13. Realizowanie potrzeb osoby niepełnosprawnej w zakresie wykorzystania czasu wolnego

Realizowanie potrzeb osoby niepełnosprawnej w zakresie wykorzystania czasu wolnego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Lilia Kimber-Dziwisz

Alicja Klimowicz

Realizowanie potrzeb osoby niepełnosprawnej w zakresie wykorzystania czasu wolnego 346[02].Z2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007


1

Recenzenci: dr Andrzej Niesporek mgr Ewa Goliszek Opracowanie redakcyjne: inż. Danuta Szczepaniak Konsultacja: mgr Hanna Całuń Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[02].Z2.02. „Realizowanie potrzeb osoby niepełnosprawnej w zakresie wykorzystania czasu wolnego”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu asystent osoby niepełnosprawnej.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie 4 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Pedagogika czasu wolnego – zadania i zakres zainteresowań 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 8 4.1.3. Ćwiczenia 8 4.1.4. Sprawdzian postępów 9

4.2. Funkcje czasu wolnego 10 4.2.1. Materiał nauczania 10 4.2.2. Pytania sprawdzające 11 4.2.3. Ćwiczenia 11 4.2.4. Sprawdzian postępów 12

4.3. Sposoby spędzania czasu wolnego 13 4.3.1. Materiał nauczania 13 4.3.2. Pytania sprawdzające 14 4.3.3. Ćwiczenia 14 4.3.4. Sprawdzian postępów 15

4.4. Organizacja czasu wolnego 16 4.4.1. Materiał nauczania 16 4.4.2. Pytania sprawdzające 17 4.4.3. Ćwiczenia 17 4.4.4. Sprawdzian postępów 18

4.5. Indywidualna i społeczna wartość czasu wolnego 19 4.5.1. Materiał nauczania 19 4.5.2. Pytania sprawdzające 19 4.5.3. Ćwiczenia 19 4.5.4. Sprawdzian postępów 20

4.6. Wypoczynek czynny i bierny 21 4.6.1. Materiał nauczania 21 4.6.2. Pytania sprawdzające 22 4.6.3. Ćwiczenia 22 4.6.4. Sprawdzian postępów 23

4.7. Zainteresowania a sposób spędzania czasu wolnego 24 4.7.1. Materiał nauczania 24 4.7.2. Pytania sprawdzające 24 4.7.3. Ćwiczenia 25 4.7.4. Sprawdzian postępów 26


3

4.8. Środki masowego przekazu a model spędzania czasu wolnego 27 4.8.1. Materiał nauczania 27 4.8.2. Pytania sprawdzające 28 4.8.3. Ćwiczenia 28 4.8.4. Sprawdzian postępów 29

4.9. Organizacja czasu wolnego w placówkach opiekuńczych 30 4.9.1. Materiał nauczania 30 4.9.2. Pytania sprawdzające 31 4.9.3. Ćwiczenia 31 4.9.4. Sprawdzian postępów 32

4.10. Higiena żywienia 33 4.10.1. Materiał nauczania 33 4.10.2. Pytania sprawdzające 35 4.10.3. Ćwiczenia 35 4.10.4. Sprawdzian postępów 36

4.11. Etyka w pracy asystenta osoby niepełnosprawnej 37 4.11.1. Materiał nauczania 37 4.11.2. Pytania sprawdzające 39 4.11.3. Ćwiczenia 39 4.11.4. Sprawdzian postępów 40

5. Sprawdzian osiągnięć 41 6. Literatura 45


4

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat organizowania czasu wolnego podopiecznych, sposobu spędzania czasu wolnego, organizowaniu czasu wolnego w placówkach opiekuńczych, higieny żywienia, etyki w pracy asystenta osoby niepełnosprawnej.

W poradniku zamieszczono: – wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać, abyś bez

problemów mógł korzystać z poradnika, – cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie opanujesz podczas pracy z poradnikiem, – materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów

kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w programie jednostki modułowej, – zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści, – ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, – sprawdzian postępów, – sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań (zaliczenie testu potwierdzi opanowanie

materiału całej jednostki modułowej), – literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych

346[02].Z2 Człowiek niepełnosprawny

w rodzinie i środowisku

346[02].Z2.01 Organizowanie

wsparcia społecznego

346[02].Z2.02 Realizowanie potrzeb osoby niepełnosprawnej w zakresie wykorzystania czasu wolnego

346[02].Z2.05

Wspieranie osoby niepełnosprawnej w załatwianiu spraw urzędowych

346[02].Z2.03 Stosowanie wybranych form terapii zajęciowej

346[02].Z2.04 Pomaganie osobie niepełnosprawnej w korzystaniu z ofert edukacyjnych,

kulturalnych, sportowych i turystycznych


5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej, powinieneś umieć: − posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu niepełnosprawności fizycznej

i intelektualnej, − współpracować z osobami niepełnosprawnymi, − współpracować indywidualnie i w grupie, − współpracować w zespole opiekuńczo-terapeutycznym, − rozróżniać niepełnosprawność fizyczną od intelektualnej, − użytkować komputer, − korzystać z różnych źródeł informacji.


6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: − określić znaczenie aktywności w życiu człowieka, − scharakteryzować znaczenie czasu wolnego w życiu człowieka, − zidentyfikować i określić potrzeby podopiecznego w zakresie spędzania wolnego czasu, − zidentyfikować i określić ograniczenia i możliwości udziału podopiecznego w różnych

formach aktywności, − rozpoznać zainteresowania podopiecznego, − zmotywować osobę niepełnosprawną do wykorzystania posiadanych zdolności twórczych, − zaktywizować podopiecznego do zwiększenia samodzielności życiowej, − zorganizować czas wolny osobie niepełnosprawnej zgodnie z jej potrzebami

i możliwościami, − wykorzystać w pracy z podopiecznymi różne formy terapii zajęciowej, − pomóc niepełnosprawnemu w układaniu jadłospisu i sporządzaniu posiłków, − zastosować zasady etyczne w kontakcie z podopiecznymi, − dochować tajemnicy zawodowej.


7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Pedagogika czasu wolnego - zadania i zakres zastosowań 4.1.1. Materiał nauczania

Definicja czasu wolnego wg socjologa Joffre Dumazedieva – „zajęcia, którym jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla odpoczynku, rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swojego kształcenia (bezinteresownego), swojego dobrowolnego udziału w życiu społecznym po uwolnieniu się z obowiązków zawodowych, rodzinnych, społecznych.

Czas wolny jest zagadnieniem, którym zajmują się specjaliści wielu dyscyplin naukowych, np. pedagodzy, urbaniści, przedstawiciele nauk o kulturze fizycznej, socjologowie, inżynierowie oraz lekarze. Każdy z nich autorów inaczej i na swój sposób definiuje pojecie czasu wolnego aczkolwiek treścią są do siebie podobne.

T. Veblen (amerykański ekonomista) jako pierwszy podjął się próby zdefiniowania „czasu wolnego”. Dla niego czas wolny oznacza całość czasu poza pracą. Uważał on, że czas wolny, który ma człowiek do dyspozycji decyduje o jego społecznym usytuowaniu, o przynależności do określonej grupy społecznej.

L.W. Warner i P.S. Lunt podobnie definiują określenie „czas wolny”. Ich zdaniem cały czas spędzony poza pracą należy do czasu wolnego. Jednak używają oni innego pojęcia niż „czas wolny”. Zastępują go pojęciem „całokształt życia po pracy”.

O. Neuloh uważa, że czas wolny to czas poza pracą + sen. Czas wolny to czas nieprzeznaczony na pracę zarobkową (normalną i dodatkową),

systematyczne kształcenie się, zaspokajanie elementarnych potrzeb fizjologicznych i stałe obowiązki domowe, ale czas, który można wykorzystać na odpoczynek, życie rodzinne i pracę społeczną (wg Aleksandra Kamińskiego).

