Prawo własności intelektualnej

Ochrona własności intelektualnej

Rafał

DerlaczZakład Regulacji Metabolizmu, Wydział

Biologii, UW

[email protected]@adamed.com.pl

07 07 ‐‐

08 Ekonomia nowoczesnych technologii08 Ekonomia nowoczesnych technologii

RafaRafałł

Derlacz Derlacz ‐‐‐‐

ZakZakłład Regulacji Metabolizmu UWad Regulacji Metabolizmu UW

07 07 ‐‐


RafaRafałł



We współczesnej gospodarce przewaga konkurencyjna przedsiębiorstw coraz rzadziej

uzależniona jest od wielkości fabryk oraz tradycyjnych materialnych składników

kapitałowych.

W wielu analizach wskazuje się, że podstawą

sukcesu największych spółek są

składniki

niematerialne, takie jak kapitał

ludzki, sieć

dystrybucji, zaawansowane technologie

stosowane przez daną

spółkę, marki itp. Naturalna jest wobec tego chęć

ochrony tak

wypracowanego kapitału intelektualnego.

Marek Łazewski, Mariusz Gołębiowski, Własność

intelektualna, Warszawa 2006, ISBN 83‐907625‐6‐0

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Własność

przemysłowa

1. patenty

chronią

wynalazki

2. wzory użytkowe chronią

wzór produktu

3. znaki towarowechronią

charakterystyczne

oznakowanie, projekt graficzny produktu

Prawo autorskie

Ochrona prac literackich i artystycznych

Własność

intelektualna

Prawo francuskie

1791

Talmud: pierwszy znany przykład zakazu kradzieży pomysłów/ idei

Konwencja Paryska 1883 ‐

zasady prawa własności intelektualnej

Konwencja Berneńska 1886 ‐

ochrona własności literackiej i artystycznej

07 07 ‐‐


RafaRafałł



07 07 ‐‐


RafaRafałł





Własność

intelektualna

‐‐

zbiorcze określenie tzw. monopoli prawnych, obejmujące część

dóbr niematerialnych (prawo autorskie) oraz niektóre własności przemysłowe (patenty

oraz znaki towarowe).

Termin własności intelektualnej użyty został

po raz pierwszy w 1888 roku wraz z założeniem

szwajcarskiego Bureau

fédéral

de la propriété

intellectuelle. Do szerszego stosowania wprowadzony

został

dopiero po utworzeniu w 1967 roku agendy ONZ pod nazwą Światowa Organizacja Własności

Intelektualnej (WIPO).

Cechą

wspólną

wszystkich praw własności intelektualnej jest to, że dają

uprawnionemu

możliwość

zakazania innym pewnych czynności związanych zazwyczaj z gospodarczą

eksploatacją

dóbr będących przedmiotem ochrony.

07 07 ‐‐


RafaRafałł





Prawo własności intelektualnej

jest terminem obejmującym elementy różnych działów

prawa, regulujące zasady korzystania z tzw. własności intelektualnej. W różnych krajach

termin ten rozumiany jest mniej lub bardziej szeroko, w Polsce najczęściej do praw

własności intelektualnej zalicza się

regulacje dotyczące praw autorskich

(w ramach prawa

cywilnego) oraz patentów

i znaków towarowych

(w ramach prawa własności

przemysłowej).

Prawo własności intelektualnej pozwala na zapewnienie sobie wyłączności właśnie w

zakresie niematerialnych składników przedsiębiorstwa. Obejmuje:

1) patenty,

2) prawa ochronne obejmujące wzory przemysłowe i znaki towarowe (własność

przemysłowa),

3) prawa autorskie i prawa pokrewne.

07 07 ‐‐


RafaRafałł





Podstawowymi przepisami regulującymi prawo własności intelektualnej w Polsce

są:

1) Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2003 r.nr

11 9, poz.

111 7 ze zm., dalej także jako pwp),

2) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2000 nr 80, poz. 904).

Źródła prawa własności intelektualnej

07 07 ‐‐


RafaRafałł





1) Przepisy ustanawiające minimalny poziom ochrony pomiędzy poszczególnymi krajami.

