Procesi i rekrutimit, selektimi i puntorwve

Ligjrues: Linda HoxhaProcesi i rekrutimit, selektimi i puntorveFusha e psikologjis organizative i kushton vmendje zhvillimit dhe aplikimit te teorive psikologjike n vendin e puns. N t kaluarn termi psikologjia profesionale sht prdorur por pasi q fusha sht zgjeruar, titulli sht ndryshuar.Psikologjia profesionale fokusohej n profesione apo pun, ndrsa psikologjia organizative ekzaminon tr organizatn ku kto profesione (pun) bjn pjes. Nj montues sht nj profesion; organizata britanike e fluturimeve punson montues mirpo praktikat e puns pr profesionin e njjt ndodh q ndryshojn nga Organizata e veturave Ford n pikpamje t veprimeve , prgjegjsive dhe organizimit t puns. Teorit nga shum fusha t psikologjis formojn bazn pr pun n psikologjin organizative. Vemendja, perceptimi dhe teorit kognitive jan t rndsishme n dizajnimin e detyrave t puns brenda kapacitetit njerzor dhe pr t trhjek vmendjen n sinjalet kur gjrat shkojn gabim. Teorit e msimit dhe t kujtess mund t tregojn metodat m t mira t trajnimit pr pun dhe pun praktike. Teorit e psikologjis sociale jan t aplikuara n vende pune:n fushat si kohezioni i grupit, lidershipi(udhheqja) , motivimi, qndrimet dhe atributet jan shume relevante n vendin e puns. Psikometrika, matja e personalitetit t njeriut dhe funksionimi kognitiv sht nj fush q po prparon n psikologjin organizative, n selektim, trajnim dhe ndrtimin e ekipeve( grupeve) t personelit( stafit). Psikologjia fiziologjike jep nj vshtrim mbi mardhniet n mes funksionimit mental dhe fizik t njerzve n pune, dhe sidomos sht e rndsishme pr identifikimin e lmive problematike sic sht stresi. Psikologjia organizative sht pr praktikimin e teoris n praktik. Nj organizat mundet me u definuar si nj grup me pak a shum numr konstant t antarve, qllim dhe nj set t procedurave operuese. Antart mund t jen njerzit q punojn n organizat,struktura e organizats i definon mardhniet e secilit. Natyra dhe struktura e organizataveQllimi mund t jen caqet e asaj organizate. Kto mund t jen qllimet e prodhimit psh prodhimi i veturave. E lidhur me kt mund t jet qellimet sociale mnyrat me t cilat nj organizat planifikon t kontribuon n nj komunitet m t gjer psh me prdorimin e materialeve q mund ose kan qen t recikluara. Keto qllime mund te jen te prfshira ne deklaraten e misionit te organizats, nj prshkrim i qart se far organizata krkon t arrij. Qllimet tjera mund t mos ceken por megjithat ekzistojn, n mnyr q t promovojn mbijetimin e organizats. Kto qllime prforcojn personalitetin ose kulturn e organizats. Fushat ku prfshihen psikologt organizativAnaliza e punsPsikologve organizativ mund ti krkohet q t kshillojn n njrn nga fushat n vijim, shumica e cilave diskutohet n kt libr shum.Seleksionimi i personelitT vendosurit se prej cka prbehet puna (detyra), n mnyr q t vlersohet pr selektim m t arsyeshm t personelit ( m shum pr kt n kapitullin 2). Edhe punt e prhershme ndyshojn me koh.

Kur definohet puna sht e nevojshme t gjejm personin e duhur n mnyr q t rrisim efikasitetin dhe ti japim atij personi knaqsin pun. Njerzit nuk qndrojn n pun ku nuk prshtaten, dhe ndryshimet konstante t personelit nuk jan shpenzime q ja vlejn. Fushat ku prfshihen psikologt organizativTrajnimiDizajnimi i skems pr aftsit e identifikuara, si t nevojshme pr nj pun specifike.Knaqsia n pun dhe kualiteti i jets n punKjo sht e rndsishme nga pika e vshtrimit e t punonjsit: njerzit nuk shkojn n pun vetm pr t fituar para ata dshirojn t knaqen m punt e tyre gjithashtu. Pundhnsi do t dshironte q i punonjsi t knaqej n pun por gjithashtu t jet edhe produktivv.

