PROGRAM - Wydawnictwo Szkolne PWNuploads.wszpwn.com.pl/uploads/oryginal/1/2/0a7a0256_Trampolina_… · Tym samym pozwala się na pełny i harmonijny rozwój, ... 1. Kształtowanie

PROGRAMwspomagający nauczyciela

w edukacji sześciolatków

do realizacji w oddziałach przedszkolnych w przedszkolu, szkole i punktach przedszkolnych

Sławomira Załęska

tramp_program_tytul.indd 1 2013-03-14 12:27:42

Logo serii:Julia Burkacka-Mielcarz

Projekt okładki:Konrad Klee

Redakcja:Magdalena Chlebowska

Redaktor techniczny:Maryla Broda

Copyright© by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.Warszawa 2013

ISBN 978-83-262-1993-1

Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.ul. Świętojerska 5/7, 00-236 WarszawaWydanie pierwsze

Arkuszy drukarskich: 6,5 Skład i łamanie, przygotowanie do druku: Pracownia Obrazu - Anna Sandecka-LąkocyDruk ukończono w marcu 2013 r.Druk i oprawa: Pabianickie Zakłady Graficzne SA

tramp_program_tytul.indd 2 2013-03-14 12:27:42

Copyright © by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o. 3

Spis treści

1. Wstęp ................................................................................................................................................. 4

2. Nauczanie wielozmysłowe – indywidualizacja procesu edukacji .................................................. 5

3. Charakterystyka programu ............................................................................................................... 8

3.1.Założeniaprogramu ........................................................................................................................ 8

3.2.Celeprogramu ............................................................................................................................... 8

3.3.Strategieosiąganiacelów .............................................................................................................. 10

3.4.Strukturaprogramu ...................................................................................................................... 10

3.5.Układprogramu ........................................................................................................................... 14

4. Treści programowe .......................................................................................................................... 17

5. Gotowość szkolna a deficyty rozwojowe ....................................................................................... 39

6. Praca z dzieckiem zdolnym ............................................................................................................ 44

7. Sposoby realizacji programu .......................................................................................................... 48

8. Ewaluacja programu ....................................................................................................................... 49

9. Bibliografia ....................................................................................................................................... 52

Copyright © by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.4

1. Wstęp

Zgodnie z Ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 roku (Ustawa o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw) dziecko sześcioletnie, które odbyło roczne przygotowanie przedszkolne decyzją rodziców nie musi pójść do pierwszej klasy szkoły podstawowej. Sześciolatek może kontynuować edukację w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego.

Program „Trampolina do szkoły” ma zapewnić nauczycielom pracującym z dziećmi sześcioletnimi wsparcie polegające na doskonaleniu kompetencji niezbędnych w pracy z dzieckiem zgodnie z nową podstawą programową (Załączniki nr 1 do Rozporządzenia MEN z dnia 27 sierpnia 2012 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2012 r.). Program ten ma zapewnić pomoc w planowaniu pracy podczas wspólnej zabawy i edukacji, a tym samym sprzyjać rozwojowi dzieci sześcioletnich. Ma sprawić, by dziecko mogło skutecznie przełamywać swoje ograniczenia i zostać dobrze przygotowane do późniejszej edukacji.

Bazując na wizji ucznia I klasy i opierając się na właściwościach psychofizycznych rozwoju dziecka sześcioletniego, można jasno sprecyzować zadania stawiane nauczycielom w zakresie przygotowania dziecka sześcioletniego do edukacji szkolnej, w tym dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Należy pamiętać, że każde dziecko rozwija się w sposób indywidualny, zależnie od własnego tempa rozwoju i środowiska wychowaw czego, w jakim nabywa doświadczeń. Program wskazuje nauczycielowi potrzebę dostosowania wymagań i metod pracy w grupie dzieci sześcioletnich do możliwości psychofizycznych każdego dziecka.

Program wychowania przedszkolnego „Trampolina do szkoły” w tytule zawiera pewną koncepcję – umożliwia dzieciom uzyskanie niezbędnych kompetencji do osiągnięcia gotowości szkolnej na najwyższym poziomie w formie beztroskiej zabawy i w oderwaniu od edukacji prowadzonej w sposób tradycyjny. Edukacja na podstawie tego programu jest dobra dla rozwoju każdego dziecka. Tym samym pomaga nauczycielowi w osiągnięciu sukcesu pedagogicznego.

Nauczyciel, przekładając program na praktykę pedagogiczną, powinien dbać o harmonijny rozwój dziecka, stymulując wszystkie sfery rozwojowe. Organizacja procesu opiekuńczowychowawczodydaktycznego ma pomagać w osiąganiu praktycznych umiejętności oraz w kształtowaniu postaw twórczych. Program w sposób szczególny zwraca uwagę na efekty wychowawczoedukacyjne. Zostały w nim uwzględnione cztery przenikające się obszary rozwoju i uczenia się dzieci: wiedza, umiejętności, dyspozycje i emocje. Program zwraca szczególną uwagę na dostosowanie wymagań edukacyjnych do możliwości dzieci. Wskazuje wielozmysłowość jako doskonałe narzędzie indywidualizujące pracę oraz zachęcające dzieci do odkrywania, eksperymentowania, stawiania pytań i poszukiwania rozwiązań. Dzięki całościowemu spojrzeniu na rozwój nasi wychowankowie poradzą sobie z wyzwaniami edukacyjnymi XXI wieku.


2. Nauczanie wielozmysłowe – indywidualizacja procesu edukacji

Podstawa programowa (Załączniki nr 1 do Rozporządzenia MEN z dnia 23 grudnia 2008 r., Załącznik do Rozporządzenia MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r., poz. 977) zaleca, aby „zadaniem szkoły/przedszkola było realizowanie programu nauczania skoncentrowanego na dziecku, na jego indywidualnym tempie rozwoju i możliwościach uczenia się”. Każdy nauczyciel powinien wiedzieć:• jak pracować z liczną grupą i równocześnie poświęcać czas każdemu dziecku indywidualnie,• jak zdążyć z realizacją programu i znaleźć czas na obserwację dzieci, wykonując próbę diagnozy,• jak dostosować poziom trudności realizowanych treści do możliwości dzieci zarówno zdolnych, jak i tych

przeciętnych.

Program „Trampolina do szkoły” w swoich założeniach ma dostarczyć nauczycielowi wskazań metodycznych, jak organizować pracę dydaktycznowychowawczą w myśl zasady indywidualizacji nauczania. Zgodnie z celem programu nauczyciel, planując pracę wychowawczodydaktyczną, powinien wyjść od indywidualizacji procesu nauczania. Proces ten jest jednym z najskuteczniejszych sposobów podnoszenia i podtrzymywania motywacji dzieci, w szczególności tej najbardziej pożądanej, zwanej motywacją wewnętrzną. Tylko te dzieci, które mają silną motywację, będą próbowały pokonywać trudności i w rezultacie dadzą sobie radę w szkole. Indywidualizowanie procesów nauczania zwiększa tempo pracy i daje lepsze wyniki dydaktyczne w zakresie przyrostu, operatywności i trwałości wiedzy. Nauczanie prowadzone w myśl zasady indywidualizowania pracy pokazuje, jak różne są dzieci i że mimo tych różnic można prowadzić wspólną pracę oraz uczyć się od siebie nawzajem. Takie nauczanie wyeliminuje w edukacji zjawisko negatywnego stygmatyzowania, na przykład z powodu niejednakowych umiejętności dzieci.

Planując pracę, należy także pamiętać, że główną formą aktywności dzieci sześcioletnich jest zabawa. Dlatego wszystkie zajęcia i ćwiczenia wykonywane z dziećmi powinny mieć formę zabawy, podczas której będą one aktywnie przetwarzać wiadomości i zdobywać nowe doświadczenia.

Podstawą efektywnej pracy dydaktycznowychowawczej jest dostosowanie zajęć do możliwości i potrzeb dzieci oraz do warunków kształcenia w danej grupie. Tym samym pozwala się na pełny i harmonijny rozwój, nie ograniczając rozwoju poznawczego i motywacji do uczenia się. Podstawą zindywidualizowanego nauczania jest wielostronne aktywizowanie samych wychowanków, czyli: • prowadzenie zajęć na kilku poziomach nauczania (dzieci w grupach otrzymują zadania o różnym stopniu

trudności),• przygotowanie działań wspomagających nieharmonijny rozwój dziecka.

Niezbędnym warunkiem skuteczności wszelkich poczynań związanych z indywidualizacją jest dobra zna-jomość dzieci (ocena preferowanego kanału przetwarzania informacji). Nie wszystkie dzieci przyjmują i kodują wiadomości w ten sam sposób. Każde odruchowo uaktywnia preferowany zmysł, albo zmysły, i w ten właściwy sobie sposób odbiera i przekazuje informacje. Preferowany kanał sensoryczny determinuje osobistą strategię uczenia się. Docierające do dzieci informacje są odbierane za pomocą trzech podstawowych kanałów sensorycznych: wzrokowego, słuchowego, kinestetycznego. Nauczanie uwzględniające predyspozycje percepcyjne polega na angażowaniu wszystkich zmysłów w proces nauczania. Indywidualizacja często pociąga też za sobą zmiany stylu pracy w dotychczasowym sposobie prowadzenia zajęć (zmieniają się wykorzystywane metody nauczania, środki dydaktyczne i formy organizacyjne nauczania) oraz zmiany organizacji sali.

Nauczyciel powinien stwarzać dzieciom możliwość realizacji dodatkowych ćwiczeń podczas zajęć, dbać o to, aby uczniowie mieli wydłużony czas na realizację zadań. Istotne jest stawianie wymagań adekwatnie do możliwości ucznia. Ocena postępów dziecka powinna być dokonywana na płaszczyźnie indywidualnej, to znaczy, że należy sprawdzać, co dziecko osiągnęło w stosunku do swoich wcześniejszych umiejętności, a nie w odniesieniu


2.Nauczaniewielozmysłowe–indywidualizacjaprocesuedukacji

do innych lub, co gorsza, w odniesieniu do ogólnie przyjętych norm. Aby zajęcia mogły gwarantować efektywność poczynań dydaktycznowychowawczych, powinny bazować na właściwym doborze celów i treści nauczania oraz wykorzystywanych metod i środków dydaktycznych. Program może być realizowany metodą projektów, która zapewnia nauczanie holistyczne.

Nauczanie przebiegające wielozmysłowo rozwija umiejętności:• samodzielnego uczenia się,• współpracy z innymi dziećmi,• przezwyciężania trudności,• planowania i organizowania pracy własnej bądź grupowej,• lepszego poznawania siebie,• budowania więzi w grupie, zwłaszcza w takiej, która wykazuje specyficzne trudności w uczeniu się.

Pierwszym etapem nauczania wielozmysłowego jest stymulowanie zmysłów, podczas którego dostarczane są uczniom różnorodne bodźce. Potem następuje integrowanie doznań zmysłowych. Nauczyciel ma wtedy zadbać o to, aby bodźce zostały właściwie odebrane i przetworzone. Wielozmysłowe angażowanie dziecka w proces kształcenia zwiększa efektywność nauczania, gdyż uczenie się nie jest biernym magazynowaniem informacji, ale aktywnym procesem, w którym nieodzowny jest udział dziecka.

W każdej grupie spotyka się dzieci o preferowanym systemie: wzrokowym (wzrokowcy), audytywnym (słuchowcy), kinestetycznym (kinestetycy) i dotykowym (dotykowcy).

Dzieci o preferowanym systemie wzrokowym:• chętnie korzystają z kolorowych plansz, wykresów, obrazków, zdjęć,• lubią obcować z kolorem i kształtem,• preferują zadania wymagające rysowania, odwzorowywania,• lubią przygotowywać mapy myśli,• dekoncentrują się w nieładzie i wtedy, gdy coś przyciąga ich wzrok (np. ruch).

Dzieci o preferowanym systemie audytywnym:• lubią się uczyć, słuchając historyjek, bajek, dialogów,• łatwo się dekoncentrują,• często mówią do siebie albo opowiadają sobie, co kolejno trzeba wykonać,• lubią pracować w grupach lub w parach,• chętnie wspólnie śpiewają, rozmawiają, dyskutują,• nie lubią kolorować obrazków, wykonywać ćwiczeń w książkach,• potrzebują słownych instrukcji, powtarzają na głos to, co usłyszą,• lubią piosenki, rymowanki, teksty rytmizowane,• dekoncentrują się, gdy jest hałas.

Dzieci o preferowanym systemie kinestetycznym:• lubią zadania wymagające poruszania się, tańczenia,• łatwiej zapamiętują nowy materiał, łącząc słowa z ruchem,• chcą natychmiast przystępować do realizacji poleceń,• lubią zadania wymagające poruszania się,• lubią gry, symulacje,• preferują bezpośrednie zaangażowanie,• zapamiętują, angażując swoje ciało i odbierając doznania na skórze,• dekoncentrują się w wymuszonych pozycjach statycznych, dużo energii wkładają wówczas w ograniczenie

ruchliwości.

Dzieci o preferowanym systemie dotykowym:• lubią zadania wymagające manipulacji na przedmiotach,• zapamiętują, angażując dłonie i palce,


2.Nauczaniewielozmysłowe–indywidualizacjaprocesuedukacji

• odbierają doświadczenia dotykowe za pomocą rąk,• dekoncentrują się, gdy nie mogą używać dłoni i palców.

Kiedy nauczyciel zorientuje się, w jaki sposób najszybciej dziecko przyswaja nowe treści, może tak przygotować materiał, aby dało się go najłatwiej zapamiętać. Istotą nauczania wielozmysłowego jest to, by nowa informacja docierała do kory mózgowej kilkoma kanałami sensorycznymi, co daje większe szanse na trwałe zapamiętanie materiału. Jednoczesne włączenie zmysłów: wzroku, słuchu i dotyku do działania zwiększa skuteczność uczenia się, aktywizuje ucznia i wyzwala motywację do zdobywania wiedzy. Planując zajęcia, należy więc przewidzieć aktywność dla każdego typu sensorycznego. Wtedy każde dziecko ma szansę pracować we właściwy dla siebie sposób. Ważne jest, aby zaplanowane zadania czy ćwiczenia pozwalały uczniom opanować materiał przewidziany programem nauczania. Często zdarza się tak, że mnóstwo aktywności przeznaczonych jest dla wzrokowców oraz słuchowców, a dla kinestetyków planuje się zadania, które koncentrują się na przynoszeniu, roznoszeniu, podawaniu, trzymaniu. Na pewno wymienione tu czynności zaspokajają potrzebę ruchu u tych dzieci, ale w żaden sposób nie pomagają im opanować materiału, który jest realizowany w czasie zajęć.

Nauczyciel, który podczas zajęć zauważy spadek energii w grupie, powinien przerwać je na chwilę, zaproponować dzieciom gimnastykę międzyzajęciową lub ćwiczenia relaksacyjne.


3. Charakterystyka programu

3.1. Założenia programu

Układ i dobór treści zawartych w programie odpowiada założeniom podstawy programowej wychowania przedszkolnego, która określa szczegółowe wymagania dotyczące umiejętności dzieci po zakończeniu wychowania przedszkolnego. Dotyczy to zarówno celów, jak i zakresu wspomagania rozwoju umysłowego, wychowania i kształcenia dzieci w wieku przedszkolnym, a także warunków i sposobu ich realizacji. Program rozszerza i konkretyzuje zakres kształcenia oraz wychowania dzieci sześcioletnich. Umożliwia nauczycielom zaplanowanie, a następnie realizowanie zajęć z dziećmi w kolejnych dniach, tygodniach i miesiącach każdego roku szkolnego. Nauczyciele mogą modyfikować program zależnie od potrzeb i możliwości dzieci, z którymi w danym roku szkolnym pracują. Układ programu umożliwia ciągłość edukacyjną, to znaczy, że wskazane treści mogą być rozszerzane i kontynuowane w klasie I.

Treści programowe zestawiono w następujących obszarach tematycznych zgodne z obszarami wskazanymi w podstawie programowej:

1. Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych.

2. Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymywaniu ładu i porządku.

3. Wspomaganie rozwoju mowy dzieci.4. Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie

i swojego otoczenia.5. Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci.6. Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych.7. Wychowanie przez sztukę – dziecko widzem i aktorem.8. Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec.9. Wychowanie przez sztukę – różne formy plastyczne.

10. Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci poprzez zabawy konstrukcyjne, budzenie zainteresowań technicznych.

11. Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu zagrożeń.12. Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt.13. Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matematyczną.14. Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania.15. Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne.

Założeniem niniejszego programu jest pomóc dziecku w osiągnięciu gotowości szkolnej. Pomoc jest rozumiana jako pokonywanie ograniczeń i trudności z uwzględnieniem możliwości oraz wieku dziecka. Pod uwagę brane są także różnice między dziećmi oraz umiejętność nabierania doświadczeń we współpracy z kolegami i wypracowanie motywacji do nauki. Program określa sylwetkę wychowanka.

3.2. Cele programu

Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społecznokulturowym i przyrodniczym. Cały system wychowawczodydaktyczny ma prowadzić do pełnego rozwoju osobowości wychowanka warunkującej osiągnięcie gotowości szkolnej.


3.2.Celeprogramu

Po zrealizowaniu programu dziecko będzie dobrze funkcjonowało w grupie, czyli będzie:• liczyło się z potrzebami kolegów,• dobrze i szybko adaptowało się w nowym otoczeniu, • przyjmowało komunikaty kierowane do grupy jako adresowane również do siebie,• słuchało innych bez przerywania wypowiedzi,• było wrażliwe na opinie nauczycieli i innych osób dorosłych.

Dziecko osiągnie odpowiedni poziom emocjonalnospołeczny, to znaczy:• będzie starało się panować nad emocjami,• będzie utrzymywało porządek i dbało o swoje rzeczy,• będzie chętnie wykonywało zadania i uczyło się,• w miarę możliwości wykaże się wytrwałością, systematycznością i obowiązkowością,• prawidłowo zareaguje na pozytywne i negatywne uwagi,• zareaguje adekwatnie do sytuacji.

Proces wychowawczodydaktyczny w przedszkolu zmierza do ukształtowania pożądanych postaw i związanego z nimi systemu wartości oraz nabycia przez dziecko wiedzy i określonych umiejętności. Wychowanie przedszkolne, nawiązując do psychologii humanistycznej, powinno akcentować wartość osoby dziecka i uwzględniać indywidualną drogę jego rozwoju oraz środowisko, w którym przebywa. Podstawą planowania wszelkich celów edukacyjnych powinna być wiedza o dziecku, jego zainteresowaniach, doświadczeniach, potrzebach oraz dokładne poznanie poziomu jego aktualnego rozwoju i określenie roz woju potencjalnego. Nadrzędne cele wychowania są zbieżne z celami określonymi w podstawie programowej zatwierdzonej przez MEN i odnoszącej się do wszystkich obszarów działalności edukacyjnej przedszkola.

„Celem wychowania przedszkolnego jest:1) wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych

im w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji;2) budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym, co jest

dobre, a co złe;3) kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych

i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek;4) rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z dziećmi

i dorosłymi;5) stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych moż

liwościach fizycznych i intelektualnych;6) troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną; zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i grach sporto

wych;7) budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umie

jętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych;8) wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez

muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne;9) kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty

narodowej) oraz postawy patriotycznej;10) zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności

i samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w edukacji szkolnej”.

Sformułowane w podstawie programowej umiejętności i kompetencje ukierunkowują pracę z dzieckiem w wychowaniu przedszkolnym na kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania jako warunku podjęcia nauki w szkole. Po roku wychowania przedszkolnego dziecko, które spełniło wymagania wynikające z programu nauczania, powinno być dobrze przygotowane do nauki czytania i pisania, nawiązywać relacje z rówieśnikami i samodzielnie planować działania oraz pokonywać trudności.


3.Charakterystykaprogramu

3.3. Strategie osiągania celów

Założeniem prezentowanego programu jest wyposażenie dziecka sześcioletniego w wiadomości, umiejętności, sprawności i postawy świadczące o osiągnięciu gotowości szkolnej. Nauczyciel samodzielnie decyduje, jakie treści i w jaki sposób ma realizować z dziećmi. Osiągnięcie wskazanych celów zależy od:• dobrej znajomości programu, zakresu treści programowych w poszczególnych obszarach,• diagnozy potrzeb i możliwości wychowanków,• prawidłowej organizacji przebiegu procesu dydaktycznego,• planowania pracy umożliwiającej uwzględnienie indywidualnego tempa rozwoju każdego dziecka,• udzielania pomocy i wsparcia dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,• budowania atmosfery do kształtowania twórczych postaw dzieci,• motywowania dzieci do podejmowania aktywności,• zapewniania dzieciom poczucia bezpieczeństwa i akceptacji,• wdrażania do samodzielnego funkcjonowania w grupie,• odpowiedzialności za wykonanie podjętych aktywności,• racjonalnego organizowania dnia pracy,• wdrażania dziecka do polegania na sobie,• budzenia inicjatywy i samodzielności dzieci zarówno w działaniu, jak i myśleniu,• rozwijania poczucia odpowiedzialności za wykonanie podjętego zadania,• zachęcania dziecka do poszukiwania najlepszych i najprostszych metod pracy,• kształtowania umiejętności pracy w zespole,• nabywania przez dzieci świadomości procesu edukacyjnego.

W codziennej pracy z dzieckiem sześcioletnim pożądane jest stosowanie aktywizujących metod pracy oraz nowatorskich rozwiązań pedagogicznych, na przykład: metod pedagogiki zabawy, zajęć dramowych, gier dydaktycznych, doświadczeń i eksperymentów, przenoszenia edukacji poza salę (zajęcia w terenie), stawia-nie zadań do wykonania, metody ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne, elementów planu daltońskiego, glottodydaktyki, metody projektu.

Metoda projektu jest doskonałą okazją do różnicowania poziomów nauczania, umożliwia dostosowanie tempa pracy i stopnia trudności podejmowanych zadań do indywidualnych możliwości uczniów. Projekty integrują wiedzę i umiejętności dzieci z różnych dziedzin. Uczą też współpracy i samodzielności oraz umożliwiają rozwijanie motoryki małej i dużej. Udział w projekcie angażuje jednocześnie emocje i umysł dziecka w nieporównywalnie większym stopniu niż którakolwiek z pozostałych metod. Umożliwia też pełne zaangażowanie w przebieg zajęć, dając dziecku wyraźną przewagę nad aktywnością nauczyciela. Co więcej, dzięki projektom nauczyciel tworzy warunki do uznania podmiotowości dziecka w procesie uczenia się. Metoda ta uwzględnia indywidualne zainteresowania i preferencje, a także zdolności i potrzeby oraz oczekiwania wychowanków. Projekty zapewniają różnorodność gromadzonych doświadczeń, wiedza zdobyta przez dziecko ma charakter interdyscyplinarny, tworzy całościowy obraz świata. Ważne, że aktywności podejmowane przez wychowanków w ramach projektu umożliwiają wykorzystywanie wszystkich zmysłów i funkcji poznawczych w procesie konstruowania wiedzy.

Niezwykle istotna jest możliwość uczestniczenia dzieci w kulturze, udział w konkursach (recytatorskich, plastycznych itp.), przedstawieniach teatralnych, seansach filmowych, spektaklach operowych, koncertach.

3.4. Struktura programu

Program „Trampolina do szkoły” jest zgodny z aktualną podstawą programową wychowania przedszkolnego, zatwierdzoną przez MEN (Rozporządzenie MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2012 r., zał. nr 1).

Program zakłada ukształtowanie w pełni przygotowanego do obowiązków szkolnych absolwenta oddziału przedszkolnego (patrz: Sylwetka wychowanka kończącego oddział przedszkolny, s. 11) w wyniku


wielo zmysłowego stymulowania przy pełnym zaangażowaniu opiekunów i nauczycieli (patrz: Zadania nauczyciela, s. 14), rodziców (patrz: Zadania rodziców, s. 14), personelu szkoły czy przedszkola (patrz: Organizacja pracy oddziału przedszkolnego, s. 12) i najbliższego otocznia społecznego dziecka (patrz: Zakresy edukacji, s. 12). Pozytywne relacje na płaszczyźnie dziecko – dorośli dotyczą organizowania celowej i świadomej współpracy na rzecz dziecka. Program opisuje warunki, które istotnie prowadzą do osiągnięcia przez dziecko sześcioletnie gotowości szkolnej. Koncentruje się na dojrzewaniu dziecka, które przejawia się w jego rozwoju poznawczym, społecznoemocjonalnym i fizycznym. Zawiera ważne informacje o zmianach zachodzących w rozwoju sześciolatka.

Sylwetkę wychowanka kończącego oddział przedszkolny można scharakteryzować w następujący sposób:• jest aktywny, dociekliwy, kreatywny i ambitny,• jest przygotowany do odnoszenia sukcesów i radzenia sobie z trudnościami,• zna i szanuje tradycje rodzinne, przedszkolne, regionu i kraju,• dba o zdrowie oraz bezpieczeństwo swoje i innych, rozumie świat i wartości w nim nagradzane,• jest wrażliwym odbiorcą literatury i sztuki,• jest w znacznym stopniu samodzielny, • podatny na rozwój osobowości,• ma poczucie własnej wartości,• zna swoje prawa i obowiązki,• rozwija swoje zainteresowania,• szanuje środowisko przyrodnicze,• jest ogólnie sprawny ruchowo,• charakteryzuje się prawidłowym funkcjonowaniem organów zmysłowych,• jest przygotowany do obowiązku szkolnego.

W celu porównania prezentujemy przewidywane umiejętności w zakresie kształtowania gotowości do nauki czytania i pisania, które podlegają diagnozowaniu na koniec edukacji przedszkolnej.

Dziecko kończące przedszkole/oddział przedszkolny potrafi:• opisać obrazek, uwzględniając to, co widzi, co robią przedstawione na nim osoby, określić relacje przestrzenne

między postaciami,• dzielić zdania na wyrazy, wyodrębnić i podać liczbę wyrazów w prostym zdaniu,• dzielić na sylaby wyrazy 3 i 4sylabowe,• dzielić krótkie wyrazy na głoski (np. ule), • rozpoznawać i nazywać głoski na początku i końcu wyrazu,• określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumieć polecenia typu: Narysuj kółko w lewym górnym

rogu kartki, narysuj szlaczek, zaczynając od lewej strony kartki,• wycinać po liniach prostych i falistych,• rysować szlaczki składające się z elementów zaokrąglonych i pętelek,• rysować po śladzie,• kolorować, nie wychodząc poza kontury i linie,• interesować się czytaniem i pisaniem,• interesować się książkami, słuchać, np. bajek i opowiadań, rozmawiać o nich.

Uczeń kończący I klasę w zakresie umiejętności czytania i pisania posiada następujące umiejętności:• rozumie znaczenie informacji, odczytuje prosty rysunek, znaki informacyjne i napisy,• zna wszystkie litery alfabetu, czyta i rozumie proste, krótkie teksty,• pisze proste, krótkie zdania: przepisuje z pamięci, dba o estetykę i poprawność graficzną pisma (przestrze

ga zasad kaligrafii),• posługuje się ze zrozumieniem określeniami: wyraz, głoska, litera, sylaba, zdanie,• interesuje się książką i czytaniem, słucha w skupieniu czytanych utworów (wierszy, baśni, opowiadań),• w miarę swoich możliwości czyta lektury wskazane przez nauczyciela.

3.4.Strukturaprogramu



Formy pracy są realizowane w zakresie:• obserwacji pedagogicznej,• diagnozy gotowości szkolnej,• oceny ryzyka dysleksji,• indywidualizacji (wielozmysłowość, wielopoziomowe karty zadaniowe), • pracy z wykorzystaniem wybranych metod i technik pedagogicznych,• zintegrowanego programu edukacyjnego.

