www.pip.gov.pl

Pracownik młodociany

Pracownik młodociany

Definicja młodocianego

Pracownikiem młodocianym jest osoba, która ukoń-czyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat.

Zatrudnianie pracowników w wieku poniżej 16 lat,poza kilkoma wyjątkami, jest zabronione.

Wyjątki te dotyczą:● młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum,● osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnaz-

jum,● osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gim-

nazjum.

UWAGA!

Od 1 września 2018 r. młodocianym będzie osoba,która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat.Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy: ● ukończyli co najmniej gimnazjum, ● przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające,

że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.

Młodociany niemający kwalifikacji zawodowychmoże być zatrudniony tylko w celu przygotowaniazawodowego.

PAMIĘTAJ!

Pracownik młodociany

Przygotowanie zawodowe młodocianych możeodbywać się w formie:

● nauki zawodu – ma ona na celu przygotowanie mło-docianego do pracy w charakterze wykwalifikowa-nego pracownika lub czeladnika i obejmuje prak-tyczną naukę zawodu, która jest organizowana u pracodawcy na podstawie umowy o pracę oraz do-kształcania teoretycznego w szkole lub w systemiepozaszkolnym (np. na kursach);

● przyuczenia do wykonywania określonej pracy– ma ono na celu przygotowanie młodocianego dopracy w charakterze przyuczonego pracownika i może dotyczyć wybranych prac związanych z naukązawodu określonych w przepisach dotyczących kla-syfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego;

● rzemieślniczego przygotowania zawodowegomłodocianych zatrudnionych w tym celu u praco-dawców będących rzemieślnikami w zawodach od-powiadających danemu rodzajowi rzemiosła, nieuję-tych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodo-wego, określonych w przepisach dotyczących klasy-fikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynkupracy.

UWAGA!

Zatrudnienie młodocianego w innym celu niżprzygotowanie zawodowe – jest możliwe przy wy-konywaniu tzw. prac lekkich.

Przygotowanie zawodowe

Pracownik młodociany

Wymagania wobec pracodawców

Przygotowanie zawodowe młodocianych możeprowadzić pod warunkiem posiadania kwalifikacjiwymaganych od instruktorów praktycznej nauki za-wodu:

● pracodawca,

● osoba prowadząca zakład pracy w imieniu praco-dawcy,

● osoba zatrudniona u pracodawcy.

UWAGA!

Rozporządzenie MEN z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr244, poz. 1626) określa kwalifikacje zawodowe i przygotowanie pedagogiczne wymagane od instruktorów praktycznej nauki zawodu.

Pracownik młodociany

Do zawierania i rozwiązywania z młodocianymiumów o pracę w celu przygotowania zawodowego majązastosowanie przepisy Kodeksu pracy, dotycząceumów o pracę na czas nieokreślony.

Wyłączona jest co do zasady możliwość zawierania z młodocianymi zatrudnianymi w celu przygotowaniazawodowego innych rodzajów umów o pracę, tj. na okrespróbny, na czas określony czy na czas wykonania okre-ślonej pracy.

UWAGA!

Pracodawca, który zatrudnia w celu nauki zawoduwiększą liczbę młodocianych, niż to wynika z jegopotrzeb, może zawierać z nimi umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego na czas okre-ślony, jednak nie krótszy niż okres kształcenia tj. nie krótszy niż 36 miesięcy.

Zawieranie umów

Pracownik młodociany

Zatrudnienie i nauka zawodu

Pracodawca sporządza pisemną umowę o pracęw celu przygotowania zawodowego, która w szcze-gólności powinna określać:

● rodzaj przygotowania zawodowego (nauka za-wodu lub przyuczenie do wykonywania określo-nej pracy),

● czas trwania i miejsce odbywania przygotowaniazawodowego,

● sposób dokształcania teoretycznego,

● wysokość wynagrodzenia.

UWAGA!

● Umowę o pracę w celu przygotowania zawo-dowego podpisuje pracodawca z młodocianymoraz z jego opiekunem prawnym.

