25
1 UNIVERSIDADE DE VIGO CAMPUS DE PONTEVEDRA DEPARTAMENTO DE DIDÁCTICA, ORG. ESCOLAR E M. DE INV. TITULACIÓN: MAXISTERIO PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL PROFESORAS: Antonia Blanco Pesqueira (Despacho 221) TELÉFONO: 986.801781 CORREO ELECTRÓNICO: [email protected] Margarita Pino Juste (Despacho 208) TELÉFONO: 986801723 FAX: 986801701 CORREO ELECTRÓNICO: [email protected] CURSO 2007/2008 CÓDIGO: 202 311 103 CARÁCTER: Troncal

PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

1

UNIVERSIDADE DE VIGO

CAMPUS DE PONTEVEDRA DEPARTAMENTO DE DIDÁCTICA, ORG. ESCOLAR E M. DE INV .

TITULACIÓN: MAXISTERIO

PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

PROFESORAS: Antonia Blanco Pesqueira (Despacho 221)

TELÉFONO: 986.801781 CORREO ELECTRÓNICO: [email protected]

Margarita Pino Juste (Despacho 208) TELÉFONO: 986801723 FAX: 986801701 CORREO ELECTRÓNICO: [email protected]

CURSO 2007/2008 CÓDIGO: 202 311 103 CARÁCTER: Troncal

Page 2: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

2

PROGRAMA DOCENTE BASE

1. Identificación da materia Datos administrativos da Universidade: Nome da Materia Didáctica Xeral Titulación Mestre en Educación Física/Musical Código da materia 202 311 103 Caracter/tipo Troncal Nivel/ciclo Primeiro Ciclo Curso no que se imparte Primeiro Curso Duración Anual Número de créditos 9 Créditos ECTS 7,5 (206 horas) Área de Coñecemento Didáctica e Organización Escolar Departamento Didáctica, Organización Escolar e MI PROFESORADO DA MATERIA. Datos do Departamento:

Nome profesor/a Código

Créditos (indicando A, L ou P)

Lugar e Horario Titorías

Antonia Blanco Pesqueira 1079 Despacho: 221 Titorias: Martes (11-14)e Mércores (9-11; e 13-14)

Pino Juste, Margarita R. 1082

6-A y 3-P

Despacho 208; Luns Titorias: (9-10 e 14-15) e Martes (11-15)

A: Aula. L:Laboratorio. P:Prácticas.

HORARIO: Primeiro Cuadrimestre Luns Martes Mércores Xoves Venres 09-10 Musical

10-11 Musical

11-12 E.Fisica Física G1

12-13 E. Fisica Física G2

13-14 Musical

HORARIO: Segundo Cuadrimestre Luns Martes Mércores Xoves Venres 09-10 E. Fisica

10-11 Musical E. Musical

11-12 Musical

12-13 E. Fisica

13-14 E. Fisica

Page 3: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

3

2. Contextualización 2.1 Perfil dos créditos da materia

O curriculum é o eixo sobre o que se desenvolve o labor educativo, tanto nos seus

aspectos conceituais (conceicións, compoñentes, niveis, etc.) como nos procedimentais (procesos

de deseño, posta en práctica, avaliación, etc.), de aí que figure como troncal unha materia que

aborde a citada temática.

A materia adecúase ao perfil profesional e académico da titulación nos seguintes aspectos:

(a) En relación coa temática referida ao currículo

- En termos xerais, asesoramento grupal e individual sobre calquera aspecto relacionado

co ámbito curricular

- Especificamente, o relacionado co deseño e avaliación de programas educativos, de

unidades didácticas, de materiais e actividades, así como de documentos de centro.

(b) En relación coa temática referida á innovación educativa e investigación

- Deseño, aplicación e avaliación de prácticas educativas innovadoras

- Elaboración de informes utilizando diferentes formatos para divulgar/diseminar

innovacións educativas

- Relación entre a innovación educativa e a investigación centrada no cambio

- Utilización do sistema de referencias bibliográficas recomendadas pola APA

- Coñecemento dos conceptos e procesos curriculares, así como das diferentes correntes

de pensamento curricular

En relación ós campos profesionais nos que se proxecta:

� Deseño e planificación educativa

� Asesoramento a programas de innovación educativa e curricular

� Asesoramento nos procesos de avaliación educativa

� Elaboración, deseño e actualización de programas curriculares

� Deseño de materiais educativos e curriculares

� Formación de docentes en procesos de ensino-aprendizaxe

� Asesoramento en planes formativos para organizacións e empresas

Page 4: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

4

Esta disciplina impártese no primeiro curso da titulación de mestre, esta circunstancia ten

coma consecuencia que o alumnado no ten ningún coñecemento previo ó que poidamos recurrir

para poñer en marcha a nosa materia. O contrario do que pasa noutras materias como pode ser a

Lingua Española, Historia ou Matemáticas, onde o alumnado ten una experiencia académica

anterior, na Didáctica Xeral os alumnos comezan dende cero, e dicir, sen ningún coñecemento ou

habilidade. Dentro das nosas estratexias de ensinanzas intentamos “rescatar” aquelas ideas xerais

sobre a educación, a ensinanza ou a aprendizaxe, coas que os alumnos e alumnas chegan as nosas

aulas. A partires destes referentes imos construíndo o campo conceptual da materia. Utilizamos,

con esta mesma finalidade, os contidos das materias que se cursan simultaneamente o longo do

primeiro curso: Teoría das Institucións, Socioloxía da Educación ou Psicoloxía da Educación,

deste xeito a vez que afianzamos o campo conceptual e metodolóxico da nosa materia

delimitamos o noso espazo epistemolóxico.

2.2 Situación y relaciones en el plano de estudios

Imos situar a disciplina de Didáctica Xeral dentro do plano de estudos. Esta materia está

ubicada no primeiro curso do primeiro ciclo do título de mestre, é unha materia troncal nas catro

especialidades que se imparten no cento: Educación Infantil, Educación Primaria, Educación

Física e Educación Musical.

O plano de estudos en vigor data do ano 2000 e articúlase como de primeiro ciclo, cunha

duración de 3 anos e unha carga lectiva de 204 en Educación Física e 201,5 e Educación Musical.

As materias ordéanse en materias troncais, comúns e de especialidade, e materias

determinadas pola universidade: obrigatorias, optativas e de libre elección, estas últimas de

campus ou de titulación.

A materia de Didáctica Xeral é unha materia troncal con 9 créditos LRU (7,5 teóricos e

1,5 prácticos) o que implica 90 horas anuais. Na especialidade de Educación Fisica o crédito e

medio (1,5) práctico está desdobrado en dous grupos, o que implica que unha hora a semana o

alumnado de dita especialidade se desdobra en grupos de 25 para a realización de traballos

prácticos de aula.