Organizacja pracy oddziału przedszkolnego odbywa się zgodnie z:• realizacją założeń podstawy programowej MEN (Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 r., nr 4, poz. 17, Rozp. z 2012,

Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2012 r., poz. 977) odnośnie zagospodarowania czasu przebywania dziecka w przedszkolu w rozliczeniu tygodniowym,

• ramowym rozkładem dnia ustalonym przez dyrektora przedszkola/szkoły na wniosek rady pedagogicznej, z uwzględnieniem zasad ochrony zdrowia i higieny pracy oraz oczekiwań rodziców (prawnych opiekunów),

• zakresem organizacji wychowania, nauczania i opieki, z uwzględnieniem przepisów w sprawie ramowego statutu publicznego przedszkola; dla oddziału przedszkolnego w szkole dyrektor określa statut przedszkola,

• uwzględnieniem potrzeb dzieci w grupach jednowiekowych lub obejmujących dzieci w zbliżonym wieku, w grupach liczących nie więcej niż 25 dzieci, w oddziale integracyjnym z dziećmi niepełnosprawnymi powinna wynosić do 20, w tym do 5 dzieci niepełnosprawnych,

• szczegółową organizacją nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym określoną w arkuszu organizacji przedszkola opracowanego przez dyrektora placówki.

Zakresy edukacji

Rozwój fizyczny jest niezbędnym warunkiem do osiągnięcia gotowości szkolnej i polega na:• rozwijaniu ogólnej sprawności ruchowej, aby dziecko mogło towarzyszyć kolegom w zabawach ruchowych,• doskonaleniu sprawności palców i dłoni, aby dziecko mogło rozpocząć naukę pisania, sprawnie rysowało

i zapinało guziki, samodzielnie wiązało sznurowadła,• kształtowaniu koordynacji wzrokowo-ruchowej (wykonywanie czynności ruchowych pod kontrolą wzro

ku) pomocnej podczas wycinania, rysowania, manipulowania przedmiotami oraz rzucania i łapania,• wychowaniu zdrowotnym, gdyż utrzymanie dobrego stanu zdrowia zwiększa odporność, ogranicza opusz

czanie lekcji, prawidłowa postawa ułatwia siedzenie i wykonywanie ćwiczeń ruchowych, prawidłowa waga i wzrost mają wpływ na zdolność do wysiłku fizycznego i wykonywanie ćwiczeń ruchowych, dobry wzrok ułatwia dostrzeganie różnic między obrazkami i literami, ułatwia czytanie i przepisywanie z tablicy, dobry słuch ułatwia uczestniczenie w lekcji, naukę wierszy czy piosenek, reagowanie na polecenia,

• wychowaniu do bezpieczeństwa,• wychowaniu do samodzielności.

Rozwój poznawczy jest sygnalizowany poprzez ciekawość świata, stawianie pytań i rozbudzone zainteresowania. Chęć poznawania to konieczny warunek w osiągnięciu gotowości szkolnej. Prawidłowo przebiegający rozwój, stosownie do wieku, umożliwia sześciolatkowi przyswajanie różnych informacji i wiadomości oraz nabywanie doświadczeń. Rozwój ten obejmuje:• rozwój mowy, ponieważ umożliwia sześciolatkowi nabycie umiejętności wskazanych w podstawie progra

mowej wychowania przedszkolnego w zakresie swobodnego zwracania się bezpośrednio do rozmówcy, poprawnego mówienia pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym; sześciolatek z łatwością powinien mówić płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji, uważnie słuchać, pytać o niezrozumiałe fakty i formułować dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach oraz w zrozumiały sposób mówić o swoich potrzebach i decyzjach; jeżeli sześciolatek nabędzie wyżej wymienione umiejętności i sprawności w zakresie rozwoju mowy bez problemów nawiąże znajomości z rówieśnikami, tym samym wzrośnie jego samoocena, poczucie niezależności, samodzielności i bezpieczeństwa;

• orientację w czasie i przestrzeni – sześciolatek powinien poprawnie wskazywać prawą i lewą stronę ciała i nazywać podstawowe jego części, nazywać położenie rzeczy względem siebie oraz używać następujących określeń: dół, góra, nad, pod, przed, za, wysoko, nisko; dziecko w tym wieku powinno wyznaczać kierunki


3.4.Strukturaprogramu

od osi własnego ciała: w przód, w tył, w dół, w górę, w prawo, w lewo, określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumieć polecenia typu: Narysuj kółko w lewym górnym rogu kartki, narysuj szlaczek, zaczynając od lewej strony kartki, te umiejętności pozwalają sześciolatkowi dobrze orientować się w otoczeniu i rozumieć wydawane polecenia; tym samym świat staje się dla niego przewidywalny, łatwiej mu wykonywać poszczególne zadania, a umiejętność odbioru mijającego czasu wyznaczonego konkretnymi wydarzeniami dnia daje poczucie bezpieczeństwa;

• rysowanie jako forma wyrażania swoich emocji i rozumienia świata – sześciolatek rysuje to, co obserwuje wokół siebie, co jest dla niego ważne; rysunek jest pomocny w zdiagnozowaniu płynności i dokładności ruchu ręki jako umiejętności niezbędnych w nauce pisania; rozwój zainteresowań i umiejętności plastycznych (dokładne wypełnianie konturu kolorami, czas skupienia podczas rysowania, sposób trzymania kredki i prawidłowe posługiwanie się nią, rozplanowanie/komponowanie rysunku na kartce, kierunek rysowania – od lewej do prawej i od góry do dołu, sprawność ręki) ułatwia dziecku sześcioletniemu opanowanie sztuki pisania w I klasie;

• spostrzeganie kształtów w zakresie wyodrębniania figury z tła, kierunku i dokładności kreślenia kółek, prawidłowego trzymania kredek oraz rozumienia i zapamiętywania poleceń, zauważania różnic i po-dobieństw między przedmiotami czy obrazkami, dorysowywania brakujących elementów oraz dostrze-gania szczegółów na ilustracji to cechy wskazujące na osiągnięcie gotowości do nauki czytania i pisania; sześciolatkowi dysponującemu umiejętnościami w wymienionych zakresach łatwiej będzie nauczyć się kształtu poszczególnych liter i cyfr, w tym także liter o podobnych kształtach (m – n, b – d) czy liter podobnie położonych w liniaturze (k – t, p – g), stworzenie całości z części (układanie klocków, puzzli, tworzenie wyrazu z liter);

• rozpoznawanie dźwięków obejmujące wrażliwość dźwiękową, czyli prawidłowe słyszenie, rozpoznawa-nie i naśladowanie dźwięków pochodzących z najbliższego otoczenia, odtwarzanie rytmu; te sprawności są niezbędne przy różnicowaniu wyrazów o podobnym brzmieniu (koc – kos) oraz przy odróżnianiu głosek; w zakresie rozpoznawania dźwięków sześciolatek powinien dzielić proste zdania na wyrazy, wyrazy na sylaby i głoski oraz nazywać głoski, które słyszy na początku i końcu słowa; rozwijanie tych umiejętności decyduje o opanowaniu czytania i pisania;

• myślenie – w zakresie planowania własnego działania w codziennych czynnościach oraz dostrzegania przyczyny i skutku zachodzących zdarzeń oraz dbania o swoje potrzeby; rozwój myślenia to podstawa poznawania i porządkowania świata, nadawania mu sensu oraz uczenia się właściwych zachowań w danych sytuacjach; myślenie na poziomie sześciolatka winno pozwalać dziecku na swobodne tworzenie pojęć nadrzędnych oraz zauważanie niedorzeczności w obrazkach i tekstach;

• rozwój uwagi i pamięci sześciolatka oznacza rozwój poznawczy – wyraża się w dłuższym skupieniu uwagi na jednym zadaniu i kończeniu rozpoczętej pracy, wykonywaniu różnych zadań wynikających nie tylko z jego potrzeb czy zainteresowań, ale także w formie spełniania poleceń; w tym zakresie sześciolatek wie, co oznaczają proste symbole i znaki (np. przejście dla pieszych), rozumie fakt, iż symbole ułatwiają funkcjonowanie w środowisku, potrafi opowiedzieć własnymi słowami o oglądanym obrazku, usłyszaną historyjkę, zapamiętuje dłuższe teksty wierszy i piosenek, rysuje na zadany temat, słucha czytanej bajki, wystukuje rytm na bębenku;

• liczenie – dziecko sześcioletnie powinno wykazać się umiejętnościami w zakresie liczenia, dodawania i odejmowania do 10, posługując się palcami czy liczmanami; potrafić przeliczać elementy zarówno ułożone w szeregu jak i zgrupowane, wiedzieć, że wynik liczenia jest taki sami niezależnie, czy liczymy od po czątku, czy od końca; sześciolatkowi nie powinno sprawiać problemów rozumienie znaczenia cyfr w tworzeniu liczby przedmiotów, określanie ich kolejności, posługiwanie się liczebnikami porządkowymi, porównywa nie liczebności zbiorów, pogrupowanie elementów ze względu na jedną czy dwie cechy (kształt, wielkość, kolor); te wymienione wyżej umiejętności są bardzo ważne dla poszerzenia i doskonalenia umiejętności matematycznych.

Rozwój procesów emocjonalno-społecznych jest niezbędnym elementem gotowości szkolnej sześciolatka. W zakresie tego rozwoju dziecko dobrze funkcjonujące ma poczucie bezpieczeństwa w grupie: • potrafi szybko odnajdywać się w grupie, adaptuje się w nowym otoczeniu,• liczy się z potrzebami kolegów,• przyjmuje komunikat kierowany do grupy jako adresowany do siebie,



• jest wrażliwe na opinie nauczycieli i innych osób dorosłych,• słucha innych bez przerywania ich wypowiedzi.

Sześciolatek dobrze rozwinięty emocjonalnospołecznie panuje nad emocjami, utrzymuje ład i porządek wokół siebie, dba o własne rzeczy, chętnie wykonuje zadania, uczy się, jest wytrwały, systematyczny i obowiązkowy, prawidłowo reaguje na pozytywne lub negatywne uwagi, reaguje adekwatnie do sytuacji.

• Prawidłowe funkcjonowanie w grupie to istotny element rozwoju emocjonalnospołecznego. Przejawia się on w dbałości o zabawki, chętnym włączaniu i współdziałaniu w zabawach grupowych, odpowiedzialności za wykonanie działania, samodzielności, zarówno w działaniu, jak i podejmowaniu decyzji w wyznaczaniu sobie ról i zadań, wyrażaniu emocji i własnego zdania bez agresji i złości.

• Sześciolatek potrafi wyrazić emocje, opowiadając o nich, bez narzucania swojego zdania. Przejawia odporność emocjonalną, wyrażającą się w prawidłowym reagowaniu na przegraną. Tak przygotowane dziecko poradzi sobie na starcie w szkole.

• Stosowanie norm i zasad, rozpatrywane w kategorii dostosowania się do reguł szkolnych jest bardzo ważną umiejętnością. Wychowanek powinien poznać i zaakceptować ustalone zasady, stosować je także wtedy, kiedy nie jest obserwowany oraz zdawać sobie sprawę, jakie zachowania są akceptowane przez dorosłych.

Nauczyciel powinien skupiać się na następujących działaniach:• pomocy dziecku w kształtowaniu właściwych postaw wobec samego siebie, rówieśników i otaczającego

świata,• tworzeniu klimatu poszanowania godności i podmiotowości dziecka,• indywidualnym podejściu do każdego dziecka,• trosce o dobro dziecka w aspekcie wszechstronnego rozwoju,• prowadzeniu obserwacji i diagnozy pedagogicznej,• współpracy z rodzicami w procesie opiekuńczowychowawczodydaktycznym i organizacyjnym,• pracy według programu przyjętego przez przedszkole lub oddział przedszkolny w szkole.

Zadania rodziców to przede wszystkim:• towarzyszenie dziecku w procesie adaptacyjnym i w ciągu całego roku edukacji przedszkolnej,• rozwój umiejętności wychowawczych – udział w warsztatach, zebraniach, spotkaniach ze specjalistami,• współpraca z nauczycielami w celu wspierania osiągnięć rozwojowych dzieci i łagodzenia trudności,• czynne włączenie się w organizowanie wydarzeń i uroczystości,• prowadzenie obserwacji rozwoju dziecka i dzielenie się spostrzeżeniami z nauczycielami,• uczestniczenie w spotkaniach zespołów do spraw pomocy psychologicznopedagogicznej (w przypadku

wystąpienia takiej potrzeby).

3.5. Układ programu

Ta część programu pozwoli nauczycielowi i osobom pracującym na podstawie programu na odnalezienie treści wychowawczodydaktycznych realizowanych w ramach określonych obszarów podstawy programowej z przyporządkowaniem do konkretnego zakresu edukacji (rodzaj planu programu). Przygotowanie dziecka do obowiązku szkolnego odbywa się w wyniku zmian zachodzących w jego rozwoju. Rozwój dziecka w przedszkolu przebiega w trzech podstawowych sferach: emocjonalnospołecznej, poznawczej i fizycznej (w literaturze tematycznej sfera emocjonalnospołeczna bywa też traktowana rozdzielnie jako sfera społeczna i sfera emocjonalna), ujętych w niniejszym programie w obszary edukacji o takim samym zakresie (I kolumna tabeli). Jest to podział umowny, gdyż sfery rozwoju wzajemnie się przenikają i warunkują. Do poszczególnych obszarów zostały przyporządkowane kolejne obszary aktualnej podstawy programowej dla przedszkoli (II kolumna tabeli) oraz zakresy programowe, wskazujące kierunek pracy nauczyciela w celu nabycia konkretnych umiejętności przewidzianych w poszczególnych obszarach podstawy programowej (III kolumna tabeli). Taki układ programu może być szczególnie pomocny dla nauczyciela w czasie opracowywania planów miesięcznych czy też monitorowania rytmiczności realizacji zadań wytyczonych w podstawie programowej.


3.5.Układprogramu

Obszary edukacji

Obszary podstawy programowej (Roz. MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r.

w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz

kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, Dz. U. z 30 sierpnia 2012 r.).

Zakresy programowe

Rozwój fizyczny

Obszar 2. Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych.Wdrażanie dzieci do utrzymywania ładu i porządku.

Wyrabianie umiejętności samoobsługowych w zakresie:• czynności higienicznych,• czynności samoobsługowych,• estetyki otoczenia (piękno jako wartość),• kultury osobistej.

Obszar 5. Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci.

Kształtowanie nawyku dbania o zdrowie i sprawność fizyczną:• aktywność ruchowa,• profilaktyka zdrowotna,• aktywny wypoczynek,• bezpieczne korzystanie z mediów,• podkreślanie roli zdrowego odżywiania się,• stwarzanie warunków do prawidłowego rozwoju narządów

zmysłów.

Obszar 6. Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych.

Kształtowanie nawyku dbania o bezpieczeństwo własne i innych:• przestrzeganie zakazów dotyczących bezpieczeństwa,• rozwijanie zainteresowań służących bezpieczeństwu.

Rozwój poznawczy

Obszar 3. Wspomaganie rozwoju mowy dzieci.

Wyrabianie umiejętności komunikatywnego wypowiadania się/porozumiewania:• zapoznanie z literaturą dziecięcą,• poprawność form gramatycznych, fleksyjnych i składnio wych,• prawidłowa wymowa,• wzbogacanie słownictwa,• formułowanie wypowiedzi tematycznych.Rozbudzanie zainteresowania książką:• zachęcanie do słuchania tekstu mówionego i czytanego,

do wypowiadania się na temat poznanego utworu,• recytowanie indywidualne i zespołowe różnych form

inscenizacji,• kształtowanie nawyku szanowania książki.

Obszar 14. Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania.

Przygotowanie do czytania:• wyrabianie gotowości do czytania,• wprowadzenie elementów czytania.Przygotowanie do pisania:• rozwijanie sprawności psychomotorycznych,• kształtowanie i rozbudzanie procesów poznawczych,• koordynacja wzrokoworuchowa (ćwiczenia grafomotoryczne),• kształtowanie pozytywnych nastawień emocjonalnych,• pismo jako sposób komunikowania się,• percepcja wzrokowa,• znaki i symbole graficzne,• orientacja na kartce papieru.

Obszar 4. Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia.

Rozwijanie umiejętności wnioskowania:• wnioskowanie (przyczyna i skutek).Rozwijanie umiejętności klasyfikowania przedmiotów:• porównywanie, klasyfikowanie i segregowanie przedmiotów

i figur geometrycznych (według koloru, kształtu, przeznaczenia, itp.),

• stawianie pytań i hipotez,• analiza,• synteza.


Rozwój poznawczy

Obszar 13. Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matematyczną.

Kształtowanie umiejętności liczenia:• liczenie, porównywanie,• intuicje geometryczne,• miara: stałość długości, pojemność, ciężar, czas,• rytmy i rytmiczna organizacja czasu,• rozwijanie umiejętności określania czasu,• orientacja w przestrzeni.

Obszar 11. Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu zagrożeń.

Przyroda nieożywiona:• zjawiska atmosferyczne i ich skutki,• określanie pogody,• charakterystyczne zmiany w zależności od pory roku,• działalność eksperymentalna,• kosmos.

Obszar 12. Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt.

Przyroda ożywiona:• nabywanie podstawowych wiadomości na temat życia zwie

rząt występujących w różnych ekosystemach,• różnorodność środowisk przyrodniczych,• kształtowanie nawyków ekologicznych.

Obszar 10. Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci poprzez zabawy konstrukcyjne, budzeniezainteresowań technicznych.

Kształtowanie umiejętności konstrukcyjnych i technicznych:• zabawy konstrukcyjne,• organizowanie kącików technicznych,• zapoznanie z zawodami technicznymi i ich znaczeniem,• prowadzenie zabaw badawczych.

Rozwój emocjonalnospołeczny

Obszar 1. Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych.

Rozwijanie umiejętności zgodnego współżycia w grupie:• poczucie własnej wartości,• prawa dziecka,• rozwijanie zdolności i talentów,• zawieranie umów społecznych,• prezentowanie akceptowanych postaw społecznych,• panowanie nad emocjami,• adekwatne reagowanie do sytuacji,• prezentowanie swojego zdania.

Obszar 15. Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne.

Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne:• rodzina – aktywne uczestnictwo w życiu rodzinnym, tradycje

rodzinne, uroczystości,• dziecko jako członek rodziny,• najbliższe otoczenie jako mała ojczyzna,• budzenie zainteresowania miejscem, w którym mieszka,• nabywanie poczucia przynależności narodowej,• poznanie położenia geograficznego Polski na mapie,• poznanie symboli narodowych,• Europa i świat,• ojczyzna – tożsamość narodowa.

Obszar 7. Wychowanie przez sztukę – dziecko widzem i aktorem.

Wychowanie przez sztukę:• zapoznanie z teatrem,• zabawa w teatr, • dziecko aktorem i widzem.

Obszar 8. Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec.

Wychowanie przez muzykę:• uwrażliwianie dzieci na walory artystyczne muzyki,• doskonalenie słuchania i śpiewania piosenek,• rozwijanie różnorodnych form ekspresji/zabawy rytmiczne,• rozwijanie umiejętności ilustrowania muzyki/tańca,• zapoznanie z wybranymi instrumentami muzycznymi,• zabawy w kąciku muzycznym.

Obszar 9. Wychowanie przez sztukę – różne formy plastyczne.

Wychowanie przez plastykę:• kontakt ze sztuką (dzieła sztuki i ich twórcy),• aktywność plastyczna,• aktywność konstrukcyjna (formy przestrzenne).



4. Treści programowe

Prezentowany niżej materiał jest uszczegółowieniem wcześniejszej koncepcji programu. Tabela została rozbudowana o dwie kolejne kolumny – strategie, czyli sposoby realizacji wskazanych zakresów programowych (IV kolumna) oraz przewidywane efekty kształcenia (V kolumna).

W IV kolumnie zostały wskazane działania (strategie osiągania celów), proponowane w toku świadomego procesu wychowawczodydaktycznego, umożliwiające nabycie konkretnych umiejętności przez dzieci sześcioletnie (zgodnie z językiem aktualnej podstawy programowej). Przewidywane efekty są uszczegółowieniem zapisów zawartych w poszczególnych obszarach podstawy programowej w postaci umiejętności. Obszary dotyczące kształtowania umiejętności potrzebnych do czytania i pisania zostały rozpisane w porównaniu z przewidywanymi umiejętnoś ciami dziecka pięcioletniego i sześcioletniego, co w założeniu ma pomóc nauczycielowi w dostosowaniu w tych ważnych zakresach działań edukacyjnych odpowiadających potrzebom dziecka sześcioletniego. Ponadto ma ułatwić zdiagnozowanie umiejętności dziecka (I diagnoza planowana w październiku).

Program tworzy czytelny obraz kolejno podejmowanych działań wychowawczodydaktycznych. Dostarcza pełnej wiedzy na temat rozwoju i potrzeb rozwojowych dziecka sześcioletniego. Zakłada, że tempo rozwoju jest indywidualne dla każdego dziecka i wymaga odpowiedniego dostosowania oddziaływań edukacyjnych. Nauczyciel wyposażony w taką wiedzę może świadomie organizować sprzyjające środowisko wychowawcze, tworząc korzystne relacje, wspierając jednocześnie rozwój dzieci (ze szczególnym uwzględnieniem zakresów wymagających wsparcia).

Program sprzyja rozwijaniu mocnych stron dziecka, wspieraniu wychowanka w pokonywaniu trudności edukacyjnych w wyniku indywidualizowania procesu nauczania. Realizację materiału programowego umożliwia integracja treści poszczególnych obszarów.


Obs

zar

Obs

zary

pod

staw

y pro

gram

owej

(R

ozp.

MEN

z dn

ia 27

sier

pnia

2012

r.

w sp

raw

ie p

odst

awy p

rogr

amow

ej

wyc

how

ania

prz

ed sz

koln

ego

oraz

ks

ztał

ceni

a ogó

lneg

o w

pos

zcze

gól-

nych

typa

ch sz

kół,

Dz.

U. z

dni

a 30

sier

pnia

201

2 r.)

Zakr

esy

prog

ram

uSt

rate

gie o

siąg

ania

celó

wEf

ekty

w p

osta

ci u

mie

jętn

ości

Rozw

ój

fizyc

zny

2. K

szta

łtow

anie

czyn

nośc

i sa

moo

bsłu

gow

ych,

naw

yków

hi

gien

iczny

ch i

kultu

raln

ych.

Wdr

ażan

ie dz

ieci d

o ut

rzym

ywan

ia

ładu

i po

rząd

ku.

Dzi

ecko

koń

cząc

e prz

edsz

kole

i r

ozpo

czyn

ając

e nau

kę w

szko

le

pods

taw

owej

:1)

um

ie p

opra

wni

e um

yć si

ę i w

ytrz

eć o

raz u

myć

zęby

;2)

wła

ściw

ie za

chow

uje s

ię p

rzy

stole

pod

czas

pos

iłków

, nak

ryw

a do

stoł

u i s

przą

ta p

o so

bie;

3) sa

mod

ziel

nie k

orzy

sta z

toal

ety;

4) sa

mod

ziel

nie u

bier

a się

i r

ozbi

era,

dba o

oso

biste

rzec

zy

i nie

nar

aża i

ch n

a zgu

bien

ie lu

b kr

adzi

eż;

5) u

trzy

muj

e por

ząde

k w

swoi

m

otoc

zeni

u.

Wyr

abia

nie u

mie

jętn

ości

sa

moo

bsłu

gow

ych

w

zakr

esie

:•

czyn

nośc

i hig

ieni

czny

ch,

•cz

ynno

ści s

amoo

bsłu

go

wyc

h,•

este

tyki

oto

czen

ia (p

ięk

no ja

ko w

arto

ść),

•ku

ltury

oso

biste

j.

Sam

odzie

lne z

azna

czan

ie sw

ojej

obec

nośc

i na l

iście

grup

owe

j, ozn

acza

nie d

nia,

tygo

dnia

, wsk

azan

ie m

iesią

ca i

pory

ro

ku sw

oich

uro

dzin

(ele

men

ty p

lanu

dal

tońs

kieg

o).

Pom

agan

ie d

oros

łym

w cz

ynno

ścia

ch p

orzą

dkow

ych

(pra

wid

łow

e nak

ryw

anie

do

stołu

, prz

ysuw

anie

krz

eseł

ek

do st

ołu,

peł

nien

ie d

yżur

ów w

sali,

oce

na p

ełni

enia

dy

żuró

w, p

omag

anie

prz

y ut

rzym

aniu

por

ządk

u w

sali

i w

łazi

ence

, odk

łada

nie s

woi

ch rz

eczy

i pr

ac n

a ust

alon

e m

iejsc

e).

Zaan

gażo

wan

ie w

urz

ądza

nie s

ali z

ajęć

(wyk

onyw

anie

te

mat

yczn

ych

prac

pla

stycz

nych

, obm

yśla

nie k

once

pcji

doty

cząc

ych

wys

troju

, ucz

estn

ictw

o w

zago

spod

arow

yw

aniu

kąc

ików

zain

tere

sow

ań, d

bani

e o p

orzą

dek

w sw

ojej

sz

afce

/na p

ółce

, sza

now

anie

zaba

wek

i po

moc

y, za

chęc

anie

ro

dzic

ów d

o de

koro

wan

ia sa

li, zb

iera

nia e

kspo

nató

w),

ocen

a peł

nien

ia d

yżur

ów.

Akt

ywne

obs

erw

owan

ie o

tacz

ając

ego

świa

ta i

uwra

żliw

ie

nie n

a jeg

o pi

ękno

.

Uw

zglę

dnia

nie i

ndyw

idua

lnyc

h up

odob

ań w

oce

nian

iu

rzec

zyw

istoś

ci ze

wsk

azan

iem

funk

cjon

owan

ia su

biek

tyw

ne

go p

oczu

cia „

brzy

doty

”.

Akt

ywne

ucz

estn

icze

nie w

prz

ygot

owan

iach

do

wsp

ólny

ch

zaba

w i

zaję

ć (ro

zkła

dani

e pom

ocy

i ksią

żek,

mat

eria

łów

pl

asty

czny

ch, u

staw

iani

e sto

lików

i kr

zese

ł, itp

.).

Sam

odzi

elne

wkł

adan

ie i

zdej

mow

anie

ubr

ań o

raz b

utów

, sa

mod

ziel

ne k

orzy

stan

ie z

toal

ety,

oczy

szcz

anie

but

ów

i ubr

ań z

pias

ku i

śnie

gu, d

bani

e o

schl

udny

wyg

ląd,

ro

zum

ieni

e, że

nie

któr

e pr

zedm

ioty

hig

ieni

czne

prz

ezna

cz

one

są d

o in

dyw

idua

lneg

o uż

ywan

ia.

Dzi

ecko

: −po

trafi

zazn

aczy

ć sw

oją o

becn

ość

na li

ście

gru

pow

ej, r

ozpo

znaj

e m

iesi

ąc, k

olor

i po

rę ro

ku,

w k

tóre

j prz

ypad

ają

jego

ro

dzin

y, (w

edłu

g ko

ncep

cji

plan

u da

ltońs

kieg

o) −zn

a ko

lor d

nia

tygo

dnia

i p

otra

fi oz

nacz

yć b

ieżą

cy

dzie

ń na

suw

aku,

−po

strz

ega

pięk

no ja

ko w

arto

ść,

−po

trafi

ocz

yści

ć ubr

anie

z pi

asku

i ś

nieg

u, −je

st sa

mod

ziel

ne w

ubi

eran

iu

i roz

bier

aniu

się

(szn

uruj

e bu

ty, w

iąże

kok

ardk

ę, z

asuw

a su

wak

), −zn

a sw

ój zn

acze

k ro

zpoz

naw

czy

i mie

jsce

w sz

atni

, −um

ie sa

mod

ziel

nie

skor

zyst

ać

z to

alet

y, −pr

awid

łow

o m

yje

zęby

, myj

e

i wyc

iera

się,

−uc

zest

nicz

y w

czy

nnoś

ciac

h po

rząd

kow

ych

prow

adzo

nych

pr

zez

doro

słyc

h, −po

mag

a pr

zy w

ykon

ywan

iu

czyn

nośc

i prz

ygot

owaw

czyc

h do

zaj

ęć i

zaba

w, −po

mag

a w

zag

ospo

daro

wan

iu

sali,

−tr

oszc

zy si

ę o es

tety

czny

wyg

ląd

sali,

−db

a o

zaba

wki

i pr

zedm

ioty

w

sali,

4.Treściprogramowe


Rozw

ój

fizyc

zny

Dba

nie o

cudz

ą wła

snoś

ć ora

z roz

umie

nie k

onie

czno

ści

zwra

cani

a wła

ścic

ielo

wi z

nale

zion

ych

lub

poży

czon

ych

rzec

zy.