● Niedopuszczalne jest zamieszczanie w takichumowach klauzul zobowiązujących młodocia-nych do przepracowania określonego okresupo ukończeniu przygotowania zawodowego i do zwrotu pracodawcy kosztów tego przygo-towania w przypadku rozwiązania przez mło-docianego umowy przed upływem tegookresu.

● Możliwe jest wprowadzenie do umowy posta-nowień dających młodocianemu pracownikowikorzystniejsze świadczenia, niż przewidują toprzepisy; a także dodanie elementów, którychKodeks pracy nie przewiduje np. zapisu doty-czącego wykupienia na koszt pracodawcy do-datkowego ubezpieczenia.

Pracownik młodociany

Obowiązkiem pracodawcy wobec młodocianegojest:

● zatrudnienie i szkolenie go zgodnie z programempraktycznej nauki zawodu bądź przyuczenia,

● zaopatrzenie go w przewidziany na danym sta-nowisku sprzęt ochrony osobistej, odzieżochronną i roboczą, narzędzia pracy, materiały i inne potrzebne urządzenia,

● stosowanie się do przepisów o ochronie pracy i zdrowia,

● kierowanie go na badania lekarskie zgodnie z przepisami i ponoszenie kosztów z tym zwią-zanych,

● zgłaszanie w ustalonych terminach na naukę do-kształcającą, umożliwiając mu regularne uczęsz-czanie na tę naukę,

● kontrolowanie wykonania dokształcania teore-tycznego u niego,

● przekazanie informacji o ryzyku zawodowym i za-sadach ochrony przed zagrożeniami (także przed-stawicielowi ustawowemu).

Szczególna ochrona

Jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagrażazdrowiu młodocianego, pracodawca obowią-zany jest zmienić rodzaj pracy, a gdy nie matakiej możliwości, niezwłocznie rozwiązaćumowę o pracę i wypłacić odpowiednie od-szkodowanie.

Pracownik młodociany

Do podstawowych obowiązków pracodawcy wo-bec młodocianego należy m.in.:

● zapewnienie mu opieki i pomocy niezbędnej doprzystosowania się młodocianego do właściwegowykonywania pracy,

● założenie i prowadzenie akt osobowych tak, jakdla każdego innego pracownika,

● organizowanie i realizowanie kształcenia zawo-dowego młodocianych,

● prowadzenie ewidencji – wykazu pracownikówmłodocianych,

● dokonywanie odpisu na Zakładowy FunduszŚwiadczeń Socjalnych, w przypadku pracodawcyzobowiązanego do tworzenia funduszu,

● stosowanie przepisów dotyczących potrąceń z wynagrodzenia za pracę.

Obowiązki pracodawcy

Pracownik młodociany

Rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem przezpracodawcę dopuszczalne jest tylko w razie:

● niewypełniania przez młodocianego obowiązkówwynikających z umowy o pracę lub obowiązkudokształcania się, pomimo stosowania wobecniego środków wychowawczych,

● ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,

● reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającejkontynuowanie przygotowania zawodowego,

● stwierdzenia nieprzydatności młodocianego dopracy, w zakresie której odbywa przygotowaniezawodowe.

UWAGA!

Okres wypowiedzenia uzależniony jest od stażumłodocianego u pracodawcy, u którego odbywaon przygotowanie zawodowe.

Młodociany pracownik może rozwiązać umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego z za-chowaniem okresu wypowiedzenia bez koniecz-ności wskazywania przyczyny swojego oświad-czenia woli.

Rozwiązanie umowy bez zachowania okresu wy-powiedzenia przez pracodawcę dopuszczalne jest:

● na ogólnych zasadach, z przyczyn określonych w art. 52 § 1 oraz art. 53 § 1 k.p.,

● na mocy porozumienia między stronami.

Rozwiązanie umowy

Pracownik młodociany jest obowiązany dokształ-cać się do ukończenia 18 lat.

W szczególności pracownik młodociany jest obo-wiązany:

● do dokształcania się w zakresie szkoły podstawo-wej i gimnazjum, jeżeli szkoły takiej nie ukończył,

● do dokształcania się w zakresie szkoły ponadgim-nazjalnej lub w formach pozaszkolnych.

