 su prikazani uticaji tri alternative na ivotnu sredinu koji najviepreovlauju:

Tabela 10 Uticaji alternativa na ivotnu sredinu

Alternativa Faze Uticaj

0-alternativa Znaajan tetan uticaj zbog izloenosti ljudi i ivotne sredine

Iskopavanje Faza izgradnje Znaajan tetan uticaj na lokalnu zajednicu zbog gustogsaobraajaZnaajan tetan uticaj na lokalnu zajednicu zbog isputanjamogue zagaenih estica praine u toku iskopavanjaZnaajan tetan uticaj zbog rizika od pokretanja zagaenja utoku iskopavanja sa moguim uticajem na povrinske vode ipodzemne vode

Operativna faza Znaajan povoljan uticaj na ivotnu sredinu kada se zagaenjeukloni

Znaajan povoljan uticaj kada se ukloni rizik od pucanja brane

Svesti uticaje

erozije na

najmanju

mjeru

Faza izgradnje Povoljan uticaj zbog svoenja rizika od moguih zagaenihestica praine na najmanju mjeruPostojei tetan uticaj na povrinske vode i podzemne vodeostaje

Operativna faza Znaajan povoljan uticaj kada se ukloni rizik od pucanja brane

Prednosti i nedostataci alternativa su prikazani u tabeli 11:

B. Svesti uticaje

erozije na najmanju

mjeru


39/123


Tabela 11: Prednosti i nedostaci alternativa

Alternativa Prednosti Nedostaci

Iskopavanje

Bezbjedna alternativa za prestanak

prenoenja zagaenog materijala upodzemne vode ili rijeku ehotinu,Bezbjedna alternativa za zaustavljanje

abrazije i prenoenje zagaenog materijalausljed erozije pod uticajem vjetra / stvaranjapraine,

Neposredno poboljanje lokalneekoloke situacije.

Visoki trokovi ulaganja za mjere izgradnje,Visoki trokovi transporta i odlaganja

materijala,Nejasna sudbina zagaenog materijala

nakon uklanjanja,Mora biti dokazana stabilnost nasipa protiv

uruavanja,Potrebno je dalje geotehniko istraivanje i

planiranje.

Minimiziranjeefekata erozije

Flotacioni materijal moe ostati nalokaciji;

Nema trokova oko odlaganjazagaenog materijala iz jalovita;

Minimiziranje erozije pod uticajemvjetra ako se moe osigurati stalnapokrivenost vodom tokom cijele godine i akose povrina ne osui, ak ni djelimino;

Nii trokovi dodatnih graevinskihradova u poreenju sa alternativom 1.

Procjedne vode e nastaviti da kroz tijelodeponije prenose rastvorene zagaivae upodzemne vode i rijeku;

Voda nastala topljenjem snijega i kinica saprirodnog planinskog grebena nastavie da teeniz sjeverozapadne i sjeverne padine, to enastaviti efekat erozije;

Dalja erozija ugrozie stabilnost brana najalovitu;Trokovi graevinskih radova;Zagaena procjedna voda moe se

usmjeriti prema planiranim odvodnim kanalimana dnu padina i neobraena seulivati u rijeku;

Trebalo bi obezbijediti dokaze o stabilnostipostojeih i planiranih brana na bilo kom nivouispunjenosti jalovita;

Neophodno dalje geotehniko ispitivanje iplaniranje;

Neophodno dalje praenje.


40/123


6 Projekat remedijacije u NikiuPoloaj Odlagalite Nikike eljezare se nalazi na oko 3 km udaljenosti istono od

fabrike, u prirodnoj dolini na rubu doline rijeke Graanice. Poloaj odlagalitaNikike eljezare je prikazan naslici 4.

Pored ovoga, lokacija u Nikiu se takoe razmatra kao mogua lokacija zauspostavljanje nacionalnog postrojenja za opasan otpad kao to je opisano u studijikoju je uradio Ecorem.

Slika 4 Poloaj odlagalita Nikike eljezare i podruje uticaja projekta

Postojei uticaj zagaene lokacije izvan Nikia je ukratko predstavljen u tabeli 12.Trenutno ovo zagaeno odlagalite ima nekoliko tetnih uticaja na ivotnu sredinui drutveno-ekonomsku sredinu. Cilj remedijacije je da ogranii tetne uticajesprovoenjem razliitih mjera ublaavanja.