Wła

ściw

a pos

taw

a prz

y sto

le zw

iąza

na z

odpo

wie

dnim

za

chow

anie

m si

ę (pr

awid

łow

e sie

dzen

ie, p

osłu

giw

anie

się

sztu

ćcam

i i se

rwet

ką, k

ultu

raln

e zac

how

anie

).

−je

st w

rażl

iwe

na sw

ój w

yglą

d,

−w

ie, j

ak n

ależ

y za

chow

ać si

ę pr

zy st

ole,

prz

estr

zega

zas

ad

savo

ir–vi

vre’u

, −ob

iekt

ywni

e oc

enia

swoj

e po

stęp

y, −po

konu

je tr

udno

ści,

−pr

zest

rzeg

a za

sad.

5. W

ycho

wan

ie zd

row

otne

i k

szta

łtow

anie

spra

wno

ści fi

zycz

nej

dziec

i.D

ziec

ko k

ończ

ące p

rzed

szko

le

i roz

pocz

ynaj

ące n

aukę

w sz

kole

po

dsta

wow

ej:

1) d

ba o

swoj

e zdr

owie

, zac

zyna

or

ient

ować

się w

zasa

dach

zd

row

ego

żyw

ieni

a;2)

dos

trze

ga zw

iąze

k m

iędz

y ch

orob

ą, a

lecz

enie

m,

podd

aje s

ię le

czen

iu, n

p. w

ie,

że p

rzyj

mow

anie

leka

rstw

i z

astr

zyki

są k

onie

czne

;3)

jest

spra

wne

fizy

czni

e lub

jest

sp

raw

ne w

mia

rę sw

oich

m

ożliw

ości

, jeż

eli j

est d

ziec

kiem

m

niej

spra

wny

m ru

chow

o;4)

ucz

estn

iczy

w za

jęci

ach

ruch

owyc

h, w

zaba

wac

h i g

rach

w

ogr

odzi

e prz

edsz

koln

ym,

w p

arku

, na b

oisk

u, w

sali

gim

nasty

czne

j.

Ksz

tałto

wan

ie n

awyk

u db

ania

o zd

row

ie

i spr

awno

ść fi

zycz

ną:

•ak

tyw

ność

ruch

owa,

•pr

ofila

ktyk

a zd

row

otna

,•

akty

wny

wyp

oczy

nek,

•be

zpie

czne

kor

zyst

anie

z

med

iów,

•po

dkre

ślani

e ro

li zd

ro

weg

o od

żyw

iani

a si

ę,•

stw

arza

nie

war

unkó

w

do p

raw

idło

weg

o ro

zwoj

u na

rząd

ów

zmys

łów.

Nab

ywan

ie u

mie

jętn

ości

pra

wid

łow

ego

myc

ia rą

k.

Rozu

mie

nie p

otrz

eby

myc

ia rą

k pr

zed

posił

kam

i i p

o w

yjśc

iu z

toal

ety.

Praw

idło

we p

osłu

giw

anie

się g

rzeb

ieni

em, c

huste

czką

do

nos

a, sz

czot

eczk

ą do

zębó

w.

Dba

łość

o cz

ysto

ść u

szu,

szyi

, paz

nokc

i, no

sa.

Ksz

tałto

wan

ie n

awyk

u gr

yzie

nia i

dok

ładn

ego

prze

żuw

ani

a pok

arm

ów.

Zach

ęcan

ie d

o sp

ożyw

ania

zdro

wyc

h pr

oduk

tów

(cie

mne

go

piec

zyw

a, w

arzy

w, o

woc

ów, m

leka i

jego

prz

etw

orów

), zn

ajom

ość z

asad

zdro

weg

o od

żyw

iani

a się

).

Rozu

mie

nie u

mia

ru w

jedz

eniu

słod

yczy

.

Rozu

mie

nie i

stos

owan

ie za

sad

regu

larn

ego

spoż

ywan

ia

posił

ków.

Zwra

cani

e uw

agi n

a moż

liwoś

ć zar

ażen

ia si

ę cho

robą

.

Zapo

znan

ie ze

spos

obam

i prz

eciw

dzia

łani

a zar

ażen

iu si

ę ch

orob

ą (za

słani

anie

ust

w cz

asie

kas

zlu i

nosa

w cz

asie

ki

chan

ia, n

ieko

rzys

tani

e z ty

ch sa

myc

h na

czyń

).

Uśw

iado

mie

nie p

otrz

eby

kont

rolo

wan

ia i

lecz

enia

zębó

w

(sys

tem

atyc

znie

raz n

a pół

roku

).

Wyj

aśni

enie

pot

rzeb

y sto

sow

ania

szcz

epie

ń.

Zwró

ceni

e uw

agi n

a pot

rzeb

ę wyk

onyw

ania

zalec

eń le

karz

a.

Zain

tere

sow

anie

pra

cą le

karz

a, ap

teka

rza,

stom

atol

oga.

Okr

eślan

ie ro

li i f

unkc

ji po

szcz

egól

nych

nar

ządó

w zm

ysłó

w.

Dzi

ecko

: −db

a o

zdro

wie

swoj

e i i

nnyc

h, −tr

oszc

zy si

ę o

higi

enę

narz

ądó

w z

mys

łów

i ro

zum

ie ic

h zn

acze

nie,

−db

a o

swój

wyg

ląd,

−se

lekc

jonu

je in

form

acje

do c

ie ra

ją

ce z

a po

śred

nict

wem

me

diów

, −zn

a za

groż

enia

pły

nące

z si

eci,

−w

ybie

ra w

arto

ścio

we

prog

ram

y te

lew

izyj

ne,

−db

a o

ład

i por

ząde

k w

swoi

m

otoc

zeni

u, −w

ierz

y w

e w

łasn

e m

ożliw

ości

, −je

st sa

mod

ziel

ne w

kor

zyst

aniu

z

toal

ety,

przy

boró

w to

alet

ow

ych,

sam

odzi

elni

e ub

iera

się

i myj

e, −db

a o

higi

enę

osob

istą,

−zn

a za

sady

zdr

oweg

o od

żyw

ia

nia,

−w

ie o

kon

iecz

nośc

i prz

ebyw

ania

na

świe

żym

pow

ietr

zu,

−w

ie, j

ak p

rzec

iwdz

iała

ć ch

oro

bom

, −je

st sp

raw

ne ru

chow

o, −po

znaj

e pi

ękno

jako

war

tość

.

4.Treściprogramowe


4.Treściprogramowe

Obs

zar

Obs

zary

pod

staw

y pro

gram

owej

(R

ozp.

MEN

z dn

ia 27

sier

pnia

2012

r.

w sp

raw

ie p

odst

awy p

rogr

amow

ej

wyc

how

ania

prz

ed sz

koln

ego

oraz

ks

ztał

ceni

a ogó

lneg

o w

pos

zcze

gól-

nych

typa

ch sz

kół,

Dz.

U. z

dni

a 30

sier

pnia

201

2 r.)

Zakr

esy

prog

ram

uSt

rate

gie o

siąg

ania

celó

wEf

ekty

w p

osta

ci u

mie

jętn

ości

Rozw

ój

fizyc

zny

Rozu

mie

nie p

otrz

eby

higi

eny

narz

ądów

zmys

łów

(uni

ka

nie d

otyk

ania

ocz

u rę

kam

i, un

ikan

ie n

adw

yręż

ania

gło

su,

unik

anie

hał

asu,

nie

korz

ysta

nie z

e słu

chaw

ek, z

apew

nien

ie

wła

ściw

ego

ośw

ietle

nia,

ucze

stni

czen

ie w

cich

ej za

baw

ie,

sprz

ątan

ie p

o za

baw

ie, p

raw

idło

we o

ddyc

hani

e).

Łago

dzen

ie zb

yt g

wał

tow

nych

zach

owań

.

Przy

zwyc

zaja

nie d

o pr

zeby

wan

ia w

wyw

ietr

zony

ch

pom

iesz

czen

iach

.

Zach

ęcan

ie d

o cz

ynne

go u

dzia

łu w

zaba

wac

h ru

chow

ych.

Wdr

ażan

ie do

codz

ienne

go p

rzeb

ywan

ia n

a św

ieży

m p

o

wiet

rzu

z zac

how

aniem

pro

porc

ji za

gosp

odar

owan

ia cz

asu.

Uśw

iada

mia

nie z

nacz

enia

upr

awia

nia r

óżny

ch fo

rm

spor

tu i

ruch

u.

Wdr

ażan

ie d

o pr

zest

rzeg

ania

zasa

d ub

iera

nia s

ię st

osow

nie

do p

ory

roku

i te

mpe

ratu

ry.

Prze

kony

wan

ie d

o w

łaśc

iweg

o ko

rzys

tani

a z m

edió

w,

wyr

abia

nia p

osta

wy

kryt

yczn

ej w

obec

med

iów

(jak

o źr

ódła

po

szuk

iwan

ia w

iedz

y).

6. W

draż

anie

dziec

i do

dbał

ości

o

bezp

iecze

ństw

o wł

asne

oraz

inny

ch.

Dzi

ecko

koń

cząc

e prz

edsz

kole

i r

ozpo

czyn

ając

e nau

kę w

szko

le

pods

taw

owej

:1)

wie

, jak

trze

ba za

chow

ać si

ę w

sytu

acji

zagr

ożen

ia i

gdzi

e m

ożna

otr

zym

ać p

omoc

, um

ie

o ni

ą pop

rosić

;

Ksz

tałto

wan

ie n

awyk

u db

ania

o b

ezpi

ecze

ństw

o w

łasn

e i in

nych

:•

prze

strz

egan

ie z

akaz

ów

doty

cząc

ych

bezp

ie

czeń

stw

a,•

rozw

ijani

e za

inte

reso

w

ań sł

użąc

ych

bezp

ie

czeń

stw

u.

Ost

rożn

e por

usza

nie s

ię p

o sa

li i p

o te

reni

e szk

oły/

prze

dszk

ola.

Nie

odda

lani

e się

z te

renu

bez

wie

dzy

doro

słych

.

Prze

strz

egan

ie u

stal

onyc

h za

sad

korz

ysta

nia z

toal

ety.

Zgod

ne z

prze

znac

zeni

em u

żyw

anie

zaba

wek

i na

rzęd

zi.

Ostr

ożno

ść w

bra

niu

do rą

k rz

eczy

niez

nany

ch, z

nalez

iony

ch.

Znajo

moś

ć zas

ad za

chow

ania

się p

odcz

as w

spól

nych

zaba

w.

Resp

ekto

wan

ie u

wag

i za

lece

ń na

uczy

ciel

a.

Dzi

ecko

: −zn

a po

mie

szcz

enia

szko

ły/

prze

dszk

ola,

−ni

e od

chod

zi sa

mow

olni

e od

gr

upy,

−ki

eruj

e się

prz

yjęt

ymi z

asad

ami,

−zg

odni

e w

spół

dzia

ła w

gru

pie,

−w

pra

wid

łow

y sp

osób

kor

zyst

a z

zaba

wek

i na

rzęd

zi,

−pr

zest

rzeg

a za

sad

bezp

iecz

eń

stw

a,


4.Treściprogramowe

Rozw

ój

fizyc

zny

2) o

rient

uje s

ię w

bez

piec

znym

po

rusz

aniu

się p

o dr

ogac

h

i kor

zyst

aniu

ze śr

odkó

w

tran

spor

tu;

3) zn

a zag

roże

nia p

łyną

ce ze

świa

ta

ludz

i, ro

ślin

oraz

zwie

rząt

i un

ika

ich;

4) w

ie, ż

e nie

moż

e sam

odzi

elni

e za

żyw

ać le

kars

tw i

stoso

wać

śr

odkó

w ch

emic

znyc

h (n

p. śr

odkó

w cz

ysto

ści);

5) p

róbu

je sa

mod

ziel

nie i

bez

piec

zni

e org

aniz

ować

sobi

e cza

s w

olny

w p

rzed

szko

lu i

w d

omu;

m

a roz

ezna

nie,

gdzi

e moż

na si

ę be

zpie

czni

e baw

ić, a

gdz

ie n

ie.

Znaj

omoś

ć zas

ad k

orzy

stan

ia z

urzą

dzeń

elek

tryc

znyc

h,

środ

ków

chem

iczn

ych.

Prze

strz

egan

ie u

stal

onyc

h za

sad

bezp

iecz

eństw

a pod

czas

za

baw

(zab

aw n

a śni

egu

i lod

zie,

w w

odzi

e, pr

zeby

wan

ia

na p

owie

trzu

w cz

asie

bur

zy, z

acho

wan

ia o

stro

żnoś

ci

wob

ec n

iezn

anyc

h ro

ślin

i zw

ierz

ąt).

Prze

strz

egan

ie za

kazó

w za

baw

zapa

łkam

i, w

mie

jscac

h ni

edoz

wolo

nych

(np.

w p

obliż

u jez

dni),

zryw

ania

niez

nany

ch

rośli

n, za

czep

iani

a, do

tyka

nia n

iezn

ajom

ych

zwie

rząt

po

dcza

s spa

ceró

w.

Znaj

omoś

ć num

erów

tele

fonó

w al

arm

owyc

h.

Szyb

kie r

eago

wan

ie n

a syt

uacj

ę zag

roże

nia.

Znaj

omoś

ć zas

ad o

chro

ny p

rzec

iwpo

żaro

wej

.

Um

iejęt

ność

zwró

ceni

a się

o po

moc

w sy

tuac

jach

zagr

ożen

ia.

Zach

owan

ie o

stro

żnoś

ci w

kon

takc

ie z

obcą

, nie

znaj

omą

osob

ą, ni

eprz

yjm

owan

ie ża

dnyc

h rz

eczy

, sło

dycz

y.

Bezp

iecz

ne za

chow

anie

się w

lesie

, par

ku, n

a łąc

e, w

obec

ni

ezna

nych

rośli

n i z

wie

rząt

.

Prze

strz

egan

ie w

spól

nie u

stal

oneg

o re

gula

min

u w

yjść

i w

ycie

czek

.

Znajo

moś

ć zad

ań p

olic

jant

a, str

aży

mie

jskie

j – u

mie

jętn

ość

zwra

cani

a się

o p

omoc

(zna

jom

ość s

woj

ego

adre

su

zam

iesz

kani

a, po

dani

a im

ieni

a i n

azw

iska)

.

Bezp

iecz

ne p

rzec

hodz

enie

prz

ez u

licę i

por

usza

nie s

ię

po d

rodz

e.

Prze

strz

egan

ie za

sady

wyc

hodz

enia

na u

licę t

ylko

pod

op

ieką

oso

by d

oros

łej.

Znaj

omoś

ć pod

staw

owyc

h zn

aków

dro

gow

ych.

Rozp

ozna

wan

ie i

nazy

wan

ie ró

żnyc

h śr

odkó

w

tran

spor

tu.

Rozp

ozna

wan

ie d

źwię

ków

i od

głos

ów d

ocho

dząc

ych

z u

licy.

−ro

zum

ie p

otrz

ebę p

rzes

trze

gani

a za

sad

bezp

iecz

eństw

a w cz

asie

po

bytu

w p

obliż

u je

zdni

, −w

łaśc

iwie

zach

owuj

e się

na p

lacu

za

baw

ora

z w

cza

sie

spac

erów

i w

ycie

czek

, −w

pra

wid

łow

y sp

osób

kor

zyst

a z

urzą

dzeń

ele

ktry

czny

ch,

−sz

anuj

e ro

śliny

i zw

ierz

ęta,

−je

st z

aang

ażow

ane

w z

doby

wa

nie

now

ych

dośw

iadc

zeń.


4.Treściprogramowe

Obs

zar

Obs

zary

pod

staw

y pro

gram

owej

(R

ozp.

MEN

z dn

ia 27

sier

pnia

2012

r.

w sp

raw

ie p

odst

awy p

rogr

amow

ej

wyc

how

ania

prz

ed sz

koln

ego

oraz

ks

ztał

ceni

a ogó

lneg

o w

pos

zcze

gól-

nych

typa

ch sz

kół,

Dz.

U. z

dni

a 30

sier

pnia

201

2 r.)

Zakr

esy

prog

ram

uSt

rate

gie o

siąg

ania

celó

wEf

ekty

w p

osta

ci u

mie

jętn

ości

Rozw

ój

pozn

awcz

y

3. W

spom

agan

ie ro

zwoj

u m

owy

dziec

i.D

ziec

ko k

ończ

ące p

rzed

szko

le

i roz

pocz

ynaj

ące n

aukę

w sz

kole

po

dsta

wow

ej:

1) zw

raca

się b

ezpo

śred

nio

do

roz m

ówcy

, sta

ra si

ę mów

ić

popr

awni

e pod

wzg

lęde

m

arty

kula

cyjn

ym, g

ram

atyc

znym

, fle

ksyj

nym

i sk

ładn

iow

ym;

2) m

ówi p

łynn

ie, n

iezb

yt g

łośn

o,

dosto

sowu

jąc to

n gł

osu

do sy

tuac

ji;3)

uw

ażni

e słu

cha,

pyta

o n

iezr

ozu

mia

łe fa

kty

i for

muł

uje d

łużs

ze

wyp

owie

dzi o

waż

nych

spra

wac

h;4)

w zr

ozum

iały

spos

ób m

ówi

o sw

oich

pot

rzeb

ach

i dec

yzja

ch.

Wyr

abia

nie u

mie

jętn

ości

ko

mun

ikat

ywne

go

wyp

owia

dani

a się

/po

rozu

mie

wan

ia:

•lit

erat

ura

dzie

cięc

a,•

popr

awno

ść fo

rm

gram

atyc

znyc

h, fl

eksy

jny

ch i

skła

dnio

wyc

h,•

praw

idło

wa

wym

owa,

•w

zbog

acan

ie sł

owni

ctw

a,•

form

ułow

anie

wyp

ow

iedz

i tem

atyc

znyc

h.Ro

zbud

zani

e zai

nter

esow

ani

a ksią

żką:

•za

chęc

anie

do

słuc

ha

nia

teks

tu m

ówio

nego

i c

zyta

nego

, do

wyp

ow

iada

nia

się

na te

mat

po

znan

ego

utw

oru,

•

recy

tow

anie

indy

wid

ual

ne i

zesp

ołow

e ró

żny

ch fo

rm in

scen

izac

ji,•

kszt

ałto

wan

ie n

awyk

u sz

anow

ania

ksi

ążki

.

Stw

arza

nie s

ytua

cji z

achę

cają

cych

do

wyp

owia

dani

a się

.

Wzb

ogac

anie

słow

nika

dzi

ecka

w m

iarę

nab

ywan

ia

dośw

iadc

zeń

i zdo

byw

ania

wie

dzy.

Wyr

abia

nie u

mie

jętn

ości

pop

raw

nego

form

ułow

ania

w

ypow

iedz

i i st

osow

ania

pop

raw

nych

form

flek

syjn

ych,

pr

awid

łow

a bud

owa z

dań,

stos

owan

ie ró

wno

waż

nikó

w

zdań

, pos

ługi

wan

ie si

ę spó

jnik

ami,

przy

imka

mi,

przy

słów

ka

mi,

zaim

kam

i, fo

rmuł

owan

ie w

ypow

iedz

i w cz

asie

pr

zesz

łym

i pr

zysz

łym

.

Zaba

wy a

rtyk

ulac

yjne

, odd

echo

we,

fona

cyjn

e, gr

amat

yczn

e, słu

chow

e.

Zaba

wy

ze sł

owni

kiem

obr

azko

wo

wyr

azow

ym.

Zaję

cia w

kąc

iku

ksią

żki.

Nau

ka w

iers

zy i

pios

enek

.

Opo

wia

dani

a ruc

how

e.

Wyk

onyw

anie

pra

c pla

stycz

nok

onst

rukc

yjny

ch w

spom

aga

jący

ch ro

zwój

mow

y.

Pozn

anie

poz

awer

baln

ego

spos

obu

kom

unik

owan

ia si

ę (g

este

m, p

osta

wą c

iała

, mim

iką)

.

Dzi

ecko

sześ

ciol

etni

e: −do

skon

ali s

praw

ność

nar

zą

dów

art

ykul

acyj

nych

w to

ku

różn

orod

nych

zab

aw,

−st

ara s

ię re

gulo

wać

swój

odd

ech,

−ro

zpoz

naje

i na

zyw

a dź

wię

ki,

−od

twar

za st

rukt

ury

dźw

ięko

we,

−ro

zpoz

naje

mel

odie

zna

nych

pi

osen

ek,

−ch

ętni

e uc

zest

nicz

y w

rozm

ow

ach,

−sw

obod

nie

wyp

owia

da si

ę

na ró

żne

tem

aty,

−po

trafi

zad

ać p

ytan

ie,

−om

awia

ilus

trac

je, o

braz

ki,

−po

praw

nie

nazy

wa

obse

rwo

wan

e rz

eczy

i zj

awisk

a, −sł

ucha

teks

tów

lite

rack

ich

i c

hętn

ie w

ypow

iada

się

na ic

h te

mat

, −po

znaj

e sł

owa

zwią

zane

z

okre

śloną

tem

atyk

ą, −po

trafi

pro

wad

zić

dial

og,

−po

sług

uje

się m

ową

pow

iąza

ną,

kont

ekst

ową,

−ak

tyw

nie

ucze

stni

czy

w z

aba

wac

h sł

owny

ch,

−pr

awid

łow

o w

ypow

iada

po

szcz

egól

ne g

łosk

i, −na

zyw

a sw

oje

stan

y uc

zuci

owe,

−po

daje

char

akte

ryst

yczn

e ce

chy

rzec

zy i

zjaw

isk,

−po

znaj

e ro

lę p

ozaw

erba

lneg

o ko

mun

ikow

ania

się,


4.Treściprogramowe

Rozw

ój

pozn

awcz

y

−pr

ojek

tuje

na

całe

j pła

szcz

yźni

e ka

rtki

pra

ce w

edłu

g w

zoru

jak

i wła

snej

inw

encj

i, −op

owia

da tr

eść

swoi

ch ry

sun

ków,

twor

ząc

rozb

udow

ane

wyp

owie

dzi,

−z

łatw

ości

ą dz

ieli

się

posi

adan

ą w

iedz

ą, −po

trafi

z u

kład

u w

arg

odcz

ytać

w

ypow

iada

ne b

ez g

łosu

słow

a,

głos

ki,

−in

tere

suje

się

ksią

żką,

−dz

ieli

zdan

ia n

a w

yraz

y, a

wy

razy

na

syla

by,

−w

yodr

ębni

a gł

oski

w sł

owie

(w

nag

łosi

e, w

ygło

sie)

, −po

trafi

dok

onyw

ać sy

ntez

y

i ana

lizy

słow

a, w

tym

z u

trud

ni

enia

mi (

elem

enty

glo

ttody

da

ktyk

i).

14. K

szta

łtowa

nie g

otow

ości

do n

auki

cz

ytan

ia i

pisa

nia.

Dzi

ecko

koń

cząc

e prz

edsz

kole

i r

oz po

czyn

ając

e nau

kę w

szko

le

pods

taw

owej

:1)

pot

rafi

okre

ślić k

ieru

nki o

raz

mie

jsca n

a kar

tce p

apie

ru,

rozu

mie

pol

ecen

ia ty

pu:

Nar

ysuj

kół

ko w

lew

ym gó

rnym

ro

gu k

artk

i, na

rysu

j szla

czek

, za

czyn

ając

od

lewej

stron

y kar

tki;

2) p

otra

fi uw

ażni

e pat

rzeć

(o

rgan

izuje

pole

spos

trzeż

enio

we),

aby

rozp

ozna

ć i za

pam

ięta

ć to,

co

jest

prze

dsta

wio

ne n

a ob

razk

ach;

3) d

yspo

nuje

spra

wno

ścią

rąk

oraz

ko

ordy

nacj

ą wzr

okow

oru

chow

ą po

trze

bną d

o ry

sow

ania

, w

ycin

ania

i na

uki p

isani

a;

Przy

goto

wan

ie d

o cz

ytan

ia:

•w

yrab

iani

e go

tow

ości

do

czy

tani

a,•

wpr

owad

zeni

e el

emen

tó

w c

zyta

nia.

Przy

goto

wan

ie d

o pi

sani

a:•

rozw

ijani

e sp

raw

nośc

i ps

ycho

mot

oryc

znyc

h,•

kszt

ałto

wan

ie i

rozb

udza

ni

e pr

oces

ów p

ozna

w

czyc

h,•

koor

dyna

cja w

zrok

owo

r

ucho

wa

(ćw.

gra

fom

oto

rycz

ne),

•ks

ztał

tow

anie

poz

ytyw

ny

ch n

asta

wie

ń em

ocjo

na

lnyc

h,•

pism

o ja

ko sp

osób

ko

mun

ikow

ania

się,

•pe

rcep

cja

wzr

okow

a,

Rozw

ijani

e słu

chu

w ty

m p

ozna

wan

ie i

różn

icow

anie

dź

wię

ków

z ot

ocze

nia.

Popr

awne

wym

awia

nie g

łose

k, sy

lab,

gru

p sp

ółgł

osko

wyc

h.

Dok

onyw

anie

synt

ezy

i ana

lizy

słów.

Nau

ka w

ybrz

mie

wan

ia g

łose

k be

z elem

entó

w w

okal

iczny

ch.

Odc

zyty

wan

ie g

łose

k z u

kład

u w

arg.

Odc

zyty

wan

ie sł

ów z

ukła

du w

arg.

Dos

kona

leni

e um

ieję

tnoś

ci w

yraz

isteg

o m

ówie

nia

(reg

ulow

anie

odd

echu

, sto

sow

anie

pau

z, w

ybrz

mie

wan

ie

wsz

ystk

ich

głos

ek).

Synt

eza i

anal

iza d

źwię

kow

a wyr

azów

o p

roste

j bud

owie

fo

nety

czne

j (gł

oski

w n

agło

sie, w

ygło

sie i

śród

głos

ie).

Zazn

ajom

ieni

e z is

totą

sym

bolu

gra

ficzn

ego.

Wpr

owad

zeni

e zap

isu g

rafic

zneg

o w

ybra

nych

treś

ci.

Dzi

ecko

: −uk

łada

kró

tkie

zda

nia,

−dz

ieli

zdan

ia n

a w

yraz

y, −sk

łada

syla

by w

słow

o, −dz

ieli

słow

a na

syla

by,

−sk

łada

syla

by w

wyr

az,

−dz

ieli

wyr

azy

na sy

laby

, −w

yodr

ębni

a gł

oski

w p

rost

ych

słow

ach,

−ok

reśla

mie

jsce

na k

artc

e pa

pier

u, ry

suje

wg

pole

ceni

a na

uczy

ciel

a, −ro

zum

ie sy

mbo

liczn

y za

pis

info

rmac

ji (s

ymbo

le w

gra

ch

plan

szow

ych,

zna

ki d

rogo

we,

oz

nacz

enia

inst

ytuc

ji pu

blic

zny

ch).