Pracodawca jest obowiązany zwolnić młodocia-nego od pracy na czas potrzebny do wzięciaudziału w zajęciach związanych z dokształcaniemteoretycznym.

Młodociany, który przed ukończeniem przygoto-wania zawodowego osiągnął pełnoletniość, koń-czy to przygotowanie na warunkach określonychdla młodocianych.

Pracownik młodociany

Dokształcanie

PAMIĘTAJ!

● W wieku do 16 lat czas pracy nie może przekra-czać 6 godzin na dobę.

● W wieku powyżej 16 lat czas pracy nie może prze-kraczać 8 godzin na dobę.

● Do czasu pracy młodocianego wlicza się czasnauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowegoprogramu zajęć szkolnych, bez względu na to, czyodbywa się ona w godzinach pracy.

● Nie wolno zatrudniać młodocianego w godzinachnadliczbowych ani w porze nocnej, która dla mło-docianego przypada pomiędzy godzinami 22.00- 6.00; w przypadku młodocianych, którzy nieukończyli gimnazjum lub nie ukończyli 16. rokużycia, pora nocna przypada pomiędzy 20.00 - 6.00.

● Przerwa w pracy młodocianego, obejmująca poręnocną, powinna trwać nieprzerwanie nie mniejniż 14 godzin.

● Młodocianemu przysługuje w każdym tygodniuprawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanegoodpoczynku, który powinien obejmować nie-dzielę.

Pracownik młodociany

UrlopJak długo pracować

Okres urlopu bezpłatnego wlicza się dookresu pracy, od którego zależą uprawnieniapracownicze.

Młodociany uzyskuje prawo do urlopu wypoczyn-kowego z upływem:

● 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy w wy-miarze – 12 dni roboczych,

● roku pracy – w wymiarze 26 dni roboczych.

Prawo do kolejnego urlopu młodociany nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.

UWAGA!

W roku kalendarzowym, w którym młodocianykończy 18 lat, ma on prawo do urlopu w wymiarze20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskałprzed ukończeniem 18 lat.

Udzielanie urlopów wypoczynkowych● Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy

udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych.

● Młodocianemu, który nie nabył prawa do urlopu(w pierwszym roku nauki), pracodawca może, najego wniosek, udzielić urlopu zaliczkowo w okresieferii szkolnych.

Urlop bezpłatny● Na wniosek młodocianego, ucznia zasadniczej

szkoły zawodowej, pracodawca obowiązany jestudzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bez-płatnego w wymiarze nieprzekraczającym łączniez urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy.

Pracownik młodociany

Urlop

Pracodawca nie może zatrudniać młodocianychprzy pracach im wzbronionych.

Wykaz tych prac ustaliła Rada Ministrów w drodzerozporządzenia.

Na podstawie wykazu prac wymienionych w tym roz-porządzeniu, pracodawca ma obowiązek sporządzić wy-kazy prac wykonywanych w zakładzie pracy:

● wzbronionych młodocianym,

● wzbronionych młodocianym, przy których ze-zwala się na zatrudnienie w celu odbycia przygo-towania zawodowego.

W ustalaniu wykazów obowiązujących u danegopracodawcy powinien uczestniczyć lekarz sprawującyprofilaktyczną opiekę zdrowotną nad młodocianymi.

UWAGA!

Zatrudnianie przy pracach wzbronionych, któremogą być wykonywane w zakresie przygotowaniazawodowego przez młodocianego, który ukończył16 lat (wyjątek od zasady), nie może mieć charak-teru stałego i powinno ograniczać się do czynnościpodstawowych, niezbędnych do odbycia przygo-towania zawodowego.

Pracownik młodociany

Prace wzbronione

Wykaz prac wzbronionych młodocianym i sta-nowisk pracy, na których są wykonywane teprace, pracodawca zamieszcza w widocznymmiejscu, w każdej komórce organizacyjnej, w której są zatrudniani młodociani.