MotivimiNse njerzit nuk shkojn n pun vetm pr para, cili sht motivimi tyre? Cilt faktor e ngrisin motivimin n pun?Fushat ku prfshihen psikologt organizativPrmirsimi i strukturs organizativeStruktura e nj organizate definohet si sht e organizuar puna dhe si funksionojn raportet Brenda saj. Nga koha n koh e tr organizata ka nevoj pr ristrukturim. Faktort human dhe kushtet e punsDizajnimi i kushteve optimale dhe ndrveprimi person/makin mund t ket sukses si pr puntorin dhe organizatn , pr qshtje shndeti, t knaqsis dhe produktivitetit. Vlersimi i performancave Performanca e puns s puntorve shpesh i jipet nj vlersimi formal. Kto sisteme duhet t dizajnohen me kujdes n mnyr q t jen t drejta dhe efektive.Fushat ku prfshihen psikologt organizativLidershipiUndhheqja efektive sht e nevojshme n industri dhe tregti n mnyr q t garojn n mjedise globale. Lidert potencial nevojiten t identifikohen dhe nevojitet trajnim special pr ta.Grupet e punsJo shum njerz punojn n vende t izoluara. Praktikat e puns mund t jen t organizuara formalisht n grupe productive. Grupet tjera punuese mund t jen m pak formale me ndryshim t antarve.Lehtsimi i ndryshimeve organizativeNdryshimet n organizata mund t jen shkatrruese pr puntort; nganjher frika e rrmujs sht m e madhe se ngjarjet aktuale. Psikologu organizativ mund t kshillon pr ndryshimet dhe ta zbus kt rrmuj.8Fushat ku prfshihen psikologt organizativKeshillimiShume kompani punsojn kshillues n vendet e puns q jan t trajnuar t mirren me qshtjet lidhur me punn dhe problemet tjera. Kshilluesit mund t mirren pr lehtsimin e ndryshimeve n organizata.

Stresi dhe menaxhimi i stresitEvaluimi i praktikave t punsIdentifikimi lidhur me stresin n pun dhe zbutja e tij sht pun e psikologut organizativ t trajnuar special pr t. Zakonisht puna e konsultantit t jashtm t sjellurit e nj fryme t re n organizat,me kt praktikat e puns mund t vlersohen dhe nse sht e nevojshme dhe t freskohen. Nj psikolog gjithashtu mund t kshilloj n modelet e e sjelljes s konsumatorit t cilat kan gjasa t ndryshojn me koh, pa e kuptuar organizata sa domethnse kjo mund t jet pr biznesin e tyre.

Procesi i rekrutimit selektimi i puntorveShum organizata shpenzojn mjaft koh dhe para n rekrutimin e personelit dhe selektimin e tyre. Ata e shofin kt shpenzim si t dobishm sepse nuk do ta bnin fare.Nga vshtrimi i organizats n mnyr q t arrihen qllimet e saja, atyre u nevojitet dikush q -T bj punn n mnyr efektive-Ta mbaj dhe ta rris prodhimin n at fush t puns-T tregoj potencial pr zhvillim drejt gradimit (shum organizata preferojn t gradojn brenda saj, se sa jasht saj)-Me ju prshtat puns mir person i mir/prshtatja n pun mendohet se con deri n zvoglim t stafit q absenojn dhe kthehen, n mnyr q ti paksojn shpenzimet.Nga vshtrimi i organizats, ai apo ajo mund t plqej nj pun q- T prdor aftsit q i ka n dispozicion dhe trajnimet e mparshm- T siguroj nj rezultat adekuat- T siguroj knaqsi n pun- T zhvilloj potencialet individuale dhe aftsit- T siguroj sfida adekuate n shkall t dshirueshmeAnaliza e puns dhe dizajni i punsPara rekrutimit, secili vend i lir pune, i cili lind i nevojitet t rianalizohet n mnyr q t vendoset se ka prmban n t vrtet puna . Punt nuk rrijn t njjta gjat gjith kohs, ato ndryshojnsi materialet e gjalla, veglat dhe ndryshimet e teknologjis, kshtu q punt adaptohen. Analiza e puns sht e nevojshme para se prshkrimi i puns t shkruhet, i cili mandej mund ti drgohet participantve. Jan disa metoda pr analizn e puns q mund t prdoren. VzhgimiKjo mund t bhet nga detyra e tanishme q mbshetet n pun dhe detyrat e puns mund t vzhgohen. Kto jan veprimet aktuale dhe proceset t cilat individi i ekzekuton. Kjo jep informata se si ajo