Remedijacija ima znaajan povoljan uticaj na ivotnu sredinu, meutim, u tokusprovoenja remedijacije manji kratkoroni tetni uticaji se mogu oekivatiukljuujui buku, gui saobraaj ili prainu koja dolazi od graevinskih radova utoku sprovoenja remedijacije. Uticaj u fazi izgradnje i u toku operativne faze

remedijacije se nalazi u Planu upravljanja ivotnom sredinom i Planu praenja uodjeljku 6.4.

Procjena uticaja

postojeeg stanja imogue mjereublaavanja


41/123


Tabela 12 Saetak ublaavaja u Nikikoj eljezari


uticaji

odlagalita


nakon

remedijacije

1. Zemljite Izloenost ljudi iivotinja zagaenomzemljitu putemneposrednog kontakta

(zemljite na povrini)

Ovo podruje nijeprekriveno i nemavegetaciju. Maksimalne i

prosjene koncentracijeolova i kadmijuma u

zemljitu prelazedozvoljene vrijednosti.

Umjerentetan uticaj Ugradnja ograde okolojalovita Povoljan uticajspreavanjemneposrednog rizika

kroz kontakt

2. Praina - Izloenostljudi i ivotinjazagaenoj praini,erozija estica napovrini vjetrom

Zemljite sadri 60-80%estica za prenik manji0.63 mm. Ove estice selako mogu iriti vjetromposebno ljeti. tetan uticaj

je ogranien jerje ovajkraj doslovno nenaseljen.

Ne oekuje se uticaj naNiki.

Umjeren

tetan uticajStari dio deponije

treba da se poravna, a

i odlagalite i padinetreba prekriti sa

najmanje 30 cm

nezagaenogzemljita. Novi dio

odlagalita je jo uupotrebi. Tamo gdje je

to mogue odlagalitetreba poravnati i

prepraviti u

kontrolisanu deponiju.

Letei pepeo trebanakvasiti i pokriti

zagaenim zemljitemili otpadom.

Povoljan uticaj

spreavanjemdaljeg irenjazagaenih estica

3. Rjena voda erozija zemljita napadinama deponije

Padine na junoj dijelupokazuju znaajnu erozijuzemljita sa mogunou

prenosa zemljita u rijeku.

Znaajantetan uticaj


geotehnikim mjeramakao to je nasipanje

padina i pokrivanjezemljitem na vrhu

Povoljan uticaj


uklanjanjem rizikada se otpad odroni

u rijeku

4. Rjena voda odronjavanje

zagaenog zemljita

Pretpostavlja se da je

neznatan rizik od moguegodronjavanja zemljita dupadina odlagalita

tetan uticajmanjeg

znaaja

Nema mjera, jer estabilizacija padina u

taki 3 sprijeitiznaajan prenoszemljita.

Povoljan uticaj


uklanjanjem rizika

da se otpad odroni

u rijeku

6. Posredan uticaj Ne oekuje se posredanuticaj

Nije znaajan - -

7. Cjelokupan uticaj Ne oekuje se cjelokupanuticaj

Nije znaajan - -

8. Prekogranini uticaj Niki se manje-vie nalaziu sredinjem dijelu CrneGore i ne oekuju seprekogranini uticaji

Nije znaajan - -

9. Uticaj na drutvo Remedijacija ima tetandugoroan uticaj zasakupljae otpada jer eizgubiti izvor prihoda.

Remedijacija e imatipozitivan kratkoroanuticaj na zaposljenje

stanovnika u Rubezi ili

drugih oblinjih sela, ako

se neki od stanovnika izovih mjesta zaposle kod

izvoaa radova za posloveremedijacije.

Znaajan Javno nadmetanje zaradove remedijacije

treba da sadri stavkuu kojoj se podstiezaposljenje stanovnika

tog kraja, naroitosakupljaa otpada

Kratkoroanpovoljan uticaj za

sakupljae otpada.


42/123


6.1 Remedijacija zagaene lokacije u NikiuOdlagalite u Nikiu se sastoji od starog odlagalita D1 koje se nalazi juno odputa prema rijeci i novog odlagalita D2 koje se nalazi sjeverno od puta. Projekatremedijacije zagaenog odlagalita u Nikiu se sastoji od:

Geotehnikog obezbijeenje padina D1

Hermetikog zatvaranja na povrini i rekultivacije D1

Po izboru: rekultivacija gornjeg sloja odlagalita D1

Rekonstrukcija odlagalita D2 u ureenu deponiju.