–

Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej (Dz.U. z 1975 r. nr 9, poz. 51),

–

Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS), załącznik do

umowy ustanawiającej światową

organizację

handlu (Dz.U. z 1996 r. nr 32, poz.143),

–

dyrektywy WE dotyczące harmonizacji przepisów na przykład w zakresie znaków towarowych,

pewnych aspektów prawa patentowego lub praw autorskich.

2) Przepisy zmierzające do stworzenia ponadnarodowych instytucji umożliwiających uzyskanie w

jednym postępowaniu prawa wyłącznego w kilku krajach:

–

Porozumienie Madryckie o międzynarodowej rejestracji znaków (Dz.U. z 1993 r. nr 11 6, poz. 514) i

protokół

do tego porozumienia (Dz.U

z 2003 r.,nr

13, poz. 129),

– Układ o współpracy patentowej (Układ PCT) (Dz.U. z 1991 r. nr 70, poz. 303),

–

Konwencja o udzielaniu patentów europejskich (Konwencja o patencie europejskim) (Dz.U. nr

2004 r. nr 79, poz. 737),

– Rozporządzenie o wspólnotowym znaku towarowym.

Źródła prawa własności intelektualnej

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Rozwiązania

Wynalazki, wzory użytkowe i

przemysłowe…,

charakteryzujące się

nowością

i oryginalności

Utwory

Każdy przejaw działalności

twórczej o indywidualnym

charakterze, ustalony w

jakiejkolwiek postaci,

niezależnie od wartości i

przeznaczenia.

Dobra o charakterzewłasności intelektualnej

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Ochronę

praw autorskich

i praw pokrewnychOchronę

przedmiotów

własności przemysłowej

Własność

intelektualna obejmuje

Ochronę

przed

nieuczciwą

konkurencją

Ochronę

know‐how

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Własność

przemysłowa

1. patenty

chronią

wynalazki


wzór produktu


charakterystyczne


Prawo autorskie


Własność

intelektualna

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Prawo autorskie

(ang. copyright, symbol: © )

‐‐

pojęcie prawnicze oznaczające ogół

praw przysługujących autorowi utworu; przepisy

upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści.

‐‐

stanowi część

praw własności intelektualnej i oznacza w węższym znaczeniu zbiór przepisów

wydanych z myślą

o ochronie interesów twórców

‐‐

prawo zajmujące się

zagadnieniami związanymi z utworami i ich ochroną, uprawnieniami

przysługującymi twórcy oraz zasadami udzielania licencji. Przedmiotem ochrony prawa

autorskiego jest utwór, czyli każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze,

niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

J.Barta, R. Markiewicz Prawo autorskie, Warszawa 2008

A. Szewc Leksykon własności przemysłowej i intelektualnej, Kraków 2003

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Przedmiotem prawa autorskiego

jest każdy przejaw działalności twórczej o

indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości,

przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Przedmiotem prawa autorskiego są

utwory:

1. wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie,

publicystyczne,

naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),

2. plastyczne,

3. fotograficzne,

4. lutnicze,

5. wzornictwa przemysłowego,

6. architektoniczne, architektoniczno‐urbanistyczne i urbanistyczne,

7. muzyczne i słowno‐muzyczne,

8. sceniczne, sceniczno‐muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,

9. audiowizualne (w tym wizualne i audialne)

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Przyznanie twórcy

prawa do

stworzonego utworu

Uzasadnienie ustanowienia praw autorskich

Wyłączenie

określonego dobra z

powszechnej

dostępności, o ile nie

narusza to interesu

powszechnego

Podkreślenie, że

utwór jest

uzewnętrznieniem

indywidualnej

osobowości twórcy

07 07 ‐‐


RafaRafałł



System droit

d’auteur

System praw autorskich

System copyright

System droit

d’auteur

–

system romański, ochrona ustanowiona jest przede wszystkim ze

względu na majątkowe i osobiste interesy twórców

System copyright (USA, Australia)

–

system anglosaski, prawo autorskie jako zespół

uprawnień

majątkowych, które służą

ochronie interesów uprawnionego podmiotu i mają

zapewnić

rozwój nauki i sztuki

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Własność

przemysłowa

1. patenty

chronią

wynalazki


wzór produktu


charakterystyczne


Prawo autorskie


Własność

intelektualna

07 07 ‐‐


RafaRafałł



07 07 ‐‐


RafaRafałł



Utrzymanie w tajemnicy

1) Nie istnieją żadne ograniczenia prawne co do

przedmiotu ochrony, chronić

można wszystko;2) Ochrona jest prawie darmowa; koszty

związane są

jedynie z zastosowaniem fizycznych

(np. sejf) lub prawnych (np. umowy o poufności)

środków zmierzających do utrzymania stanu

tajemnicy;3) Ochrona jest bardzo skuteczna –

np. nie ma

możliwości obejścia patentu, ponieważnikt nie wie, co tak na prawdę

podlega ochronie.