4.Treściprogramowe

Obs

zar

Obs

zary

pod

staw

y pro

gram

owej

(R

ozp.

MEN

z dn

ia 27

sier

pnia

2012

r.

w sp

raw

ie p

odst

awy p

rogr

amow

ej

wyc

how

ania

prz

ed sz

koln

ego

oraz

ks

ztał

ceni

a ogó

lneg

o w

pos

zcze

gól-

nych

typa

ch sz

kół,

Dz.

U. z

dni

a 30

sier

pnia

201

2 r.)

Zakr

esy

prog

ram

uSt

rate

gie o

siąg

ania

celó

wEf

ekty

w p

osta

ci u

mie

jętn

ości

Rozw

ój

pozn

awcz

y

4) in

tere

suje

się cz

ytan

iem i p

isani

em;

jest

goto

we d

o na

uki c

zyta

nia

i pisa

nia;

5) sł

ucha

opo

wia

dań,

baś

ni

i roz

maw

ia o

nic

h; in

tere

suje

się

ksią

żkam

i;6)

ukł

ada k

rótk

ie zd

ania

, dzi

eli

zdan

ia n

a wyr

azy,

dzie

li w

yraz

y na

syla

by; w

yodr

ębni

a gło

ski

w sł

owac

h o

pros

tej b

udow

ie

fone

tycz

nej;

7) ro

zum

ie se

ns in

form

acji

poda

ny

ch w

form

ie u

pros

zczo

nych

ry

sunk

ów o

raz c

zęsto

stos

owa

nych

ozn

acze

ń i s

ymbo

li, n

p.

w p

rzed

szko

lu, n

a ulic

y,

na d

wor

cu.

•zn

aki i

sym

bole

grafi

czne

,•

orie

ntac

ja n

a ka

rtce

pa

pier

u.

Koja

rzen

ie g

łose

k z o

dpow

iedn

imi l

itera

mi.

Zaba

wy

liter

ami (

4 w

aria

nty

zapi

su li

ter:

pisa

ne, d

ruko

wa

ne, m

ałe i

wie

lkie

).

Przy

porz

ądko

wan

ie n

apisó

w d

o od

pow

iedn

ich

ilust

racj

i, ry

sunk

ów i

prze

dmio

tów.

Ukł

adan

ie i

odcz

ytyw

anie

pro

stych

zdań

(sto

sow

nie

do

potr

zeb

i moż

liwoś

ci d

ziec

i).

Prow

adze

nie z

ajęć

i za

baw

ruch

owyc

h w

celu

poz

nani

a sc

hem

atu

ciał

a i k

ieru

nków

, okr

eśle

nie l

ewej

stro

ny ci

ała.

Stw

orze

nie w

arun

ków

do

swob

odne

j dzi

ałal

nośc

i pl

asty

czno

kon

stru

kcyj

nej.

Wyk

onyw

anie

pra

c pla

stycz

nok

onst

rukc

yjny

ch ro

zwija

ją

cych

um

ieję

tnoś

ci m

anua

lne,

koor

dyna

cję w

zrok

owo

ru

chow

ą i o

rient

ację

na k

artc

e pap

ieru

.

Kolo

row

anie

wed

ług

kodu

.

Posłu

giw

anie

się n

ożyc

zkam

i.

Stos

owni

e do

potrz

eb p

raca

z „W

zora

mi i

obr

azka

mi”

M

. Fro

stin

g i D

. Hor

ne.

Org

aniz

owan

ie za

baw

i gi

er d

osko

nalą

cych

spra

wno

ści

man

ualn

e, w

ywoł

ywan

ie sw

obod

nych

i ci

ągły

ch ru

chów

rę

ki, p

rzet

war

zani

e obr

azu

ruch

oweg

o na

obr

az g

rafic

zny,

odtw

arza

nie i

odw

zoro

wyw

anie

różn

ych

form

, ksz

tałtó

w

i ukł

adów

, wyk

onyw

anie

elem

entó

w li

tero

podo

bnyc

h (w

ykor

zyst

anie

w p

racy

nad

prz

ygot

owan

iem

dzi

eci d

o na

uki p

isani

a, m

etod

a klu

cza d

o uc

zeni

a, el

emen

tów

gl

otto

dyda

ktyk

i).

Dzi

ecko

pię

ciol

etni

e w za

kres

ie

wyr

abia

nia g

otow

ości

do

czyt

ania

: −re

gulu

je od

dech

(pod

czas

śpiew

u,

recy

tacj

i, kr

ótki

ch i

dłuż

szyc

h w

ypow

iedz

i), −na

śladu

je sł

ysza

ne g

łosy

(ćw

icz

enia

słuc

how

e),

−w

yodr

ębni

a gł

oski

w n

agło

sie,

−po

trafi

pra

wid

łow

o w

ybrz

mie

w

ać w

szys

tkie

gło

ski (

opró

cz

głos

ki r)

.D

ziec

ko sz

eści

olet

nie:

−sp

raw

nie

rysu

je (s

tadi

um

sche

mat

u),

−zn

a sc

hem

at c

iała

, w ty

m

wsk

azuj

e sw

oją

lew

ą st

ronę

, −w

ykaz

uje

płyn

ność

i do

kład

no

ść ru

chu

ręki

w tr

akci

e w

yko

nyw

ania

pra

c pl

asty

czny

ch

i ćw

icze

ń gr

afom

otor

yczn

ych,

−po

praw

nie

kolo

ruje

wg

kodu

, −je

st za

inte

reso

wan

e rys

owan

iem

, m

alow

anie

m, l

epie

niem

, −sp

raw

nie

posł

uguj

e si

ę no

życz

ka

mi,

−pr

awid

łow

o de

kodu

je in

form

acje,

−od

twar

za el

emen

ty lit

erop

odob

ne,

−po

dejm

uje p

róby

pisa

nia,

−po

trafi

wyk

onyw

ać cz

ynno

ści

man

ipul

acyj

ne,

−ob

iekty

wni

e oce

nia s

woj

e pra

ce

i pra

ce k

oleg

ów.


4.Treściprogramowe

Rozw

ój

pozn

awcz

y

4. W

spier

anie

dziec

i w ro

zwija

niu

czyn

nośc

i int

elekt

ualn

ych,

któ

re

stosu

ją w

poz

naw

aniu

i ro

zum

ieniu

sie

bie i

swoj

ego

otoc

zeni

a.D

ziec

ko k

ończ

ące p

rzed

szko

le

i roz

pocz

ynaj

ące n

aukę

w sz

kole

po

dsta

wow

ej:

1) p

rzew

iduj

e, w

mia

rę sw

oich

m

ożliw

ości

, jak

ie b

ędą s

kutk

i cz

ynno

ści m

anip

ulac

yjny

ch

na p

rzed

mio

tach

(wni

osko

wan

ie

o w

prow

adza

nych

i ob

serw

owa

nych

zmia

nach

);2)

gru

puje

obi

ekty

w se

nsow

ny

spos

ób (k

lasy

fikuj

e) i

form

ułuj

e uo

góln

ieni

a typ

u: T

o do

tego

pa

suje,

te o

biek

ty są

pod

obne

, a

te są

inne

;3)

star

a się

łącz

yć p

rzyc

zynę

ze sk

ut

kiem

i pr

óbuj

e prz

ewid

ywać

, co

się m

oże z

darz

yć.

Rozw

ijani

e um

ieję

tnoś

ci

wni

osko

wan

ia:

•w

nios

kow

anie

(prz

ycz

yna

i sku

tek)

.Ro

zwija

nie u

mie

jętn

ości

kl

asyfi

kow

ania

prz

edm

io

tów

:•

poró

wny

wan

ie, k

lasy

fiko

wan

ie i

segr

egow

anie

pr

zedm

iotó

w i

figur

ge

omet

rycz

nych

(we

dług

kol

oru,

ksz

tałtu

, pr

zezn

acze

nia,

itp.

)•

staw

iani

e pyt

ań i

hipo

tez,

•an

aliz

a,•

synt

eza.

Dos

trze

gani

e cec

h ja

kośc

iow

ych

prze

dmio

tów,

om

awia

nie

wyg

lądu

poj

edyn

czyc

h pr

zedm

iotó

w, n

azyw

anie

i po

rów

ny

wan

ie o

gląd

anyc

h pr

zedm

iotó

w, d

ostr

zega

nie r

óżni

c i p

odob

ieńs

tw.

Rozw

iązyw

anie

i ukł

adan

ie za

gade

k (d

efini

owan

ie pr

zedm

iotu

na

pod

staw

ie jeg

o ce

ch, r

ozpo

znaw

anie

prze

dmio

tów

na

pods

taw

ie po

dany

ch ce

ch).

Zaba

wy

ruch

owo

naśla

dow

cze p

omag

ając

e orie

ntow

ać si

ę w

sche

mac

ie ci

ała.

Ćwic

zeni

a w p

orów

nyw

aniu

, kla

syfik

owan

iu, s

egre

gow

aniu

.

Hist

oryj

ki o

braz

kow

e (pr

zycz

yna –

skut

ek).

Gry

dyd

akty

czne

(odc

zyty

wan

ie sy

mbo

li, w

draż

anie

do

licze

nia,

wyo

dręb

nian

ie ce

ch p

rzed

mio

tów,

rozw

ijani

e w

yobr

aźni

).

Prze

wid

ywan

ie sk

utkó

w n

iekt

óryc

h za

chow

ań.

Skła

dani

e cał

ości

z cz

ęści

(puz

zle)

.

Twor

zeni

e poj

ęć.

Dzi

ecko

: −po

trafi

om

ówić

wyg

ląd

prze

dm

iotó

w, −do

strz

ega r

óżni

ce i

podo

bień

stw

a w o

bser

wow

anyc

h pr

zed

mio

tach

, −za

daje

i ro

zwią

zuje

zag

adki

, −po

trafi

uło

żyć

puzz

le,

−w

skaz

uje

różn

ice

i pod

obie

ńst

wa

w o

braz

kach

czy

mię

dzy

prze

dmio

tam

i, −do

ryso

wuj

e bra

kują

ce el

emen

ty,

−do

strz

ega

szcz

egół

y ilu

stra

cji,

−kl

asyfi

kuje

prz

edm

ioty

, figu

ry

wg

jedn

ej, d

wóc

h i w

ięce

j cec

h.

13. W

spom

agan

ie ro

zwoj

u in

telek

tual

nego

dzi

eci w

raz

z edu

kacją

mat

emat

yczn

ą.D

ziec

ko k

ończ

ące p

rzed

szko

le

i roz

pocz

ynaj

ące n

aukę

w sz

kole

po

dsta

wow

ej:

1) li

czy

obie

kty

i roz

różn

ia b

łędn

e lic

zeni

e od

popr

awne

go;

2) w

yzna

cza w

ynik

dod

awan

ia

i ode

jmow

ania

, pom

agaj

ąc so

bie

licze

niem

na p

alca

ch lu

b na

in

nych

zbio

rach

zastę

pczy

ch;

3) u

stal

a rów

nolic

znoś

ć dw

óch

zbio

rów,

a ta

kże p

osłu

guje

się

licze

bnik

ami p

orzą

dkow

ymi;

4) ro

zróż

nia s

tronę

lew

ą i p

raw

ą,

okre

śla k

ieru

nki i

ust

ala

poło

żeni

e obi

ektó

w w

stos

unku

do

wła

snej

oso

by, a

takż

e w

odn

iesie

niu

do in

nych

ob

iekt

ów;

Ksz

tałto

wan

ie u

mie

jętn

ości

lic

zeni

a:•

licze

nie,

•po

rów

nyw

anie

,•

intu

icje

geo

met

rycz

ne,

•m

iara

: sta

łość

dłu

gośc

i, po

jem

ność

, cię

żar,

czas

,•

rytm

y i r

ytm

iczn

a or

gani

zacj

a cz

asu,

•ro

zwija

nie

umie

jętn

ości

ok

reśla

nia

czas

u,•

orie

ntac

ja w

prz

estr

zeni

.

Licz

enie

prz

edm

iotó

w b

ez o

gran

icze

nia z

akre

su li

czen

ia

w to

ku za

baw

licz

enia

pal

ców

u rą

k, za

baw

ek u

łożo

nych

w

szer

egu

i zgr

upow

anyc

h.

Zaba

wy

tem

atyc

zne (

np. w

skle

p).

Zaba

wy

bada

wcz

e (po

znaw

anie

wła

ściw

ości

, por

ówny

wa

nie,

wyc

iąga

nie w

nios

ków

).

Zaba

wy

figur

ami g

eom

etry

czny

mi.

Ukł

adan

ie ry

mow

anek

.

Dos

trze

gani

e ryt

mu

w k

rótk

ich

utw

orac

h lit

erac

kich

.

Wys

zuki

wan

ie ry

tmu

w sz

ereg

ach

pow

tarz

ając

ych

się

prze

dmio

tów,

kon

tynu

owan

ie g

o.

Ćwic

zeni

a z u

kład

ami r

ytm

iczn

ymi.

Praw

idło

we p

osłu

giw

anie

się l

icze

bnik

ami g

łów

nym

i i p

orzą

dkow

ymi.

Ksz

tałto

wan

ie u

mie

jętn

ości

dod

awan

ia i

odej

mow

ania

(li

czen

ie n

a pal

cach

).

Dzi

ecko

sześ

ciol

etni

e: −lic

zy n

a m

iarę

swoi

ch m

ożliw

ośc

i i p

odaj

e pop

raw

nie l

iczb

ę pr

zedm

iotó

w (n

a lic

zman

ach

i w

nat

ural

nym

oto

czen

iu),

−po

sług

uje

się

licze

bnik

ami

głów

nym

i i p

orzą

dkow

ymi

(min

. do

10),

−po

trafi

zap

roje

ktow

ać k

ompo

zy

cje

z fig

ur g

eom

etry

czny

ch,

−po

trafi

okr

eślić

ksz

tałt

prze

dm

iotó

w (o

krąg

ły, k

wad

rato

wy,

trój

kątn

y, pr

osto

kątn

y),

−od

wzo

row

uje

kszt

ałty

zna

nych

fig

ur g

eom

etry

czny

ch,

−po

sługu

je si

ę poj

ęcia

mi d

otyc

zą

cym

i poł

ożen

ia p

rzed

mio

tów

w

stos

unku

do

inny

ch p

rzed

m

iotó

w,


4.Treściprogramowe

Obs

zar

Obs

zary

pod

staw

y pro

gram

owej

(R

ozp.

MEN

z dn

ia 27

sier

pnia

2012

r.

w sp

raw

ie p

odst

awy p

rogr

amow

ej

wyc

how

ania

prz

ed sz

koln

ego

oraz

ks

ztał

ceni

a ogó

lneg

o w

pos

zcze

gól-

nych

typa

ch sz

kół,

Dz.

U. z

dni

a 30

sier

pnia

201

2 r.)

Zakr

esy

prog

ram

uSt

rate

gie o

siąg

ania

celó

wEf

ekty

w p

osta

ci u

mie

jętn

ości

Rozw

ój

pozn

awcz

y

5) w

ie, n

a czy

m p

oleg

a pom

iar

dług

ości

i zn

a pro

ste sp

osob

y m

ierz

enia

: kro

kam

i, sto

pa za

sto

pą;

6) zn

a sta

łe n

astę

pstw

o dn

i i n

ocy,

pór r

oku,

dni

tygo

dnia

, mie

sięcy

w

roku

.

Licz

enie

z uż

ycie

m d

owol

nych

zbio

rów

zastę

pczy

ch,

na d

owol

nym

mat

eria

le m

anip

ulac

yjny

m.

Bada

nie r

ówno

liczn

ości

zbio

rów

pop

rzez

licz

enie

i u

staw

iani

e w p

ary.

Stw

arza

nie s

ytua

cji d

o do

strz

egan

ia ry

tmic

znej

org

aniz

acji

czas

u (d

ostr

zega

nie r

ytm

u i s

tały

ch n

astę

pstw

: dzi

eń –

noc

, po

ry ro

ku, d

ni ty

godn

ia, m

iesią

ce).

Opa

now

anie

naz

w p

ór ro

ku, k

olor

ów p

ór ro

ku o

raz n

azw

i k

olor

ów d

ni ty

godn

ia, n

azw

mie

sięcy

(ele

men

ty p

lanu

da

ltońs

kieg

o).

Ćwicz

enie

używ

ania

okr

eśleń

: dzis

iaj,

wczo

raj,

prze

dwcz

oraj

, ju

tro, p

ojut

rze.

Ope

row

anie

licz

bam

i w za

baw

ie.

Mier

zeni

e i o

dmier

zani

e dłu

gośc

i, waż

enie

(zab

awy w

sklep

).

Gra

w sz

achy

, gry

ścig

anki

.

Ukł

adan

ie i

rozw

iązy

wan

ie za

dań

z tre

ścią

.

Zaba

wy

figur

ami g

eom

etry

czny

mi.

Okr

eśla

nie c

zasu

trw

ania

czyn

nośc

i: dł

ugo,

kró

tko,

kró

cej

i ich

kol

ejno

ści:

najp

ierw

, ter

az, p

otem

.

Okr

eśla

nie c

zasu

trw

ania

różn

ych

czyn

nośc

i pop

rzez

ob

serw

owan

ie w

skaz

ań ze

gara

(tra

dycy

jneg

o lu

b z z

esta

wu

pom

ocy

dalto

ński

ch).

−po

sługu

je si

ę okr

eśle

niam

i do

wyr

ażan

ia st

osun

ków

prz

estrz

en

nych

(na

praw

o, n

a le

wo,

we

wnąt

rz, n

a br

zegu

, na z

ew ną

trz,

napr

zeciw

, międ

zy, p

oza,

obo

k,

bliż

ej, d

alej

, na

praw

o od

, na

lew

o od

, itp

.), −po

sługu

je si

ę okr

eśle

niam

i ki

erun

ku (w

pra

wo,

w le

wo,

na

wpr

ost,

za si

ebie,

prz

ed si

ebie)

, −st

osuj

e ok

reśle

nia

wie

lkoś

ci

prze

dmio

tów,

−ró

żnic

uje p

ojęc

ia p

rzec

iwsta

wne

, −zn

a po

dsta

wow

e pł

aski

e fig

ury

geom

etry

czne

i uk

łada

z n

ich

kom

pozy

cje

płas

kie

i prz

est

rzen

ne,

−um

ie w

yszu

kać

rytm

w w

yli

czan

ce, u

twor

ze li

tera

ckim

, −kl

asyfi

kuje

i se

greg

uje

prze

dm

ioty

i fig

ury

geom

etry

czne

, −po

sług

uje

się

słow

em „

nie”,

−w

yodr

ębni

a po

dzbi

ory

dane

go

zbio

ru,

−oc

enia

na

„oko

” ele

men

ty

zbio

ru,

−w

skaz

uje

zbio

ry ró

wno

liczn

e

i nie

rów

nolic

zne,

−kl

asyfi

kuje

zbi

ory

wed

ług

wzr

asta

jące

j lub

mal

ejąc

ej

liczb

y ic

h el

emen

tów,

−do

strz

ega

rytm

iczn

y uk

ład

elem

entó

w i

potr

afi g

o ko

nty

nuow

ać,


4.Treściprogramowe

Rozw

ój

pozn

awcz

y

−ba

da ró

wno

liczn

ość

popr

zez

licze

nie

i ust

awia

nie

w p

ary,

−do

strz

ega

rytm

w p

owta

rza

jący

ch si

ę dn

iach

tygo

dnia

, po

rach

roku

, dob

y, itd

., −po

praw

nie

posł

uguj

e si

ę ok

re

śleni

ami c

zasu

, −zn

a sy

mbo

le g

rafic

zne

liczb

w

zak

resi

e 10

, −po

trafi

zm

ierz

yć d

ługo

ść, w

yso

kość

i sz

erok

ość

za p

omoc

ą do

wol

nego

środ

ka p

omia

ru,

−ok

reśla

mas

ę pr

zedm

iotó

w,

stos

ując

term

iny:

cięż

ki, l

ekki

, ta

ki sa

m, c

ięższ

y od

, lże

jszy

od…

, −st

osuj

e po

praw

nie

wyr

ażen

ia

okre

ślają

ce c

zas i

tem

po

trw

ania

czy

nnoś

ci,

−ok

reśla

kol

ejno

ść c

zynn

ości

, −zn

a za

stos

owan

ie z

egar

a.

Dzi

ecko

pię

ciol

etni

e: −pr

awid

łow

o po

sług

uje

się

po

jęci

ami p

ołoż

enia

: na

praw

o,

na le

wo,

nap

rzec

iw,

−pr

awid

łow

o po

sług

uje

się

poję

ciam

i kie

runk

u: w

pra

wo,

w

lew

o, −uż

ywa

okre

śleń

doty

cząc

ych

wie

lkoś

ci p

rzed

mio

tów

wzr

ast

ając

ej i

mal

ejąc

ej p

rzy

ich

porz

ądko

wan

iu,

−uż

ywa

okre

śleń

doty

cząc

ych

dług

ości

, sze

roko

ści,

wys

okoś

ci,

mie

rzon

ych

dow

olni

e w

ybra

ną

mia

rą,

−uk

łada

kom

pozy

cje

figur

geo

m

etry

czny

ch,

−uż

ywa

nazw

: koł

o, k

wad

rat,

pros

toką

t, tr

ójką

t,


Obs

zar

Obs

zary

pod

staw

y pro

gram

owej

(R

ozp.

MEN

z dn

ia 27

sier

pnia

2012

r.

w sp

raw

ie p

odst

awy p

rogr

amow

ej

wyc

how

ania

prz

ed sz

koln

ego

oraz

ks

ztał

ceni

a ogó

lneg

o w

pos

zcze

gól-

nych

typa

ch sz

kół,

Dz.

U. z

dni

a 30

sier

pnia

201

2 r.)

Zakr

esy

prog

ram

uSt

rate

gie o

siąg

ania

celó

wEf

ekty

w p

osta

ci u

mie

jętn

ości

Rozw

ój

pozn

awcz

y

−kl

asyfi

kuje

prz

edm

ioty

wed

ług

cech

jako

ścio

wyc

h (n

p. b

arw

y),

−po

dejm

uje

prób

y tw

orze

nia

zbio

rów,

−dz

ieli

zbio

ry n

a po

dzbi

ory

wed

ług

różn

ych

wła

ściw

ości

el

emen

tów,

−po

rów

nuje

dw

a zb

iory

ró

żnyc

h el

emen

tów

pop

rzez

łą

czen

ie w

par

y po

jedn

ym

elem

enci

e, −lic

zy e

lem

enty

do

6, −od

wzo

row

uje

elem

enty

za

pom

ocą

liczm

anów

, −po

sług

uje

się

licze

bnik

ami

porz

ądko

wym

i, −m

ierz

y dł

ugoś

ć, sz

erok

ość

i w

ysok

ość

mia

rą d

owol

nie

obra

ną,

−m

ierz

y ob

jęto

ść i

poje

mno

ść

taką

sam

ą m

iarą

, −w

aży

prze

dmio

ty z

a po

moc

ą w

agi s

zalk

owej

, −st

osuj

e ok

reśle

nia

czas

u: ra

no,

połu

dnie

, wie

czór

, dzi

siaj,

wcz

oraj

, jut

ro,

−na

zyw

a w

ybra

ne d

ni ty

godn

ia:

sobo

ta, n

iedz

iela

, pon

iedz

iałe

k, −na

zyw

a ak

tual

ną p

orę

roku

, −po

rów

nuje

tem

po w

ykon

ywa

nego

dzi

ałan

ia: p

rędk

o, p

rędz

ej,

najp

rędz

ej, w

olno

, wol

niej

, na

jwol

niej

.

4.Treściprogramowe


4.Treściprogramowe

Rozw

ój

pozn

awcz

y

11. P

omag

anie

dziec

iom

w ro

zum

ie-ni

u ist

oty z

jaw

isk a

tmos

feryc

znyc

h

i w u

nika

niu

zagr

ożeń

.D

ziec

ko k

ończ

ące p

rzed

szko

le

i roz

pocz

ynaj

ące n

aukę

w sz

kole

po

dsta

wow

ej:

1) ro

zpoz

naje

i na

zyw

a zja

wisk

a at

mos

fery

czne

char

akte

rysty

czne

dl

a pos

zcze

góln

ych

pór r

oku;

po

dejm

uje r

ozsą

dne d

ecyz

je

i nie

nar

aża s

ię n

a nie

bezp

ie

czeń

stwo

wyn

ikaj

ące z

pog

ody,

np. n

ie st

oi p

od d

rzew

em

w cz

asie

bur

zy, n

ie zd

ejm

uje

czap

ki w

mro

źną p

ogod

ę;2)

wie,

o cz

ym m

ówi o

soba

zapo

wia

da

jąca p

ogod

ę w ra

diu

i w te

lewizj

i, np

. będ

zie p

adał

des

zcz,

śnie

g,

wia

ł wiat

r; sto

suje

się d

o po

daw

any

ch in

form

acji

w m

iarę

swoi

ch

moż

liwoś

ci.

Przy

roda

nie

ożyw

iona

:•

zjaw

iska

atm

osfe

rycz

ne

i prz

yrod

nicz

e i ic

h sk

utki

,•

okre

ślani

e po

gody

,•

char

akte

ryst

yczn

e zm

ia

ny w

zal

eżno

ści o

d po

ry

roku

,•

obse

rwow

anie

wzr

ostu

ro

ślin,

•dz

iała

lnoś

ć eks

pery

men

ta

lna.

Spac

ery

i wyc

iecz

ki (o

bser

wac

ja p

rzyr

ody

i wyg

lądu

ró

żnyc

h śr

odow

isk w

kol

ejny

ch p

orac

h ro

ku).

Rozr

óżni

anie

i na

zyw

anie

pop

ular

nych

gat

unkó

w d

rzew

.

Rozr

óżni

anie

i na

zyw

anie

pop

ular

nych

gat

unkó

w w

arzy

w

i ow

oców

, roz

pozn

awan

ie ic

h sm

aku.

Obs

erw

acja

zjaw

isk at

mos

fery

czny

ch –

okr

eśla

nie p

ogod

y.

Prac

a z o

braz

kam

i, zd

jęci

ami,

ilust

racj

ami.

Prow

adze

nie r

ozm

ów n

a tem

at zm

ian

atm

osfe

rycz

nych

ch

arak

tery

stycz

nych

dla

kol

ejny

ch p

ór ro

ku.

Pozn

awan

ie zw

iastu

nów

pór

roku

.

Pozn

awan

ie zm

ysło

we r

oślin

: wąc

hani

e, do

tyka

nie,

okre

ślani

e kol

orów

.

Rozp

ozna

wan

ie i

nazy

wan

ie w

ybra

nych

gat

unkó

w

grzy

bów

jada

lnyc

h i t

rują

cych

.

Obs

erw

owan

ie zm

ieni

ając

ych

się w

arun

ków

pog

odow

ych.

Org

aniz

owan

ie za

baw

zwią

zany

ch z

prze

pow

iada

niem

po

gody

.

Zwra

cani

e uw

agi n

a ubi

eran

ie si

ę sto

sow

ne d

o po

gody

.

Zakł

adan

ie k

ącik

a prz

yrod

y.

Prow

adze

nie u

praw

y ro

ślin

w k

ącik

u pr

zyro

dy.

Zapo

znan

ie z

kalen

darz

em p

ogod

y i s

poso

bam

i ozn

acza

nia

pogo

dy.

Dos

trzeg

anie,

naz

ywan

ie i o

pisy

wani

e zjaw

isk p

rzyr

odni

czyc

h.

Dos

trze

gani

e nisz

cząc

ej si

ły p

rzyr

ody

(sus

za, h

urag

an,

pow

ódź,

wyb

uch

wul

kanu

, trz

ęsie

nie z

iem

i).