Unha materia troncal como a nosa asignatura ten relación moi directa coa denominada

“Teoría e Institucións Contemporáneas da Educación”, cuadrimestral neste primeiro curso, que

axuda e complementa a explicación do didáctico como fenómeno educativo.

Page 5: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

5

Tamén temos en primeiro curso a “Psicoloxía da Educación e do desenvolvemento

escolar”. Materia troncal de vital importancia para poder fundamentar o proceso de aprendizaxe e

a súa relación co proceso de ensinaza.

Seguindo no primero curso temos a troncal denominada Socioloxía da Educación,

fortemente relacionada coa Didáctica Xeral xa que desde o seu estudo o alumnado poderá

afianzar as bases sociolóxicas do curriculum escolar.

Xa en segundo curso o alumno poderá retomar os conceptos, procedementos e actitudes

traballadas na nosa materia que lle servirán de base e coñecementos previos para as seguintes

disciplinas: “Bases Psicolóxicas da Educación Especial” onde se verán os aspectos específicos na

escolarización de nenos e nenas con necesidades especiais. “Organización do Centro Escolar”,

onde se poderá estudar e profundar na estructura, organización e funcionamento do centro escolar

e polo tanto retomar, contextualizar e xustificar os procesos de ensinanza-aprendizaxe e por

último, “Novas Tecnoloxías Aplicadas a Educación” onde os alumnos analizarán a utilidade dos

medios didácticos, antes estudiados na nosa materia, así como novas formas de traballo con

outros tipos de aplicacións.

3. Obxectivos 3.1 Objetivos xerais Obxectivos conceptuais: - Comprender criticamente a caracterización formal da Didáctica Xeral: obxecto, campo de

estudo e situación actual. - Analizar o contido dos principais conceptos que constitúen o espazo da Didáctica e dos

principais modelos que plantexan: acto didáctico, aprendizaxe didáctico, ensinanza, curriculum, avaliación, etc.

- Profundar na natureza e nos procesos que configuran a intervención didáctica. - Identificar o senso curricular dos medios e dos recursos didácticos. - Recoñecer a dimensión interactiva e comunicativa da ensinanza. - Distinguir os tópicos e enfoques prevalentes na investigación didáctica.

Obxectivos procedimentais: - Capacidade para poder analizar e cuestinar concepción e principios emenados da

investigación didáctica. - Diseñar e desenvolver proxectos educativos e unidades de programación que permitan

adaptar o curriculum oficial o contexto sociocultural - Programar e implementar procesos de avaliación: coñecemento e habilidade de

implementación de procesos avaliativos. - Utilizar diferentes metodoloxías en función do proceso de E-A, adecuando os aspectos,

procesos e criterios metodolóxicos a cada situación de E/A

Page 6: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

6

- Establecer procesos de mellora no proceso de E/A: analizando a interacción profesor alumnos como base para o establecemento de novas estratexias de acción programadora durante a realización do proceso E/A.

- Construir e seleccionar materiais didácticos adecuando estes o saber facer dos alumnos. - Xestionar a información tanto para a súa presentación como para a súa transmisión e

impartición. - Levar a cabo a súa función titorial implementando actividades de guía, apoio e

orientación cos alumnos, pais e grupos de alumnos. - Promover procesos de calidade establecendo criterios de calidade na propia actividade

docente, nas actuacións de alumnos e no propio centro educativo. - Implicarse en procesos de calidade e mellora educativa participando en proxectos de

investigación relacionados co proceso de E/A - Crear deseños curriculares segundo diferentes modelos, proxectando, en cada caso a toma

de decisións dunha forma autoreflexiva e crítica. - Plantexar hipóteses ante datos e situacións que se propoñan. - Manexar instrumentos de observación, medición e reflexión en situacións reais ou

simuladas coa finalidade de analizar, interpretar e resolver situación problemáticas no campo educativo.

Obxectivos actitudinais: - Tomar conciencia de la importancia que ten a Didáctica Xeral no terreo da profesión de

mestre. - Responsabilizarse cos procesos avaliativos. - Comprometerse con unha actitude científico-crítica no desenvolvemento da actividade

profesional futura. - Asumir a necesidade de investigar na/desde a práctica diaria como condición de mellora

da mesma. - Manter e compartir unha actitude de colaboración, cooperación e participación activa cos

demais compañeiros en situación reais ou de simulación - Mostrar unha postura aberta e flexible ante a variedade de perspectivas didácticas como

medio de enrequecemento do pensamento. - Ser consciente da importancia do autoanálisis sobre os procesos de planificación e

avaliación persoais. - Respeto polo código deontolóxico básica da actividade didáctica: confidencionalidade,

respeto, independencia, valores, etc. Obxectivos de relación e insercción socio-profesinal - Desenvolver hábitos de traballo autónomo, actitudes e destrezas que faciliten o traballo en

grupo como base de colaboración con outros mestres, alumnos e pais así como con outros participantes da acción educativa.

- Elaborar propostas didácticas pesoais pero contrastadas crítica e respetuosamente cos demais colegas.

- Utilizar o traballo en grupo e a busca de consenso cos demais compañeiros, 3.2 Competencias académicas e profesionais

Page 7: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

7

3.2.1. Competencias instrumentais (saber e saber facer)

� Comprender os conceitos e procesos básicos do ámbito curricular

� Coñecer e analizar proxectos e prácticas curriculares innovadores

� Adquirir instrumentos conceituais e metodolóxicos que faciliten a análise e reflexión sobre

a teoría e a práctica curricular

� Comprender, analizar e valorar as dimensións éticas e políticas implícitas nos procesos

educativos e nos de deseño e desenvolvemento curricular

� Adquirir habilidades básicas de deseño de programas innovadores

� Relacionar os contidos da materia coa experiencia personal e con situacións educativas

reais

� Favorecer a discusión e a exposición de ideas fundamentadas

� Promover unha actitude positiva cara a millora das prácticas educativas

� Desenvolver unha actitude crítica ante as ideas e prácticas curriculares

� Diseñar, aplicar e avaliar programas e proxectos específicos de intervención educativa

� Conocer os métodos e estratexias de investigación.

3.2.2. Competencias interpersonais (saber ser e saber estar)

� Favorecer o traballo cooperativo

� Capacidade de traballar nun equipo multidisciplinar.

� Asumir as responsabilidades propias do seu traballo.

� Aceptar a disparidade de opinións

� Asumir responsabilidades

� Adquirir conductas de respeto e de axuda

� Recoñecemento da diversidade como fonte de crecemento persoal e social.