Geotehniko obezbijeenje padina D1 zahtjeva opseno profilisanje otpadnog

materijala. Obezbijeenje e zatititi nasip od erozije i odronjavanja i tako zatititioblinju rijeku.

Postavljanje gornjeg sloja e sprijeiti neposredan kontakt ljudi i pruiti zatitu odpraine i irenja zagaenih estica vjetrom. Zatvaranje se moe sastojati od slojakrenjaka ispod ocjednog sloja. Ovi slojevi se mogu odvojiti geomembranom.

Rekonstrukcija odlagalita D2 moe se sastojati od opsenih zemljanih radova.

Remedijacija je ilustrovana na slici 5.

Slika 5 Ilustracija remedijacije odlagalita u Nikiu D1(Crte pripremljen od straneCDM Consult)

Prednosti i nedostaci odabrane metode remedijacije su prikazani u tabeli 13.

Tabela 13: Prednosti i nedostaci odabrane metode remedijacije.

Alternativa Prednosti Nedostaci

Odabrana opcija

Zatvaranje

deponije 1 i

rekonstrukcija

deponije 2

Za deponiju D1:

Eliminacija direktnog kontakta i unoenjematerijala u organizam ljudi i ivotinja;Eliminacija prenosa vjetrom;

Nema klizita niti taloenja kontaminiranog

Visok troak graevinskih radova;

Visok troak transporta;Trokovi materijala za pokrivanje izaptivanje;

Potrebno je dokazati stabilnost


43/123


materijala u rijeku Graanicu;Rekultivacija i upotreba oblasti je mogua,integracija u pejza.Za deponiju D2:

Transformacija nekontrolisane deponije u

regulisanu deponiju. Ovako se omoguavapravilna priprema za budue mjerezatvaranja i obezbjeivanja;Spreavanje klizita na padinama;Rekultivacija i upotreba oblasti je mogua;Isplativo stvaranje regulisane deponije za

slian industrijski otpad.

padina u bilo kojoj fazi izgradnje;

Neophodno dalje geotehnikoispitivanje i planiranje.

6.2 Osnovna odrednica u oblasti ivotne sredineOdlagalite je u upotrebi od 1956. godine i procjenjeno je da sadri otprilike 2

miliona tona otpada koji je proizveden u toku procesa proizvodnje u Nikikojeljezari. Otpad je odloen bez prethodnog odvajanja ili bilo koje vrste prerade.

Odlagalite jepodijeljeno na dva odvojena dijela. Od 1974. godine oko 600,000 m3svih vrsta nesortiranog industrijskog otpada iz eljezare je deponovano na junomodlagalitu. Zbog toga to stariji dio odlagalita ima ograniene mogunostiodlaganja, drugo sjeverno odlagalite je otvoreno 2006. godine na suprotnoj straniod starijeg odlagalita, a procjena je da je njegov kapacitet 825,000 m3.

Padina odlagalita u blizini rijeke je djelimino iskopana; velike koliine materijala

(najmanje oko 1000 tona ljake) su uklonjene u skorije vrijeme. Deponija zauzimapovrinu od oko 12.5 ha.

Glavne vrste otpada iz Nikike eljezare su pepeo iz pogona energane (12,000t/godinje) i mulj od postrojenja za preradu otpadnih voda kao i otpadni pepeo iljaka od pjeska iz livnice.Ovaj materijal sadri teke metale i PCB kao i drugezagaujue materije.

Deponija je smjetena u krakoj dolini Visinapolja i okruena je krakimplaninama (visoki kr) koje se sastoje od krenjaka i dolomita iz mezozoika. Nepostoji specifino razvrstavanje niza geolokih slojeva.

Oblast u blizini deponije je nenaseljena ili veoma slabo naseljena. Selo Rubeza se

nalazi na oko 1 km zapadno od ovog mjesta. Takoe, na junom rubu odlagalitapreko rijeke Graanice se nalazi nekoliko kua, ali se ne zna da li su trajno ilipovremeno naseljene ili sasvim naputene.

Teren je preovlaujue brdsko planinski sa prilino dubokom dolinom rijekeGraanice. Osobine cijelog podruja su relativno rasprostanjene i zbijene cjelineirokolisne umske vegetacije. S obzirom na prirodu i homogenost vegetacionogprekrivaa, prisustvo odgovarajuih biljnih i ivotinjskih elemenata koji suuobiajeni za preovlaujue irokolisne umske ekosisteme submediterana sapreovlaujue irokolisnim umama, se moe oekivati. U ovom kraju nemazatienih prirodnih podruja.