Pozn

anie

w to

ku za

baw

wyb

rany

ch w

łaśc

iwoś

ci p

iask

u,

glin

y, śn

iegu

, lod

u, w

ody.

Prow

adze

nie z

abaw

bad

awcz

ych

i eks

pery

men

tów

pr

zyro

dnic

zych

.

Prac

a met

odą p

roje

ktu.

Dzi

ecko

: −ro

zpoz

naje

i na

zyw

a po

szcz

egó

lne

pory

roku

, dos

trze

ga ic

h cy

klic

znoś

ć, −ro

zpoz

naje

pos

polit

e ga

tunk

i dr

zew,

krz

ewów

i ro

ślin,

−ro

zróż

nia

i naz

ywa

niek

tóre

w

arzy

wa,

−na

zyw

a ga

tunk

i wyb

rany

ch

drze

w o

woc

owyc

h, −na

zyw

a ow

oce i

pot

rafi

je ro

zpo

znać

po

smak

u, z

apac

hu

i dot

yku,

−zn

a w

ybra

ne g

atun

ki g

rzyb

ów,

−ok

reśla

cec

hy d

anej

por

y ro

ku,

−ch

ce z

doby

wać

wie

dzę

o pr

zy

rodz

ie,

−po

mag

a w

upr

awia

niu

rośli

n

w k

ącik

u pr

zyro

dy,

−po

trafi

okr

eślić

czy

nnik

i po

trze

bne

do ro

zwoj

u ro

ślin,

−do

strz

ega

i naz

ywa

wyb

rane

ek

osys

tem

y, −um

ie p

ielę

gnow

ać ro

śliny

, −do

strz

ega

mie

jsce

i zna

czen

ie

czło

wie

ka w

prz

yrod

zie,

−ek

sper

ymen

tuje

z w

odą,

lode

m,

śnie

giem

, −do

strz

ega

wza

jem

ne z

ależ

nośc

i m

iędzy

wsz

ystk

imi o

rgan

izmam

i, −zn

a ob

ieg

wod

y w

prz

yrod

zie,

−do

strze

ga n

iszcz

ącą s

iłę p

rzyr

ody,

−po

trafi

naz

wać

nie

któr

e zja

wisk

a at

mos

fery

czne

, −ro

zum

ie p

ojęc

ie „

prog

noza

po

gody

”, −um

ie o

znac

zyć

pogo

dę

w k

alen

darz

u po

gody

, −ub

iera

się s

toso

wni

e do

war

un

ków

pog

odow

ych,

−um

ie pr

acow

ać w

zesp

ole n

ad zd

o

byw

aniem

wie

dzy n

a dan

y tem

at.


4.Treściprogramowe

Obs

zar

Obs

zary

pod

staw

y pro

gram

owej

(R

ozp.

MEN

z dn

ia 27

sier

pnia

2012

r.

w sp

raw

ie p

odst

awy p

rogr

amow

ej

wyc

how

ania

prz

ed sz

koln

ego

oraz

ks

ztał

ceni

a ogó

lneg

o w

pos

zcze

gól-

nych

typa

ch sz

kół,

Dz.

U. z

dni

a 30

sier

pnia

201

2 r.)

Zakr

esy

prog

ram

uSt

rate

gie o

siąg

ania

celó

wEf

ekty

w p

osta

ci u

mie

jętn

ości

Rozw

ój

pozn

awcz

y

12. W

ycho

wan

ie dl

a po

szan

owan

ia

rośli

n i z

wier

ząt.

Dzi

ecko

koń

cząc

e prz

edsz

kole

i r

ozpo

czyn

ając

e nau

kę w

szko

le

pods

taw

owej

:1)

wym

ieni

a roś

liny

i zw

ierz

ęta

żyją

ce w

różn

ych

środ

owisk

ach

przy

rodn

iczy

ch, n

p. n

a pol

u,

na łą

ce, w

lesie

;2)

wie

, jak

ie w

arun

ki są

pot

rzeb

ne

do ro

zwoj

u zw

ierz

ąt (p

rzes

trze

ń ży

ciow

a, be

zpiec

zeńs

two,

poka

rm)

i wzr

ostu

rośli

n (ś

wiat

ło, t

empe

ra

tura

, wilg

otno

ść);

3) p

otra

fi w

ymie

nić z

mia

ny za

cho

dz

ące w

życi

u ro

ślin

i zw

ierz

ąt

w k

olej

nych

por

ach

roku

; wie

, w

jaki

spos

ób cz

łow

iek

moż

e je

chro

nić i

pom

óc im

, np.

pr

zetr

wać

zim

ę.

Przy

roda

oży

wio

na:

•na

byw

anie

pod

staw

ow

ych

wia

dom

ości

na

tem

at ż

ycia

zw

ierz

ąt

wys

tępu

jący

ch w

róż

nych

eko

syst

emac

h,•

różn

orod

ność

środ

owi

ska

przy

rodn

icze

go,

•ks

ztał

tow

anie

naw

yków

ek

olog

iczn

ych.

Kosm

os.

Bezp

ośre

dnia

obs

erw

acja

zwier

ząt ż

yjąc

ych

na sw

obod

zie

w cz

asie

spac

erów

i w

ycie

czek

, ich

wyg

lądu,

spos

obu

odży

wia

nia,

poru

szan

ia si

ę.

Om

awia

nie z

nacz

enia

prz

yrod

y, ro

li zw

ierzą

t dla

życia

cz

łow

ieka.

Pozn

awan

ie cy

klów

rozw

ojow

ych.

Rozp

ozna

wan

ie i n

azyw

anie

wyb

rany

ch g

atun

ków

zwier

ząt.

Zapo

znan

ie ze

zmia

nam

i w w

ygląd

zie i

zach

owan

iu zw

ierzą

t w

zależ

nośc

i od

pory

roku

.

Rozw

ijani

e poz

ytyw

nego

stos

unku

do

zwier

ząt.

Pozn

anie

wyb

rany

ch zw

ierzą

t egz

otyc

znyc

h, ic

h w

ygląd

u,

spos

obu

odży

wia

nia,

war

unkó

w k

limat

yczn

ych

w ja

kich

żyje

(w

yciec

zka d

o zo

o, o

gląd

anie

zdjęć

).

Przy

bliże

nie p

rzyc

zyn

wyg

inię

cia n

iektó

rych

gat

unkó

w

zwier

ząt –

pro

cesy

ewol

ucyj

ne, z

mia

ny k

limat

yczn

e, dz

iała

lnoś

ć czło

wiek

a.

Om

awia

nie z

agad

nień

z za

kres

u ed

ukac

ji ek

olog

iczne

j.

Pozn

anie

nazw

rośli

n i z

wier

ząt c

hron

iony

ch.

Uśw

iado

mien

ie w

pływ

u ni

szcz

yciel

skiej

dzia

łaln

ości

cz

łow

ieka n

a zm

iany

klim

atyc

zne (

znajo

moś

ć zag

roże

ń).

Okr

eślan

ie ro

li cz

yste

go p

owiet

rza,

czys

tej w

ody w

życiu

cz

łow

ieka.

Kszt

ałto

wan

ie na

wyk

ów p

roek

olog

iczny

ch (d

okrę

cani

e ku

rków

w k

rana

ch, w

yłąc

zani

e św

iatła

, itp.

).

Pozn

awan

ie pr

zycz

yn za

niec

zysz

czeń

wod

y na p

odsta

wie

pr

osty

ch ek

sper

ymen

tów.

Dzi

ecko

: −po

siada

pod

staw

owe i

nfor

mac

je

na te

mat

życ

ia z

wie

rząt

, −ro

zum

ie z

nacz

enie

zw

ierz

ąt

w ż

yciu

czł

owie

ka,

−je

st o

piek

uńcz

e w

stos

unku

do

zwie

rząt

, −zn

a w

ybra

ne zw

ierz

ęta

egzo

ty

czne

, −in

tere

suje

się

teor

iam

i na

tem

at

wyg

inię

cia

niek

tóry

ch zw

ierz

ąt,

np. d

inoz

auró

w, −zn

a pr

zykł

ady

rośli

n i z

wie

rząt

ch

roni

onyc

h,

−w

ie o

szko

dliw

ości

dzi

ałan

ia

czło

wie

ka n

a pr

zyro

dę,

−ro

zum

ie z

nacz

enie

czy

steg

o po

wie

trza

dla

życ

ia c

złow

ieka

, −ro

zum

ie k

onie

czno

ść o

chro

ny

środ

owisk

a na

tura

lneg

o, −w

ie, j

ak el

imin

ować

zani

eczy

sz

czen

ia śr

odow

iska,

−do

strz

ega

rolę

czł

owie

ka

w k

osm

osie

(lot

y ko

smic

zne,

ra

kiet

y, sa

telit

y),

−po

siad

a po

dsta

wow

ą w

iedz

ę na

tem

at U

kład

u Sł

onec

zneg

o

i Zie

mi j

ako

jedn

ej z

pla

net,

−do

strz

ega

zmia

ny n

a ni

ebie

po

dcza

s dni

a i n

ocy

i wyc

iąga

w

nios

ki z

tych

obs

erw

acji.


4.Treściprogramowe

Rozw

ój

pozn

awcz

y

Akt

ywne

ucz

estn

iczen

ie w

akcja

ch p

roek

olog

iczny

ch

(sad

zeni

e kw

iatów

, drz

ewek

, spr

ząta

nie t

eren

ów zi

elony

ch,

ucze

stnicz

enie

w o

bcho

dach

„Dni

a Ziem

i”, itp

.).

Dzia

łaln

ość p

lasty

czna

zwią

zana

z w

ykor

zysta

niem

m

ater

iałó

w p

rzyr

odni

czyc

h.

Rozm

owy n

a tem

at k

osm

osu,

opo

wia

dani

a, pi

osen

ki,

prez

enta

cje zw

iąza

ne z

kosm

osem

.

10. W

spom

agan

ie ro

zwoj

u um

ysło

we-

go d

zieci

popr

zez z

abaw

y kon

struk

cyj-

ne, b

udze

nie z

aint

eres

owań

tech

nicz

-ny

ch.

Dzi

ecko

koń

cząc

e prz

edsz

kole

i r

ozpo

czyn

ając

e nau

kę w

szko

le

pods

taw

owej

:1)

wzn

osi k

onst

rukc

je z

kloc

ków

i t

wor

zy k

ompo

zycj

e z ró

żnor

od

nych

mat

eria

łów

(np.

prz

yrod

ni

czyc

h), m

a poc

zuci

e spr

awstw

a („

potr

afię t

o zr

obić”

) i o

dczu

wa

rado

ść z

wyk

onan

ej p

racy

;2)

uży

wa w

łaściw

ie pr

osty

ch n

arzę

dzi

podc

zas m

ajste

rkow

ania;

3) in

tere

suje

się u

rząd

zeni

ami

tech

nicz

nym

i (np

. uży

wan

ymi

w g

ospo

dars

twie

dom

owym

), pr

óbuj

e roz

umieć

, jak

one d

ziałaj

ą, i z

acho

wuj

e ost

rożn

ość p

rzy

korz

ysta

niu

z nic

h.

Ksz

tałto

wan

ie u

mie

jętn

ośc

i kon

stru

kcyj

nych

i t

echn

iczn

ych:

•za

baw

y ko

nstr

ukcy

jne,

•or

gani

zow

anie

kąc

ików

te

chni

czny

ch,

•za

pozn

anie

z z

awod

ami

tech

nicz

nym

i i ic

h zn

acze

niem

,•

prow

adze

nie

zaba

w

bada

wcz

ych.

Wyr

ażan

ie w

łasn

ych

obse

rwac

ji w

form

ie k

onst

rukc

yjno

p

lasty

czne

j.

Insp

irow

anie

dzia

łaln

ości

kons

trukc

yjne

j lite

ratu

rą, m

uzyk

ą, sp

acer

ami,

wyc

iecz

kam

i.

Zaba

wy

man

ipul

acyj

ne w

kąc

iku

kons

truk

cyjn

ym.

Rozw

ijani

e zai

nter

esow

ań te

chni

czny

ch p

oprz

ez za

baw

y ko

nstr

ukcy

jne.

Wra

stan

ie w

społ

eczn

e reg

uły

życi

a, na

uka w

spół

życi

a.

Ksz

tałto

wan

ie w

yobr

aźni

i po

staw

y tw

órcz

ej.

Zapo

znan

ie z

zaw

odem

inży

nier

a.

Nau

ka k

orzy

stan

ia z

kom

pute

ra.

Lepi

enie

z pi

asku

, glin

y, śn

iegu

, mas

y so

lnej

.

Rozm

owy

na te

mat

znac

zeni

a zab

aw k

onst

rukc

yjny

ch.

Zapo

znan

ie z

liter

atur

ą dzi

ecię

cą (o

pow

iada

nia,

wie

rsze

).

Opo

wia

dani

e hist

oryj

ek o

braz

kow

ych.

Orig

ami.

Org

aniz

owan

ie g

aler

ii i w

ysta

w p

rac.

Wzb

ogac

anie

inw

encji

twór

czej

dzie

ci p

oprz

ez re

aliz

owan

ie

tem

atów

fant

asty

czny

ch: t

wor

zeni

e rak

iety

, ufo

ludk

a, zw

ie

rząt

, wzn

osze

nie b

udow

li, it

p.

Rozw

ijani

e zai

nter

esow

ań te

chni

czny

ch.

Proj

ekto

wan

ie d

owol

nych

urz

ądze

ń w

edłu

g po

mys

łów

dz

ieci

.

Dzi

ecko

: −um

ieję

tnie

łącz

y ze

sobą

różn

e m

ater

iały

, −sa

mod

ziel

nie

wyk

onuj

e sk

ła

dank

i z p

apie

ru w

edłu

g w

zoru

, −pr

zestr

zega

zasa

d be

zpie

czeń

stwa

w to

ku d

ział

alno

ści k

onst

ruk

cyjn

ej,

−or

gani

zuje

stan

owisk

o pr

acy,

−gr

omad

zi d

ośw

iadc

zeni

a ko

nst

rukc

yjne

i te

chni

czne

, −tw

orzy

pod

wpł

ywem

różn

ych

bodź

ców,

−pr

ojek

tuje,

plan

uje,

poró

wnu

je

i spr

awdz

a w to

ku d

ziałan

ia,

−od

kryw

a i r

ozw

ija sw

oje

zdol

no

ści,

−po

znaj

e ot

acza

jący

świa

t za

pom

ocą

zaba

w p

last

yczn

o

kon

stru

kcyj

nych

, −oc

enia

wyt

wor

y dz

iała

lnoś

ci

wła

snej

i ko

legó

w, −od

czuw

a sa

tysf

akcj

ę z

prez

en

tow

ania

wła

snyc

h w

ytw

orów

, −zn

a po

dsta

wow

e ur

ządz

enia

te

chni

czne

, ich

prz

ezna

czen

ie

i wie

, jak

bez

piec

znie

z n

ich

korz

ysta

ć, −do

strz

ega

korz

yści

i za

groż

enia

pł

ynąc

e z

rozw

oju

tech

niki

.


4.Treściprogramowe

Obs

zar

Obs

zary

pod

staw

y pro

gram

owej

(R

ozp.

MEN

z dn

ia 27

sier

pnia

2012

r.

w sp

raw

ie p

odst

awy p

rogr

amow

ej

wyc

how

ania

prz

ed sz

koln

ego

oraz

ks

ztał

ceni

a ogó

lneg

o w

pos

zcze

gól-

nych

typa

ch sz

kół,

Dz.

U. z

dni

a 30

sier

pnia

201

2 r.)

Zakr

esy

prog

ram

uSt

rate

gie o

siąg

ania

celó

wEf

ekty

w p

osta

ci u

mie

jętn

ości

Rozw

ój

emoc

jona

lno

s

połe

czny

1. K

szta

łtowa

nie u

miej

ętnoś

ci sp

ołec

z-

nych

dzi

eci:

poro

zum

iew

anie

się

z dor

osły

mi i

dzi

ećm

i, zg

odne

fu

nkcjo

now

anie

w za

baw

ie

i w sy

tuac

jach

zada

niow

ych.

Dzi

ecko

koń

cząc

e prz

edsz

kole

i r

ozpo

czyn

ając

e nau

kę w

szko

le

pods

taw

owej

:1)

obd

arza

uw

agą d

ziec

i i d

oro

słych

, aby

rozu

mie

ć to,

co m

ówią

i c

zego

ocz

ekuj

ą; gr

zecz

nie

zwra

ca si

ę do

inny

ch w

dom

u,

w p

rzed

szko

lu, n

a ulic

y;2)

prz

estrz

ega r

eguł

obo

wią

zują

cych

w

społ

eczn

ości

dzie

cięc

ej (s

tara

się

wsp

ółdz

iała

ć w za

baw

ach

i w

sytu

acja

ch za

dani

owyc

h) o

raz

w św

iecie

dor

osły

ch;

3) w

mia

rę sa

mod

ziel

nie r

adzi

so

bie w

sytu

acja

ch ży

ciow

ych

i p

róbu

je p

rzew

idyw

ać sk

utki

sw

oich

zach

owań

;4)

wie

, że n

ie n

ależ

y ch

wal

ić si

ę bo

gact

wem

i ni

e nal

eży

doku

czać

dz

ieci

om, k

tóre

wyc

how

ują s

ię

w tr

udni

ejszy

ch w

arun

kach

, a t

akże

, że n

ie n

ależ

y w

yszy

dzać

i s

zyka

now

ać in

nych

;5)

um

ie si

ę prz

edst

awić

: pod

aje

swoj

e im

ię, n

azw

isko

i adr

es

zam

iesz

kani

a; w

ie, k

omu

moż

na

poda

wać

taki

e inf

orm

acje

.

Rozw

ijani

e um

ieję

tnoś

ci

zgod

nego

wsp

ółży

cia

w g

rupi

e:•

pocz

ucie

wła

snej

war

to

ści,

•pr

awa

dzie

cka,

•ro

zwija

nie

zdol

nośc

i i t

alen

tów,

•za

wie

rani

e um

ów sp

ołe

czny

ch,

•pr

ezen

tow

anie

akc

epto

w

anyc

h po

staw

społ

ecz

nych

,•

pano

wan

ie n

ad em

ocjam

i,•

adek

wat

ne re

agow

anie

do

sytu

acji,

•pr

ezen

tow

anie

swoj

ego

zdan

ia.

Resp

ekto

wan

ie pr

aw d

zieck

a.

Ucz

estn

iczen

ie w

scen

kach

sytu

acyj

nych

ksz

tałtu

jący

ch

pozy

tyw

ne p

osta

wy s

połe

czne

.

Ucz

estn

iczen

ie w

scen

kach

dra

mow

ych.

Zaba

wy t

emat

yczn

e – st

osow

anie

zwro

tów

grz

eczn

ościo

w

ych,

odg

ryw

anie

ról.

Prac

a w o

parc

iu o

lite

ratu

rę d

ziecię

cą.

Zaba

wy z

acze

rpni

ęte z

ped

agog

iki z

abaw

y.

Gry

dyd

akty

czne

– k

szta

łtow

anie

odpo

rnoś

ci em

ocjo

naln

ej.

Zada

nia z

espo

łow

e – w

spół

prac

a i w

spół

dzia

łani

e, ut

rwal

ani

e zas

ad p

ostę

pow

ania

.

Pełn

ienie

dyżu

rów

– w

draż

anie

do o

dpow

iedz

ialn

ości.

Insc

eniza

cje.

Rozm

owy i

ndyw

idua

lne i

gru

pow

e.

Zwra

cani

e się

do n

aucz

yciel

a w ra

zie p

otrz

eby –

nab

ywan

ie

zwyc

zaju

reag

owan

ia n

a wez

wan

ia i

polec

enia

nau

czyc

iela.

Prze

strze

gani

e zas

ad u

miej

ętne

go p

row

adze

nia r

ozm

ów.

Uzn

awan

ie w

zajem

nego

pra

wa d

o uc

zestn

iczen

ia w

zaba

wie,

za

jęcia

ch.

Opi

ekow

anie

się d

ziećm

i wym

agają

cym

i pom

ocy.

Refle

ksja

nad

wła

snym

pos

tępo

wan

iem.

Wsp

ólne

rozw

iązy

wan

ie sy

tuac

ji ko

nflik

tow

ych.

Nab

ywan

ie w

łaśc

iweg

o sto

sunk

u do

dzie

ci ni

eśm

iały

ch,

niep

ełno

spra

wny

ch, i

nnej

naro

dow

ości.

Dzi

ecko

: −po

trafi

wsp

ółdz

iała

ć po

dcza

s za

baw

y, −pr

awid

łow

o re

aguj

e na

poz

yty

wne

i ne

gaty

wne

uw

agi,

−je

st w

ytrw

ałe,

syst

emat

yczn

e

i obo

wią

zkow

e, −ch

ętni

e w

ykon

uje

zada

nia,

−ak

cept

uje

usta

lone

zas

ady

i s

tosu

je si

ę do

nic

h, −ra

dzi s

obie

z p

oraż

kam

i, −w

ypeł

nia

swoj

e ob

owią

zki,

−zn

a pr

awa

i obo

wią

zki d

ziec

ka,

−ok

azuj

e sz

acun

ek w

obec

inny

ch

osób

, −pr

zest

rzeg

a pr

aw k

oleg

ów,

−ch

ętni

e po

dejm

uje

dial

og,

rozm

owy,

−pr

zest

rzeg

a za

sad

kole

jnoś

ci

wyp

owia

dani

a si

ę, −po

trafi

naw

iąza

ć ko

ntak

t z

rów

ieśn

ikam

i, −w

ie, j

ak re

agow

ać w

sytu

acja

ch

zagr

ożen

ia,

−po

trafi

usz

anow

ać c

udzą

od

mie

nnoś

ć i b

yć to

lera

ncyj

nym

, −ro

zum

ie z

nacz

enie

poj

ęć:

dobr

oć, k

oleż

eńst

wo,

−na

byw

a po

czuc

ie w

łasn

ej

war

tośc

i.


4.Treściprogramowe

Rozw

ój

emoc

jona

lno

s

połe

czny

Prze

jawia

nie ż

yczli

woś

ci w

obec

inny

ch d

zieci.

Okr

eśla

nie z

acho

wań

poz

ytyw

nych

i ne

gaty

wny

ch

w o

parc

iu o

anal

izow

anie

postę

pow

ania

boh

ater

ów

liter

acki

ch i

konk

retn

ych

przy

kład

ów z

życia

gru

py.

15. W

ycho

wan

ie ro

dzin

ne, o

byw

a-te

lskie

i pat

rioty

czne

.D

ziec

ko k

ończ

ące p

rzed

szko

le

i roz

pocz

ynaj

ące n

aukę

w sz

kole

po

dsta

wow

ej:

1) w

ymie

nia i

mio

na i

nazw

iska

osób

blis

kich

, wie

, gdz

ie p

racu

ją,

czym

się z

ajm

ują;

2) zn

a naz

wę m

iejsc

owoś

ci,

w k

tóre

j mie

szka

, zna

waż

niej

sze

insty

tucj

e i o

rient

uje s

ię w

rola

ch

społ

eczn

ych

pełn

iony

ch p

rzez

w

ażne

oso

by, n

p. p

olic

jant

a,

stra

żaka

;3)

wie

, jak

iej j

est n

arod

owoś

ci,

mie

szka

w P

olsc

e, a s

tolic

ą Pol

ski

jest

War

szaw

a;4)

naz

ywa g

odło

i fla

gę p

aństw

ową,

zn

a pol

ski h

ymn

i wie

, że P

olsk

a na

leży

do

Uni

i Eur

opej

skie

j;5)

wie,

że w

szys

cy lu

dzie

mają

rów

ne

praw

a.

Wyc

how

anie

rodz

inne

, ob

ywat

elski

e i p

atrio

tycz

ne:

•ro

dzin

a: a

ktyw

ne

ucze

stni

ctw

o w

życ

iu

rodz

inny

m, t

rady

cje

rodz

inne

, uro

czys

tośc

i,•

dzie

cko

jako

czł

onek

ro

dzin

y,•

najb

liższ

e ot

ocze

nie

jako

mał

a oj

czyz

na,

•bu

dzen

ie za

inte

reso

wan

ia

wła

sną

mie

jscow

ości

ą,•

naby

wan

ie po

czuc

ia p

rzy

nale

żnoś

ci n

arod

owej

,•

pozn

anie

poł

ożen

ia

geog

rafic

zneg

o Po

lski

na m

apie

,•

pozn

anie

sym

boli

naro

do

wyc

h,•

Euro

pa i

świa

t,•

ojcz

yzna

– to

żsam

ość

naro

dow

a.

Zaba

wy t

emat

yczn

e w d

om, r

odzi

nę.

Spot

kani

a z ro

dzic

ami i

dzi

adka

mi.

Oka

zyw

anie

szac

unku

oso

bom

star

szym

.

Sam

odzi

elne p

rzyg

otow

ywan

ie p

reze

ntów

lub

obm

yślan

ie

nies

podz

iane

k z o

kazji

świą

t.

Ogl

ądan

ie ro

dzin

nych

albu

mów

, zdj

ęć ro

dzin

nych

.

Przy

goto

wyw

anie

insc

eniz

acji

i prz

edsta

wie

ń z o

kazji

ro

dzin

nych

uro

czys

tośc

i.

Rozw

ijani

e zai

nter

esow

ań p

racą

zaw

odow

ą rod

zicó

w.

Budz

enie

zain

tere

sow

ań d

otyc

zący

ch h

istor

ii sw

ojej

ro

dzin

y.

Spac

ery i

wyc

iecz

ki –

poz

naw

anie

najb

liższ

ej ok

olic

y.

Pozn

anie

pos

zcze

góln

ych

regi

onów

Pol

ski,

zapo

znan

ie z

ich

obyc

zaja

mi,

trady

cjam

i.

Twor

zeni

e kąc

ika r

egio

naln

ego.

Prac

a z m

apą P

olsk

i i sy

mbo

lami n

arod

owym

i.

Zapo

znan

ie z

flagą

Pol

ski,

godł

em i

nazw

ą sto

licy.

Słuc

hani

e hym

nu n

arod

oweg

o (w

yjaś

nien

ie ja

k na

leży

zach

ować

się p

odcz

as je

go sł

ucha

nia)

.

Zapo

znan

ie z

herb

em st

olic

y Pol

ski.

Zapo

znan

ie z

legen

dam

i, w

iers

zam

i, op

owia

dani

ami

o W

arsz

awie.

Nau

ka ta

ńców

ludo

wyc

h i p

iose

nek.

Okr

eślan

ie m

iejsc

a Pol

ski n

a map

ie E

urop

y.

Przy

goto

wyw

anie

akad

emii

z oka

zji św

iąt n

arod

owyc

h.

Dzi

ecko

: −pr

zeds

taw

ia si

ę im

ieni

em

i naz

wisk

iem

, −ro

zum

ie p

ojęc

ia: r

odzi

ce, d

om

rodz

inny

, rod

zeńs

two,

−w

ypow

iada

się

na te

mat

ro

dzin

y, na

zyw

a po

praw

nie

jej

czło

nków

, −zn

a sw

ój a

dres

zam

iesz

kani

a, −w

ywią

zuje

się

z w

łasn

ych

obo

wią

zków

w ro

dzin

ie,

−dz

ieli

się

z ro

dzic

ami d

ośw

iad

czen

iam

i nab

ytym

i w p

rzed

sz

kolu

, −po

trafi

zapr

ezen

tow

ać cz

łonk

om

rodz

iny

swoj

e um

ieję

tnoś

ci

wok

alne

czy

recy

tato

rski

e, −po

znaj

e tr

adyc

je z

wią

zane

ze

świę

tam

i, −zn

a za

wod

y ro

dzic

ów, p

otra

fi

o ni

ch o

pow

iedz

ieć,

−gr

omad

zi in

form

acje

o sw

oim

po

chod

zeni

u, −zn

a dz

ieje

swoj

ej ro

dzin

y, −zn

a na

zwę

swoj

ej m

iejsc

owoś

ci,

−na

zyw

a sw

oją

ojcz

yznę

, ro

zpoz

naje

i na

zyw

a sy

mbo

le

naro

dow

e, h

ymn

naro

dow

y

i prz

yjm

uje

wła

ściw

ą po

staw

ę po

dcza

s jeg

o sł

ucha

nia,

−zn

a fol

klor

wyb

rany

ch re

gion

ów

Polsk

i, −po

sługu

je się

pop

raw

ną p

olsz

czy

zn

ą, −in

tere

suje

się

wyd

arze

niam

i w

kra

ju,


4.Treściprogramowe

Obs

zar

Obs

zary

pod

staw

y pro

gram

owej

(R

ozp.