� Manter unha actitude de autocrítica aberta á innovación.

� Desenvolver habilidades de comunicación interpersoal.

3.2.3 Competencias sistémicas (saber aplicar)

� Deseñar e realizar traballos escritos organizados e fundamentados, tanto individualmente

como en pequeño grupo

� Presentar algún tipo de proxecto oralmente, mediante a axuda de medios tecnolóxicos

� Adaptación a situacións novas.

Page 8: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

8

� Aprendizaxe autónoma.

� Coñecemento de outras culturas, tradicións o costumes.

� Creatividade e espírito emprendedor.

� Sensibilidade cara ás temáticas de concienciación social.

4. Perrequisitos

4.1 Competencias e contidos mínimos

� Manejo básico de procesador de textos

� Uso dos diferentes recursos que ofrece a biblioteca

� Manexo básico de internet

4.2 Plan de traballo para a consecución dos prerequisitos

� Curso práctico en la biblioteca por personal de la misma.

� Sesións prácticas de internet

� Presentación dossier legislativo (Documento 2)

5. Bloques e temas de contido

5. 1 Descriptores da materia

Vinculada á área de Didáctica e Organización Escolar, a Didáctica Xeral ven definida no

BOE cos seguintes descritores:

� Compoñentes didácticos do proceso de ensinanza-aprendizaxe

� Modelos de ensinanza e de curriculum. Deseño curricular de base e elaboración de

proxectos curriculares

� Funcións do profesor

� Tarefas de ensinanza e organización de procesos de ensinanza

� Análise de medios didácticos

� A avaliación do proceso de ensinanza-aprendizaxe

5.2 Bloques de contido de aprendizaxe. Estructura : Bloque temático 1: Cara unha concepctualización da Didáctica Xeral: estructura disciplinar. 1.1. Aproximación o concepto de Didáctica. 1.2. A Didáctica como Ciencia Social e como Ciencia da Educación. 1.3. Panorama actual da Didáctica. 1.4. A Investigación Didáctica.

Page 9: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

9

Bloque temático 2. : A Didáctica como campo semántico: estructura conceptual. 2.1.A escola como institución didáctica. 2.2. O obxecto de estudo da Didáctica. 2.3. Teorías da Ensinanza 2.4. Modelos didáctico 2.5. A ensinanza como comunicación. 2.6. A aprendizaxe didáctica. Bloque temático 3: A Didáctica como campo de intervención: estructura operativo (o curriculum): 3.1. O Concepto e tipos curriculum 3.2 Teorías curriculares 3.3. O curriculum Escolar Bloque temático 4: Deseño curricular do proceso de Ensinanza-Aprendizaxe. 4.1. A práctica docente 4.2. O profesor como axente curricular 4.3. O marco institucional da escola 4.4. Avaliación Inicial. 4.5. Programación didáctica: obxectivos, contidos, actividades, recursos e avaliación. 5.3 Unidades de contido. Desenvolvemento Bloque temático 1: Cara unha concepctualización da Didáctica Xeral. Estructura disciplinar. Tema 1. Aproximación o concepto de Didáctica. Aproximación Etimolóxica. Análise Comparativa de algunhas definicións. O contido da Didáctica. Niveis e características da intervención didáctica. Tema 2. A Didáctica como Ciencia Social e como Ciencia da Educación. Ubicación da didáctica nas ciencias da educación. Desarrollo histórico da didáctica. Tema 3. Panorama actual da Didáctica. Tema 4. A Investigación Didáctica. Construcción do coñecemento didáctico. Paradigmas de investigación didáctica. Enfoque positivista da Didáctica. Enfoque interpretativo da Didáctica. Enfoque crítico da Didáctica. A investigación no campo da didáctica. Proceso e fases da investigación Bloque temático 2. : A Didáctica como campo semántico: Estructura conceptual Tema 5. A escola como institución didáctica. Funcións da escola. Fins da escola. Dimensións da escola Tema 6. O obxecto de estudo da Didáctica. A Ensinanza. O aprendizaxe. A Formación. A Instrucción. Tema 7. Teorías da Ensinanza Tema 8. Modelos didácticos. Tema 9. A ensinanza como comunicación. Tema 10. A aprendizaxe didáctica. Teorías da aprendizaxe. A aprendizaxe constructiva e significativa. Bloque temático 3: A Didáctica como campo de intervención: estructura operativa (o curriculum): Tema 11. O Concepto e tipos currículo. Componentes do curriculo. Factores que determinan o curriculo.

Page 10: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

10

Tema 12. Teorías curriculares. Perspectivas técnica, práctica e crítica. Tema 13. O curriculum Escolar. Características del diseño curricular en el Sistema Educativo Español Bloque temático 4: Deseño curricular do proceso de Ensinanza-Aprendizaxe. Tema 14. O profesor como axente curricular. Características do profesor na aula. Funcións do profesor. Competencias profesionales. A dirección das actividades na aula Tema 15. A práctica docente. Interacción comunicativa na aula. A escola e o mestre como mediadores. Estratexias de formación do profesorado. Extratexias de Innovación curricular Tema 16. O marco Institucional da escola. O contexto social, escolar e de aula. A escola participativa. Os documentos configuradores dunha institución escolar. O proxecto educativo de Centro. O Proxecto Curricular. A Programación Xeral de Centro. A Programación de Aula. Tema 17. Avaliación de necesidades. Modelos de análise da realidade. Fases na avaliación inicial. Adaptación dos obxectivos o entorno e os criterios de avaliación Tema 18. Programación didáctica. Características e tipos de programación. Compoñentes esenciais da programación didáctica. Tema 19. Obxectivos da ensinanza. Niveis de xeralización na definición de obxectivos. Características dos obxectivos. Selección e secuenciación de obxectivos. Tema 20. Contidos. Concepto, características dos contidos. Tipos de contidos. Selección de contidos. Secuenciación de contidos. Tema 21. Metodoloxía didactica. O método didáctico. Principios metodolóxicos. Técnicas de ensinanza. Tema 22. As actividades. Compoñentes e estructura das actividades. Criterios para a selección de actividades. Actividades extraescolares e complementarias Tema 23. Medios didacticos. Funcións dos recursos no ensino. Clasificación dos medios didácticos. O libro de texto como recurso didáctico. O entorno como recurso. Os medios audiovisuales. Os medios de comunicación social. Evaluación dos medios e recursos na ensinanza. Tema 24. A avaliación dentro do currículo. Paradigmas de avaliación. Fases na avaliación.Modalidades de avaliación. Técnicas de avaliación. A avaliación dos profesores. A avaliación do centro docente. 6.1 Metodoloxía docente Dados os obxectivos xerais formulados, os principios metodolóxicos fundamentais serán

os de motivación, participación e actividade. Fomentarase o traballo en equipo que facilitará o

debate, a crítica construtiva e a busca de solucións conxuntas a través da aprendizaxe cooperativa

e as dinámicas de grupo. Isto unido ao traballo individual do alumno/a, ás discusións froito da

Page 11: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

11

visita de especialistas e aos estudo de caso e ás postas en común no grupo-clase axudará a

cimentar os coñecementos e aclarará posibles dúbidas.