Opis lokacije i

okoline

Flora, fauna i

prirodni resursi


44/123


Hidrologija Rijeka Graanica izvire u planinama otprilike 20 km jugoistono od Nikia ublizini Kute. Rijeka tee u pravcu sjeverozapada i prolazi branu jezera Liverovii.Nakonjezera, rijeka otie ispod zemlje u kraki predio do Nikia, gdje se ponovopojavljuje i nastavlja u pravcu juga.

Klima Klima u oblasti Nikia ima osobine i sredozemne klime i kontinentalne klime.Prosjena temperatura za januar iznosi 1.3 C (34.3 F), dok je prosjenatemperatura u julu 21.1 C (70.0 F). Prosjena vlanost je 68.6%. Niki dobija2,245 asova suneve svjetlosti godinje, sa vrelim i suvim ljetima i kinimzimama. U prosjeku, snijeg pada u toku 19 dana godinje.

Kulturna dobra Nema poznatih spomenika ili kulturnih dobara u blizini. Spomenik stanovnicima

sela Dragovoljii koji su stradali u Prvom svjetskom ratu je na 2 km udaljenosti odovog mjesta ka istoku i ne moe se vidjeti sa ove lokacije.

Prethodna ispitivanja se, izmeu ostalog, sastoje od:

1. Projektni zadatak za izradu glavnog gradjevinskog projekta deponije Konjev do

2

2. Niki, kratak opis deponije u Nikiu.

Dva odlagalita su ispitivana 2006. godine i 2007. godine. Rezultat ispitivanja jepokazao umjereno do veliko zagaenje u mjeovitim uzorcima kadmijumom (Cd),olovom (Pb), hromom (Cr), niklom (Ni), borom (B) molibdenom (Mo) i fluorom

(F). Poviene koncentracije PAH-a i PCB-a su otkrivene u junom dijeluodlagalita, a poviene koncentracije PAH-a su otkrivene u sjevernom djeluodlagalita.

Nova ispitivanja koja je sproveo CDM se sastoje od dodatnog buenja, testovaspiranja, uzorkovanja i analize zemljita, podzemnih voda i povrinskih voda.Rezultati ispitivanja CDM-a su prikazani u tabeli 14.

Tabela 14 Nedavna analiza CDM-a

Analiza Uzorci Rezultati

Analiza vrstogmaterijala

2 povrinska uzorka i 7uzorka zemljita iz buotina

Prelazi dozvoljene granice

Bakar do 3903 mg/kg

Cink do 3170 mg/kg

Hrom do 2907 mg/kg

Nikal do 299 mg/kg

Kadmijum do 22 mg/kg

Olovo do 2615 mg/kg

PAH do 14.9 mg/kg

PCB do 38 mg/kg

Mineralna ulja neznatno

Test spiranja Teki metali i organskielementi

Blago kiseli ka blago bazni

geohemijski uslovi koji pogoduju

slabom spiranju tekih metala

Povrinska voda Uzorak iz jezera Liverovii Nema povienih koncentracija

Ranija ispitivanja

Dodatna ispitivanja

CDM-a


45/123


neorganskih ili organskih elemenata

Podzemne vode U dubokim bunarima za

praenje nema podzemnevode

Nema analize

Koncentracije olova, kadmijuma, bakra, hroma i nikla u zemljitu su naroitovisoke, iako je rizik od spiranja umjeren.

Rezultati ispitivanja pokazuju da je lokacija mogui izvor zagaenja okolnogpodruja. Zagaenje tekim metalima e biti glavni parametar za planiranjeremedijacije ove zagaene lokacije. Karakterizacija otpada je prikazana utabeli 15.

Tabela 15 Preliminarna karakterizacija ove lokacije u odnosu na remedijaciju

Preliminarni

opis

Karakterizacija

Obim izvora Veliki obim (600,000 m3u sjevernom odlagalitu, a 825,000 m3ujunom odlagalitu je jednako oko 2,500,000 tona)

Vrsta izvora Preovlauju teki metali

Jaina izvora Koncentracije zagaujuih materija su niske srednje, ali veliki obimpodrazumjeva relativno veliku jainu izvora

Vrue take Ne mogu se iskljuiti, ali ih je manje vie nemogue nai zbogvelikog obima/zapremine