Charakterystyczne dla współczesnego świata jest stałe rozszerzanie się tej sfery aktywności człowieka, którą określa się czasem wolnym. Rośnie liczba godzin i dni, które wypełniają zajęcia rekreacyjne i pozaobowiązkowe. Rośnie masowe zapotrzebowanie na czas wolny, na formy i metody jego racjonalnego spożytkowania.

Według słownika socjologicznego czas wolny to czas, którym dysponuje człowiek po wykonaniu obowiązków i czynności takich jak nauka, praca, czynności związane z codziennym życiem.

Czas wolny przeznaczony jest zazwyczaj na różnego rodzaju zajęcia rekreacyjne: − wypoczynek czynny i bierny, − rozrywka, − rozwijanie zainteresowań.

Wypoczywanie zwane niekiedy wczasowaniem lub rekreacją, jest podstawową częścią wolnego czasu. Jest to aktywność, która jest świadomie podejmowana nie dla korzyści, ale pod wpływem wewnętrznej potrzeby, a nie z zewnętrznego przymusu. To wszystkie formy aktywności, ale pod wpływem wewnętrznej potrzeby, a nie z zewnętrznego przymusu. To wszystkie formy aktywności, w które człowiek angażuje się z własnej chęci, powodowany przyjemnością i satysfakcją, jakiej mu dostarcza. Czas ten możemy wypełnić wypoczynkiem, zabawą oraz podejmowaną z własnej potrzeby, dla własnego rozwoju.

Odpoczynek stanowi jeden ze składników wypoczynku. Jest to odreagowanie fizycznego zmęczenia i psychicznego znużenia w spokoju, ciszy, rozmyślania niekiedy w drzemce i raczej w samotności. Prawo do lenistwa jest świętym prawem człowieka, szczególnie osób starszych. Odpoczynek jest wysoko ceniony przez specjalistów z zakresu higieny psychicznej.


8

Zabawie i wszelkiej rozrywce najchętniej oddają się młodzi. Wszystko to jest formą przeciwdziałania nudzie i monotonii. Aktywność zabawowa może wyrazić się w czynnościach realnych (wycieczka, gry, spotkania towarzyskie) lub w przeżywaniu fikcji, np. wcielanie się w role bohaterów czytanej książki lub oglądane filmu. Czas wolny powinien być przyjemny dla osoby, która z niego korzysta. W związku z tym należy przygotować możliwie zróżnicowaną paletę zajęć, zarówno pod względem liczby potencjalnych uczestników jak i pod kątem rodzaju tych propozycji. Typowa oferta spędzania czasu wolnego polega na: − aktywności o charakterze ciekawych przeżyć, doświadczeń (na przykład piesza

wycieczka, wycieczka rowerowa, wyjście do ZOO), − ofercie kulturowej (na przykład wyjście do kina, oglądanie telewizji, słuchanie koncertu), − zajęciach, w których niepełnosprawny samodzielnie działa, zmierzając w kierunku

określonego celu (na przykład malowanie, rysowanie, muzykowanie, fotografowanie, sport). Bardzo ważny jest stopień i zakres praktykowanych najczęściej aktywności, rodzaj relacji

socjalnych, zdolności, zainteresowania, wiek biologiczny i wiek rozwojowy. Należy pamiętać, że czas wolny nie służy (przynajmniej nie pierwszoplanowo) terapii, uczeniu się, wspomaganiu i kształtowaniu wychowanków. Czas wolny powinien być okresem, w którym ma miejsce coś szczególnego, zupełnie odbiegającego od codziennej monotonii, charakterystycznego tylko dla tych właśnie wolnych dni.

Wolny czas powinien gwarantować nawiązywanie nowych kontaktów, wypróbowywania nowych ról, doświadczania czegoś nowego.

Aktywności realizowane w czasie wolnym muszą polegać na przeżyciu sukcesu i przyjemności – wtedy nasz podopieczny z chęcią będzie brał w nich udział.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak brzmi definicja czasu wolnego wg T. Veblena? 2. Jak brzmi definicja czasu wolnego wg Joffre’a Dumazedieva? 3. Jak podzielisz oferty spędzania czasu wolnego? 4. Czym powinien się charakteryzować czas wolny? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przygotuj propozycję co najmniej 2 form spędzania czasu wolnego, które zaproponowałbyś osobie z niepełnosprawnością intelektualną.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapisać co najmniej 2 propozycje form spędzenia czasu wolnego, 2) propozycjami koleżanek/kolegów (burza mózgu, nie oceniamy żadnej propozycji), 3) przeanalizować i zaproponować formy spędzania czasu wolnego, 4) zaprezentować propozycje spędzania czasu wolnego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− arkusze papieru, − flmastry,


9

− flipchart, − Poradnik ucznia. Ćwiczenie 2

Przygotuj zestaw pytań do przeprowadzenia rozmowy z podopiecznym, na temat preferowanych przez podopiecznego form spędzania czasu wolnego.


1) zebrać informacje o stopniu niepełnosprawności, stanie zdrowia, zainteresowaniach, zdolnościach, wieku itp.,

2) przygotować pytania do podopiecznego na temat czasu wolnego, 3) przedyskutować przygotowany wzór pytań z innymi i uzupełnić swoje propozycje.


− arkusze papieru, − flamastry, − Poradnik ucznia. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zdefiniować pojęcie czas wolny? 2) określić czym powinien charakteryzować się czas wolny? 3) podzielić oferty spędzania czasu wolnego? 4) rozróżnić elementy czasu pracy od czasu wolnego?


10

4.2. Funkcje czasu wolnego 4.2.1. Materiał nauczania

Funkcja społeczna wolnego czasu polega na aktywizowaniu jednostki, której celem jest włączenie jej do życia w społeczeństwie, aby w rezultacie wykształcić w niej umiejętność świadomego w nim uczestnictwa, wyboru partnerów, podporządkowania się przepisom i obyczajom.

Czas wolny w życiu jednostki pełni wiele różnorodnych funkcji, które się wzajemnie przenikają. Wyodrębnienie ich i przeprowadzenie wyraźnego podziału nie jest proste. Różni autorzy wyodrębniają odmienne funkcje, istotne z ich punktu widzenia.

Z. Dąbrowski wyodrębnia cztery funkcje czasu wolnego: − wypoczynek, − rozrywka, − rozwój zainteresowań i uzdolnień, − poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie.

Jedną z podstawowych funkcji czasu wolnego jest wypoczynek. Polega on na śnie, kąpieli, zaspakajaniu głodu, pragnienia, na oderwaniu się od hałasu i wszystkiego co stwarza napięcie nerwowe.

Drugą funkcją czasu wolnego jest rozrywka, czas wolny powinien przynieść nie tylko wypoczynek, lecz także atrakcję, przygodę, zabawę, nowość, radość, emocje a przede wszystkim swobodę.

Ważną funkcją czasu wolnego jest także rozwijanie zainteresowań i uzdolnień. Jedni dążą do zaspokojenia potrzeby poznania, inni pragną kształtować i doskonalić otoczenie, jeszcze inni przeżywają silniej wrażenia estetyczne i sami próbują twórczości artystycznej. Te indywidualne dążenia decydują o rozwoju dobrowolnych zajęć w czasie wolnym.

Niezwykle interesującą klasyfikację funkcji czasu wolnego w psychohigienicznym jego ujęciu przedstawia A. Roykiewicz. Wyodrębnia on: – funkcję psychorekreacyjną, – funkcję psychokompensacyjną, – funkcję psychokorekcyjną, – funkcję psychokreatywną.

Funkcje te, warunkując się w pewnym stopniu wzajemnie, mają ogromne znaczenie dla kształtowania procesów osobowościowych, dla rozwijania twórczej działalności i pozytywnych interakcji społecznych.