Estas estratexias levan consigo unha aprendizaxe por descubrimento onde o profesor/a

actuará como guía e axuda, sobre todo bibliográfica, combinada con traballos expositivos tanto

por parte docente como discente.

Farase moito fincapé no traballo de reflexión persoal ou individual despois da realización

dunha busca de información en equipo.

Estas estratexias de aprendizaxe quedan estruturadas da seguinte forma:

1.- Clases presenciais (teóricas e prácticas)

As sesións teóricas realizaranse con todo o grupo clase. Para o desenvolvemento das

sesións teóricas, previo ao inicio de cada bloque de contidos, entrégase aos alumnos/as un

pequeno dossier no que se inclúe:

∗ - Explicación de obxectivos e contidos.

∗ - Guión desenvolto de cada un dos temas e conceptos básicos.

∗ - Liñas xerais do desenvolvemento metodolóxico e proposta de actividades.

∗ - Prácticas relacionadas co bloque temático.

∗ - Temporalización.

∗ - Criterios e estratexias de avaliación que se seguirán nese bloque.

∗ - Documentos de lectura obrigatoria.

∗ - Bibliografía de ampliación.

As sesións prácticas realizaranse en dous grupos na especialidade de Educación Física.

2.- Titorías grupais Mediante elas preténdese o asesoramento para a realización dos traballos grupais ou

resolver problemáticas comúns a un grupo de alumnos/as.

6.2 Estratexias de aprendizaxe. Orientacións ao alumnado

� Busca informática de datos. Manexo de fondos bibliográficos.

� Dinámicas de grupo.

� Análise de textos e o material videográfico.

� Elaboración dunha unidade didáctica.

Page 12: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

12

A unidade didáctica realizarase individualmente ó longo do curso. Terá un apartado

teórico de fundamentación no que se realizaran consultas documentais e bibliográficas e exporase

ao resto dos compañeiros/as para a súa discusión e estudo, debendo concretarse nun produto

escrito a máquina ou ordenador. A profesora ofrecerá posibles temáticas para dito traballo

(documento 3). Os alumnos/as acordaran a data concreta de entrega os primeiros días de clase.

Todo o alumnado debe realizar como mínimo tres titorías grupais durante o curso para presentar

o borrador do índice durante a redacción da unidade e para revisar formato e conclusións.

Na exposición oral do traballo, que terá unha duración aproximada entre 20 e 30 minutos,

valorarase a organización didáctica do tema, o uso de materiais curriculares innovadores e a

exposición definida das conclusións.

Normalmente, cada bloque de contido organizaríase da seguinte forma:

Cadro: esquema de organización dunha clase tipo FASES CONSISTE EN: DIRIXIDO A:

1. Presentación Diagnóstico de coñecementos previos Introdución e presentación do bloque Reparto da documentación base Referencias bibliográficas recomendadas Oferta de actividades alternativas Exposición teórica

PROFESORA

2. Desenvolvemento Presentación e explicación do tema Exposicións temáticas Actividades e dinámicas en grupo Comentarios de texto o dinámicas grupais Síntese conxunta

PROFESORA e ALUMNOS/AS

3. Traballo/reflexión 4. Titorías grupais

Elaboración de traballos persoais Lectura e comentarios de lecturas recomendadas Elección, elaboración e exposición de traballo Comentario e reflexión de textos ou dinámicas Asesoramento académico e profesional Seguimento de traballos e aclaración de dúbidas Pautas e criterios para busca informática de datos

ALUMNADO ALUMNADO e PROFESORA

5. Actividades complementarias

Asistencia a ciclos, conferencias, xornadas, etc. Invitación a persoas especializadas nun ámbito Visitas: institucións, organismos, etc. Técnicas: videoforum e libroforum

PROFESORA ALUMNOS/AS

OUTROS

6. Conclusións e valoracións

Dossier personalizado onde se recolle todo o material elaborado (opcional). Entrega de prácticas

ALUMNADO

Page 13: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

13

7. Plan de traballo do alumnado. Especificación dos tempos de aprendizaxe

Cuadro: Organización de las clases teóricas Bloque Contenido Presenciales Trabajo

Autonomo o grupal

TOTAL

1 Bloque temático 1: Cara unha concepctualización da Didáctica Xeral: estructura disciplinar. 1.1. Aproximación o concepto de Didáctica. 1.2. A Didáctica como Ciencia Social e como Ciencia da Educación. 1.3. Panorama actual da Didáctica. 1.4. A Investigación Didáctica.

5 horas 10 horas 15 horas

2 Bloque temático 2. : A Didáctica como campo semántico: estructura conceptual. 2.1.A escola como institución didáctica. 2.2. O obxecto de estudo da Didáctica. 2.3. Teorías da Ensinanza 2.4. Modelos didáctico 2.5. A ensinanza como comunicación. 2.6. A aprendizaxe didáctica.

7 horas 15 horas 22 horas

3 Bloque temático 3: A Didáctica como campo de intervención: estructura operativo (o curriculum): 3.1. O Concepto e tipos curriculum 3.2 Teorías curriculares 3.3. O curriculum Escolar

10 horas 13 horas 23 horas

4 Bloque temático 4: Deseño curricular do proceso de Ensinanza-Aprendizaxe. 4.1. A práctica docente 4.2. O profesor como axente curricular 4.3. O marco institucional da escola 4.4. Avaliación Inicial. 4.5. Programación didáctica: obxectivos, contidos, actividades, recursos e avaliación.

18 horas 32 horas 50 horas

TOTAL 40 horas 70 horas 110 horas

Page 14: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

14

Cuadro: Organización das clases prácticas

Cuadro 1: prácticas do primeiro cuadrimestre

Práctica Contido Resalta-lo disposto no plano de estudios Observacións Presencial Traballo Autónomo Total

1 Analisis das teorías implicitas sobre a ensinanza Partindo dos coñecementos previos dos nosos

alumnos, faremos unha primeira aproximación o campo de estudo da Didáctica: A ensinanza.