Ochrona patentowa

podstawą

ochrony w przypadku prawa

patentowego jest pełne

przedstawienie chronionego

rozwiązania w dokumencie zwanym

opisem patentowym. Dokumentten jest także podstawą

określenia

przedmiotu ochrony w przypadku

sporu.Patent jest prawem udzielanym na

ograniczony okres (do 20 lat).

Narzędzia ochrony własności intelektualnej

Cel ochrony patentowej

Forma

ochrony

Free

for research

Upowszechnienie, zwiększenie poziomu

wiedzy

Stymulacja nowych odkryći wynalazków

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Licencjonowanieuczciwy handel

Warunki ochrony patentowej

07 07 ‐‐


RafaRafałł



1) Nowość. Rozwiązanie nie może być

przed datą

zgłoszenia (lub datą

pierwszeństwa) podane

do wiadomości publicznej w jakikolwiek sposób i w jakimkolwiek miejscu. Dotyczy to także

podania do wiadomości publicznej przez samego wynalazcę. Zatem projekt rozwiązania przed

zgłoszeniem musi być

traktowany jako tajemnica przedsiębiorstwa i wszystkie osoby, które z

projektem się

zapoznają, powinny być

objęte zobowiązaniem o poufności. Nowość

rozumiana

jest przez organy udzielające ochrony dosyć

wąsko. Rozumienie to zakłada w istocie

„fotograficzną” tożsamość

rozwiązania ujawnionego wcześniej i rozwiązania zgłoszonego.

2) Poziom wynalazczy (nieoczywistość).

Oznacza on, że wynalazek musi być

czymś

więcej niż

tylko oczywistą

dla specjalisty kombinacją

lub rozszerzeniem rozwiązań

już

wcześniej znanych.

To właśnie istnienie lub brak przesłanki poziomu wynalazczego jest podstawowym przedmiotem

sporów przy udzielaniu lub egzekwowaniu patentów. Na przykład: stanowi element zaskoczenia

dla znawcy, jest rozwiązaniem problemu dotąd bezskutecznie podejmowanego, zaspokaja nową

(nieuświadomioną) potrzebę

społeczną, umożliwia zwiększenie efektywności, umożliwia

osiągnięcie szczególnego, nieoczekiwanego efektu, etc.

3) Stosowalność

przemysłowa. Wymóg ten należy rozumieć

dosyć

wąsko. Odnosi się

on do

możliwości powtarzalnego zrealizowania wynalazku.

nieoczywistość

opłacalnośćStosowalnośćprzemysłowa

nowość

Nieoczywista – rozwiązująca istniejący problem techniczny,

wykazująca szczególne właściwości w porównaniu z innymi

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Warunki ochrony patentowej

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Możliwość

urzeczywistnienia

wynalazku

Przemysłowa stosowalnośćwynalazku

Możliwość

stosowania

wynalazku z

identycznym skutkiem

w sposób powtarzalny

Wynalazek realizuje

konkretny praktyczny

cel

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Patent:

‐‐

dokument wydawany przez urząd patentowy;

‐‐

prawo wydane osobie fizycznej (twórcy

lub właścicielowi patentu) do zabronienia

innym osobom fizycznym lub prawnym korzystania z danego wynalazku

(przedmiotu

patentu).