W skład funkcji psychorekreacyjnej wchodzi: odpoczynek, rozrywka i zabawa. A. Roykiewicz podkreśla walory tej funkcji z uwagi nie tylko na to, że jej elementy przyczyniać się mogą do rozwoju sprawności fizycznej, ale też mogą budować pozytywny obraz własnych możliwości i sprawności fizycznej. Jeśli ten jest dodatni, działa regulacyjnie na sferę emocjonalną, a poprzez radość z własnych osiągnięć i wzmożenie poczucia zdrowia łatwiej osiągnąć lepsze samopoczucie i poczucie wypoczynku.

Autor funkcje psychokompensacyjne ujmuje nie jako funkcje zastępcze, lecz „jako nastawienie czy czynności wyrównujące braki czegoś, jako uzupełnienie właściwego dla każdej jednostki potencjału energetycznego pragnień, dążeń, zamierzeń, a więc jako zaspokajanie potrzeb psychicznych.”

Innymi słowy – z punktu widzenia higieny psychicznej – funkcje te polegają na zaspokajaniu specyficznych potrzeb psychicznych i dochodzeniu do stanu konsonansu psychicznego. Polegają także na pobudzaniu zahamowanych procesów oddziałujących na prawidłowe i dynamiczne funkcjonowanie osobowości.


11

Funkcje psychokorekcyjne będą spełniały te zajęcia w czasie wolnym, które ewidentnie usuwają lub zmniejszają zaburzenia zachowania, postaw oraz niepożądane indywidualnie i społecznie właściwości osobowościowe i mogą je przekształcać w aktywność pozytywną przystosowawczo.

W psychokreatywnych funkcjach chodzi przede wszystkim o działania ukierunkowane bezpośrednio na kształtowanie i samokształtowanie zdrowej i ciągle rozwijającej się osobowości poprzez osiąganie nowych i wyższych wartości moralnych, uczuciowych i intelektualnych – głównie zaś przez dążenie i dochodzenie do społecznie twórczej aktywności.

Jak słusznie uważa E. Wnuk-Lipiński, czas wolny ujmowany bywa wielofunkcyjnie, ponieważ niezmiernie zróżnicowane są sposoby jego wykorzystania i towarzyszące im motywy.

Do zespołu funkcji podstawowych, przypisywanych czasowi wolnemu, E. Wnuk-Lipiński zalicza: − funkcje edukacyjne (bezinteresowne i niewymuszone poszerzanie własnych horyzontów

umysłowych, dokształcanie się, a więc czynności związane z zaspokajaniem potrzeb poznawczych, wiedzy i nowych doświadczeń),

− funkcje wychowawcze (przyswajanie sobie lub wpajanie komuś określonych norm światopoglądowych, zachowania),

− funkcje integracyjne (spajające grupy rówieśnicze, towarzyskie, zaspokajające potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć),

− funkcje rekreacyjne (obejmujące czynności pozwalające na odpoczynek psychiczny i fizyczny),

− funkcje kulturalne (tj. tworzenie, przyswajanie wartości kulturowych), − funkcje kompensacyjne (wyrównanie niezaspokojonych potrzeb).

Prawidłowa organizacja czasu wolnego stanowić może niewyczerpane źródło możliwości wychodzenia naprzeciw potrzebom rozwojowym jednostki. Dzięki tej organizacji może spełniać szereg ważnych i wartościowych funkcji – doskonalić wiedzę, dostarczać nowych przeżyć i doświadczeń, znaleźć własne miejsce w społeczeństwie


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są funkcje czasu wolnego wg Z. Dąbrowskiego? 2. Jakie są funkcje czasu wolnego wg A. Roykiewicza? 3. Jakie są funkcje czasu wolnego wg E. Wnuka-Lipińskiego? 4. Na czym polegają funkcje społeczne czasu wolnego? 5. Na czym polegają funkcje czasu wolnego w ujęciu psychohigienicznym? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przygotuj propozycję formy spędzania czasu wolnego uwzględniając funkcje czasu wolnego wg Z. Dąbrowskiego.


1) określić różne formy spędzania czasu wolnego, 2) określić funkcje czasu wolnego wg Z. Dąbrowskiego,


12

3) przygotować swoją propozycję, 4) wziąć udział w dyskusji uzasadniając swoje propozycje.


– arkusze papieru A4, – flamastry, – Poradnik ucznia.

Ćwiczenie 2

Przygotuj propozycję formy spędzania czasu wolnego dla grupy podopiecznych uwzględniając funkcję wg E. Wnuka-Lipińskiego.


1) określić różne formy spędzania czasu wolnego, 2) określić funkcje czasu wolnego wg E. Wnuka-Lipińskiego, 3) przygotować projekt proponowanych form spędzania czasu wolnego dla grupy

podopiecznych uwzględniając funkcję wg E. Wnuka-Lipińskiego, 4) wziąć udział w dyskusji uzasadniając swoje propozycje.


− arkusz papieru, − flamastry, − Poradnik dla ucznia. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) określić pojęcie: funkcja społeczna czasu wolnego? 2) wymienić funkcje czasu wolnego wg Z. Dąbrowskiego? 3) wymienić funkcje czasu wolnego wg A. Roykiewicza? 4) wymienić funkcje czasu wolnego wg E. Wnuka-Lipińskiego? 5) zróżnicować funkcje społeczne czasu wolnego od funkcji w ujęciu

psychohigienicznym?


13

4.3. Sposoby spędzania czasu wolnego 4.3.1. Materiał nauczania

Czas jest ważnym zasobem każdego człowieka. Poprzez dokładną analizę naszego czasu,

jaki mamy do dyspozycji, możemy zaplanować jak zarządzać danym nam czasem. Każdego dnia powinnyśmy sobie ustalić jak chcemy spędzić dzień, a przede wszystkim

załatwić wszystkie sprawy, które na nas przypadły, wybierając odpowiednią kolejność i nie rezygnując tym samym z odpoczynku, relaksu lub zajęć, które nam sprawiają przyjemność.

Czas wolny racjonalnie przeznacza się na odpoczynek, który sprawia przyjemność, działalność społeczną o charakterze dobrowolnym i bezinteresownym, rozwój zainteresowań i uzdolnień przez zdobywanie wiedzy i amatorską działalność artystyczną, naukową czy sportową. Jego brak ma silny i ujemny wpływ na zdrowie, stosunek do ludzi i osiągnięcia osobiste. Wolny czas mądrze wypełniony odpowiednimi zajęciami ma zasadnicze i pozytywne znaczenie dla rozwoju osobowości jednostki. Jedną z podstawowych funkcji czasu wolnego jest regeneracja sił fizycznych i psychicznych.

Definicje Światowego Zgromadzenia Zdrowia w sposób wystarczająco jasny ustaliła, że kryterium zdrowia jest samodzielne, aktywne i twórcze życie bez chorób i niepełnej sprawności, a nawet wraz z chorobą i niepełną sprawnością, jeśli nie udało się ich wyeliminować.

To podejście do zdrowia pokazało nowy obszar opieki nad osobami niepełnosprawnymi, wykraczający poza dotychczasową koncentrację na chorobie i egzystencji tych osób.

Pierwszym celem interwencji będzie przeprowadzenie osoby niepełnosprawnej od pasywności do aktywności. Wtedy niepełnosprawność nie jest już rozumiana tylko i wyłącznie jako deficyt obciążający jednostkę, lecz w większym stopniu jako problem praktyczny, który można przynajmniej częściowo rozwiązać poprzez odpowiednie wspomaganie jednostki. Aktywizowanie osoby niepełnosprawnej musi dokonywać się stopniowo, ale za to konsekwentnie.

Aktywizacja to w pobieżnym rozumowaniu uaktywnianie się – jest to zespół działań mających na celu włączenie człowieka do udziału w różnych dziedzinach życia inaczej prowadzenie aktywnego trybu życia.

Aktywność – to synonim życia, stały dostosowany do możliwości danej osoby wysiłek. Jest on warunkiem prawidłowego rozwoju, umożliwia prowadzenie twórczego i harmonijnego życia, jest podstawą leczenia wielu chorób opóźniania procesu starzenia.