Umowę w celu przygotowania zawodowego odby-wanego w formie nauki zawodu zawiera pracodawca z młodocianym:

● w terminie przyjęcia kandydatów do zasadniczychszkół zawodowych,

● w innym terminie, gdy młodociany nie dokształcasię w zasadniczej szkole zawodowej.

UWAGA!

Nauka zawodu trwa nie dłużej niż 36 miesięcy.

Młodociany pracownik ma prawo do wynagrodze-nia i do odprowadzanej składki na ubezpieczeniespołeczne, a okres ten wlicza się do stażu pracy, z którego wynikają uprawnienia emerytalne.

Pracownik młodociany

Nauka zawodu

Wynagrodzenie młodocianego obliczane jestw stosunku procentowym do przeciętnego,miesięcznego wynagrodzenia w gospodarcenarodowej w poprzednim kwartale, obowią-zującego od pierwszego dnia następnego mie-siąca po ogłoszeniu przez Prezes GUS w Dzien-niku Urzędowym RP „Monitor Polski”, i wynosi:

● w pierwszym roku nauki – nie mniej niż 4%,

● w drugim roku nauki – nie mniej niż 5%,

● w trzecim roku nauki – nie mniej niż 6%.

Pracodawca zatrudniający młodocianego w celunauki zawodu:

● realizuje program nauczania dopuszczony doużytku w szkole, uwzględniający podstawę pro-gramową kształcenia w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowegow zakresie nauczanego zawodu lub

● realizuje program zapewniający spełnienie wy-magań egzaminacyjnych określonych w standar-dach będących podstawą przeprowadzania eg-zaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika w zawodach nieujętych w klasyfikacji zawodówszkolnictwa zawodowego, określonych w przepi-sach dotyczących klasyfikacji zawodów i specjal-ności na potrzeby rynku pracy,

● odpowiada za to, aby osoby szkolące młodocia-nych miały odpowiednie kwalifikacje.

UWAGA!Nauka zawodu kończy się egzaminem zawodo-wym, z tym że młodociani zatrudnieni u rzemieśl-ników zdają egzamin czeladniczy.

Osoby, które przed ukończeniem nauki zawoduosiągnęły pełnoletność, kończą tę naukę na wa-runkach określonych dla młodocianych.

Pracownik młodociany

Cel nauki zawodu

Wynagrodzenie obliczane jest w stosunku procen-towym do przeciętnego miesięcznego wynagro-dzenia w gospodarce narodowej w poprzednimkwartale, obowiązującego od pierwszego dnia na-stępnego miesiąca po ogłoszeniu przez PrezesaGUS w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”,i wynosi nie mniej niż 4%.

Okres trwania przyuczenia do wykonywania okre-ślonych prac wynosi:● od 3 do 6 miesięcy,● w przypadku młodocianych, będących uczestnikami

Ochotniczych Hufców Pracy okres ten może być prze-dłużony do czasu ukończenia gimnazjum i trwa łącz-nie nie dłużej niż 22 miesiące.

UWAGA!

● Przyuczenie do wykonywania określonej pracykończy się egzaminem sprawdzającym.

● W razie negatywnego wyniku egzaminu, praco-dawca (a w odniesieniu do pracodawcy będącegorzemieślnikiem – izba rzemieślnicza) ustala, na jakiokres należy przedłużyć przyuczenie do wykony-wania określonej pracy, z tym jednak, że okres tennie może przekroczyć 3 miesięcy. Wynika to z § 17rozporządzenia w sprawie przygotowania zawo-dowego młodocianego i ich wynagradzania.

● Osoby, które przed ukończeniem przyuczenia dowykonywania określonej pracy osiągnęły pełno-letniość, kończą naukę na warunkach określonychdla młodocianych.

Pracownik młodociany

Przyuczenie

Młodociany może być zatrudniony na podstawieumowy o pracę przy wykonywaniu prac lekkich.

Praca lekka to taka, która: ● nie powoduje zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju

psychofizycznego młodocianego,● nie utrudnia młodocianemu wypełniania obowiązku

szkolnego,● niekoniecznie jest pracą sezonową czy dorywczą,● może mieć charakter całoroczny,● nie figuruje w wykazie prac wzbronionych młodocia-

nym.