MEN

z dn

ia 27

sier

pnia

2012

r.

w sp

raw

ie p

odst

awy p

rogr

amow

ej

wyc

how

ania

prz

ed sz

koln

ego

oraz

ks

ztał

ceni

a ogó

lneg

o w

pos

zcze

gól-

nych

typa

ch sz

kół,

Dz.

U. z

dni

a 30

sier

pnia

201

2 r.)

Zakr

esy

prog

ram

uSt

rate

gie o

siąg

ania

celó

wEf

ekty

w p

osta

ci u

mie

jętn

ości

Rozw

ój

emoc

jona

lno

s

połe

czny

Słuc

hani

e opo

wia

dani

a bud

zące

go p

oczu

cie p

rzyn

ależ

nośc

i na

rodo

wej,

wzb

ogac

ające

języ

k oj

czys

ty.

Obc

hodz

enie

świą

t nar

odow

ych.

Rozm

owa n

a tem

at ró

wny

ch p

raw

wsz

ystk

ich lu

dzi.

Prez

enta

cja fl

agi U

nii E

urop

ejski

ej.

Zapo

znan

ie z

kraja

mi n

ależ

ącym

i do

Uni

i Eur

opejs

kiej

w

form

ie re

aliz

owan

ych

blok

ów te

mat

yczn

ych.

Tem

atyc

zne z

ajęc

ia p

lasty

czne

.

−zn

a nie

któr

e waż

niej

sze p

osta

cie

hist

oryc

zne,

−po

trafi

odc

zyta

ć z

map

y pr

oste

na

zwy,

−zn

a na

zwy

najw

ięks

zych

mia

st

i rze

k po

lskic

h, −ak

cept

uje

odm

ienn

ość

dzie

ci

inny

ch k

rajó

w, −po

znaj

e zw

ycza

je c

hara

kter

yst

yczn

e dl

a in

nych

kul

tur,

−za

pozn

aje

się

z w

arun

kam

i ży

cia

ludz

i w in

nych

kra

jach

, −ro

zum

ie p

ojęc

ia: U

nia

Euro

pej-

ska,

Eur

opa,

−ro

zpoz

naje

flag

ę U

nii E

urop

ej

skie

j, −w

ykaz

uje

zain

tere

sow

anie

pr

oble

mam

i inn

ych

ludz

i.

7. W

ycho

wani

e prz

ez sz

tukę

– d

zieck

o w

idze

m i

akto

rem

.D

ziec

ko k

ończ

ące p

rzed

szko

le

i roz

pocz

ynaj

ące n

aukę

w sz

kole

po

dsta

wow

ej:

1) w

ie, j

ak n

ależ

y się

zach

ować

po

dcza

s uro

czys

tośc

i, np.

na

kon

cerc

ie, fe

styni

e, pr

zeds

ta

wien

iu, w

teat

rze,

w k

inie

;2)

odg

ryw

a rol

e w za

baw

ach

para

teat

raln

ych,

pos

ługu

jąc s

ię

mow

ą, m

imik

ą, ge

stem

i ru

chem

; um

ie p

osłu

giw

ać si

ę rek

wiz

ytam

i (n

p. m

aską

).

Wyc

how

anie

prz

ez sz

tukę

:•

zapo

znan

ie z

teat

rem

,•

zaba

wa

w te

atr,

•dz

ieck

o ak

tore

m

i wid

zem

.

Ogl

ądan

ie p

rzed

staw

ień

teat

raln

ych.

Zapo

znan

ie z

prac

ą akt

ora,

scen

ogra

fa, r

eżys

era.

Naz

ywan

ie p

oszc

zegó

lnyc

h po

mie

szcz

eń (k

asa,

scen

a,

wid

owni

a, ku

lisy)

.

Om

awia

nie w

ystro

ju te

atru

.

Przy

goto

wan

ie re

kwiz

ytów

do

kąci

ka te

atra

lneg

o: p

acyn

ki,

kuki

ełki

, itp

.

Zorg

aniz

owan

ie k

ącik

a tea

tral

nego

.

Prow

adze

nie z

abaw

z el

emen

tam

i pan

tom

imy,

dram

y, sc

enek

sytu

acyj

nych

(rol

a akt

ora)

.

Dow

olne

i zo

rgan

izow

ane z

abaw

y w

teat

r.

Ogl

ądan

ie te

atrz

yków

dla

dzi

eci,

spot

kani

e z ak

tore

m.

Dzi

ecko

: −w

ie, j

ak z

acho

wać

się

w c

zasi

e pr

zeds

taw

ień,

−w

ie, c

o to

są sc

ena,

kulis

y, w

idow

nia,

−w

ie, j

aką

rolę

peł

ni a

ktor

, co

robi

reży

ser,

scen

ogra

f, −ak

tyw

nie u

czes

tnicz

y w za

baw

ach

w te

atr,

−po

trafi

zilu

stro

wać

ruch

em

i ges

tem

treś

ć wie

rszy

, dia

logó

w, −pr

zeła

muj

e wła

sną n

ieśm

iało

ść,

−od

gadu

je za

gadk

i pan

tom

imicz

ne,

−po

dejm

uje p

róby

ukł

adan

ia w

ła

snyc

h op

owia

dań

i prz

edsta

wie

ń ku

kieł

kow

ych,


4.Treściprogramowe

Rozw

ój

emoc

jona

lno

s

połe

czny

Nau

ka i

recy

tacj

a wie

rszy

.

Wdr

ażan

ie d

o słu

chan

ia li

tera

tury

dla

dzi

eci (

opow

iada

nia,

ba

jki,

wie

rsze

).

Zaba

wy

tem

atyc

zne.

Udz

iał w

org

aniz

acji

spot

kań

teat

raln

ych.

−w

ypow

iada

się n

a tem

at ró

żnyc

h fo

rm te

atra

lnyc

h, −w

ystę

puje

w p

rzed

staw

ieni

ach

z o

kazj

i róż

nych

świą

t oko

licz

nośc

iow

ych,

−m

a do

brą

dykc

ję,

−pa

nuje

nad

nat

ężen

iem

gło

su,

mim

iką,

ges

tem

.

8. W

ycho

wani

e prz

ez sz

tukę

– m

uzyk

a i ś

piew

, plą

sy i

tani

ec.

Dzi

ecko

koń

cząc

e prz

edsz

kole

i r

ozpo

czyn

ając

e nau

kę w

szko

le

pods

taw

owej

:1)

śpie

wa p

iose

nki z

dzi

ecię

cego

re

pert

uaru

ora

z łat

we p

iose

nki

ludo

we;

chęt

nie u

czes

tnic

zy

w zb

ioro

wym

śpie

wie

, w ta

ńcac

h i m

uzyk

owan

iu;

2) d

ostr

zega

zmia

ny d

ynam

iki,

tem

pa i

wys

okoś

ci d

źwię

ku

utw

oru

muz

yczn

ego,

wyr

aża j

e, pl

ąsaj

ąc lu

b ta

ńczą

c;3)

twor

zy m

uzyk

ę, ko

rzys

tają

c z i

nstr

umen

tów

per

kusy

jnyc

h (o

raz i

nnyc

h pr

zedm

iotó

w),

a t

akże

impr

owiz

uje j

ą ruc

hem

;4)

w sk

upie

niu

słuch

a muz

yki,

w

tym

takż

e muz

yki p

oważ

nej.

Wyc

how

anie

prz

ez m

uzyk

ę:•

uwra

żliw

iani

e dz

ieci

na

wal

ory

arty

styc

zne

muz

yki,

•do

skon

alen

ie sł

ucha

nia

i śpi

ewan

ia p

iose

nek,

•ro

zwija

nie

różn

orod

ny

ch fo

rm e

kspr

esji,

za

baw

y ry

tmic

zne,

•ro

zwija

nie

umie

jętn

ości

ilu

stro

wan

ia m

uzyk

i za

pom

ocą

tańc

a,•

zapo

znan

ie z

wyb

ra

nym

i ins

trum

enta

mi

muz

yczn

ymi,

•za

baw

y w k

ącik

u m

uzyc

zny

m.

Ucz

estn

ictw

o w

kon

cert

ach

muz

yczn

ych.

Słuc

hani

e róż

noro

dnej

muz

yki w

dow

olny

ch i

zada

nio

wyc

h sy

tuac

jach

(na ż

ywo

lub

z nag

rań)

.

Zaba

wy

przy

muz

yce k

lasy

czne

j.

Ćwic

zeni

a odd

echo

we,

emisy

jne i

fona

cyjn

e.

Słuc

hani

e pio

sene

k, sł

ucho

wisk

.

Nau

ka śp

iew

ania

pio

sene

k.

Śpie

wan

ie p

iose

nek

indy

wid

ualn

ie lu

b gr

upow

o.

Rozp

ozna

wan

ie p

iose

nek

po m

elod

ii lu

b w

ysłu

chan

iu

wyk

lask

iwan

ego

rytm

u pr

zez n

aucz

ycie

la.

Okr

eśla

nie c

hara

kter

u m

uzyk

i (w

esoł

a, sm

utna

, itp

.).

Okr

eśla

nie t

empa

i dy

nam

iki w

muz

yce.

Okr

eśla

nie w

ysok

ości

dźw

iękó

w (w

ysok

ie, ś

redn

ie, n

iskie

) or

az zm

ian

w ic

h na

tęże

niu.

Pow

tarz

anie

kró

tkic

h m

otyw

ów m

elod

yczn

ych.

Udz

iał w

zajęc

iach

muz

yczn

oru

chow

ych

(w ty

m z

elem

en

tam

i met

ody

C. O

rffa)

.

Udz

iał w

zaję

ciac

h ry

tmic

znyc

h pr

zy ak

ompa

niam

enci

e.

Rozw

iązy

wan

ie za

gade

k m

uzyc

znyc

h.

Twór

cza i

nter

pret

acja

muz

yki (

met

oda R

. Lab

ana,

A

.M. K

nies

sów

).

Odg

ryw

anie

scen

ek z

liter

atur

y dz

ieci

ęcej

z uż

ycie

m

inst

rum

entó

w.

Dzi

ecko

: −ro

zum

ie p

ojęc

ia: m

uzyk

a in

strum

enta

lna,

wok

alna

, −um

ie z

acho

wać

się

na k

once

rci

e m

uzyc

znym

, −do

strz

ega

pięk

no i

emoc

je,

jaki

e w

yraż

a ró

żna

muz

yka,

−po

trafi

okr

eślić

nas

trój

i ro

dzaj

m

uzyk

i, te

mpo

, dyn

amik

ę,

natę

żeni

e gł

osu,

reje

str d

źwię

kó

w, −tw

orzy

wła

sne

kom

pozy

cje

muz

yczn

e z

wyk

orzy

stan

iem

in

stru

men

tów,

takż

e w

ykon

any

ch p

rzez

sieb

ie,

−śp

iew

a pi

osen

ki d

osto

sow

ane

do sw

oich

moż

liwoś

ci g

łoso

w

ych,

−pr

awid

łow

o po

sług

uje

się

głos

em i

odde

chem

pod

czas

śp

iew

u, −ro

zwija

słuc

h m

uzyc

zny

i eks

pr

esję

wer

baln

ą, −ro

zpoz

naje

inst

rum

enty

po

ich

brzm

ieni

u, −um

ie b

awić

się

przy

muz

yce,

−re

aguj

e na

zm

iany

w m

uzyc

e, −w

yraż

a sw

oje

myś

li, e

moc

je

w fo

rmie

muz

yczn

ej, r

ucho

wej

, sł

owne

j i p

last

yczn

ej,

−zn

a kr

oki k

rako

wia

ka, p

olki

, w

alca

, pol

onez

a,


4.Treściprogramowe

Obs

zar

Obs

zary

pod

staw

y pro

gram

owej

(R

ozp.

MEN

z dn

ia 27

sier

pnia

2012

r.

w sp

raw

ie p

odst

awy p

rogr

amow

ej

wyc

how

ania

prz

ed sz

koln

ego

oraz

ks

ztał

ceni

a ogó

lneg

o w

pos

zcze

gól-

nych

typa

ch sz

kół,

Dz.

U. z

dni

a 30

sier

pnia

201

2 r.)

Zakr

esy

prog

ram

uSt

rate

gie o

siąg

ania

celó

wEf

ekty

w p

osta

ci u

mie

jętn

ości

Rozw

ój

emoc

jona

lno

s

połe

czny

Zapo

znan

ie z

wyb

rany

mi i

nstr

umen

tam

i muz

yczn

ymi.

Zapo

znan

ie z

wyb

rany

mi t

erm

inam

i muz

yczn

ymi:

nuty

, kl

ucz w

iolin

owy,

part

ytur

a.

Rozp

ozna

wan

ie b

rzm

ieni

a ins

trum

entó

w.

Ako

mpa

niow

anie

kol

egom

do

różn

ych

form

ruch

u (m

arsz

, bie

g).

Twor

zeni

e wła

sneg

o ak

ompa

niam

entu

na w

ybra

nych

in

stru

men

tach

muz

yczn

ych.

Wys

zuki

wan

ie m

uzyk

i wok

ół n

as (w

kuc

hni,

na u

licy,

w le

sie, n

a łąc

e).

Nau

ka k

rokó

w p

rosty

ch ta

ńców

(np.

wal

c, kr

akow

iak,

po

lka,

polo

nez,

itp.).

Udz

iał w

zaba

wac

h z z

asto

sow

anie

m el

emen

tów

tańc

a.

Wyr

ażan

ie ge

stem

, ruc

hem

treś

ci te

kstó

w li

tera

ckich

, muz

yki.

Rytm

izow

anie

imio

n, fr

agm

entó

w w

iers

zy, r

ymow

anek

, w

ylic

zane

k, p

rzys

łów,

itp.

Twor

zeni

e w n

ieko

nwen

cjon

alny

spos

ób ak

ompa

niam

entu

m

uzyc

zneg

o (g

ra n

a wła

snym

ciel

e, na

krz

eśle

, dm

ucha

nie

w b

utel

kę, i

tp.).

Ilust

row

anie

muz

yki p

oprz

ez fo

rmy

plas

tycz

ne.

Zorg

aniz

owan

ie k

ącik

a muz

yczn

ego

i wyp

osaż

enie

go

w

inst

rum

enty

wyk

onan

e prz

ez d

ziec

i (np

. kos

zulk

i na

doku

men

ty, p

uszk

i z fa

solą

, itp

.).

Spac

ery

i wyc

iecz

ki d

o ga

lerii

i m

uzeó

w.

Org

aniz

owan

ie w

ysta

w p

ośw

ięco

nych

wyb

itnym

pio

sen

karz

om i

kom

pozy

toro

m.

−ro

zpoz

naje

, odt

war

za i

wyk

onuj

e pr

oste

ukł

ady

tane

czne

/tw

orzy

w

łasn

e uk

łady

tane

czne

, −po

trafi

kor

zyst

ać z

kąc

ika

muz

yczn

ego,

−po

trafi

wyd

obyć

nie

typo

we

dźw

ięki

(pop

rzez

ude

rzan

ie

w o

parc

ie k

rzes

ła, o

czę

ści

wła

sneg

o ci

ała)

, −sa

mod

ziel

nie

wyk

onuj

e pr

oste

in

stru

men

ty p

erku

syjn

e,

−w

ie, c

o to

są n

uty,

kluc

z wio

lino

wy,

part

ytur

a, −sł

yszy

i na

zyw

a dź

wię

ki

z ot

ocze

nia,

−w

ykor

zyst

uje

inst

rum

enty

m

uzyc

zne

w ró

żnyc

h fo

rmac

h ak

tyw

nośc

i.


4.Treściprogramowe

Rozw

ój

emoc

jona

lno

s

połe

czny

9. W

ycho

wan

ie pr

zez s

ztuk

ę – ró

żne

form

y pl

asty

czne

.D

ziec

ko k

ończ

ące p

rzed

szko

le

i roz

pocz

ynaj

ące n

aukę

w sz

kole

po

dsta

wow

ej:

1) p

rzej

awia

, w m

iarę

swoi

ch

moż

liwoś

ci, z

aint

eres

owan

ie

wyb

rany

mi z

abyt

kam

i i d

zieł

ami

sztu

ki o

raz t

rady

cjam

i i o

brzę

da

mi l

udow

ymi s

woj

ego

regi

onu;

2) u

mie

wyp

owia

dać s

ię w

różn

ych

tech

nika

ch p

lasty

czny

ch i

przy

uż

yciu

elem

enta

rnyc

h śr

odkó

w

wyr

azu

(taki

ch ja

k ks

ztał

t i b

arw

a)

w p

osta

ci p

rosty

ch k

ompo

zycj

i i f

orm

kon

stru

kcyj

nych

;3)

wyk

azuj

e zai

nter

esow

anie

m

alar

stwem

, rze

źbą i

arch

itekt

urą

(takż

e arc

hite

ktur

ą zie

leni

i a

rchi

tekt

urą w

nętr

z).

Wyc

how

anie

prze

z plas

tykę

:•

kont

akt z

e sz

tuką

(dzi

eła

sztu

ki i

ich

twór

cy),

•ak

tyw

ność

pla

styc

zna,

•ak

tyw

ność

kon

stru

kcyj

na

(for

my

prze

strz

enne

).

Tros

ka o

este

tykę

pom

ieszc

zeń.

Uw

rażli

wien

ie na

pięk

no św

iata p

rzyr

ody.

Zwra

cani

e uw

agi n

a arc

hite

ktur

ę ogr

odów

.

Gro

mad

zeni

e eks

pona

tów

prz

yrod

nicz

ych

i dos

trzeg

anie

w

nich

war

tośc

i este

tycz

nych

.

Ogl

ądan

ie alb

umów

mal

arsk

ich i

repr

oduk

cji m

alar

skich

, fo

togr

afii, p

lakat

ów, r

zeźb

, zdj

ęć b

udow

li, ci

ekaw

ych

wnę

trz.

Eksp

onow

anie

w sa

li/ką

cika

ch te

mat

yczn

ych

elem

entó

w

sztu

ki lu

dow

ej.

Zwie

dzan

ie ga

lerii

i wys

taw.

Org

anizo

wan

ie sp

otka

ń z a

rtysta

mi.

Pozn

anie

prac

y arty

sty (m

alar

za, r

zeźb

iarz

a).

Org

anizo

wan

ie w

arsz

tató

w m

alars

kich

, lepi

enie

w gl

inie,

itp.

Naz

ywan

ie ró

żneg

o ro

dzaju

twór

czoś

ci m

alar

skiej

: por

tret,

mar

twa

natu

ra, p

ejzaż

, itp.

Wyr

ażan

ie w

różn

ych

form

ach

plas

tycz

nych

wła

snyc

h ob

serw

acji,

muz

yki,

treśc

i utw

orów

lite

ratu

ry d

ziec

ięce

j.

Pozn

anie

różn

ych

tech

nik

plas

tycz

nych

i w

ykor

zysta

nie i

ch

w p

raca

ch p

lasty

czny

ch.

Org

aniz

owan

ie p

lene

rów

mal

arsk

ich

w p

arku

, ogr

odzi

e.

Zaba

wy k

olor

ami.

Wyk

onyw

anie

prac

kon

struk

cyjn

ych

z wyk

orzy

stani

em

różn

orod

nych

mat

eria

łów.

Rozm

owa k

ierow

ana.

Słuc

hani

e i o

pow

iada

nie.

Oce

nian

ie tw

órcz

ości

wła

snej

i kol

egów

.

Om

awia

nie w

łasn

ej tw

órcz

ości,

wyr

ażan

ie op

inii

na te

mat

pr

ac ar

tystó

w.

Dzi

ecko

: −do

strz

ega

pięk

no o

tacz

ając

ego

świa

ta,

−db

a o

este

tykę

oto

czen

ia,

−ro

zpoz

naje

i na

zyw

a ko

lory

, tw

orzy

kol

ory

poch

odne

, sw

obo

dnie

ich

używ

a, −sto

suje

różn

e tec

hnik

i pla

stycz

ne,

−do

strz

ega

war

tośc

iow

e po

d w

zglę

dem

est

etyc

znym

eks

po

naty

prz

yrod

nicz

e, −w

skaz

uje

i naz

ywa

wyr

oby

ludo

we

swoj

ego

regi

onu,

−in

terp

retu

je re

prod

ukcj

e, d

zieł

a m

alar

skie

, −w

ie, ja

k za

chow

ać si

ę w m

uzeu

m,

na w

ysta

wie

czy

w g

aler

ii, −zn

a po

jęci

a: m

artw

a na

tura

, po

rtre

t, pe

jzaż

, −je

st za

inte

reso

wan

e tw

órcz

ości

ą m

alar

zy, r

zeźb

iarz

y, −ch

ętni

e w

ykon

uje

dow

olne

i t

emat

yczn

e pr

ace

plas

tycz

ne,

−tw

orzy

pra

ce p

od w

pływ

em

różn

ych

bodź

ców,

−ilu

stru

je tr

eść

utw

orów

lite

rac

kich

i w

łasn

ych

wyo

braż

eń,

−w

yraż

a na

pła

szcz

yźni

e ru

ch,

sym

etri

ę, −ro

zróż

nia

mat

eria

ły, n

azyw

a je

i o

pisu

je,

−po

dejm

uje

prób

y oc

eny

prac

w

łasn

ych

i kol

egów

, −pl

anuj

e i o

rgan

izuj

e w

łasn

ą pr

acę,

−db

a o

ład

i por

ząde

k w

mie

jscu

prac

y (p

rzyg

otow

uje

mat

eria

ły

i spr

ząta

je),

−pr

zest

rzeg

a za

sad

bezp

iecz

eń

stw

a po

dcza

s dzi

ałal

nośc

i pl

asty

czno

kon

stru

kcyj

nej,


Obs

zar

Obs

zary

pod

staw

y pro

gram

owej

(R

ozp.

MEN

z dn

ia 27

sier

pnia

2012

r.

w sp

raw

ie p

odst

awy p

rogr

amow

ej

wyc

how

ania

prz

ed sz

koln

ego

oraz

ks

ztał

ceni

a ogó

lneg

o w

pos

zcze

gól-

nych

typa

ch sz

kół,

Dz.

U. z

dni

a 30

sier

pnia

201

2 r.)

Zakr

esy

prog

ram

uSt

rate

gie o

siąg

ania

celó

wEf

ekty

w p

osta

ci u

mie

jętn

ości

Rozw

ój

emoc

jona

lno

s

połe

czny

Org

anizo

wan

ie w

ysta

w, m

inig

alerii

i auk

cji p

rac d

ziecię

cych

.

Zapo

znan

ie z n

arzę

dzia

mi, p

rzyb

oram

i i u

rząd

zeni

ami

tech

nicz

nym

i, bez

piec

zne p

osłu

giw

anie

się n

imi.

Przy

zwyc

zajan

ie do

utrz

yman

ia p

orzą

dku

podc

zas z

abaw

, sp

rząt

anie

po za

końc

zeni

u za

jęć.

−od

czuw

a za

dow

olen

ie z

pre

ze

ntac

ji w

łasn

ych

prac

, −tw

orzy

upo

min

ki d

la n

ajbl

iż

szyc

h z

okaz

ji ró

żnyc

h św

iąt,

−ko

nstr

uuje

prz

edm

ioty

z g

oto

wyc

h el

emen

tów,

−po

sług

uje

się

narz

ędzi

ami

odpo

wie

dnim

i do

używ

aneg

o m

ater

iału

.

4.Treściprogramowe


5. Gotowość szkolna a deficyty rozwojowe

Osiągnięcie gotowości szkolnej jest głównym zadaniem realizowanym w oddziale dzieci sześcioletnich. Określa się ją jako moment równowagi między wymaganiami szkoły i możliwościami dziecka (kiedy dziecko potrafi sprostać wymaganiom szkoły). Osiągnięcie gotowości szkolnej można traktować jako rezultat celowego kierowania rozwojem dziecka. Objęcie dzieci sześcioletnich całorocznym przygotowaniem stwarza możliwość systematycznego i pełnego przygotowania dzieci do nauki szkolnej, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci z deficytami rozwojowymi. Przygotowaniu takiemu służy realizacja wszystkich treści programowych z uwzględnieniem indywidualizacji w procesie wychowawczodydaktycznym. Bardzo ważnym elementem w edukacji będzie także roztoczenie intensywnej opieki i udzielenie pomocy w ramach zadań nałożonych na placówki rozporządzeniem o pomocy psychologicznopedagogicznej (Rozporządzenie MEN w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznopedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach z dnia 17 listopada 2010 r., Dz. U. Nr 228, poz. 1487). Opierając się na informacjach uzyskanych od nauczycieli wychowania przedszkolnego i analizie wyników diagnozy gotowości szkolnej w grupach dzieci pięcio i sześcioletnich, można stwierdzić, że w każdej grupie występuje wysoki procent dzieci wymagających pomocy. Można przyjąć też założenie, iż szczególnie dzieci zdolne (po spełnieniu obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego) kontynuują dalszą edukację już jako uczniowie klas I w szkołach. Z pewnością jednak niektórzy z rodziców dzieci zdolnych zdecydowali się na posłanie dziecka do „zerówki” w szkole. Często przyczyną takiego stanu rzeczy są trudności tych dzieci z osiągnięciem gotowości szkolnej w zakresie rozwoju społecznoemocjonalnego. Szczegółowe informacje o poziomie rozwoju wychowanków nauczyciele uzyskają już po wykonaniu I diagnozy, po zapoznaniu się z opisem możliwości dzieci pięcioletnich zawartym w druku „Informacja o gotowości szkolnej dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej” (MENI/54/2). Ważne jest to, by rodzice udostępnili ten dokument nauczycielom oddziałów przedszkolnych w szkole. Szczegółowe informacje na temat obserwacji i diagnozy gotowości szkolnej zostały zamieszczone w odrębnej publikacji, która jest integralną częścią programu i pakietu edukacyjnego dla dzieci sześcioletnich. Tam też nauczyciele znajdą wzory dokumentów umożliwiających przeprowadzenie pełnej obserwacji rozwoju dziecka sześcioletniego ze szczególnym uwzględnieniem diagnozy gotowości szkolnej. Warto także podkreślić konieczność planowania pracy z dziećmi na podstawie wyników wspomnianej wyżej diagnozy i obserwacji. Zachęcamy nauczycieli, którzy zechcą nam zaufać i będą pracować według programu „Trampolina do szkoły”, aby otoczyli szczególną opieką dzieci z deficytami rozwojowymi. Dlatego w tym miejscu należy przybliżyć krótko opis najczęściej występujących zaburzeń.