Jest to taki obszar działalności, który daje człowiekowi szanse wyrażania siebie w formie dostępnej i bardzo indywidualnej, określanej jego możliwościami, upodobaniami i zwyczajami.

Brak aktywności, kontaktów, pomocy ze strony innych osób, daje poczucie krzywdy, izolacji i osamotnienia.

Zaproponowane sposoby spędzania czasu wolnego zgodnie z zainteresowaniami: 1. Związane z przyjętymi na siebie obowiązkami:

− nauka, dokształcanie, samokształcenie, − pomoc innym osobom, czynności wykonywane na rzecz innych podopiecznych, np.

pomoc przy robieniu zakupów, wspólne spacery itp., − działalność organizacyjno-społecznej, praca w Radzie Mieszkańców, − religijnymi.

2. Związane z aktywnością człowieka w dziedzinie: − turystyka z elementami sportu lub realizowana w postaci wycieczek, biwaków

połączona z celami poznawczymi, np. wycieczki do miejsc o charakterze historycznym,


14

− gry i zabawy ruchowe, konkursy np. gry świetlicowe, warcaby, szachy, układanki – wpływają nie tylko na podnoszenie sprawności fizycznej ale także na rozwój umysłowy, kształtują wolę i charakter. Wpływają na uspołecznienie jednostki poprzez współpracę w zespole, rozwijają poczucie koleżeństwa, sprawiedliwości i społecznej solidarności.

3. Związane z uczestnictwem w życiu społecznym: − przebywanie z innymi np. wspólne spacery, spotkania towarzyskie, oglądanie imprez

sportowych, wieczorki przy herbacie, − aktywny udział w różnych organizacjach społecznych, religijnych, rozwijanie

kompetencji komunikacyjnych, np. grupy zainteresowań, grupy samopomocowe, grupy przyjacielskie itp.

4. Związane z uczestnictwem w kulturze: − formy odbioru środków masowego przekazu (TV, radio, prasa, książki, kino, teatr).

Kulturoterapia, np. udział w spektaklach teatralnych, czytanie, recytowanie, pisanie wierszy, muzykoterapia.

5. Związane z realizacją indywidualnych zamiłowań: − różnego rodzaju hobby np. praca w ogrodzie, zajęcia plastyczne (malowanie, rysunek,

modelowanie, wycinanki, robótki ręczne), − rekreacja – w dowolny sposób działania wybrany dobrowolnie przez człowieka

zgodnie z jego zainteresowaniami i dającymi mu poczucie satysfakcji jest formą czynnego odpoczynku i rozrywką, wzbogaca jego osobowość i rozwija osobiste zainteresowanie, wpływa na poprawę sprawności psychomotorycznej.

Sposoby wykorzystywania czasu stają się nawykiem, dlatego warto się zastanowić, jak zmienić swoje złe przyzwyczajenia. Aby lepiej go wykorzystać należy dokładnie przeanalizować sposób, w jaki jest wykorzystywany obecnie, a następnie rozważyć możliwości bardziej efektywnego zaplanowania swych zajęć. 4.3.2. Pytania sprawdzające


1. Jak zdefiniujesz pojęcie „aktywizacja”? 2. Co oznacza pojęcie „brak aktywności”? 3. W jaki sposób efektywnie wykorzystasz czas wolny? 4. Jakie znasz sposoby spędzania czasu wolnego? 4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj propozycję spędzania czasu wolnego dla osoby niepełnosprawnej poruszającej się na wózku inwalidzkim.


1) określić różne sposoby spędzania czasu wolnego, 2) dokonać wyboru, które sposoby spędzania czasu wolnego są preferowane przez osoby

niepełnosprawne poruszające się na wózkach, 3) wypisać swoje propozycje, 4) wziąć udział w dyskusji.


15

Wyposażenie stanowiska pracy: – arkusz papieru A4, – flamastry, – Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przygotuj propozycję spędzania czasu wolnego dla osoby niepełnosprawnej związaną z uczestnictwem w życiu społecznym.


1) określić preferencje podopiecznych w zakresie przebywania z innymi ludźmi, 2) dokonać wyboru, które formy spędzania czasu wolnego budzą zainteresowanie, radość

u podopiecznych, 3) opisać wybrane propozycje spędzania czasu wolnego z elementami uczestnictwa w życiu

społecznym, 4) przygotować swoją propozycję, 5) wziąć udział w dyskusji uzasadniając wybór.


− arkusze papieru A4, − flamastry, − Poradnik ucznia. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zdefiniować pojęcie „aktywizacja”? 2) określić pojęcie brak aktywności? 3) określić efektywność czasu wolnego? 4) wymienić sposoby spędzania czasu wolnego? 5) rozróżnić sposoby spędzania czasu wolnego?


16

4.4. Organizacja czasu wolnego 4.4.1. Materiał nauczania

Konsekwentne gospodarowanie czasem według przedstawianych poniżej zasad,

doprowadzi nie tylko do wyraźnie lepszego rozumowania, planowania i kontroli, ale dodatkowo przyczyni się także do zmniejszenia pośpiechu i stresu, a tym samym do pozytywnego, optymistycznego nastawienia do życia. Niepełnosprawny, nie mogący z przyczyn zdrowotnych podjąć pracy, ma tego wolnego czasu zbyt dużo. Warto więc, zaprezentować niepełnosprawnemu ciekawą ofertę, zasugerować mu oderwanie się od telewizora, pokazać co robią inni, przedstawić mu ciekawe oferty spędzania czasu wolnego. Zasady gospodarowania czasem: 1. Wykorzystaj czas.

Czas jest naszym najcenniejszym dobrem, jest więcej wart niż pieniądz. Naszym najważniejszym życiowym zadaniem jest zrobić z tego czasu jak najlepszy użytek. Czas to wartościowy kapitał – czas to życie.

2. Złap złodzieja czasu Zastanów się: − Kto albo co zabiera Ci czas? (np. goście, znajomi, współlokatorzy, dodatkowe zbędne

czynności itd.) − Kto albo co jest głównym złodziejem czasu? (np. telewizja, filmy, telefony, bierna

postawa itp.) 3. Wytyczaj motywujące cele.

Tylko ci którzy świadomie wytyczają sobie cele i dążą do nich również świadomie skupiają się na tym co robią (samomotywacja i samodyscyplina). Wytyczaj sobie cele – realizuj swoje marzenia.

4. i 5. Planuj pisemnie, przygotuj plany dnia. Najważniejszą zasadą jest planowanie na piśmie. − plany, które ma się tylko „w głowie” na dają właściwej orientacji i łatwiej się od nich

odchodzi („co z oczu – to z głowy”), − plany na piśmie odciążają pamięć, − plan sformułowany na piśmie daje psychologiczny efekt samomotywacji do pracy, − zaplanowane czynności łatwiej wykonać niż wówczas gdy nie trzyma się dokładnie

ustalonego planu dnia, − kontrolując wyniki dnia nie zapominasz o tym czego nie udało się załatwić (przenosisz

na następny dzień) 6. Ustalaj priorytety.

Ustalanie priorytetów to rozstrzyganie, które sprawy są najważniejsze, które drugorzędne, a które mogą poczekać. Sprawy o najwyższym priorytecie należy załatwić w pierwszej kolejności.

7. Zaczynaj i kończ pozytywnie. By uzyskać pozytywne nastawienie do nowego dnia, przestrzegaj trzech reguł: − każdego dnia mam robić coś, co sprawia mi wielką przyjemność, − każdego dnia mam robić coś, co mnie wyraźnie zbliży do przedstawianych sobie celów, − każdego dnia mam robić coś, co stanowi przeciwwagę pracy, nauki (sport, kultura,

hobby, itp.) 8. Uwzględnij krzywą wydajności.