3 1 4

2 Elaboración do proxecto: que é e que implica ser mestre? Este será o proxecto sobre o que xirará a

docência e a aprendizaxe no primeiro cuadrimestre. Terá unha duranción en hora presenciais de 15 horas côa seguinte distribución en tarefas:

2.1

Explicación de toda a tarefa a realizar desde este proxecto. Entregar o material onde se explican as partes dun proxecto. Lectura crítica y posta en común das dúbidas

2 0 2

2.2

Elaboración das fases do proxecto e polo tanto das fases de investigación que implican

2 1 3

2.3

Recollida de información y elaboración do deseño a realizar en grupos

6 1 7

2.4

Posta en práctica do deseño

2 0 2

2.5

Avaliación e reflexión

2 0 2

2.6

Elaboración do producto : charla onde poñamos en común os últimos acordos

1 12 13

HORAS TOTALES 18 15 33

Page 15: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

15

Cuadro 2: prácticas do segundo cuadrimestre

Práctica Contido Resalta-lo disposto no plano de estudios Observacións Presencial Traballo Autónomo Total

1 Deseño de un PEC

Os alumnos/as realizarán lecturas críticas de diferentes Proxectos educativos. Elaboración en grupo d un P.E.C

4 2 6

2 Deseño dunha Programación Didáctica

Os alumnos/as realización lectura crítica de diferentes PA. Elaboración dunha programción didáctica

4 2 6

3 Deseño dunha Unidade didáctica

Os alumnos/as deseñaránn unha unidade didáctica para posteriormente defendela oralmente

4 3 7

HORAS TOTALES 12 7 19

HORAS TOTALES DE PRÁCTICAS 30 22 52

Page 16: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

16

Cadro: Organización de actividades

Actividades Horas presenciais Traballo autónomo ou grupal

Total de horas do alumnado

Actividades organizativas 2 2 4 Clases teóricas 40 70 110 Charlas de especialistas 6 2 8 Titorización 6 0 6 Traballo monográfico 4 12 16 Clases prácticas 30 22 52 Asistencia a seminarios 6 2 8 Proba de avaliación 2 0 2 Total 96 110 206 Cuadro: Organización temporal del programa

BLOQUES DE CONTENIDO

CALENDARIO PLANIFICACIÓN DIDÁCTICA

I II

Do 26 de

septembro ó 21 de xaneiro

Cuestionario inicial Entrega ficha

Elección do tema de la unidade didáctica Constitución de grupos de traballo de prácticas

Entrevista en tutorías grupais Exposición teórica pola profesora e práctica de temas

III IV

Do xx de febreiro

o 1 de xuño

Seguimento grupos de traballo Reflexión avaliativa texto-tema

Exposicións por grupos de traballo Avaliación dos traballos de grupo

Proba de contidos Avaliación final

8. Bibliografía y recursos Bibliografía Básica BLANCO PESQUEIRA, A. (2004). Didáctica Xeral e Formación do profesorado. S.P. U. Vigo. MARHUENDA, F. (2000). Didáctica general. Madrid: Ed. de la Torre. MEDINA RIVILLA, A. y SALVADOR MATA, F. (Coords.) (2002). Didáctica general. Madrid:

Prentice Hall. DÍAZ ALCARAZ, F. (2002). Didáctica y currículo. Un enfoque constructivista. Ediciones de la

Universidad de Castilla-la Mancha. Bibliografía Complementaria

Page 17: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

17

ÁLVAREZ, L. ET AL. (1995). Proyecto Educativo, Proyecto Curricular, Programación de aula. Madrid: S.M.

BANDEZ ÁNGEL, J. (2000). Programación de Unidades didácticas según ambientes de aprendizaje. Barcelona: Inde.

BARBERA ALBALAT, V. (1999). Normas para la elaboración del Proyecto Curricular. Madrid: Escuela Española.

DE LA TORRE, S. (1993). Didáctica y currículum. Madrid: Dykinson. FEITO ALONSO, A. (2000). Los retos de la escolaridad obligatoria. Barcelona: Ariel. FUEGUEL, C. (2000). Interacción en el aula. Estudio de casos. Madrid: Escuela Española. GALLEGO CODES, J. (2002). Enseñar con estrategias. Desarrollo de habilidades en el

aprendizaje escolar. Madrid: Pirámide. MENA MERCHAN, B. (2002). La programación, la unidad didáctica como base de la

programación en el aula. Salamanca: Asociación Pedagógica Gabriel y Galán, RODRÍGUEZ DIÉGUEZ, J.L. (2004). La programación de la enseñanza. El diseño y la

programación como competencias del profesor. Málaga, Aljibe. Recursos dispoñibles: Materiais

� Canón de vídeo � Ordenador � Encerado � Retroproxector

Humanos

� Profesionais do ámbito da educación 9. Avaliación dos procesos e resultados de aprendizaxe. Criterios de avaliación A avaliación desta asignatura desenvolvese en varios niveis e dimensións. Partindo do

marco xeral das competencias, e dicir, das capacidades, a avaliación intentará recoller e valorar

aqueles aspectos relacionados con alumno respecto de: campo dos coñecementos, campo dos

procedementos, campo actitudinal e campo relacional.

Entendemos que o equilibrio estará en que o alumnado acade por dominar estas catro

grandes dimensións que dalgunha forma contribuirá a que se forme máis integralmente.

A avaliación está deseñada en función das seguintes características: formativa, continua,

integral e final. Polo tanto, afecta a todo o proceso de ensinanza-aprendizaxe.

9.1 Criterios e técnicas empregadas para a avaliación do ámbito intelectual. As actividades de avaliación constan de varios apartados.

Page 18: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

18

Realizaremos tres probas escritas durante o curso. Cada unha delas corresponderase cun

trimestre. Os criterios nos que se basearán estas probas serán:

Cuestións amplas sobre o contido conceptual dado. Estas cuestións solicitarán dos nosos

alumnos respostas de alto nivel cognitivo, síntese, comparación, análise, valoración ou

comprensión.

Casos prácticos a analizar e a propoñer solucións. Estes casos prácticos estarán

relacionados cos conceptos e procedementos traballados e terán como finalidade que os alumnos

ós apliquen: como planificar una sesión de aula, como planificar unha titoría, como deseñar unha

unidade didáctica, como deseñar actividades de avaliación, como estudiar un contexto, etc.

9.2 Criterios e técnicas empregadas para a avaliación do ámbito actitudinal. Este campo é analizado pola profesora con diversas técnicas: observación sistemática e

directa dos grupos, díadas e tríadas. O seguemento dos propios grupos de traballo convírtese unha

ocasión privilexiada para introducir, por parte da profesora, aspectos actitudinais (cooperación,

responsabilidade profesional, motivación polo traballo de mestre, etc.). Do mesmo xeito con certa

regularidade pídeselle os alumnos que valoren o seu traballo con demais compañeiros e as

repercusións persoais que tiveron os traballos (diarios de equipo).