pun po ndrrmirret tani, megjithat kjo nuk sht e domosdoshme se si puna duhet ose mundet t bhet. Analiza e puns dhe dizajni i punsIntervistatIntervistuesit mundt te krkojn arsyet per veprimet e marra deri sa performohen detyrat e puns. Mbykqyrsit gjithashtu mund t pyesin pyetje lidhur se qka mendojn ata prmban puna n analiz .Kto pergjigje mund t integrohen n nj analiz t prgjithshme. AnketatPyetsort ekzistues pr analizat e puns jan n dispozicion. Njri ndr m shum t krkuarit sht Pyetsori i Analizimit t Pozits (PAQ anglisht) i br nga McCormick, Jeanneret dhe Meaham (1972). Ky pyetsor ka pyetje t ndara n 6 kategori: konteksti i puns, prodhimi n pun, informatat e proceseve mentale t prodhimit, mardhniet me njerzit e tjer dhe me karakteristikat e tjera t puns. Analiza e puns dhe dizajni i punsT dhnat egzistueseKy lloj informacioni n nj numr t punve sht n dispozicion nga shum burime t ndryshme. Psh, agjencit pr sekretare mund t japin iformata bazike pr numrin e shkronjave q shtypen pr nj minut nga lloje t ndryshme t stafit t sekretarve.Evaluimi i punsPasi q puna sht analizuar, mund t vlersohet se pr ka vlen puna , far pagese duhet ti ofrohet, a nevojitet vetura pr kt pun dhe far rendi n organizat duhet t ket kjo pun.Analiza e puns dhe dizajni i punsA sht efektive analiza e puns?Metodat pr kryerjen e analizave t puns jan vlersuar pr efektivitet nga analist t puns me eksperienc dhe jan rapotuar nga Levine et al (1983). Studimi gjeti se gjitha detyrat e analizs s puns jan par si efektive n situate t ndryshme por prdorimi i metods s shumfisht pr analiz t puns sht gjet si m efektive pr t siguruar analiza t plota.

Analiza e puns dhe dizajni i punsDizajni i puns dhe specifikat e punsKur sht kryer analiza e puns, specifikimi i puns duhet t bhet. Kjo i specifikon t gjitha detyrat q kryhen n pun. Nse analiza sht br pr nj pun q nuk ekziston ende (ndoshta n nj kompani t re apo n process t riorganizimit), mandej dizajni i puns i paraprin specifikave t puns.Prshkrimi i punsPrshkrimi i puns mund t kryhet duke u bazuar n analizn e puns. Kjo do t prfshin specifikat e puns dhe ndoshta edhe specifikat e personit. Kjo tregon se cilat attribute personale jan t nevojshme pr punn. Analiza e puns dhe dizajni i punsRekrutimiPasi ta ket t qart organizata analizn e puns dhe personelin e krkuar, rekrutimi mund t filloj. Qllimi i rekrutimit sht q t gjej nj individ q do t kryej mir punn dhe t qndroj n organizat, duke i reduktuar kthimin dhe shpenzimet qe jan t prfshira ktu. Shpalljet e jashtmeShpalljet mund t vendosen n gazeta apo revista t duhura. Revistat e specializuara mund t prdoren pr pun speciale, gazetat lokale pr pun jo-speciale. Analiza e puns dhe dizajni i punsReferimet e punonjsve t tanishmNj metod tjetr e rekrutimit sht nga fjala e gojs, i pyet punonjsit e tanishm nse e njohin dikend q e kishte dashur kt pun. Kjo nuk sht rastisje si metode q tingllon , si supozohet se punonjsit e tanishm do t njohin tjer q jan si ata dhe nse punonjsit e tanishm prshtaten n organizat mir, shokt e tyre poashtu do t prshtaten. Rekrutimi i brendshmShpallja e punve brenda organizats do t thot se atributet dhe aftsit e punonjsve jan t njohura n nj mas t gjer.Organiata i hjek disa pasiguri t rekrutimit jasht saj. Pr punonjsit sht inkurajuese t mendojn se gradimi apo qasja n punt tjera sht n dispozicion n organizat.Besueshmria dhe vlevshmria n procedurat e selektimitN psikologji kur flasim pr vlefshmrin, ne zakonisht pyesim se testi apo pyetsori,a mat at q thot se mat. Testet e intelegjencs psh , vrtet a e testojn intelegjencn? N procedurat e selektimit t personelit, pyetja e br sht Kjo procedur a e selekton n t vrtet personin e duhur pr pun?