Wydajność każdego człowieka podlega w ciągu całego dnia określonym wahaniom, zachodzącym w naturalnych i dających się z góry przewidzieć systemie:


17

− szczyt wydajności występuje przed południem. Taki poziom nie jest osiągalny drugi raz w ciągu dnia,

− po południu występuje ogólnie znany tzw. poobiedni spadek wydajności, − później występuje przejściowy wzrost wydajności, a wieczorem krzywa wydajności

stale opada, by wreszcie kilka godzin po północy dojść do absolutnie najniższego punktu.

Ważne jest poznanie własnego rytmu dnia 9. Zarezerwuj sobie godzinę „spokoju”.

W praktyce sprawdza się godzina świętego spokoju, czyli czas, który raz dziennie masz tylko dla siebie i kiedy nikt Ci nie przeszkadza. Dlatego uważaj ten czas tylko dla siebie za sprawę bardzo ważną, a może nawet najważniejszą. W ramach organizacji czasu należy traktować tę godzinę spokoju jak każde inne ważne spotkanie, kiedy albo nas nie ma, albo nie wolno nam przeszkadzać: − umieść godzinę spokoju w swoim planie dnia, − przez godzinę nikogo nie wpuszczaj do siebie, lub zamknij drzwi, zapowiadając, że Cię

nie ma. 10. Korzystaj z narzędzi do planowania czasu:

− kalendarz tradycyjny, − terminarz agenta w postaci segregatora zbudowanego na zasadzie luźnych kartek, − elektroniczne narzędzie planowania czasu, − indywidualne plany wsparcia mieszkańca.

11. Postępuj zawsze konsekwentnie. 4.4.2. Pytania sprawdzające


1. Czy wiesz jak określić wartość czasu? 3. Jakie znasz priorytety w organizowaniu czasu wolnego? 4. Czym jest i o czym świadczy krzywa wydajności człowieka? 5. Jakie znasz narzędzia do planowania czasu? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zaplanuj organizację czasu wolnego osoby niepełnosprawnej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić priorytety podopiecznego, 2) ustalić „złodziei” czasu, 3) wytyczyć cele motywujące, 4) zaplanować organizację czasu wolnego korzystając z narzędzi do planowania czasu, 5) wziąć udział w dyskusji.


18

Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusze papieru A4, − narzędzia do planowania czasu: kalendarz tradycyjny lub indywidualny plan wsparcia

mieszkańca, − flamastry, − Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Zorganizuj organizację czasu wolnego dla osoby z umiarkowanym stopniem upośledzenia umysłowego.


1) określić ogólny stan zdrowia i samopoczucie psychiczne podopiecznego, 2) ustalić ukryte zdolności, zainteresowania i marzenia podopiecznego, 3) ustalić pierwszoplanowe priorytety podopiecznego, 4) wytyczyć cele motywujące podopiecznego, 5) pisemnie zaplanować organizację czasu wolnego, 6) przedyskutować plan na forum grupy.


− arkusze papieru A4, − flamastry − tablica flipchart, − Poradnik ucznia. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zdefiniować pojęcie wartości czasu? 2) wyjaśnić jakie czynności, działania nazywamy „złodziejem czasu”? 3) określić znaczenie priorytetów w organizowaniu czasu wolnego? 4) wyjaśnić czym jest wydajność człowieka? 5) wymienić narzędzia do planowania czasu?


19

4.5. Indywidualna i społeczna wartość czasu wolnego 4.5.1. Materiał nauczania

„Nie ma wartości równej wartości czasu” S. King. Każdy z nas wie, że czas jest bezcenny, ale nie każdy docenia jego wartość. Pittakos miał

powiedzieć niegdyś, że: „Czas działania człowieka jest ograniczony.” Z tego stwierdzenia wywnioskować można, że człowiek nie żyje wiecznie, nie można w życiu osiągnąć wszystkich pragnień. Należy również pamiętać o tym, że życie ludzkie to ciąg kolejnych intensywnych etapów życiowych udanych, bądź miej udanych. Lecz pomimo obecnego pędu życia nie można zapominać o danym nam i wciąż upływającym czasie. Aktywność jest dominująca cechą współczesnego społeczeństwa, jednak nie możemy bezgranicznie ulec aktywności. Aby organizm człowieka funkcjonował prawidłowo konieczny jest wypoczynek, rozumiany jako czas wolny od zajęć wykonywanych zawodowo i czynności codziennych. Wartość czasu wolnego jest bezcenna. Brak czasu wolnego od czynności dnia codziennego powoduje zmęczenie i apatię. Wartość czasu wolnego możemy rozpatrywać w dwóch aspektach tj.: − indywidualna wartość czasu wolnego, − społeczna wartość czasu wolnego.

Indywidualną wartość czasu wolnego należy rozważać w aspekcie człowieka, jako jednostki społecznej i korzyści wynikających z czasu wolnego dla tej jednostki. Każdy człowiek wybiera inne formy spędzania wolnego czasu, kierując się przy tym swoimi upodobaniami, zainteresowaniami, możliwościami. Jednak dla wszystkich jest to okres tak potrzebnego relaksu, odprężenia, rozrywki, samopoznania się.

Społeczna wartość czasu wolnego wiąże się z kolei z korzyściami dla ogółu społeczeństwa, wynikającymi z czasu wolnego danej osoby/grupy osób. Korzyści te ujawniają się np. w zwiększonej wydajności pracy osób wypoczętych i w kształtowaniu pozytywnych nastrojów w środowisku. Czas wolny jest również elementem integrującym społeczeństwo. Podczas wspólnych spotkań w czasie wolnym, nawiązują się znajomości i budują się więzi międzyludzkie. To sprzyja jednoczeniu zarówno małych jak i dużych grup społecznych np. grup wspólnych zainteresowań. 4.5.2. Pytania sprawdzające


1. W jakim aspekcie należy rozpatrywać indywidualną wartość czasu wolnego? 2. W jakim aspekcie należy rozpatrywać społeczną wartość czasu wolnego? 3. Jakie korzyści wnosi czas wolny dla jednostki społecznej? 4. Jakie korzyści w rozumieniu społecznej wartości ma czas wolny? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zaproponuj formę spędzania czasu wolnego dla jednego podopiecznego, poruszającego się na wózku inwalidzkim, przeanalizuj, jakie korzyści w aspekcie indywidualnej wartości czasu wolnego (dla pacjenta) może wnosić spędzenie czasu z wykorzystaniem danej formy.


20


1) określić różne formy spędzania czasu wolnego, 2) przygotować dowolny opis przypadku osoby niepełnosprawnej opisując m.in. wiek, stan

zdrowia, zainteresowania, 3) zaproponować formę spędzania czasu wolnego, 4) przygotować swoją pracę na arkuszu A4, 5) przeanalizować korzyści wynikające z wybranej formy.


− arkusze papieru A4, − flamastry, − tablica flipchart, − Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Opracuj formę spędzania czasu wolnego dla 3 podopiecznych o podobnym stopniu i rodzaju niepełnosprawności. Opisz jakie korzyści w aspekcie społecznej wartości czasu wolnego wnosi, Twoim zdaniem, wspólne spędzanie czasu z wykorzystaniem danej formy.


1) określić różne formy spędzania czasu wolnego, 2) przeanalizować informacje o stanie zdrowia podopiecznych oraz ich ograniczenia

i możliwości, 3) określić zainteresowania podopiecznych, 4) wybrać najodpowiedniejsze formy spędzania czasu wolnego, biorąc pod uwagę możliwość

realizacji, 5) zaprezentować wyniki ćwiczenia na forum grupy.


− arkusze papieru A4, − flamastry, − tablica flipchart, − Poradnik ucznia. 4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) podać w jakim aspekcie należy rozpatrywać indywidualną wartość czasu

wolnego?

2) podać w jakim aspekcie należy rozpatrywać społeczną wartość czasu wolnego?

3) wymienić korzyści jakie wnosi czas wolny dla jednostki społecznej? 4) wymienić korzyści jakie wnosi czas wolny dla społeczeństwa?