Patent często interpretuje się

jako prawo do wyłącznego korzystania z danego wynalazku

i w

większości przypadków tak właśnie jest. Należy jednak pamiętać, iż

przyznanie patentu nie

oznacza automatycznie przyznania prawa do korzystania z opatentowanego wynalazku. Może to

wynikać

z obowiązujących w danym kraju innych regulacji prawnych, bądź

też

dlatego, że

urzeczywistnienie wynalazku pociąga za sobą

naruszenie innych patentów. Na przykład:

posiadacz patentu na konstrukcję

broni niekoniecznie będzie miał

prawo taką

broń

zbudować

a

posiadacz patentu na nową

konstrukcję

drzwi może mieć

kłopot z patentami na materiały do

wyrobu drzwi

07 07 ‐‐


RafaRafałł



07 07 ‐‐


RafaRafałł



Patentów nie udziela się:

1. na wynalazki, których wykorzystanie jest sprzeczne z porządkiem publicznym

2. na odmiany roślin lub ras zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt

3. na sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub

zwierzętach

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Wynalazek

‐

nowe rozwiązanie techniczne, najczęściej poprzedzone przez pomysł.

Według prawa patentowego wynalazek to, poddające się ścisłej definicji prawno‐

technicznej, unikalne rozwiązanie techniczne, dotychczas nieopatentowane.

‐‐

techniczne rozwiązanie dowolnego problemu, nadające się

do przemysłowego

stosowania

‐‐

wszystko co nowe, oryginalne i prowadzi w sposób bezpośredni lub pośredni do

szeroko rozumianego postępu

‐‐

twórcze i zupełne rozwiązanie pewnego zagadnienia technicznego, nadającego się

do

zastosowania w produkcji

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Wynalazek

‐

nowe rozwiązanie techniczne, najczęściej poprzedzone przez pomysł.

Według prawa patentowego wynalazek to, poddające się ścisłej definicji prawno‐

technicznej, unikalne rozwiązanie techniczne, dotychczas nieopatentowane.

Produkty Urządzenia

Kategorie wynalazków

Sposoby Zastosowania

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Wynalazkami nie są:

1. odkrycia i teorie naukowe 2. wytwory o charakterze estetycznym

3. wytwory niemożliwe do wykorzystania 4. plany, metody dotyczące działalności umysłowej i

gospodarczej 5. programy do maszyn cyfrowych

6. przedstawienia informacji 7. gry

World

Intelectual

Property

Organization

–

agencja

odpowiedzialna za rozwój i promocję

harmonijnego i dostępnego

systemu ochrony własności intelektualnej. Kraje członkowskie

(184) respektują

Konw. Paryska, Berneńską. Oferuje centralną

rejestrację

dla wynalazków, wzrów

przemysłowych, znaków

towarowych

WIPO

Genewa, 1967

PRAWO WYŁĄCZNE udzielone dla wynalazku, który jest

produktem lub procesem umożliwiającym wykonanie czegoś

nową

metodą

lub oferuje nowe technologicznie rozwiązanie

problemu. Dokument zaświadczający prawo twórcy (inventor) i

właściciela patentu (zgłaszający, applicant) do własności

intelektualnej opisanej w przykładach i zastrzeżeniach.

Chroni przed kopiowaniem, użyciem, sprzedażą

bez zgody

właściciela

przez 20 lat o ile brak sprzeciwu i wnoszone są

stosowne opłaty

Patent

Wniosek o ochronę

wynalazku. Formularz zawiera informacje na

temat aplikanta, twórcy, specyfiki wynalazku. Rozpatrzony

pozytywnie staje się

patentem udzielonym. Czas rozpatrywania

aplikacji przez egzaminatora odpowiedniego UP nie jest określony

(nawet 10 lat)

Aplikacja

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Data wpłynięcia zgłoszenia do UP, od której liczony jest czas ochrony

patentowej w danym kraju.

Dla krajów objętych Konwencją

Paryską

złożenie aplikacji w jednym z

krajów umożliwia złożenie w przeciągu 12 m‐cy

aplikacji na ten sam

wynalazek w innych krajach z zachowaniem daty pierwszeństwa ale

nie zgłoszenia

Data pierwszeństwa

Dodatkowe świadectwo ochronne udzielane dla produktów

leczniczych i środków ochrony roślin. Ochrona o węższym zakresie

niż

patentowa –

na konkretny produkt objęty zezwoleniem do

obrotu oraz na takie jego użycie. Wniosek składany do 6 m‐cy

od

daty zezwolenia do obrotu.