Besueshmria n psikologji do t thot se testi funksionon n mnyr t njjt (besueshm) sa her q prdoret. N selektimin e personelit, ka t njjtin kuptim: se nj metod specifike e selektimit mund t jap t njjtat rezultate (standardi ekuivalent i personelit) do her. Teoritikisht kjo mund t lidhet me validitet t lart pr me dhn standard t lart t selektimitProcedurat Selektivesht i mundshm nj numr i procedurave t ndryshme selektive. Se cilat do t prdoren varet nga Puna e OfruarMetoda e rekrutimit e cila sht prdorurNumri i aplikacioneve t marraFormat e aplikimit standardNj form e aplikimit sht zakonisht pjes e procedurs selektive pr cfardo lloj organizate,me pyetje standarde pr emrin,adresn,datn e lindjs,arsimimin dhe prvojn e mparshme t puns. Legjislacioni nuk lejon q t bhen pyetje pr religjionin,racn dhe fardo paaftsie,edhe pse kto mund t krkohen,ndamas n nj flet pr qllime t dhnash. Sidoqoft,ato nuk duhet t jen baz pr selektimin-prgjigjeja n kto pyetje sht zgjedhore.Paraeliminimi sht shpesh nga format e aplikimit,dhe zakonisht bhet varsisht sipas kritereve negative. Njerzit paraeliminohen sepse kan kualifikim jo adekuat pr punn,jo pr arsye t prvojs s mparshme ose ndonj arsye tjetr. Formulari i zbrazt i strngarkuar (AB)Prderisa format e aplikimit standard japin nj numr t madh informatash n nj mnyr mjaft t rregullt, secila krkon vshtrim t hollsishm. Nse sht pranuar nj numr i madh aplikacionesh , kjo mund t shpenzoj mjaft koh dhe kushton mjaft,nse prfshihet ktu edhe koha e menaxherit. AB jan aplikacionet t cilat jan t strukturuara,ashtu q prgjigjet mund t vlersohen ndryshe pr pun t ndryshmeInventart biografik (BIB)Kto forma i drejtohen t kaluars se aplikantit, duke supozuar se e kaluara predikon t ardhmn. Ky supozim mund t mos jet i vrtet; njerzit ndonjher kan nevoj pr ndrim t ambientit n mnyr q t motivohen,ose t demotivohenDetyrat e puns dhe selektimi pr punAplikantt mund t ftohen n nj organizat pr tu testuar pr pun, q sht nj mnyre joformale pr aplikantin dhe organizatn q t vlersojn nse i takojn njri tjetrit.Detyrat e puns mund t formojn nj numr t formalizuar procedurash selektive,shpesh duke e humbur nj dit apo dy. Detyrat e puns shpeshher prbhen nga nj set porcion i puns aktuale, dhe vzhgohen dhe vlersohen nga dikush i organizats,shpesh her nga Menaxheri Drejtues. Detyrat e puns japin nj matje t performanss s tashme se sa t asaj t kaluar,e cila indikohet tek format e aplikacionit t raporteve referuese. Reilly dhe Chao zbuluan se kto ishin parashikuese t mira t performanss n pun. Prveq t qenit t dobishm pr organizatn,sht informative pr aplikantin dhe bart validitet t lart fytyror pr sa i prket aplikuesit( validitet fytyror do t thot q n siprfaqe duket t q sht testuese ajo ka krkohet). IntervistatKto mund t jen t strukturuara,ku nj set pyetjesh do tu pyetet t gjith aplikantve ashtu q prgjigjet e tyre t mund t krahasohen m leht. Ky duket t jet nj proces i drejt,prveq se disa karakteristika speciale t disa individve mund t shikohen disa her.Do t duket se shum organizata m s teprmi bazohen n intervista, sidoqoft,siq sygjeroi Herriott-i (1989), shumica e intervistave jan mjet i varfur selektues. Ai e prkrah intervistn e strukturuar, ku hulumtuesit kan kuptuar,n disa situata, se validiteti ishte m i lart. N intervistat e pastrukturuara, validiteti ka qen m i ult se metodat tjera selektuese n nj rishikim t disa studimeve t bra,dhe besueshmria sht shum m e ult nga niveli i pranueshm pr nj test psikometrik. Ansia e Intervistuesit dhe stereotipetStudimi i Reilly dhe Chao gjithashtu shnon ansi gjat intervists. Grat priren t diskriminohen kundr,posaqrisht n aplikacionet pr poste menaxheriale, me supozim se rolet menaxheriale krkojn karakteristika mashkullore. Intervistuesit mund ti identifikojn karakteristikat dhe ti vlersojn ato saktsisht n aplikant,por kto mund edhe t mos jen aq t vlefshme