21

4.6. Wypoczynek czynny i bierny 4.6.1. Materiał nauczania

Stan wypoczynku osiągamy przez właściwe wykorzystanie czasu wolnego od pracy. Znane są dwa sposoby wypoczywania: wypoczynek czynny i bierny. Słowo „wypoczynek” odnosi się do okresu relaksu po wysiłku i sugeruje, że skoro wykonywało się wytężoną pracę, to należy po tym odpocząć. Samo zestawienie przeciwności: praca-wypoczynek, niesie za sobą znamienne skutki dla naszego postrzegania. Praca jest traktowana aktywnie, zaś wypoczynek pasywnie.

Wypoczynek bierny dla niektórych jest kwintesencją dobrego relaksu, dla innych tylko jego drobną częścią. Sen jest najbardziej naturalną formą wypoczynku biernego dla wszystkich układów i narządów naszego organizmu. Przede wszystkim odpoczywa kora mózgowa, gdyż w czasie snu zostaje wyłączona świadomość. Serce pracuje spokojniej, zmniejsza się liczba oddechów, wolniej też odbywają się procesy trawienia. Zapotrzebowanie na sen jest zazwyczaj regulowane automatycznie przez sam organizm. Sen jest zjawiskiem fizjologicznym, umożliwiającym organizmowi wypoczynek i odbudowę sprawności wszystkich jego narządów. Potrzebę snu można częściowo opanować, jednakże człowiek wytrzymać może bez snu najwyżej 4–5 dni i po tym okresie bezwzględnie zasypia. Ludzie dorośli śpią na dobę 7–8 godzin.

Wypoczynek czynny oznacza wykonywanie prac, czynności „odwrotnych" do prac i czynności zawodowych oraz codziennych. Jest kojarzony często jako naturalna alternatywa biernego. Rozumiany jest jako wysiłek fizyczny, uprawianie ulubionych sportów, rozwijanie hobby czy nauka nowych umiejętności.

Czynne formy wypoczynku sprzyjają regeneracji układu nerwowego. Podczas uprawiania sportu, turystyki pieszej czy prac ogrodowych w organizmie produkowane są endorfiny, które korzystnie wpływają na pracę mózgu, sposób myślenia, dają poczucie zadowolenia i chronią przed stresem.

Korzystne działanie endorfin zostaje wzmocnione zastosowaniem technik relaksacji, koncentracji, doskonaleniem oddychania i ćwiczeniami rozciągającymi. Uzyskuje się dzięki temu umiejętności szybkiej i głębokiej regeneracji oraz wsparcie wewnętrznych mechanizmów obronnych. Następuje zwiększenie wydolności organizmu, wzrasta odporność na choroby, utrwala poczucie radości i poprawia się jakość życia.

Wypoczynek czynny samopoznawczy daje człowiekowi najwięcej korzyści. Zawiera element aktywności oraz rozwijania swoich umiejętności. Jest uzupełniony koncentracją na chęci autentycznego poznania samego siebie i zasad kierujących rozwojem i zachowaniem.

Jeszcze kilkanaście lat temu zły stan zdrowia, trwały bądź tymczasowy, był często powodem do zaniechania udziału w rekreacji. Panowało uprzedzenie do aktywności rekreacyjnej ludzi z widoczną niepełnosprawnością. Tymczasem człowiek zdrowy czy chory, ma prawo brać udział w rekreacji na swoim poziomie, względem swoich możliwości. Zdrowy może robić prawie wszystko. Chory natomiast musi się przekonać, że może robić więcej niż myśli. Pomóc w tym może asystent, rodzina, przyjaciele, lekarze. Jest wiele dyscyplin sportowych, które może uprawiać człowiek, np. bez kończyny, na wózku inwalidzkim z chorobą serca, niewidomy, niesłyszący czy nawet leżący w łóżku. Dla tych ostatnich możliwa jest gra na gitarze, w szachy, w karty. Dla pozostałych możliwości jest o wiele więcej. Dziś prawie każdy sport ma swoje rozwiązania dla osób niepełnosprawnych. Dostępne są różne urządzenia umożliwiające i ułatwiające, np. jazdę na rowerze, na nartach itp. Człowiek na wózku inwalidzkim też świetnie sobie radzi na boisku sportowym grając w koszykówkę, uprawiając szermierkę czy ścigając się. Dla chorych na nadciśnienie, czy z innymi problemami krążeniowo-sercowymi, poleca się wędrówkę nizinną, jak również pływanie czy szachy.


22

Najważniejsza dla osób ze złym stanem zdrowia jest akceptacja, motywacja, a także chęci i zainteresowanie. Dziś wiele dziedzin sportu proponuje specjalne spotkania i treningi dla tych osób. Uczy to zdrowych ludzi akceptacji niesprawności. Bardzo dobrą zachętą są paraolimpiady, które pokazują, że niepełnosprawni też mogą odnosić sukcesy w sporcie.


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Czym jest wypoczynek bierny? 2. Czym jest wypoczynek czynny? 3. Jaki wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka wywiera wypoczynek czynny? 4. Jakie znasz formy wypoczynku czynnego? 4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zaproponuj formę wypoczynku czynnego dla: – osoby leżącej (młodej, sprawnej intelektualnie), – osoby poruszającej się na wózku inwalidzkim (starszej, ograniczonej motorycznie,

sprawność intelektualna w normie). Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić formy wypoczynku czynnego, 2) zapoznać się ze szczegółowymi informacjami o stanie zdrowia podopiecznych, 3) poznać zainteresowania podopiecznych, 4) ustalić najodpowiedniejsze formy wypoczynku czynnego z uwzględnieniem uzyskanych

informacji, 5) zaprezentować wyniki ćwiczenia i przedstawić (w przypadku, gdy zaproponowane formy

są różne) jakie ograniczenia były brane pod uwagę w poszczególnych przypadkach. Wyposażenie stanowiska pracy:

− arkusze papieru A4, − flamastry, − Poradnik ucznia. Ćwiczenie 2

Zaproponuj formę wypoczynku biernego dla osoby starszej, bardzo aktywnej, poruszającej się z pomocą laski.


1) określić formy wypoczynku biernego, 2) zapoznać się/zebrać informacje o stanie zdrowia podopiecznego, 3) zaplanować, w jaki sposób należy zachęcić podopiecznego do włączenia się w daną formę

wypoczynku, 4) przedstawić korzyści wynikające z wypoczynku, 5) zaproponować wybraną formę wypoczynku biernego, 6) wziąć udział w dyskusji, jak należy zorganizować wybraną formę wypoczynku biernego.


23

Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusze papieru A4, − flamastry, − Poradnik ucznia. 4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zdefiniować pojęcie wypoczynku biernego? 2) zdefiniować pojęcie wypoczynku czynnego? 3) określić wpływ wypoczynku czynnego na funkcjonowanie organizmu

człowieka?

4) podać formy wypoczynku czynnego?


24

4.7. Zainteresowania a sposób spędzania czasu wolnego 4.7.1. Materiał nauczania

Proponując formy spędzania czasu wolnego asystent osoby niepełnosprawnej powinien uwzględnić różne aspekty. Bardzo ważnym zagadnieniem w tej kwestii jest zwrócenie uwagi na zainteresowania podopiecznego. Należy poznać zainteresowania danej osoby, a następnie wspólnie wybrać najciekawszą, możliwą do realizacji ofertę zgodną z zainteresowaniami podopiecznego. Tego typu dobór formy spędzania wolnego czasu sprawi, że zaangażowanie podopiecznego wzrośnie, a czynności które będzie wykonywał poszerzą jego dotychczasową wiedzę, poprawią samopoczucie i sprawią, że nasz podopieczny poczuje się interesujący dla otoczenia. Dawanie możliwości rozwoju zainteresowań jest bardzo ważne dla podopiecznego. Często w trakcie choroby czy okresu rekonwalescencji towarzyszy mu poczucie osamotnienia, bezsilności. Dlatego też asystent osoby niepełnosprawnej powinien umożliwiać rozwój zainteresowań podopiecznego, bo przecież powrót do przyjemnych czynności wykonywanych w okresach pełnej sprawności, z pewnością jest dobrym bodźcem do pracy w kierunku odzyskania dobrej formy zdrowotnej. Zainteresowania podopiecznego są w pewnym sensie powiązane ze stylem jego życia, dlatego też należy dokonać wszelkich starań, aby dać podopiecznemu możliwość trwania w tym stylu.