Char

akte

ryst

yczn

e ob

jaw

y za

burz

eń w

ystę

pują

cych

u d

ziec

i sze

ścio

letn

ich

i spo

soby

ich

prze

zwyc

ięża

nia

Zakr

es ro

zwoj

uZa

burz

enie

Cha

rakt

erys

tycz

ne o

bjaw

yPr

zykł

adow

e ćw

icze

nia

wed

ług

prog

ram

u

(pat

rz: s

trat

egie

osi

ągan

ia ce

lów

)

Zabu

rzen

ia

rozw

oju

ru

chow

ego

Nie

zręc

znoś

ć m

anua

lna

Trud

nośc

i z n

abyc

iem

um

ieję

tnoś

ci w

zak

resi

e sa

moo

bsłu

gi

(czy

nnoś

ci w

ykon

ywan

e są

wol

no i

niez

ręcz

nie)

.N

adm

iern

e na

pięc

ie m

ięśn

iow

e sz

czeg

ólni

e w

idoc

zne

podc

zas

wyk

onyw

ania

pra

c pl

asty

czny

ch i

ćwic

zeń

graf

omot

oryc

znyc

h (li

nie

za g

rube

, ruc

hy rę

ki g

wał

tow

ne, k

anci

aste

, mał

o pł

ynne

, pr

zew

ażaj

ą lin

ie p

rost

e), a

le ta

kże

przy

inny

ch c

zynn

ości

ach.

Za m

ałe

napi

ęcie

mię

śnio

we,

uja

wni

ając

e si

ę ta

k ja

k w

yżej

pod

czas

za

jęć

plas

tycz

nych

(lin

ie n

ikłe

, nie

rów

ne, f

alist

e, m

ałe

rysu

nki,

trud

nośc

i z w

ycin

anie

m, w

ypad

anie

prz

edm

iotó

w z

rąk)

.Br

ak k

oord

ynac

ji ob

u rą

k (t

rudn

ości

w z

apin

aniu

guz

ików

, w

iąza

niu

sznu

row

adeł

, ubi

eran

iu, c

hwyt

aniu

piłk

i, w

ycin

aniu

, le

pien

iu).

Dzi

ecko

kor

zyst

a gł

ówni

e z

jedn

ej rę

ki.

Zabu

rzon

a sz

ybko

ść ru

chów

rąk

(zby

t wol

ne te

mpo

wyk

onyw

ania

cz

ynno

ści).

Trud

ność

z op

anow

anie

m au

tom

atyz

acji

w cz

ynno

ścia

ch ru

chow

ych.

Zesz

yty

nies

tara

nne,

pom

azan

e.

Kie

rune

k us

praw

nian

ia m

anua

lneg

o od

szer

okic

h ru

chów

ram

ieni

a po

prze

z st

aw ło

kcio

wy

i nad

gars

tek

(zab

awy

i czy

nnoś

ci sa

mo

obsłu

gow

e –

myc

ie, u

bier

anie

, zak

ręca

nie

i odk

ręca

nie

bute

lek,

pa

pier

ków

na

cuki

erka

ch, z

apin

anie

guz

ików

, zas

uwan

ie su

wak

ów,

wią

zani

e sz

nuro

wad

eł) d

o pr

ecyz

yjny

ch ru

chów

mię

śni p

alcó

w.Ćw

icze

nia r

ozm

acho

we (

zam

alow

ywan

ie d

owol

nej d

użej

pła

szcz

yzny

fa

rbam

i, w

ęgle

m, k

redą

), ćw

icze

nia

ruch

liwoś

ci i

spra

wno

ści p

alcó

w.

Szcz

egól

nie

pole

cane

: •

zaba

wy

man

ualn

e (n

awle

kani

e ko

ralik

ów, u

gnia

tani

e pa

pier

ow

ych

kul i

rzuc

anie

nim

i),

•dz

iała

nia

plas

tycz

ne: l

epie

nie,

wyc

inan

ie, w

ydzi

eran

ie, m

alow

ani

e fa

rbam

i, ry

sow

anie

, pis

anie

pal

cem

na

pias

ku, k

opio

wan

ie

rysu

nków

prz

ez k

alkę

tech

nicz

ną, m

alow

anie

w o

bręb

ie k

ontu

ru,

zam

alow

ywan

ie o

kreś

lone

j prz

estr

zeni

, itp

.,•

pogr

ubia

nie

kont

uru

– w

odze

nie

po w

zorz

e,•

kopi

owan

ie w

toku

zab

aw k

onst

rukc

yjny

ch,

•na

mat

eria

le n

ielit

erow

ym: k

reśle

nie

wzo

rów

po

śladz

ie z

zac

ho

wan

iem

kie

runk

u,•

kreś

leni

e wzo

rów

po

śladz

ie z

zach

owan

iem

kie

runk

u be

z lin

iatu

ry,

•kr

eśle

nie w

zoró

w p

o śla

dzie

z za

chow

anie

m k

ieru

nku

w li

niat

urze

,•

ćwic

zeni

a w

zes

zyta

ch o

szer

szej

lini

atur

ze,

•ko

rzys

tani

e z

nasa

dek

na k

redk

i, oł

ówki

, •

ryso

wan

ie m

azak

ami,

•za

baw

y na

mat

eria

le li

tero

wym

: lep

ieni

e z

plas

telin

y lu

b uk

łada

ni

e z

drut

u lit

er,

•ćw

icze

nia

w p

isan

iu w

yraz

ów.

Nie

zręc

znoś

ć ru

chow

a

całe

go c

iała

Nie

chęć

do

udzi

ału

w ze

społ

owyc

h za

baw

ach

ruch

owyc

h (w

ukr

yciu

po

dejm

owan

ie p

rób

naśla

dow

ania

dzi

eci).

Ruch

y ka

ncia

ste,

mał

o pł

ynne

, nie

zręc

znoś

ć w

idoc

zna

przy

ła

pani

u, rz

ucan

iu i

kopa

niu

piłk

i.W

olne

tem

po b

iega

nia,

nie

nadą

żani

e za

dzi

ećm

i, tr

udno

ść

w b

iega

niu

na p

alca

ch, m

asze

row

aniu

.Tr

udno

ści w

opa

now

aniu

jazd

y na

row

erze

, wro

tkac

h, ły

żwac

h.

Ksz

tałc

enie

late

raliz

acji,

ori

enta

cji w

sche

mac

ie c

iała

– n

azyw

anie

cz

ęści

cia

ła, k

oord

ynow

anie

czy

nnoś

ci w

zrok

owo

słuch

owo

ruch

ow

ych,

zab

awy

pozw

alaj

ące

uspr

awni

ć lo

kaliz

ację

i or

ient

ację

pr

zest

rzen

ną.

Zaba

wy

rzut

ne i

zręc

znoś

ciow

e.Bi

egi i

skok

i.Za

baw

y i ć

wic

zeni

a ro

zluź

niaj

ące

napi

ęcie

mię

śnio

we.

Ćw

icze

nia

rela

ksac

yjne

.

5.Gotowośćszkolna,adeficytyrozwojowe



Zabu

rzen

ia

rozw

oju

ru

chow

ego

Zabu

rzen

ia

late

raliz

acji

Wię

ksza

spra

wno

ść rę

ki le

wej

(prz

y ni

ewys

tępu

jące

j ogó

lnej

mał

ej

spra

wno

ści c

ałeg

o ci

ała

i bra

ku sp

raw

nośc

i man

ualn

ej).

Trud

ność

w p

rzys

waj

aniu

poj

ęć o

kreś

lają

cych

stos

unki

prz

estr

zenn

e.Za

kłóc

enia

w o

rien

tacj

i w st

rona

ch sw

ojeg

o ci

ała

(tru

dnoś

ć pr

zy

mas

zero

wan

iu, ć

wic

zeni

ach

gim

nast

yczn

ych,

odw

zoro

wyw

aniu

–

prze

staw

iani

e lu

b od

wra

cani

e el

emen

tów

).M

ylen

ie li

ter i

cyf

r róż

niąc

ych

się

ukie

runk

owan

iem

.Ry

sunk

i cha

otyc

zne,

bez

ładn

e.Pi

sani

e od

pra

wej

do

lew

ej.

W c

zyta

niu

prze

staw

iani

e ko

lejn

ości

, zni

eksz

tałc

anie

wyr

azów

, gu

bien

ie si

ę w

tekś

cie.

Utr

wal

anie

ori

enta

cji w

sche

mac

ie w

łasn

ego

ciał

a:•

okre

ślani

e pr

zest

rzen

i: Po

dnie

ś ręk

ę i p

otem

pat

rz ja

k op

ada,

ok

reśla

nie

stro

ny le

wej

i pr

awej

(biją

ce se

rdus

zko

w g

lotto

dy

dakt

yce)

, cho

dzen

ie p

od d

ykta

ndo,

•ćw

icze

nie

rela

cji p

rzes

trze

nnyc

h.Za

baw

y w

g m

etod

y ru

chu

rozw

ijają

cego

W. S

herb

orne

.O

kreś

lani

e po

łoże

nia

prze

dmio

tów

w p

okoj

u, n

a st

ole.

Nak

leja

nie

elem

entó

w n

a ar

kusz

ach

papi

eru

wed

ług

inst

rukc

ji.W

erba

lizow

anie

czy

nnoś

ci, r

uchó

w, p

ołoż

enia

wza

jem

nego

:•

wyk

onyw

anie

zad

ań w

edłu

g in

stru

kcji

słow

nej,

np. S

tań

na

pra

wej

nod

ze,

•ry

sow

anie

pod

dyk

tand

o: Je

dna

krat

ka w

pra

wo,

itp.

Opr

acow

ywan

ie m

ylon

ych

kszt

ałtó

w n

a po

dsta

wie

wzr

oku,

ruch

u,

doty

ku, s

łuch

u.

Frag

men

tary

czne

za

burz

enia

fu

nkcj

i po

znaw

czyc

h

Zabu

rzen

ia

perc

epcj

i w

zrok

owej

Prob

lem

y w

zak

resi

e sp

ostr

zega

wcz

ości

.U

bogi

opi

s ogl

ądan

ej il

ustr

acji,

bra

k zr

ozum

ieni

a je

go tr

eści

.Zm

ieni

one p

ołoż

enie

elem

entó

w n

a rys

unka

ch i

w u

kład

anka

ch,

nied

okła

dne o

dwzo

row

anie

(tak

że n

a sku

tek

zabu

rzon

ej la

tera

lizac

ji).

Utr

udni

ona

orie

ntac

ja w

now

ym o

tocz

eniu

, prz

egry

wan

ie w

gra

ch

dyda

ktyc

znyc

h.

Nie

popr

awni

e za

pam

ięty

wan

e sp

ostr

zeże

nia

wzr

okow

e.

Dob

iera

nie

par j

edna

kow

ych

obra

zków

.W

skaz

ywan

ie ró

żnic

i po

dobi

eńst

w n

a m

ater

iale

obr

azko

wym

i g

ram

atyc

znym

.O

dtw

arza

nie

z pa

mię

ci u

kład

ów e

lem

entó

w.U

kład

anie

obr

azkó

w z

czę

ści o

raz

wed

ług

inst

rukc

ji sł

owne

j.U

kład

anie

obr

azkó

w i

kom

pozy

cji z

figu

r.D

obie

rani

e cz

ęści

figu

r geo

met

rycz

nych

do

cało

ści.

Budo

wan

ie z

klo

cków

wed

ług

wzo

ru.

Wys

zuki

wan

ie i

nazy

wan

ie li

ter,

wys

zuki

wan

ie lu

b sk

reśla

nie

liter

w

tekś

cie.

Uzu

pełn

iani

e lit

er w

wyr

azie

, lep

ieni

e z

plas

telin

y lu

b fo

rmow

anie

z

drut

u, u

kład

anie

ze

sznu

row

adeł

, włó

czki

.C

zyta

nie

i ukł

adan

ie w

yraz

ów i

zdań

.Pr

aca

z pr

ogra

mem

„Wzo

ry i

obra

zki”

M. F

rost

ig i

D. H

orne

(p

ozio

m p

odst

awow

y, śr

edni

i w

yższ

y).

Zabu

rzen

ia

perc

epcj

i sł

ucho

wej

Męc

zliw

ość

przy

słuc

hani

u dł

uższ

ego

teks

tu, c

zyta

niu

(krę

ceni

e się

, ni

euw

ażan

ie, s

zuka

nie

obra

zków

).Tr

udno

ści w

ucz

eniu

się

na p

amię

ć w

iers

zykó

w i

pios

enek

.Po

sługi

wan

ie si

ę pro

stym

i zda

niam

i prz

y op

owia

dani

u.U

dzie

lani

e kr

ótki

ch o

dpow

iedz

i (je

dnym

słow

em lu

b kr

ótki

m

zdan

iem

).

Rozw

iązy

wan

ie z

agad

ek sł

ucho

wyc

h.Ć

wic

zeni

a ry

tmic

zne:

rym

owan

ki, p

iose

nki.

Ćw

icze

nie

pam

ięci

słuc

how

ej: w

ylic

zank

i, w

iers

zyki

, pow

tarz

anie

sy

lab,

wyr

azów

, zda

ń.O

dtw

arza

nie

rytm

u i w

iąza

nie

go z

ukł

adem

prz

estr

zenn

ym.

Zaba

wy

z w

ykor

zyst

anie

m ry

mów

.Sy

ntez

a i a

naliz

a sy

lab,

zda

ń (g

lotto

dyda

ktyk

a).


Zakr

es ro

zwoj

uZa

burz

enie

Cha

rakt

erys

tycz

ne o

bjaw

yPr

zykł

adow

e ćw

icze

nia

wed

ług

prog

ram

u

(pat

rz: s

trat

egie

osi

ągan

ia ce

lów

)

Frag

men

tary

czne

za

burz

enia

fu

nkcj

i po

znaw

czyc

h

Mał

y za

sób

słów

, czę

ste

agra

mat

yzm

y.Tr

udno

ści w

zab

awac

h i ć

wic

zeni

ach

rytm

iczn

ych.

Trud

nośc

i w z

apam

ięta

niu

mel

odii

i jej

odt

war

zani

u.

Rozp

ozna

wan

ie g

łosk

i w n

agło

sie,

wyg

łosi

e i ś

ródg

łosi

e.Ć

wic

zeni

a w

czy

tani

u i u

kład

aniu

wyr

azów

, zda

ń.

Zabu

rzen

ia

mow

y

i myś

leni

a

Zabu

rzon

a ar

tyku

lacj

a gł

osek

.Tr

udno

ści w

rozu

mie

niu

hist

oryj

ek o

braz

kow

ych

(bra

k ro

zum

ieni

a zw

iązk

ów m

iędz

y fa

ktam

i), ro

zwią

zyw

aniu

zaga

dek,

rozw

iązy

wan

iu

rebu

sów,

rów

nież

jako

wyn

ik z

abur

zony

ch fu

nkcj

i wzr

okow

ych

i s

łuch

owyc

h.Tr

udno

ści w

rozu

mie

niu

inst

rukc

ji do

gie

r, uk

łada

nek

i łam

igłó

wek

.

Ćw

icze

nia

odde

chow

e, fo

nacy

jne,

art

ykul

acyj

ne:

•sł

uchu

fone

mow

ego,

•sk

oryg

owan

ie w

ymow

y.W

spół

prac

a i r

ealiz

acja

zal

eceń

logo

pedy

i ps

ycho

loga

.O

pow

iada

nie

baje

k, z

adaw

anie

pyt

ań o

raz

odpo

wia

dani

e na

nie

.U

kład

anie

hist

oryj

ek o

braz

kow

ych

z w

yodr

ębni

anie

m p

rzyc

zyn

i s

kutk

ów.

Rozw

iązy

wan

ie re

busó

w i

zaga

dek.

Ana

lizow

anie

inst

rukc

ji do

gie

r.

Zabu

rzen

ia

rozw

oju

emoc

jona

lneg

o

Dzi

eci

infa

ntyl

neBr

ak u

mie

jętn

ości

opa

now

ania

emoc

ji (p

ozyt

ywny

ch i

nega

tyw

nych

).Re

akcj

a ni

eade

kwat

na d

o sy

tuac

ji.Pł

aczl

iwoś

ć, o

braż

anie

się,

agr

esja

z b

łahy

ch p

owod

ów.

Mał

a sa

mod

ziel

ność

(cią

gła

potr

zeba

pom

ocy,

zwra

cani

a uw

agi

na si

ebie

, nad

mie

rne

przy

wią

zani

e do

mat

ki).

Wys

tępo

wan

ie lę

ku w

now

ych

sytu

acja

ch.

Prze

jaw

y pł

ytki

ego,

kró

tkie

go z

aint

eres

owan

ia.

Odz

yska

nie

zauf

ania

dzi

ecka

, akc

epta

cja

dzie

cka.

Oka

zyw

anie

szac

unku

i to

lera

ncji.

Pozn

anie

pot

rzeb

dzi

ecka

.Ba

zow

anie

na

moc

nych

stro

nach

.St

osow

anie

poc

hwał

i za

chęt

.Za

chęc

anie

do

sam

odzi

elno

ści.

Bajk

i ter

apeu

tycz

ne.

Zaba

wy

stw

arza

jące

dob

ry k

limat

, int

egra

cyjn

e, p

raca

z e

moc

jam

i.Pr

aca

z w

ykor

zyst

anie

m m

etod

y pe

dago

giki

zab

awy.

Wys

oka

ocen

a dz

ieck

a pr

zez

doro

słyc

h.Ef

ekty

wne

por

ozum

iew

anie

się.

Daw

anie

szan

sy n

a in

dyw

idua

lną

dzia

łaln

ość.

Dzi

eci

zaha

mow

ane

Mał

a ak

tyw

ność

, nie

śmia

łość

, ind

ywid

ualn

e za

baw

y, ob

serw

owan

ie

z bo

ku, n

iew

łącz

anie

się

do z

abaw

y.O

pór p

odcz

as z

achę

cani

a do

zab

aw.

Wys

tępo

wan

ie p

osta

w lę

kow

ych,

wyc

ofyw

anie

się z

pod

ejm

owan

ych

zada

ń (n

awet

prz

y m

ałym

nie

pow

odze

niu)

.Br

ak w

iary

w si

ebie

.D

uża

wra

żliw

ość

na o

cenę

dor

osły

ch i

rów

ieśn

ików

.

Nal

eży

dost

osow

ywać

zad

ania

do

moż

liwoś

ci d

ziec

ka, z

apew

nić

pocz

ucie

bez

piec

zeńs

twa

popr

zez

akce

ptac

ję d

ziec

ka ta

kim

, ja

kim

jest

bez

por

ówny

wan

ia z

inny

mi,

czy

zaw

styd

zani

a w

razi

e w

ycof

ywan

ia si

ę z

akty

wno

ści.

Pobu

dzan

ie d

o dz

iała

nia

popr

zez

okaz

ywan

ą po

moc

, zac

hęca

nie.

Zada

nia

zesp

ołow

e wg

plan

u da

ltońs

kieg

o.A

rtet

erap

ia.

Prop

onow

anie

dzi

ałań

pro

styc

h, n

a m

iarę

moż

liwoś

ci d

ziec

ka.

Wsp

ółpr

aca

z ro

dzic

ami.




Zabu

rzen

ia

dyna

mik

i pr

oces

ów

nerw

owyc

h

Dzi

eci

psyc

horu

chow

o na

dpob

udliw

e

Krę

ceni

e się

, wst

awan

ie, t

rudn

ość w

dłu

ższy

m p

ozos

taw

aniu

na

mie

jscu,

mac

hani

e nog

ami,

man

ipul

owan

ie p

rzed

mio

tam

i tr

zym

anym

i w rę

kach

.Pr

oble

m z

kon

cent

racj

ą uw

agi.

Pośp

iech

i ni

edok

ładn

ość

w d

ział

aniu

.K

onfli

ktow

ość

w re

lacj

ach

z ró

wie

śnik

ami i

dor

osły

mi.

Wyb

uchy

gni

ewu,

kłó

tliw

ość.

Wsp

ółw

ystę

pują

ce z

abur

zeni

a pr

oces

ów p

ozna

wcz

ych.

Spok

ój i

cier

pliw

ość

doro

słyc

h w

kon

takt

ach

z dz

ieck

iem

, to

now

anie

kon

flikt

ów, k

onse

kwen

cja

w d

ział

aniu

i po

stęp

owan

iu.

Zaba

wy

na k

once

ntra

cję

uwag

i.O

dgry

wan

ie sc

enek

sytu

acyj

nych

.Za

baw

y te

mat

yczn

e.D

ążen

ie d

o w

ygas

zani

a re

akcj

i agr

esyw

nych

pop

rzez

nie

wzm

ac

nian

ie ic

h, n

agra

dzan

ie z

acho

wań

pro

społ

eczn

ych,

dos

tarc

zani

e w

ielu

poz

ytyw

nych

doś

wia

dcze

ń zm

ierz

ając

ych

do p

odw

yższ

enia

po

czuc

ia w

łasn

ej w

arto

ści i

poc

zuci

a be

zpie

czeń

stw

a.Sc

hem

at d

nia

zapl

anow

any

i zor

gani

zow

any.

Prze

strz

egan

ie st

ałyc

h go

dzin

akt

ywno

ści,

posi

łków

.O

gran

icze

nie

bodź

ców

w śr

odow

isku.

Jasn

y i k

onse

kwen

tnie

prz

estr

zega

ny sy

stem

regu

ł i z

asad

.O

rgan

izac

ja w

uki

erun

kow

anej

akt

ywno

ści r

ucho

wej

.Po

moc

w k

ończ

eniu

czyn

nośc

i zan

im d

ziec

ko p

rzej

dzie

do

nastę

pnej

.Ja

sno

sfor

muł

owan

e ce

le d

ział

ań.

Kont

rola

dzi

ałal

nośc

i dzi

ecka

bez

prz

ypom

inan

ia o

zobo

wią

zani

ach.

Rozw

iązy

wan

ie p

robl

emów

w m

omen

tach

wyc

isze

nia.

Sele

kcja

pro

gram

ów te

lew

izyj

nych

.W

spół

prac

a z

rodz

icam

i, ps

ycho

logi

em.

Dzi

eci

o ob

niżo

nej

pobu

dliw

ości

Bier

ność

, mał

a ak

tyw

ność

w d

ział

aniu

, bra

k in

icja

tyw

y.Br

ak w

yraź

nych

zai

nter

esow

ań.

Słab

e re

akcj

e em

ocjo

naln

e.Sk

łonn

ość

do n

aśla

dow

ania

inny

ch.

Bajk

i ter

apeu

tycz

ne.

Akc

epta

cja

form

zac

how

ania

, bud

owan

ie p

oczu

cia

bezp

iecz

eńst

wa,

za

ufan

ia, w

yroz

umia

łośc

i, se

rdec

znoś

ci.

Wyp

raco

wan

ie w

łaśc

iweg

o st

osun

ku g

rupy

do

dzie

cka.

Sele

kcja

pro

gram

ów te

lew

izyj

nych

.Po

budz

anie

do

dzia

łani

a, ro

zbud

zani

e za

inte

reso

wań

.O

maw

iani

e po

staw

boh

ater

ów –

zac

hęca

nie

do w

yraż

ania

wła

sneg

o zd

ania

.Za

baw

y pl

asty

czne

, w te

atr.

Muz

ykot

erap

ia.

Dos

tarc

zani

e po

zyty

wny

ch p

rzeż

yć i

dośw

iadc

zeń.

Nau

ka n

azyw

ania

i ro

zpoz

naw

ania

em

ocji,

oka

zyw

ania

ich.

Wsp

ółpr

aca

z ro

dzic

ami,

psyc

holo

giem

.


6. Praca z dzieckiem zdolnym

W każdym zespole funkcjonują dzieci zdolne. W wieku przedszkolnym ujawniają się zazwyczaj uzdolnienia kierunkowe: muzyczne, baletowe, językowe i matematyczne. Na ogół wszystkie przedszkolaki mają też uzdolnienia plastyczne, ale jest to raczej przejaw ogarniającej każde dziecko potrzeby ekspresji plastycznej. Dziecko zdolne, ma inne potrzeby i możliwości, konieczne jest więc podejście indywidualne, co wymaga od nauczyciela innych metod i form pracy. Ustalenie, czy dziecko jest uzdolnione, to zadanie trudne i wymagające rozpoczęcia odpowiednich działań w możliwie najwcześniejszym wieku. Uzdolnienia u jednych dzieci rozwijać się mogą szybciej, u innych wolniej, a niestymulowane mogą zanikać.

Jak rozpoznać zdolności dziecka?

Zdolności to różnice indywidualne, które sprawiają, że przy danym zasobie wiedzy, praktyki i w takich samych warunkach zewnętrznych oraz równej motywacji, jedni ludzie sprawniej niż inni wykonują dane czynności, w tym także szybciej uczą się nowych rzeczy. Dziecko zdolne posiada umiejętność dostrzegania problemów i przystępuje do rozwiązywania ich w sposób najbardziej logiczny i skuteczny. Oprócz zdolności kierunkowych możemy także zaobserwować u małych dzieci zdolności przywódcze, dzieci takie mają ogromny autorytet, posłuch wśród rówieśników. Stają się wzorem dla innych dzieci.

Psycholodzy i pedagodzy mogą przeprowadzić testy inteligencji. Są także testy określające tak zwane zdolności ogólne. Natomiast nauczyciele, posługując się obserwacją i wykorzystując własne doświadczenie w pracy pedagogicznej (zapewne także intuicję), z reguły nie tylko właściwie rozpoznają uzdolnienia, ale także umiejętnie przewidują poziom osiągnięć dziecka. Także rodzice najczęściej dobrze identyfikują dzieci wybitnie zdolne, choć zdarza się, że nieznacznie zawyżają ocenę możliwości swoich dzieci. Na rozwój zdolności istotny wpływ ma dom rodzinny dziecka oraz wspierająca rozwój atmosfera w przedszkolu, szkole.

Najbardziej widoczne cechy charakteryzujące dzieci zdolne to:

• łatwość skupiania się przez dłuższy czas na danym problemie, • pewna skłonność do zamykania się w sobie, • zdolności przywódcze,• zdolność do wytężonej pracy, • wytrwałość w uczeniu się,• pewność siebie i wysoka samoocena, • rozumowanie logiczne, abstrakcyjne, • wysoki stopień rozumienia treści i dostrzegania zależności między jej elementami, • duża ciekawość, • szerokie zainteresowania,• duża zdolność obserwacji,• bogate słownictwo, • uzdolnienia matematyczne, muzyczne, plastyczne, • umiejętność wczesnego czytania i pisania, • zdolności analizowania i syntetyzowania, • łatwość zapamiętywania i odtwarzania danego materiału, • zdolność skojarzeń, • dążenie do odkryć,• zdolności literackie, teatralne.

Pomocą w rozpoznawaniu uzdolnień służą następujące techniki:

• pomiar twórczości (analiza i ocena prac),• analiza osiągnięć edukacyjnych,• badanie cech i zachowań znamionujących uzdolnienia,


• pomiar inteligencji,• testy służące do rozpoznawania uzdolnień,• metoda metaplanu,• wywiad z dzieckiem, rodzicem, rówieśnikami.1

Zdolny wychowanek chętniej bawi się z dziećmi starszymi lub z dorosłymi, bo są dla niego ciekawszymi partnerami, ale ci rzadko odpowiadają na to z równym entuzjazmem. W rezultacie dziecko może czuć się samotne i nierozumiane. Jeśli nie potrafi się bawić z rówieśnikami, trzeba jak najczęściej starać się zapewniać mu towarzystwo kolegów i pokazywać zalety współdziałania.

Dziecko utalentowane w jednej dziedzinie czasem zupełnie sobie nie radzi w innej. Pięciolatek, czy sześciolatek, który płynnie czyta, ma niekiedy kłopoty z rysowaniem, zapinaniem guzików, czy jazdą na dwukołowym rowerze. To całkiem normalne. Nikt nie jest przecież doskonały i trudno być najlepszym we wszystkim. Warto tę prawdę uświadomić dziecku, ale też stwarzać mu okazje do rozwijania słabszych stron.

Zdolne dzieci mają często skłonność do perfekcjonizmu, co łączy się z nadwrażliwością na krytykę, a to z kolei może prowadzić do paraliżującego lęku przed porażką. Dlatego dobrze jest chwalić każdą podejmowaną próbę i wysiłek, a nie tylko ostateczny efekt.