9.3.Criterios e técnicas empregadas para a avaliación do ámbito procedimental Os alumnos realizan un gran traballo práctico que finaliza coa exposición e defensa

dunha unidade didáctica de forma individual. Este traballo avaliarase partindo dos seguintes

criterios:

Criterios Valoración

Claridade na exposición 1 Estructuración da exposición 1 Formulación dos obxectivos didácticos, adecuación a idade, o tempo, etc

2

Selección do tema, secuenciación dos contidos o longo da unidade didáctica, adecuación a idade, o tempo, etc.

2

Selección das actividades, creatividade na súa elaboración, adecuación a idade, o tempo, etc.

2

Selección das estratexias de avaliación: actividades de avaliación, instrumentos, deseño de instrumentos, etc.

2

Por último, cada persoa entregará todos os seus traballos (portafolios) o final do curso.

Page 19: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

19

A superación da materia implica unha metodoloxía de estudo moi sinxela. Desde o

comezo recomendase a asistencia a todas las modalidade docentes presenciais (titorías, clases

presenciais, prácticas, seminarios, etc.). Si partimos desde principio de procedemento o alumno

terá garantida a boa marcha na materia. O seguemento individual e grupal por parte da profesora

fará que o alumnado sepa en cada momento o que teñen que facer e o cronograma de actividades

a desenvolver.

ALUMNOS/AS NON ASISTENTES

Estes alumnos/as terán que presentar os mesmos traballos que o grupo asistente. Dado o

seu carácter de non asistente os traballos de aula supliranse por un traballo onde se desenvolvan

os contidos de cada bloque da materia. Para realizalo contará cunhas pautas metodolóxicas e a

bibliografía complementaria (documento 1).

10. Avaliación do proceso docente

10.1 Valoración do alumnado

A cualificación final da disciplina resultará da integración das distintas notas nas actividades

realizadas. Deberán ser superadas todas as partes para poder obter unha cualificación positiva. Os

alumnos/as que non realicen todas as actividades de avaliación obterán a cualificación final de

suspenso, aínda que algúns dos exercicios estean aprobados. Se o alumno/a realiza algunha das

actividades de curso, aínda que non realice o exame final, terá a cualificación de suspenso, xa que

participou nalgunha das actividades e se realiza unha avaliación continua.

Se na convocatoria de xuño non fosen superadas todas as partes da avaliación, en

setembro avaliaranse mediante un exercicio escrito, a presentación do traballo monográfico de

investigación e as prácticas de aula.

A revisión dos exames será no despacho das profesoras unha vez concluída a corrección.

Todos os documentos de traballo atopanse na páxina web: http://webs.uvigo.es/mpino e

na plataforma TEMA.

10.2 Pautas de mellora para a recuperación

Serán varias as estratexias que poñamos a disposición do alumnado para a súa mellora, e

de selo caso, da recuperación na nosa materia:

Page 20: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

20

� Titorías onde podemos ir vendo a evolución na aprendizaxe.

� Probas escritas e orais. Onde poremos en común os avances e estado actual do

rendemento individual e de grupo.

� Probas de auto-reflexión onde teremos ocasión de que cada grupo e persoa poida

reflexionar de forma sistemática sobre o que estamos facendo, os avances sobre o

aprendido, e a funcionalidade práctica dos contidos impartidos.

10.3 Valoración do profesorado e decisións de cambio A avaliación do profesorado e a materia realízanse mediante as enquisas de avaliación

docente e a avaliación do proceso didáctico, mediante un cuestionario e os grupos de discusión

que se organizan co alumnado ao final de cada cuadrimestre.

As decisións de mellora para o seguinte curso realízanse a partir dos resultados obtidos

nestas valoracións no curso anterior.

Page 21: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

21

DOCUMENTO 1: BIBLIOGRAFIA COMPLEMENTARIA

ALVÁREZ MÉNDEZ, J.M. (2000). Didáctica, Curriculo y evaluación: ensayos sobre

cuestiones didácticas. Madrid: Miño y Davila. ÁLVAREZ MÉNDEZ, J.M. (2001): Entender la didáctica, entender el currículum. Madrid:

Miño y Dávila Editores. ANDER-EGG, E. (1987): Técnicas de investigación social. México. El Ateneo. ANGUERA, M.T. (1988): La observación en la escuela. Barcelona, Graó ANGULO RASCO, F. ET AL. (1999). Escuela pública y sociedad neoliberal. Madrid: Miño

Dávila. ANGULO, J. F. Y BLANCO, N. (coords.) (1994): Teoría y desarrollo del curriculum. Archidona

(Málaga): Aljibe. ARNAL, J. DEL RINCON, D. Y LATORRE, A. (1992): Investigación educativa. Fundamentos

y metodología, Barcelona, Labor. BABBIE, E. (1996): Manual para la práctica de la investigación social. Bilbao. Desclée de

Brouwer. BARTOLOMÉ, M. (1994): “La investigación cooperativa”. En GARCIA HOZ, H. (dir):

Problemas y métodos de investigación en educación. Madrid. Rialp, pp. 376-403. BENEDITO ANTOLI, V. (1987): Introducción a la Didáctica. Fundamentación teórica y diseño

curricular. Barcelona, Barcanova. BERICAT, E. (1998): La integración de los métodos cuantitativo y cualitativo en la

investigación social. Barcelona. Ariel. BEST, J.W. (1982): Cómo investigar en educación, Madrid, Morata. BEYER, L. E., LISTON, D. P. (2001). El currículo en conflicto. Madrid: Akal. BIDDLE, B.J. y ANDERSON, D.S. (1989): “Teoría, métodos y conocimientos de investigación

sobre la enseñenza”. En WITTROCK, M.C.: La investigación en la enseñanza. Barcelona. Paidós-MEC.

BISQUERRA, R. (1989): Métodos de investigación educativa: Guía práctica. Barcelona. CEAC. BLÁZQUEZ ENTONADO, F. (1991): ”La investigación-acción. Métodos y técnicas de

investigación cualitativas”, en SÁENZ, O. (De): Prácticas de enseñanza. Proyectos curriculares y de investigación-acción, Alcoy, Marfil.

BREWER, J.y HUNTER, A. (1989): Multimethod Research. A synthesis of styles. Newbury Park. Sage publications.