Pracodawca ma obowiązek:● określić wykaz prac lekkich, po uzyskaniu zgody le-

karza wykonującego zadania służby medycyny pracy,● uzyskać od właściwego inspektora pracy zatwierdze-

nie wykazu prac lekkich,● zamieścić wykaz prac lekkich w regulaminie pracy

lub w innym akcie, jeżeli pracodawca nie jest obo-wiązany do wydania regulaminu,

● zapoznać młodocianego z wykazem prac lekkichprzed rozpoczęciem pracy,

● ustalić wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego,● przed nawiązaniem stosunku pracy uzyskać od mło-

docianego oświadczenie o zatrudnieniu albo o nie-pozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.

Przykłady prac lekkich:● zbieranie owoców (ograniczenie dźwigania ciężarów),● przenoszenie dokumentacji i sprzętu biurowego

(ograniczenie dźwigania ciężarów),● pomocnicze prace biurowe, np. jako goniec,● prace porządkowe wokół budynków, itp.

Pracownik młodociany

Prace lekkie

● Maksymalny tygodniowy wymiar czasu pracy w okresie odbywania zajęć szkolnych wynosi 12 godzin.

● Norma dobowa w dniu, w którym odbywają sięzajęcia szkolne, nie może przekraczać 2 godzin.

● W okresie ferii szkolnych tygodniowy wymiarczasu pracy nie może przekraczać 35 godzin, a dobowy – 7 godzin.

● W przypadku osób, które nie osiągnęły 16 lat,norma dobowa jest skrócona do 6 godzin.

● Określone normy czasu pracy nie mogą zostaćprzekroczone także w przypadkach, gdy mło-dociany wykonuje pracę na rzecz kilku praco-dawców.

Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianegojest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obo-wiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającąnieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy.

Pracownik młodociany

Czas pracy

PAMIĘTAJ!

Wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobko-wych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. rokużycia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu:

● prowadzącego działalność kulturalną, ● artystyczną, ● sportową lub reklamową.

Do wniosku o wydanie zezwolenia należy dołączyć:● pisemną zgodę przedstawiciela ustawowego lub

opiekuna dziecka,● opinie poradni psychologiczno-pedagogicznej

dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywa-nia przez dziecko pracy lub innych zajęć zarob-kowych,

● orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciw-wskazań do wykonywania przez dziecko pracy lubinnych zajęć zarobkowych,

● opinię dyrektora szkoły, do której dziecko uczęsz-cza – jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkol-nemu.

Pracownik młodociany

Zatrudnianie dzieci

Wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobko-wych wymaga uprzedniej zgody przedstawi-ciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka,a także zezwolenia właściwego inspektorapracy.

Inspektor pracy wydaje zezwolenie (jak i od-mawia jego wydania) w drodze decyzji admi-nistracyjnej.

● Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (j.t. Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

● Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t Dz. U.z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.).

● Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o Zakładowym Funduszu Świad-czeń Socjalnych (j.t. Dz. U. z 2012 r., poz. 592 z późn. zm.).

● Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowojest dopuszczalne zatrudnienie młodocianych, którzy nie ukoń-czyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyłygimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyłygimnazjum (Dz. U. z 2002 r., Nr 214, poz. 1808).

● Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 15 grudnia2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. z 2010 r.,Nr 244, poz. 1626).

● Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodo-wego (Dz. U. z 2012 r., poz. 7).

● Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjal-ności na potrzeby rynku pracy oraz jej stosowania (Dz. U. z 2010 r., Nr 82 poz. 537 z późn. zm.).

● Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawieprzygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradza-nia (j.t. Dz. U. z 2014 r., poz., 232).

● Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w spra-wie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunkówich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. z 2004 r.,Nr 200, poz. 2047 z późn. zm.).

● Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez praco-dawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiempracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika(Dz. U. z 1996 r., Nr 62, poz. 286 z późn. zm.).

Pracownik młodociany

Podstawy prawne

Copyright ©

Państwow

a Inspekcja Pracy 14004/01/00