Osjetljivost

okolnog podrujaSrednja u okolini odlagalita je prirodna oblast, nema naseljenihoblasti u blizini

6.3 Osnovna odrednica u oblasti ivotne sredine idrutva

Demografija Podaci o populaciji za Republiku Crnu Goru i Optinu Niki, prema zvaninim

preliminarnim podacima sa popisa stanovnitva 2011, su prikazani u tabeli 16:

Tabela 16: Podaci o populaciji za Republiku Crnu Goru i Optinu Niki

UkupnoUrbano

podrujeRuralno

podruje

Crna Gora 625 266 401 462 223 804

Niki 72 824 57 278 15 546

Izvor: Monstat, Prvi rezultati, Popis stanovnitva, domainstava i stanova u Crnoj Gori, 2011

Oblast u blizini odlagalita je nenaseljena ili veoma slabo naseljena. Selo Rubezase nalazi na oko 1 km zapadno od ovog mjesta. Mali broj kua se moe vidjeti u

Karakterizacija

otpada


46/123


okolini odlagalita u Nikiu. Najblie kue za koje je mogue da su naputene suprikazane u tabeli 17.

Tabela 17 Kue u blizini odlagalita

Vrsta Priblina udaljenost do

granice odlagalita

Sjever Seoska kua 350

Istok Seoska kua 460

Zapad Seoska kua 130

Jug Seoska kua (moda je naputena) 130

Nema stalno naseljenih ljudi unutar odlagalita; meutim, sakupljai otpada suprimjeeni na odlagalitu i sakupljaju otpadni metal. Remedijacija odlagalita e sesastojati od izgradnje ograde i sprijeavanja daljeg pristupa sakupljaima otpadaodlagalitu.

COWI je sproveo socijalnu analizu sakupljaa otpada na odlagalitu u Nikiu.

Odlagalite je u privatnom vlasnitvu. Trenutno uprava odlagalita ne zabranjujepristup sakupljaima otpada. Meutim, sakupljaima otpada je dozvoljeno samoda uu u sjeverni dio, jer se u junom djelu deponije nalaze maine i kamioni. Ima

30 do 50 sakupljaa otpada sa obino 15 sakupljaa svakog dana. Uzrast sakupljaaotpada je izmeu 20 i 60 godina ili vie. Sakupljai otpada su i ene i mukarci.Uglavnom su nezaposleni ili u penziji i nemaju drugih prihoda.

Sakupljaju se samo metalni djelovi koji su iz eliane. Meutim, sakupljenakoliina se stalno umanjuje zbog proizvodnje elika koja je u padu i zato to jefabrika poela da odvaja metalne djelove prije odlaganja otpada. Upravnikdeponije je procjenio da je dnevni prihod oko 5-10 eura po osobi, a 10 eura se

zaradi kad im je srean dan.

Tri sakupljaa otpada su pristala da nam daju informacije o ovoj djelatnosti

ukljuujui jedan stariji par od oko 60 godina i jednu stariju enu.

ena nam je rekla da je sakupljanje otpada njen jedini prihod i da to radi ve 20godina. Ima 4 lana porodice, ali je ona jedina sa redovnim prihodima odsakupljanja otpada. U tekim vremenima drugi lanovi porodice uestvuju usakupljanju otpada. Ona je objasnila da je njen dnevni prihod oko 10 eura;

meutim, ona jo mora da plati prevoz do preduzea koja kupuju metal. Nesakuplja otpad sa drugih mjesta.

ivi u oblinjem selu Rubeza udaljenom oko 1 km. Danas, oko 20 ljudi u Rubezi

redovno sakuplja otpad. Ranije je vie ljudi bilo ukljueno u sakupljanje otpada.Ljudi u Rubezi mogu da primjete kamione kada dolaze iz eljezare sa novim

Preseljenje i

promjene prirodnih

resursa

Socijalna analiza

sakupljaa otpada


47/123


teretom. Ona je primjetila da broj kamiona opada, a ponekad cijeli dan nema

kamiona. Obavjestila nas je da je na dan razgovora sa njom bilo 10 sakupljaa.

Stariji par, takoe ivi u Rubezi. Mu je u penziji, radio je u eljezari, i naveo je da

je penzija niska; nije naveo iznos penzije. ena nije nikada radila, i sakupljanjeotpaada je njen jedini prihod, nije navela da ima penziju. Objasnili su da ne mogu

da preive be

Documents

Projekti Remedijacije Pet Zagađenih Lokacija1