BUNGE, M. (1983): La investigación científica, Barcelona, Ariel. CARR, W. (1993): Calidad de la enseñanza e investigación-acción. Sevilla, Diada editora. CARR, W. y KEMMIS, S. (1988): Teoría critica de la enseñanza. Barcelona, Martínez Roca. CENCERRADO, F. (1990): Didáctica educacional. Cadiz, Servicio de puplicaciones

Universidad de Cádiz. COHEN, L, y MANION, L. (1990): Métodos de investigación cualitativa. Madrid, La Muralla. CONTRERAS, J. (1994): Enseñanza, curriculum y profesorado. Madrid, Akal. DANIELSON, Charlotte, ABRUTYN, Leslie, (1999) Una introducción al uso de portafolios en el

aula, Fondo de Cultura Económica, México. DE MIGUEL, M. (1989): Metodología de la investigación participante y desarrollo comunitario.

Jornadas de educación permanente. Gijón, UNED. DELGADO, J. M. y GUTIÉRREZ, J. (1994): Métodos y técnicas cualitativas de investigación en

Ciencias Sociales. Madrid, Síntesis.

Page 22: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

22

DÍAZ AGUADO, Mª J. Del acoso escolar a la cooperación en las aulas. Pearson Prentice Hall.

DÍAZ ALCARAZ, F. (2002): Didáctica y currículo. Un enfoque constructivista. Ediciones de la Universidad de Castilla-la Mancha.

DIAZ BARRIGA, Frida, HERNÁNDEZ ROJAS, Gerardo, (1998) Estrategias docentes para un aprendizaje significativo. Una interpretación constructivista, Mc Graw Hill, México.

ELLIOTT, J. (1990): La investigación-acción en la educación, Madrid, Morata. ELLIOTT, J. (1993): El cambio educativo desde la investigación-acción, Madrid, Morata. ERIKSON, F. (1986): “Qualitative methods in research on teching”, En WITTROCK, M. C.:

Handbook of research on teaching. New York, Macmillan. ESCUDERO MUÑOZ, J.M. (1980): Modelos Didácticos, Barcelona, Oikos-Tau. ESCUDERO, J. M. (Ed.) (1999). Diseño, desarrollo e innovación del curriculum. Madrid:

Síntesis ESCUDERO, J.M. Y LÓPEZ, J. (coords.) (1992). Los desafíos de las Reformas Escolares.

Sevilla: Arquetipo. FEITO, R. (2000). Los retos de la escolaridad obligatoria. Barcelona: Ariel. FERRÁNDEZ, A. GONZÁLEZ y TEJADA (1990): Innovación curricular e investigación en la

educación de personas adultas. Madrid, Fondo Formación. FREIRE, P. (1990). La naturaleza política de /a educación: cultura, poder y liberación.

Barcelona: Paidós. FREIRE, P. (2001). Pedagogía de la indignación. Madrid: Morata. GARCÍA FERNÁNDEZ, M. D. (1998). Diseño, desarrollo e innovación del curriculum.

Córdoba: Servicio de Publicaciones, Universidad de Córdoba. GARCÍA FERRANDO, M., IBÁÑEZ, S. y ALVIRA, F. (2000): El análisis de la realidad

social: Métodos y técnicas de investigación. Madrid. Ciencias Sociales Alianza Editorial. GIMENO SACRISTÁN, J. (2001). Educar y convivir en la cultura global. Madrid: Morata. GIMENO SACRISTÁN, J. (2003). El alumno como invención. Madrid: Morata. GIMENO, J. (1988): El curriculum: una reflexión sobre la práctica. Madrid, Morata. GIROUX, H. A. (2001). Cultura política y práctica educativa. Sevilla: Graó. GIROUX, H.A. (1994): La escuela y la lucha por la ciudadanía. México, Siglo XXI. GOETZ, J. P: y LeCOMPTE, M.D. (1988): Etnografía y diseño cualitativo en investigación

educativa. Madrid, Morata. GOODSON, I. (2000). El cambio en el currículum. Barcelona: Octaedro. GRUNDY, S. (1991). Producto o praxis del curriculum. Madrid: Morata. HABERMAS, J. (1987): Teoría de la acción comunicativa. Madrid, Taurus. HALL, B.L. y KASSAM, Y. (1988): “Participatory research”. En KEEVES J.P. (edit):

Educational research, metodology and measurement. An international handbook. New york, Pergamon Press, pp. 150-155.

HOPKINS, D. (1989): Investigación en el aula. Guía del profesor. Barcelona, Promociones y publicaciones universitarias.

JACOB, A. (1985): Metodología de la investigación-acción, Buenos Aires, Humanitas. KATZ, D. FESTRIGER, L: (2000): Métodos de investigación en Ciencias Sociales. Barcelona,

Paidós. KEMMIS, S. Y MACTAGGART, R. (1987): Cómo planificar la Investigación-Acción,

Barcelona, Laertes. KINCHELOE, J. L. (2001). Hacia una revisión crítica del pensamiento docente. Barcelona:

Octaedro.

Page 23: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

23

KIRK, G. (1989). El curriculum básico. Barcelona: Paidós. LEÓN, G. (1997): Diseño de investigaciones: Introducción a la lógica de la investigación en

psicología y educación. Madrid, McGraw-Hill. LEWIN, K. (1992): “ La investigación-acción y los problemas de las minorías”, en SALAZAR,

M.C. (Coord): La investigación-acción participativa. Inicios y desarrollo, Madrid, Popular, pp. 13-25.

LÓPEZ CEBALLOS, P. (1989): Un método para la investigación-acción participativa, Madrid, Popular.

LORENZO DELGADO, M. (1983): Didáctica general. Madrid, Anaya. LYONS, Nona (compiladora) (1999) El uso de portafolios. Propuestas para un nuevo

profesionalismo docente, Amorrortu editores, Argentina. MARHUENDA FLUIXÁ, F. (2000). Didáctica General. Madrid: Ediciones de la Torre. MARSHALL, C. Y ROSSMAN, G.B. (1989): Designing Qualitative Research. USA, Sage

Publications. MARTÍNEZ BONAFÉ, J. (1995). Proyectos curriculares y práctica docente. Sevilla: Díada

Editora. MARTÍNEZ BONAFÉ, J. (1997). Trabajar en la escuela. Madrid: Miño y Dávila. MARTÍNEZ HERNÁNDEZ, M. (1994): Métodos y diseños de investigación en psicología y

educación. Madrid, Editorial Complutense . MARTÍNEZ RODRÍGUEZ, J.B. (1990): Hacia un enfoque interpretativo de la didáctica.

Granada, Servicio de publicaciones de la Universidad de Granada. MATEO, J. (2000). La evaluación educativa, su práctica y otras metáforas. Barcelona: Horsori. MCKERMAN; J. Y AMO, T. (2001). Investigación-acción y currículum. Madrid: Morata. MCMILLAN, J. Y SCHUMACHER. 2005. Investigación Educativa. Pearson Prentice Hall. MEDINA RIVILLA, A. (1995): “Teoría de la enseñanza para la acción social”. En GONZÁLEZ

SOTO,, A.P.; MEDINA RIVILLA, A y DE LA TORRE, S.: Didáctica general: Modelos y estrategías para la acción social. Madrid, Universitas, pp. 83-116.