Zainteresowania to inaczej hobby (pasja, potocznie „konik”) – to praca wykonywana dla relaksu, w czasie wolnym od obowiązków. Może łączyć się ze zdobywaniem wiedzy w danej dziedzinie, doskonaleniem swoich umiejętności w pewnym określonym zakresie, albo też nawet z zarobkiem – głównym celem pozostaje jednak przyjemność płynąca z uprawiania zainteresowań. Przykładowe rodzaje zainteresowań: − kolekcjonerstwo to inaczej zbieractwo (gromadzenie wszelkich przedmiotów), dotyczących

różnych dziedzin w celu tworzenia zbiorów, wystaw i pokazów, najczęściej w formie amatorskiej jako hobby,

− amatorskie uprawianie sportu, − zajęcia rekreacyjne takie jak łowienie ryb czy zbieranie grzybów, − robótki ręczne, − malarstwo. 4.7.2. Pytania sprawdzające


1. Jak można zdefiniować pojęcie zainteresowań? 2. Jakie znasz przykłady zainteresowań? 3. Jakie są korzyści wynikające z rozwoju zainteresowań?


25

4.7.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zaplanuj przeprowadzenie wywiadu z podopiecznym w celu uzyskania informacji o jego zainteresowaniach.


1) zapoznać się ze stosowną dokumentacją, informacjami z innych źródeł (wywiad z rodziną, dotychczasowym opiekunem, lekarzem) o stanie fizycznym i psychicznym podopiecznego,

2) ocenić, na podstawie dokumentacji, możliwe sposoby komunikacji i wybrać najlepszy z nich,

3) zaplanować przeprowadzenie wywiadu, ułatwiając podopiecznemu komunikowanie się poprzez np. odpowiednio głośne i wyraźne zadawanie pytań krótkich, jasno sprecyzowanych.

4) zaprezentować wyniki na forum grupy, 5) wziąć udział w dyskusji.


− przykładowa dokumentacja (wywiad z rodziną, lekarzem) i informacje ogólne o stanie fizycznym i psychicznym podopiecznego,

− arkusz z przykładowymi zdaniami do wywiadu: − czym lubi się Pani/Pan zajmować w wolnym czasie? − a może czytanie sprawia Pani/Panu przyjemność? − czy uprawia Pani/Pan jakąś dyscyplinę sportu? − mam wrażenie, że lubi Pani/Pan grę w szachy. − zapewne pływanie musi być przyjemne,

− arkusze papieru A4, − flamastry, − Poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 2

Zaplanuj ścieżkę rozwoju zainteresowań podopiecznego poprzez zdobywanie nowej wiedzy. Opracuj listę pytań, na które odpowiedź ułatwi Ci poznanie jego zainteresowań.


1) zapoznać się ze stosowną dokumentacją, informacjami z innych źródeł (wywiad z rodziną, dotychczasowym opiekunem, lekarzem) o stanie fizycznym i psychicznym podopiecznego,

2) na podstawie dokumentacji ocenić możliwość zastosowania odpowiedniej formy nauki, 3) przeprowadzić wywiad i poznać zainteresowania, 4) ustalić z podopiecznym potrzeby zdobywania wiedzy, 5) opracować ścieżkę rozwoju, 6) zaprezentować wyniki ćwiczenia, 7) wziąć udział w dyskusji.


26

Wyposażenie stanowiska pracy: – przykładowa dokumentacja (wywiad z rodziną, lekarzem) i informacje ogólne o stanie

fizycznym i psychicznym podopiecznego, – arkusze papieru, – flamastry, – flipchart, – Poradnik ucznia. 4.7.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zdefiniować pojęcie zainteresowań? 2) podać kilka przykładów zainteresowań? 3) wymienić korzyści wynikające z rozwoju zainteresowań?


27

4.8. Środki masowego przekazu a model spędzania czasu wolnego 4.8.1. Materiał nauczania

Środki masowego przekazu (mass media, publikatory) to środki społecznego komunikowania o szerokim zasięgu. Należą do nich: czasopisma, telewizja, radio, Internet, a w szerszym znaczeniu także film, książka itp. Środki masowego przekazu są elementami kultury masowej. Cechą charakterystyczną kultury masowej jest ujednolicenie treści przekazywanych przez mass media. Zrozumienie tych treści na ogół nie wymaga zbytniego wysiłku intelektualnego. Niski poziom treści kultury masowej wyjaśnia koncepcja mianownika wspólnego, aby treści kulturowe mogły być zrozumiałe dla wszystkich, muszą być one przedstawione w najprostszej formie, nie wyrafinowanej i tak dobranej, aby mogły dotrzeć do jak największej liczby odbiorców. Jeżeli różnice kulturowe między nimi są zbyt duże, koncepcja wspólnego mianownika zakłada, że będą jeszcze bardziej upraszczane.

Powstanie i rozwój środków masowego przekazu to zjawiska dość odległe czasowo. Początki prasy sięgają XVII wieku – pierwszym wydawcą gazety był niemiecki drukarz i księgarz Johann Carolus w Strasburgu w 1609 roku. Pomysł szybko przyjął się w całej Europie. Pierwsza polska gazeta była wydana w 1661 roku w Krakowie. Jednak prawdziwego znaczenia nabrała w XIX wieku. Pierwsze regularne programy radiowe nadane zostały w 1920 roku. Telewizja narodziła się w 1936 roku, ale prawdziwą popularność zyskała w latach czterdziestych i pięćdziesiątych. W Polsce pierwszy program telewizyjny nadano w 1953 roku. W 1973 roku pojawiła się kolorowa telewizja.

Środki masowego przekazu pełnią istotne funkcje w społeczeństwie. Jako pierwszy funkcje środków masowego przekazu wyróżnił Harold Lasswell. Według niego główne funkcje mediów to: − nadzór nad otoczeniem, − koordynacja elementów systemu społecznego, − transmisja kultury, czyli transmisja dziedzictwa społecznego następnym pokoleniom.

Obecnie jednak mówi się raczej o funkcji: informatywnej, interpretującej oraz kulturowej. W 1960 r. Charles Wright dodał jako czwarty element rozrywkę. Rozrywka jest częścią transmisji kultury, ale posiada też wymiar psychologiczny-dostarcza ludziom relaksu i redukuje napięcia, co ułatwia im radzenie sobie z problemami życiowymi, a społeczeństwu unikanie rozpadu. Dodając piątą funkcję – mobilizację, a w jej obrębie wykorzystanie mediów do politycznej i handlowej promocji, możemy za McQuailem wskazać następujący zestaw zadań i funkcji mediów w społeczeństwie: − informacja – dostarczanie informacji o wydarzeniach i sytuacji w społeczeństwie, kraju i na

świecie, wskazywanie rozkładu sił we władzy politycznej, ułatwianie innowacji, adaptacji i rozwoju,

− korelacja – wyjaśnianie, interpretowanie oraz komentowanie znaczenia i sensu wydarzeń oraz informacji, popieranie ustalonych norm i autorytetów, ustalanie autorytetów i nadawanie statusu społecznego,

− kontynuacja – wyrażanie dominującej kultury oraz subkultur i nowych wydarzeń kulturalnych, wytwarzanie i utrzymywanie wspólnoty wartości, zachowanie ciągu wydarzeń,

− rozrywka – organizowanie zabawy, odprężenia i relaksu ,redukowanie napięcia społecznego,

− mobilizacja – kampanie publiczne w sferze polityki, wojny, rozwoju ekonomicznego i religii.