max +5 lat, ale <= 15 lat od pierwszego wprowadzenia do obrotu

SPC suplementary

protection

certificate

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Dodatkowa ochrona rynkowa przysługująca oryginalnemu wytwórcy

farmaceutyku polegająca na niemożliwości zgłoszenia rejestracyjnego

generyku

w tym okresie. Okres trwania 6 lub 10 lat

Wyłączność

danych

Aplikacja złożona międzynarodowym systemem PCT wchodząca w fazę

krajową/ regionalną. Faza ta musi rozpocząć

się

w ciągu 30 m‐cy

od

daty pierwszeństwa aplikacji, wymaga uiszczenia opłat

PCT national

phase

entry

Aplikacja złożona zgodnie z zasadami PCTPCT international

application

Traktat definiujący międzynarodowy system zgłoszeń

patentowych,

umożliwiający postępowanie w wielu desygnowanych krajach

(członkowskich WIPO) poprzez złożenie jednej aplikacji.

System umożliwia jedynie składanie aplikacji –

udzielanie patentów

odbywa się

na poziomie krajowym/regionalnym

PCT Patent Cooperation

Treaty

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Obliczanie wyłączności danych

rejestracja centralna rejestracja narodowa

+10 lat od daty pierwszego

dopuszczenia do obrotu*

+10 lat od daty pierwszego

dopuszczenia do obrotu dla BE UK DE FR IT LU NL SE

+ 6 lat od daty pierwszego

dopuszczenia do obrotudla pozostałych krajów EU i Norwegii do 2005

07 07 ‐‐


RafaRafałł



07 07 ‐‐


RafaRafałł



Procedura rejestracji wynalazku w Polsce:

1. poddanie (oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia, wniosek o udzielenie patentu) do Urzędu

Patentowego 2. opis wynalazku (tytuł

wynalazku, dziedzina techniki z jakiej

pochodzi wynalazek, opis stanu techniki, przedstawienie przedmiotu rozwiązania)

3. zastrzeżenia patentowe 4. skrót opisu

Stan techniki

‐

oznacza ogół

informacji potencjalnie dostępnej każdemu przed datą,

według której oznacza się

pierwszeństwo do uzyskania patentu (bądź

prawa ochronnego

na wzór użytkowy). Wynalazek należący do stanu techniki nie spełnia koniecznego

warunku nowości i tym samym nie może zostać

opatentowany.

Zastrzeżenia patentowe

‐

definiują

zakres ochrony patentowej wynalazku i stanowią

element zarówno opisu patentowego jak i zgłoszeniowego, który winien zawierać

co

najmniej jedno zastrzeżenie patentowe. Każde zastrzeżenie jest podmiotowym,

oznajmującym zdaniem, zwykle mocno rozwiniętym i złożonym.

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Od wynalazku do sformułowania zastrzeżeń

•

CEL:

możliwie szeroki zakres ochrony

•

Zbyt szeroki zakres zastrzeżeń ‐ patent może być

unieważniony

•

Zbyt wąski zakres zastrzeżeń ‐ umożliwia i ułatwia konkurencji opracowanie wynalazku o równoważnym znaczeniu

•

Brak możliwości rozszerzania zakresu zastrzeżeń

poza informacje zawarte w zgłoszeniu w chwili zgłoszenia

•

Zakres zastrzeżeń

MUSI

być

poparty przykładami w opisie wynalazku (w szczególności UPRP)

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Decyzja UP:

Decyzja o udzieleniu patentu Decyzja o odmowie

udzieleniu patentu

Wynalazek nie spełnia

ustawowych warunków do

uzyskania patentu

Zostały spełnione ustawowe

warunki do uzyskania

patentu

Obowiązek uiszczenia opłat

za pierwszy okres

ochronny

Wydanie dokumentu

patentowego

07 07 ‐‐


RafaRafałł



EPO roczne, desygnacyjne, badanie, udzielenie

Wygaśnięcie lub przeniesienie praw do patentu

Sprzedaż

praw do patentu

Zrzeczenie się

praw do patentu

Niedopełnienie aspektów formalnych procedury

Nieuiszczenie

stosownych opłat

Utrata możliwości odtworzenia wynalazku: brak aktywności szczepu, materiału genetycznego)

Licencja przymusowa (wynalazek cenny dla ludzkości –ratowanie życia, kataklizm)

07 07 ‐‐


RafaRafałł



Documents

Prawo własności intelektualnej