MEDINA RIVILLA, A. Y SALVADOR MATA, F. (2003) (coords). Didáctica General. Prentice Hall. Madrid

MEDINA RIVILLA, A. Y SEVILLANO GARCÍA, M.L. (1991). Didáctica: adaptación: el currículo, fundamentación, diseño, desarrollo y evaluación. Madrid: UNED.

MEDINA, A, RODRÍGUEZ DIÉGUEZ, J.L. E SEVILLANO; M.L. (2002). Diseño, desarrollo e innovación del currículum en las instituciones educativas. Madrid: Universitas. Tomo I e II.

NAVARRO Y DÍAZ (1994): “Análisis de contenido”. En DELGADO, J. M. y GUTIERREZ, J. (Eds): Métodos y técnicas cualitativas en Ciencias Sociales. Madrid, Síntesis.

PATTON, M. Q. (1990): Qualitative Evaluation and Research Methods. Newbury Park California, Sage.

PÉREZ GÓMEZ, A. (1985): “Paradigmas contemporáneos en investigación didáctica”. PÉREZ GÓMEZ, A. y GIMENO SACRISTÁN, J.: La enseñanza: su teoría y su práctica. Madrid, Akal.

PÉREZ GÓMEZ, A. (1994): “Las funciones sociales de la escuela: de la reproducción a la reconstrucción crítica del conociento y la experiencia”. En GIMENO SACRISTÁN, S. y PEREZ GOMEZ, A.: Comprender y transformar la enseñanza. Madrid, Morata.

PÉREZ SERRANO, G. (1994): Investigación cualitativa. Retos e Interrogantes. Madrid, La Muralla.

PRZESMYCKI, H. (2000). La pedagogía del contrato. Barcelona: Graó.

Page 24: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

24

PUJADAS MUÑOZ, J.J.(1992): El método biográfico: el uso de las historias de vida en ciencias sociales. Madrid, Centro de Investigaciones Sociológicas.

RAMO, Z. (2000). Éxito y fracaso escolar. Culpables y víctimas. Barcelona: Praxis. RINCÓN, D. del, ARNAL, J., LATORRE, A., SANS, A. (1995): Técnicas de investigación en

ciencias sociales. Madrid, Dykinson. RODRÍGUEZ DIÉGUEZ, J.L. (2004): La programación de la enseñanza. El diseño y la

programación como competencias del profesor. Málaga, Aljibe. RODRÍGUEZ GÓMEZ, G., GIL FLORES, J. y GARCÍA JIMÉNEZ, E: (1996): Metodología de

la investigación cualitativa. Málaga. Ediciones Aljibe. RODRÍGUEZ ROJO, M. (coord.)(2002). Didáctica General. Qué, cómo enseñar en la sociedad

de la información. Madrid: Biblioteca Nueva. ROZADA, J. M.; CASCANTE, C. Y ARRIETA, J. (1989). Desarrollo curricular y formación

de/ profesorado. Gijón, Cyan. RUÍZ DE OLABUENAGA, J.I. (1996): Métodos de investigación cualitativa. Bilbao,

Universidad de Deusto. RUIZ RUIZ, J.M. (2000). Teoría del currículum: diseño, desarrollo e innovación curricular.

Madrid: Universitas. SÁEZ, O. (Coord) (1989): Didáctica General, Madrid, Anaya. SALAZAR, M.C. (Ed) (1992): La investigación-acción participativa. Inicios y desarrollo,

Madrid, Popular. SANTOS GUERRA, M.A. (2003). Una flecha en la diana: la evaluación como aprendizaje.

Madrid: Narcea. SANTOS GUERRA, M.A. (1993). La evaluación, un proceso de diálogo, comprensión y mejora.

Archidona, Málaga: Aljibe. SANTOS GUERRA, M.A. (1997): El crisol de la participación. Madrid, Escuela Española. SANTOS GUERRA, M.A. (2000). La escuela que aprende. Madrid: Morata. SEIJAS DIAZ, A. 2007. Evaluación de la calidad en los centros educativos. Grupo Biblos.

Coruña. ISBN 849745014-0 SEVILLANO GARCÍA. M.L. 2004. Estrategias innovadoras para una enseñanza de calidad.

Pearson Prentice Hall. SILVA, T. DA (2001). Espacios de identidad: nuevas visiones sobre el curriculum. Barcelona:

Octoedro. STENHOUSE, l. (1987): La investigación como base de la enseñanza. Madrid, Morata. TAYLOR, S.J. y BOGDAN, R. (1986): Introducción a los métodos cualitativos de investigación.

Barcelona, Paidós. TEJADA FERNÁNDEZ, J. (2005): Didáctica-curriculum: diseño, desarrollo y evaluación

curricular. Davinci. Mataró-Barcelona. ISBN 84-933732-7-3 TITONE, R. (1974): Metodología didáctica. Madrid, Rialp. TORRE, S. de la (1993): Didáctica y curriculo. Bases y componentes del proceso formativo.

Madrid, Dykinson. TORRES, J. (1991). El curriculum oculto. Madrid: Morata. TORRES, J. (2001). Educación en tiempos de neoliberalismo. Madrid: Popular. TORRES, X. (1994). Globalización e interdisciplinaridad: el curriculum integrado. Madrid:

Morata VERA, J. Y ESTEVE, J. M. (Eds.). Un examen a la cultura escolar ¿Sería usted capaz de

aprobar un examen de Secundaria Obligatoria? Barcelona: Octaedro.

Page 25: PROGRAMA DE DIDÁCTICA GENERAL

25

VILLAR ANGULO, LM. (2004. Programa para la mejora de la docencia universitaria.Pearson Prentice Hall.

VISAUTA, B. (1989): Técnicas de investigación social. Recogida de datos, Barcelona, Promociones y publicaciones Universitarias.

WALKER, R. (1989): Métodos de investigación para el profesorado. Madrid, Morata. WITTROCK, M.C. (1989): Métodos cualitativos y de observación. Barcelona, Paidós. WITTROCK, M.C. (1990): La investigación de la enseñanza III. Profesores y alumnos. Madrid,

Paidós-MEC. WOODS, P. (1989): La escuela por dentro. La etnografía en la investigación educativa.

Barcelona, Paidós/MEC. ZABALZA, M.A. (1987). Diseño y desarrollo curricular. Madrid: Narcea.