„Jeśli dziecko zostanie już zidentyfikowane jako zdolne w jakiejś dziedzinie (lub w wielu dziedzinach), należałoby się zastanowić, czy i jakie działania można podjąć, by pomóc mu w rozwijaniu uzdolnień i umożliwić osiągnięcie sukcesów. Okazuje się bowiem, że bardzo wiele dzieci wybitnie zdolnych nie uzyskuje odpowiednich do swych możliwości osiągnięć szkolnych”.2 Po zdiagnozowaniu i ustaleniu, które dzieci posiadają określone zdolności, powinny zostać opracowane programy pracy indywidualnej, mającej na celu rozwijanie predyspozycji z zakresu zdiagnozowanych zdolności. Program powinien określać rodzaj zdolności, cele, metody i formy pracy z dzieckiem, treści edukacyjne z rozpisaniem na poszczególne miesiące, ze wskazaniem przewidywanych osiągnięć oraz sposoby ewaluacji.

Dzieci mające znaczne osiągnięcia na ogół są bardzo inteligentne, ale wysoka inteligencja nie gwarantuje wybitnych osiągnięć. Ogromne znaczenie odgrywa sfera motywacyjna osobowości dziecka (np. wysoki poziom aspiracji). Bardzo istotne są umiejętności dotyczące funkcjonowania społecznego, głównie umiejętność współpracy, rozwiązywania konfliktów interpersonalnych, empatii, negocjacji, tolerancji i komunikowania się. Osoby wybitnie zdolne przejawiają więcej problemów emocjonalnych i społecznych niż ludzie przeciętnie zdolni, bywają „trudne”. Niedobrze się dzieje, gdy rodzina traktuje dziecko jako instrument do realizacji osobistych czy społecznych oczekiwań, zamiast koncentrować się na jego wartości jako osoby. Dzieci wybitnie zdolne często wymagają działań profilaktycznych ze strony specjalistów (psychoterapia). Także ich rodzice mogą tworzyć grupy dyskusyjne pod opieką psychologów, gdzie uzyskają fachowe porady i wymienią doświadczenia.

Ważne jest, by stawiać tym dzieciom bariery i wymagania w sposób realny.

Najczęściej spotykane cechy hamujące rozwój intelektualno-emocjonalny dzieci zdolnych:

• zarozumiałość, okazywanie lekceważenia rówieśnikom i nauczycielom,• trudności w przystosowaniu do grupy, np. postawa rywalizacyjna lub chęć stałego imponowania lub domi

nowania, • demonstrowanie wiedzy encyklopedycznej, trudności w przechodzeniu od wiadomości do umiejętności,• egocentryzm, koncentracja na sobie, „zamęczanie nauczyciela”, • chwiejność emocjonalna, nieśmiałość lub nadpobudliwość psychoruchowa, zachowania agresywne bądź lękowe.3

Bywa, że dzieci zdolne, źle traktowane przez nauczycieli stają się leniwe, bierne lub agresywne. Bardzo wiele zależy od tego, czy nauczyciele wykażą się mądrością pedagogiczną wobec zdolnych wychowanków. Rola nauczycieli w ich edukacji nie powinna się jedynie ograniczać do przekazywania wiedzy. Podobnie jak rodzice, mogą oni sterować rozwojem umiejętności społecznych, współkształtować osobowość i sferę emocjonalną. Nadmierna socjalizacja bądź indywidualizacja nie są korzystne.

6.Pracazdzieckiemzdolnym

1 Na podstawie: MEN Uczniowie zdolni2 Lewowicki T. Kształcenie uczniów zdolnych3 Na podstawie: Sękowski A. Osiągnięcia uczniów zdolnych



Rola nauczyciela

Dzieci o wybitnych zdolnościach wymagają specjalnej opieki i pomocy w nauczaniu. Zaniedbania wynikające z powszechnego przekonania, że dziecko zdolne zawsze da sobie radę, grożą zahamowaniem, nieodpowiednim ukierunkowaniem rozwoju zdolności. Nieodpowiednia organizacja procesu edukacji często prowadzi do tego, że uczniowie zdolni mają niechętny stosunek do szkoły i czasami słabe, w porównaniu z możliwościami, wyniki. Wspomniana organizacja dotyczy nie tylko zakresu osiągnięć poznawczych, ale i wychowawczych. Dzieci zdolne chętnie pomagają słabszym kolegom, dobrze radzą sobie, sprawując funkcje kierownicze i organizacyjne. Zachęcanie i wspomaganie ich w tego rodzaju aktywności ma duże znaczenie w kształtowaniu osobowości i społecznego nastawienia.

Warto stosować różne metody, aby pomóc dzieciom zdolnym rozwijać uzdolnienia i pobudzać twórcze myślenie:

• stopniowo zwiększać wymagania, jednak czuwać, by nie przekraczały możliwości dziecka, • prowadzić ciekawe zajęcia,• wprowadzać inspirujące elementy materiału, wykorzystywać wiadomości samodzielnie zdobyte przez dziecko,

przydzielać im role,• stwarzać dodatkowe motywacje do zdobywania wiedzy oraz jej ujawniania, • organizować indywidualny proces dydaktycznowychowawczy w oparciu o autorskie programy pracy

z dzieckiem zdolnym lub przenieść do grup programowo wyższych, o ile dziecko wykazuje ponadprzeciętne zainteresowania,

• zachęcać do udziału w konkursach oraz do korzystania z rozmaitych zajęć dodatkowych w celu rozwijania zainteresowań oraz aktywności poznawczej dzieci uzdolnionych,

• stwarzać atmosferę akceptacji, wyrażać zadowolenie z sukcesów, a równocześnie czuwać, aby nie doszło do powstania niekorzystnych wychowawczo postaw jednostek zdolnych,

• kształtować w dziecku podczas zabawy prawidłowe nawyki błyskawicznego przyswajania informacji.4

Na nauczycielu spoczywa obowiązek „wzmocnienia w świadomości rodziców potrzeby wczesnego wykrycia talentów i predyspozycji ich malucha, wskazania optymalnego kierunku stymulacji jego umysłu, procentującego w przyszłości ponadprzeciętnymi umiejętnościami oraz niebanalnym zainteresowaniem i odbiorem otaczającego świata”.5 Poprzez różne formy warsztatowe, przygotowanie rodziców do efektywnego realizowania programów rozwijających inteligencję poznawczą oraz emocjonalną dziecka. Ponadto konieczne jest włącze nie rodziców do współpracy z instytucjami działającymi na rzecz dzieci zdolnych. W tym celu warto podać rodzicom adresy tego typu instytucji działających w najbliższym rejonie i rodzaj świadczonej przez nie pomocy.

Wskazania dla rodziców i nauczycieli w postępowaniu z dzieckiem zdolnym

1. Zaspokajanie potrzeb poznawczych dziecka: • odpowiadaj na zadawane pytania,• podsuwaj interesujące lektury, gry, zabawy, programy edukacyjne, • proponuj wyjścia na wystawy, prelekcje, udział w dodatkowych zajęciach rozwijających zainteresowania

dziecka (np. plastyczne, muzyczne, matematyczne, literackie, przyrodnicze itp.), • poszerzaj, wzbogacaj wiedzę dziecka o dodatkowy program kształcenia z danej dziedziny, • indywidualizuj wymagania.

2. Rozwijanie myślenia twórczego dziecka: • wzbudzaj twórczą aktywność swego dziecka poprzez dostarczanie materiałów rozwijających wyobraźnię,• dostarczaj źródeł, które wzbogacają obrazowość języka (np. baśnie ludowe, mity, legendy), • zostawiaj dziecku czas na myślenie i marzenia na jawie, niech ma czas na zadumę i namysł, a nie na biega

nie od jednego zajęcia do drugiego, • zachęcaj dziecko do utrwalania swoich pomysłów, • nadawaj jego wytworom skończoną formę (opraw rysunki), • akceptuj naturalne skłonności do odmiennego spojrzenia na rzeczy, • chwal przejawy indywidualności,

4 Na podstawie: Limont W. Zdolności twórcze dzieci w wieku przedszkolnym5 Panek W. Psychologiczna charakterystyka nauczyciela



• w niewielkim stopniu poprawiaj teksty pisane przez dzieci, • zachęcaj do bawienia się słowami, kochaj dziecko i mów mu o tym.6

3. Pozwalanie na twórcze myślenie i działanie:• doceniaj myślenie twórcze, • uwrażliwiaj na bodźce otoczenia, • zachęcaj do manipulowania przedmiotami, ideami, • ucz sposobów systematycznej analizy i oceny każdego pomysłu, • nie stosuj sztywnych schematów, twórz i utrwalaj atmosferę twórczą (swoboda w przestrzeni i zachowaniu), • dbaj, by dziecko ceniło swe twórcze myślenie (np. zapisuj pomysły), • wyrabiaj w dzieciach umiejętność unikania sankcji ze strony kolegów, • dostarczaj informacji dotyczących procesu twórczego, • wspieraj i oceniaj zdobywane przez same dzieci wiadomości, stawiaj kontrowersyjne pytania, pytanianie

spodzianki, pytaniapułapki, • włączaj poczucie humoru, stwarzaj sytuacje wymagające nieszablonowego myślenia, nowego rozwiązania, • zapewniaj okresy wzmożonej aktywności, jak i względnego spokoju, • udostępniaj środki niezbędne do realizacji pomysłu, • utrwalaj zwyczaj pełnej, do końca, realizacji pomysłów, rozwijaj konstruktywny, zdrowy krytycyzm, zachęcaj

do zdobywania wiedzy z różnych dziedzin.7

4. Wzmacnianie motywacji – warunek osiągnięć.

5. Stwarzanie okazji do jak najczęstszych kontaktów grupowych, doświadczania zespołowego działania, uczestniczenia w spontanicznych i zorganizowanych zajęciach grupowych:

• zapraszaj kolegów dziecka do domu lub na wspólną wycieczkę,• zapisz dziecko na zespołowe zajęcia dodatkowe,• pomagaj mu w nawiązaniu kontaktów społecznych.

6. Zachęcanie do spędzania czasu wolnego w sposób aktywny ruchowo (troska o rozwój fizyczny dziecka). Warto zainteresować dziecko jakąś dyscypliną sportu (np. tenis, pływanie itp.).

7. Zawsze należy pamiętać – dziecko zdolne jest przede wszystkim dzieckiem, a dopiero potem dzieckiem utalentowanym. Nadmiar obowiązków, nasze zbyt duże wymagania, mogą je zmęczyć i zniechęcić do wysiłków. Wskazane jest zapewnianie wsparcia oraz stwarzanie poczucia bezpieczeństwa.

Dziecko będzie aktywne, gdy:• cel będzie dla niego bliski i wyraźny (ma poczucie sensu, tego co robi),• uwzględnia się jego potrzeby i zainteresowania (zadania uznaje za własne),• ma poczucie bezpieczeństwa, prawo do błędu, otrzyma koniecznie wsparcie i informację zwrotną,• działaniom towarzyszą odczucia i emocje,• bierze udział w planowaniu i podejmowaniu decyzji (coś ode mnie zależy),• odczuwa satysfakcję (lubi to robić),• ma poczucie własnej wartości (ja to potrafię),• dostrzega się jego wkład pracy, a nie tylko efekt (nauczyciel i grupa dostrzegają jego wysiłek i doceniają go), • ma możliwość zrealizowania własnych pomysłów.8

W czasie uczenia dzieci zdolnych należy pamiętać o ważnych zasadach:• pozwalać dziecku brać aktywny udział w zajęciach,• pozwalać dziecku popełniać błędy i uporać się z ich skutkami,• nagradzać inicjatywę, dociekliwość, oraz zadawanie pytań,• zachęcać dziecko do odkrywania i wymyślania,• koncentrować nauczanie na wrodzonej potrzebie dziecka, by dokonywało odkryć w świecie, w którym żyje,• nie narzucać wiedzy dziecku zbyt wcześnie, gdyż straci ono orientację i szybko się znudzi.9

6 Na podstawie: KielarTurska M. Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata7 Na podstawie: Eby J. W., Smutny J. F. Jak kształcić uzdolnienia dzieci i młodzieży8 Na podstawie: Sękowski A. Osiągnięcia uczniów zdolnych9 Na podstawie: de Bono E. Naucz się myśleć kreatywnie


7. Sposoby realizacji programu

Nauczyciel powinien tak planować działania, aby umożliwiały wykształcenie przewidywanych umiejętności u dzieci i osiągnięcie zamierzonych celów. Wszystkie metody stosowane w pedagogice przedszkolnej mają zadanie umiejętnie łączyć proces wychowawczy z procesem edukacji, uwzględniając etapy rozwojowe dziecka.

W niniejszym programie wskazane są jako godne polecenia m.in.: elementy glottodydaktyki B. Rocławskiego, koncepcja planu daltońskiego polegającego na metodzie indywidualnej pracy H. Parkhursta, ruch rozwijający W. Sherborne, klucz do uczenia G. Doyla, wielozmysłowość w nauczaniu, metoda projektów. Wystarczającym jest stosowanie wybranych elementów powyższych metod, dopasowanych do możliwości i potrzeb grupy. Wskazane metody obejmują całość pracy wychowawczodydaktycznej przedszkola. Wpływają zatem na kształtowanie osobowości dziecka i jego rozwój społeczny, odwołują się do emocji, motywują je do działania, a przede wszystkim prowadzą do nabycia gotowości szkolnej. Oczywiście nauczyciel sam decyduje o wyborze metod. Każdą z metod można wdrażać na różne sposoby: organizując spacery i wycieczki, zajęcia terenowe, wykorzystując literaturę i muzykę, prowadząc zabawy badawcze, gry dydaktyczne czy zabawy dramowe, inscenizacje. Najistotniejsze jest, by w trakcie zajęć były pobudzane wszystkie zmysły oraz by dziecko miało możliwość nabywania wiedzy i umiejętności w trakcie praktycznego działania, z wykorzystaniem właściwego dla siebie kanału przyswajania informacji.

W edukacji nauczyciel powinien docenić znaczącą rolę otoczenia edukacyjnego i dołożyć wszelkich starań, aby pobudzać aktywność dzieci do samodzielnego poszukiwania i działania zgodne z indywidualnymi zainteresowaniami. Bardzo istotnym też jest, aby z uwagi na potrzeby i możliwości dziecka sześcioletniego podstawową formą aktywności była zabawa.

Sposobów na wprowadzanie i utrwalanie treści jest bardzo dużo. Trzeba przy tym pamiętać o zasadzie stopniowania trudności (od prostszych do trudniejszych), wychodząc od tego, co najbliższe. W pracy z dzieckiem powinno się stosować wszystkie formy pracy – indywidualną, zespołową, grupową.

Dobierając formy i metody działań, nauczyciel powinien mieć na uwadze różnorodność zespołu dziecięcego – dzieci z trudnościami w przyswajaniu wiedzy, jak i dzieci zdolne oraz rozwijające się harmonijnie, stosownie do wieku. Dla dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych należy zaplanować indywidualne zajęcia w ramach realizacji programów kompensacyjnokorekcyjnych opracowanych na podstawie diagnozy potrzeb dzieci.


8. Ewaluacja programu

Ewaluacja rozumiana jest tu jako zdobywanie danych, jako środek do realizacji celów praktycznych. Ewaluacja to „proces systematycznego gromadzenia informacji o rzeczywistości, których otrzymanie, przeanalizowanie umożliwia sformułowanie wniosków o jakości i efektywności ewaluowanych obiektów.” (Pilch T., red. nauk. Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku). Zgodnie z oczekiwaniami reformy edukacji, program wychowawczodydaktyczny winien spełniać określone wymogi (Rozp. MEN z dnia 21 czerwca 2012 r.). Ewaluacja programu będzie polegała na udzieleniu odpowiedzi na pytania dotyczące wymagań programowych.

1) Czy program jest zgodny z podstawą wychowania przedszkolnego?2) Czy zawiera klarowny opis sposobu realizacji zadań edukacyjnych?3) Czy jest zgodny ze współczesnymi tendencjami i koncepcjami edukacyjnymi?4) Czy przewidziana jest w nim integracja treści wychowania, kształcenia i wspomagania rozwoju dziecka?5) Czy program zawiera dobrze dobrane szczegółowe treści?6) Czy umożliwia zaspokojenie potrzeb i zainteresowań dzieci?7) Czy umożliwia realizację treści poprzez różne metody i formy pracy z dziećmi?8) Czy daje możliwość zastosowania innowacji pedagogicznych?9) Czy program jest możliwy do realizacji ze względu na kompetencje nauczycieli, specyfikę placówki,

dla której jest przewidziany?10) Czy jest czytelny?11) Czy jasno określa kompetencje, jakie powinno nabyć dziecko po realizacji zawartych w nim treści?

Udzielenie pozytywnych odpowiedzi na pytania potwierdza, że program umożliwia spełnienie tych wymagań, pomaga też nauczycielowi w podjęciu decyzji, co do wyboru odpowiedniego programu do użytku w danym przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub innej formie wychowania przedszkolnego.

Formą ewaluacji będzie nabycie przez dzieci umiejętności wskazanych w programie, a w efekcie osiągnięcie dojrzałości szkolnej. Ewaluacją programu będzie także ewaluacja osiągnięć dzieci pracujących według programu „Trampolina do szkoły”. Jako narzędzie diagnostyczne posłużą arkusze do diagnozy gotowości szkolnej (wydane w oddzielnej publikacji „Karty diagnostyczne”). Niżej prezentujemy przykładowy arkusz obserwacji, pozwalający zauważyć mocne strony i zakres trudności. Z uwagi na skokowy rozwój dziecka obserwację należy wykonać dwukrotnie w ciągu roku. W II i III kolumnie zostały wskazane miesiące, w których należy przeprowadzić takie obserwacje. Arkusz zawiera informacje o rozwoju i postępach edukacyjnych dziecka. Czas między kolejnymi obserwacjami należy przeznaczyć na intensywną pracę z dzieckiem według indywidualnie dobranego programu pracy korekcyjnokompensacyjnej.


Arkusz obserwacji

……………………………………………………Imię i nazwisko dziecka

Lp. Kompetencje dzieckaDiagnoza – październik

pkt 1- 3

Diagnoza – marzecpkt 1- 3

Rozwój fizyczny

1. Wykonuje czynności samoobsługowe.

2. Wywiązuje się z obowiązków dyżurnego.

3. Dba o porządek w swoim otoczeniu.

4. Samodzielnie sprząta zabawki, porządkuje miejsce pracy.

5. Organizuje sobie czas wolny.

6. Jest sprawne fizycznie: biega, skacze na jednej nodze, kopie piłkę, chodzi po wyznaczonej linii.

7. Sznuruje buty, wiąże kokardki.

8. Potrafi działać w zespole podczas wykonywania ćwiczeń gimnastycznych.

9. Potrafi szybko reagować na różne sygnały wzrokowe i słuchowe.

10. Sprawnie ustawia się w rozsypce, rzędzie, szeregu, kole.

11. Aktywnie uczestniczy w zabawach i ćwiczeniach z wykorzystaniem przyborów gimnastycznych (np. woreczków, lasek, obręczy, ławeczki).

12. Zna podstawowe zasady bezpiecznego poruszania się.

13. Świadomie dba o zdrowie poprzez przestrzeganie zasad zdrowego odżywiania.

14. Dba o zdrowie poprzez odpowiednie ubieranie się stosownie do pory roku i temperatury.

Rozwój poznawczy

15. Potrafi skupić swoją uwagę na słowie mówionym i uważnie słuchać dłuższych form literackich.

16. Posługuje się poprawnymi formami fleksyjnymi.

17. Wypowiada się w czasie przyszłym i przeszłym (poprawnie wypowiada końcówki).

18. Prawidłowo wymawia wszystkie głoski.

19. Wypowiada się pełnymi zdaniami, ma bogaty zasób słów.

20. Wymienia 6 – 8 elementów w opisie obrazka.

21. Rozumie i stosuje określenia: wczoraj, dziś, jutro.

22. Czuje się adresatem poleceń kierowanych do grupy (rozumie je jako kierowane do siebie).

23. Zapamiętuje kształty figur i symbole w otoczeniu (oznaczenie toalety, znaki drogowe, itp.).

24. Potrafi narysować kształty podstawowych figur geometrycznych.

25. Potrafi narysować obrazek z obserwacji i z wyobraźni (scenki rodzajowe, postacie w różnych sytuacjach, perspektywa rzędowa, relacje przestrzenne).

26. Dzieli wyraz (3 – 4 sylabowy) na sylaby.

27. Dzieli krótkie wyrazy na głoski.

28. Rozpoznaje i nazywa głoski na początku i na końcu każdego wyrazu.

29. Rozpoznaje i identyfikuje głoski z literami.

30. Wyodrębnia i podaje liczbę wyrazów w prostym zdaniu.

31. Jest zainteresowane samodzielnym czytaniem.


32. Orientuje się w budowie własnego ciała (wskazywanie lewej i prawej strony ciała).

33. Potrafi odczytać wyrazy.

34. Potrafi przyporządkować napisy do obrazków, przedmiotów itp.

35. Jest sprawne manualnie.

36. Chętnie podejmuje działania plastyczne.

37. Wycina po liniach prostych i falistych.

38. Rysuje szlaczki składające się z elementów zaokrąglonych i pętelek.

39. Rysuje postać człowieka (z obserwacji i wyobraźni, w ruchu biernym, z wieloma szczegółami).

40. Koloruje nie wychodząc poza kontury.

41. Potrafi rysować po śladzie.

42. Kreśli po śladach wzory literopodobne, zachowując właściwy kierunek kreślenia.

43. Podejmuje próby samodzielnego pisania.

44. Określa kierunki oraz miejsce na kartce papieru.

45. Określa kierunki i położenie w przestrzeni.

46. Potrafi grupować przedmioty według kilku kryteriów.

47. Poprawnie liczy do 10.

48. Potrafi dodawać i odejmować na konkretach do 10.

49. Potrafi grupować przedmioty „po równo”.

50. Potrafi różnicować.

51. Wskazuje podobieństwa.

52. Ujmuje związki przyczynowoskutkowe.

53. Potrafi uporządkować zdarzenia w kolejności.

54. Zna swoje imię i nazwisko, adres, imiona rodziców.

55. Potrafi w kolejności wymienić dni tygodnia, miesiące, pory roku.

Rozwój emocjonalno-społeczny

56. Wykonuje polecenia nauczyciela.

57. Zna i przestrzega ustalonych zasad.

58. Potrafi działać bez pomocy dorosłych.

59. Pomaga innym.

60. Wykonując zadanie, zwykle doprowadza prace do końca.

61. Dąży do osiągnięcia celu.

62. Potrafi radzić sobie z niepowodzeniami (szuka sposobu rozwiązania, podejmuje kolejne próby).

Punktacja do „Arkusza obserwacji” zostanie szczegółowo opisana w przewodniku do diagnozy. W programie sygnalizujemy tylko to, co konieczne, czyli jednoznaczne rozumienie punktacji. Dlatego proponujemy następujące kryteria punktacji:

1 punkt – kompetencje są niższe od oczekiwanych w odniesieniu do dziecka sześcioletniego (jeżeli dziecko wymaga w tym zakresie pracy korekcyjnokompensacyjnej, jego umiejętności są na poziomie dziecka 5. czy 4letniego),2 punkty – kompetencje dziecka są zgodne z przewidywanymi dla sześciolatka, dziecko nabyło w danym zakresie umiejętności określone w programie,3 punkty – kompetencje są wyższe od oczekiwanych od dziecka sześcioletniego, dziecko wymaga rozwijania jego zdolności, jego umiejętności w danym zakresie odpowiadają dziecku 7letniemu.


9. Bibliografia

Babbie E., Podstawy badań społecznych, PWN, Warszawa 2008de Bono E., Naucz się myśleć kreatywnie, Prima, Warszawa 1995Brańska E., Refleksje na temat przedszkolnych programów, w: „Wychowanie w Przedszkolu” 7/2005Brzezińska A., Czytanie i pisanie – nowy język dziecka, WSiP, Warszawa 1987Cackowska M., Nauka czytania i pisania w klasach przedszkolnych, WSiP, Warszawa 1984Debesse M., Etapy wychowania, WSiP, Warszawa 1978Delorsa J. red., Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji dla XXI wieku – Edukacja – jest w niej ukryty skarb, SOP, UNESCO, Warszawa 1998Dziewiecki M., Wychowanie w dobie ponowoczesności, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2005Eby J. W., Smutny J. F., Jak kształcić uzdolnienia dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa 1998 Mc Ginnis A. L., Sztuka motywacji, Vocatio, Warszawa 1998GruszczykKolczyńska E., Zielińska E., Program wspomagania rozwoju, wychowania i edukacji starszych przedszkolaków, Nowa Era, Warszawa 2007HaugSchnabel G., Agresja w przedszkolu. Poradnik dla rodziców i wychowawców, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2001KielarTurska M., Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata, WSiP, Warszawa 1992KlimKlimaszewska A., Pedagogika przedszkolna. Nowa podstawa programowa, Instytut Wydawniczy ERICA, Warszawa 2011Komorowska H., O programach prawie wszystko, WSiP, Warszawa 1999Kozłowska A., Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1984Lewowicki T., Indywidualizacja kształcenia, PWN, Warszawa 1977Lewowicki T., Kształcenie uczniów zdolnych, WSiP, Warszawa 1986Limont W., Zdolności twórcze dzieci w wieku przedszkolnym w: „Wychowanie w przedszkolu”, 8/2002Lipina S., Kształtowanie pojęć dzieci w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1984Ministerstwo Edukacji Narodowej, Uczniowie zdolni, Warszawa 2000Molicka M., Bajki Terapeutyczne, cz. 1, Media Rodzina, Poznań 2010Molicka M., Bajki Terapeutyczne, cz. 2, Media Rodzina, Poznań 2009Panek W., Psychologiczna charakterystyka nauczyciela w: KoćSeniuch G. (red): Nauczyciele i uczniowie w sytuacjach szkolnych, Trans Humana, Białystok 1995Pilch T., red. nauk., Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, Wyd. Akademickie ŻAK, t. I, Warszawa 2003Rimm S., Dlaczego dzieci zdolne nie radzą sobie w szkole, Moderski i ska, Poznań 2000RoelaRehner R., Wenke H., Pedagogika planu daltońskiego, Łódź 2011Rocławski B., Program „Nauka czytania i pisania”, Glottispol, Gdańsk 2000RościszewskaWoźniak M., Dobry start przedszkolaka, Żak, Warszawa 2010Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2012 r.)Tarnowski J., Jak wychowywać, ATK, Warszawa 1993Sachajska E., Uczymy poprawnej wymowy, WSiP, Warszawa 2004Sękowski A., Osiągnięcia uczniów zdolnych, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2000Siemek D., Problemy wychowawcze wieku przedszkolnego, Seria: Rodzina i Dom, Wydawnictwo IWZZ, Warszawa 1982Święcicka M., Dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi, CMPP–P MEN, Warszawa 2002Wieman M., A czy wy tak potraficie? Piosenki, zabawy i tańce dla dzieci w wieku 3 – 7 lat. WSiP, Warszawa 1990Włoch S., Włoch A., Diagnoza całościowa w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, Żak, Warszawa 2009Wolfram W., Nadpobudliwe i niespokojne dzieci w przedszkolu. Poradnik dla wychowawców i rodziców, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2002Zborowski J., Rozwijanie aktywności twórczej dzieci, WSiP, Warszawa 1986

Documents

PROGRAM - Wydawnictwo Szkolne PWNuploads.wszpwn.com.pl/uploads/oryginal/1/2/0a7a0256_Trampolina_… · Tym samym pozwala się na pełny i harmonijny rozwój, ... 1. Kształtowanie