pr punn,vetm tek syt e intervistuesit. Nse jan disa intervistues t cilt kryejn intervistn dhe nse nuk pajtohen pr ta zgjedhur aplikantin e njjt pr pun, kjo shnon besueshmri t ult t pajtimit t vlersuesve (inter-rater reliability). Kriteret nuk jan definuar qart paraprakisht ashtu q secili prej tyre ka ditur se ka krkonin nga nj aplikant.Kicki dhe Lockood sygjeruan q prshtatshmria e t intervistuarve do t parashikohej nga faktor t ndryshm, nj prej t cilve ishte nse ai apo ajo ishin t gjinis s njejt me intervistuesin. N Raportet referueseEsht e zakont t krkohet nj referenc nga pundhnesi i tashm apo i mparshm i individit, ose, nse eksperienca e mparshme e puns nuk sht e nevojshme,ather nj referenc karakteri nga personi profesional i cili e njeh personin mjaft mir.Nga referuesit mund gjithashtu t krkohet t drgojn letra nse dshirojn t shtojn dika e cila nuk sht prfshir n form (aplikacion). Prgjigjet mund t kontrollohen nga telefoni ose t pyeten m tutje, posaqrisht nse shihet se dika sht ln anash ose nuk prputhet.Dobson deklaroi se referencat e strukturuara preferohen m tepr se ato t pastrukturuarat,duke i dhn referuesit nj udhzim pr relevancn e sjelljeve,dhe duke e detyruar referuesin ti rivlersoj gjykimet e veta. Sidoqoft,Croncbach zbuloi se,kur matja e shkallzuar prdoret pr t matur prshtypjet e personalitetit,gjyqtart prdorin shkallzim tjetr-disa jan m dashamirs se tjertTestet PsikometrikeTestet psikometrike zakonisht jan m objektive se sa metodat tjera t selektimit t personelit,sepse ato jan m pak subjektive sa i prket ansimit nga ana e pundhnsit se sa intervistat,dhe m pak gjasa t keqinterpretojn aplikuesin se sa raportet referuese ose format e pasakta t aplikacionit ose letrat.Ekzistojn lloje t ndryshme testesh psikometrike t cilat prdoren n procedurat selektive: testet kognitive,testet e personalitetit,testet e inteligjencs,testet e aftsis,testet e shkathtsis dhe testet artificiale pr detyra t puns. Testet t cilat jan relevante me punn zgjidhen pr prfshirje n procesin selektues t personelit;selektimi me kujdes i testeve sht esencial. Llojet e testeve1 Testet kognitive. Bjn gjurmimin e aftsive perceptuale,detyrat e kujtess dhe mund t prfshijn forma t arsyetimit verbal.2.Testet e inteligjencs. Mund t formojn kriter themelor pr punn,q do t thot aplikuesit duhet t dalin me rezultat mbi nivelin e caktuar n mnyr q t vazhdojn me proceduren e ardhshme selektive. Kto teste zakonisht nuk lidhin direkt pr punn e caktuar.

3.Testet e aftsis. Gjurmojn( bjn hetime) nse njerzzit kan nj aftsi pr nj lloj t vaktuar pun, edhe pse nse se kan br m hert. Psh.,ata mund t hyjn n test t shkathtsis manuale nse po aplikojn n bordet pr pun montuese.4.Testet e shkathtsis. Shkathtsit specifike testohen pr t themeluar nivelin e sakt t shkathtsis s aplikantit n relacion me aplikantt tjer. Pundhnsit e mparshm mund ti ken ranguar t punsuarit e tyre si zotrues t shkathtsive t mira, por ka sht e mir pr dik mund t jet vetm nj mesatare pr tjetrin. Llojet e testeve5.Testet pr detyra pune. Mund t mos jen saktsisht t njejta sikurse detyrat t cilat kryhen mbi pun,por mund t jen t ngjashme,ashtu q t vlersojn kapacitetet e mundshme,por evitojn matjet e kqia ushtrimet e trajnuara t puns.6.Testet e personalitetit. Personaliteti mund t mos duket relevant pr t gjitha punt (ndoshta gabimisht). N rritje e sipr,testet e personalitetit prdoren pr emrimin e niveleve menaxheriale,sepse personaliteti i menaxherit shpesh duket t ket lidhje me menaxhimin efektiv. Sidoqoft duhet t mbahet n mend q shumica e testeve t personalitet jan dizajnuar n mnyr origjinale pr ti identifikuar ato me problemet e personalitetit;me prdorimin e ktyre njri nuk do t priste validitet t lart n nj fush profesionale. Testet e profesionit pr kualitete menaxheriale jan dizajnuar n mnyre specifike tani.LiteraturaAplikimi i Psikologjis n Organizata