28

Nie można jednak wyznaczyć rangi powyższych elementów czy częstotliwości ich występowania.

Z uwagi na powszechność i dostępność środków masowego przekazu, asystent osoby niepełnosprawnej powinien w organizacji czasu wolnego podopiecznego uwzględnić możliwość korzystania z mediów. Wspólne czytanie książek czy prasy poprawi zasób informacji podopiecznego, a tym samym spowoduje wzrost jego samooceny. Wesołe słuchowisko radiowe lub program telewizyjny, to wskazana forma rozrywki. Wprowadzi ona podopiecznego w dobry nastrój. Z kolei programy radiowe i telewizyjne o charakterze publicystycznym, dają możliwość poznania podopiecznemu poglądów na dany temat i osób wiodących w środowisku. Opinie te są bardzo ważne dla podopiecznego, dają mu możliwość kształtowania własnych poglądów, zgodnych lub nie, są również elementem dyskusyjnym, a tym samym integracyjnym podopiecznego. Wspólna wymiana spostrzeżeń tworzy grupy zainteresowań. Podopieczny staje się aktywny towarzysko, poprawia się jego forma psychiczna i fizyczna. Media kształtują również postawy społeczne. Wpływają na zachowania poszczególnych jednostek i grup. Podopieczni analizujący wydarzenia społeczno-polityczne włączają się w te wydarzenia. Dzięki przekazowi medialnemu są jednostkami aktywnymi w aspekcie społecznym. Przykładem tego typu działań są wydarzenie polityczne (wybory, referendum, itp.). Bardzo ważnym medium w życiu podopiecznych jest Internet. To dogodna forma pozyskiwania informacji oraz szybka forma komunikacji społecznej. Zatem można stwierdzić, że umiarkowane korzystanie ze środków masowego przekazu jest doskonałą możliwością spędzania wolnego czasu. Warunkiem jest prawidłowo dobrany do potrzeb i możliwości podopiecznego rodzaj środków przekazu. 4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak brzmi definicja środków masowego przekazu? 2. Jakie znasz środki masowego przekazu? 3. Jakie znasz funkcje środków masowego przekazu wg Harolda Lasswellda? 4. Jakie funkcje i zadania środków masowego przekazu w społeczeństwie wyróżnia

McQuail? 5. Czy przekazy medialne korzystnie wpływają na podopiecznego? 4.8.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Opracuj plan spędzania czasu wolnego czasu z wykorzystaniem środków masowego przekazu.


1) poznać ogólny stan fizyczny i psychiczny podopiecznego, 2) zapoznać się zainteresowaniami podopiecznego, 3) dobrać rodzaj środków masowego przekazu, zgodny z zainteresowaniami i preferencjami

podopiecznego, 4) zaplanować w czasie możliwość korzystania z ustalonych środków masowego przekazu, 5) zaplanować, jak stworzyć, zgodnie z możliwościami, komfortowe warunki dla

podopiecznego do korzystania ze środków przekazu, 6) ocenić możliwy wpływ środków masowego przekazu na stan podopiecznego,


29

7) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy, 8) wziąć udział w dyskusji.


− przykładowa dokumentacja podopiecznego, − arkusze papieru A4, − flamastry, − dostęp do nośników mediów, − Poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 2

Opracuj plan wykorzystania środków masowego przekazu z uwzględnieniem funkcji korelacyjnej i kontynuacyjnej mediów (telewizji) w odniesieniu do osoby ograniczonej motorycznie.


1) poznać stan fizyczny i psychiczny podopiecznego, 2) zapoznać się zainteresowaniami podopiecznego i poziomem włączenia w wydarzenia

prezentowane w mediach, 3) przygotować/wybrać ofertę programową na dany okres czasu (tydzień, miesiąc), 4) zaplanować, jak stworzyć zgodnie z możliwościami komfortowe warunki dla

podopiecznego do korzystania z wybranego medium i umożliwić jak najlepszy odbiór komunikatów,

5) opisać sposób czuwania nad realizacją ustalonej oferty pod względem czasowym, 6) ocenić wpływ środków masowego przekazu na stan podopiecznego, 7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy, 8) wziąć udział w dyskusji.


− przykładowa dokumentacja podopiecznego, − przykładowe programy telewizyjne z gazet, − arkusze papieru A4, − flamastry, − Poradnik dla ucznia. 4.8.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zdefiniować pojęcie środków masowego przekazu? 2) wymienić środki masowego przekazu? 3) wymienić funkcje środków masowego przekazu wg Harolda Lasswellda? 4) scharakteryzować funkcje i zadania środków masowego przekazu wg

McQuaila?

5) wskazać ogólne korzyści dla podopiecznego wynikające z przekazów medialnych?


30

4.9. Organizacja czasu wolnego w placówkach opiekuńczych 4.9.1. Materiał nauczania

Organizacja czasu wolnego w placówkach opiekuńczych nie może odbywać się bez osobistego udziału podopiecznych. To zadanie musi być wyjątkowo zindywidualizowane, dopasowane do potrzeb i specyficznych upodobań bezpośrednio zainteresowanego. Organizacja czasu wolnego osoby niepełnosprawnej nie różni się od zajęć osób sprawnych. Przede wszystkim musimy mieć na względzie dobro konkretnego człowieka, stan zdrowia i samopoczucie psychiczne.

Podstawą w organizacji czasu wolnego w placówkach opiekuńczych jest opracowanie tzw. indywidualnych planów terapeutycznych. Plany te tworzy zespół terapeutyczno- opiekuńczy w celu aktywizacji podopiecznego z uwzględnieniem jego indywidualnych potrzeb i możliwości.

W organizowaniu czasu wolnego dla osób niepełnosprawnych należy przestrzegać pewnych reguł: 1. Niepełnosprawni powinni być jak najwcześniej włączeni w planowanie i przygotowanie

oferty wolnego czasu. 2. Organizujemy zajęcia dla wszystkich podopiecznych, a także dla tych najciężej

upośledzonych i skłonnych do destruktywnego zachowania. Nikt nie powinien być z założenia wyłączony z oferty spędzania czasu wolnego.

3. Niepełnosprawni powinni mieć możliwość dokonania wyboru tego, co im najbardziej odpowiada, na co maja ochotę. Oferta powinna być atrakcyjna dla wszystkich.

4. Uczestnictwo musi być oczywiście dobrowolne, tylko wtedy możemy mówić o spędzaniu czasu wolnego. A więc – jak najdalej od wszystkiego, co obowiązkowe, konieczne.

5. Zajęcia, które zostały zaakceptowane i pozytywnie przyjęte przez uczestników, można włączyć do kontynuowania w przyszłości.

6. Każda oferta musi uwzględniać specyfikę osób niepełnosprawnych. Oferty aktywne powinny być przedzielone czasem odpoczynku i regeneracji sił.

7. Zadania i role realizowane w czasie tych zajęć powinny być przynajmniej powiązane z doświadczeniami typowymi dla codziennego życia mieszkańca. Daje to pewność, że podopieczny będzie w stanie poprawnie je zinterpretować i wykorzystać.

8. O ile treść oferty może w jakimś zakresie stanowić przyjemną niespodziankę dla podopiecznych, o tyle czas i miejsce realizowania zajęć muszą być wiadome wszystkim wychowankom. Przewidywalność tego co ma nastąpić, redukuje lęki i zachęca do skorzystania z oferty.

9. W czasie wolnym nie wywieramy nacisku na niepełnosprawnego, gdyż cel nie jest najważniejszy, lecz samo uczestniczenie. Na ten okres „zapominamy” o wspomaganiu, oddziaływaniu pedagogicznym. Do niezbędnego minimum sprawdzamy też kontrolowanie i nadzorowanie podopiecznego. Kwestia umotywowania podopiecznych do korzystania z wolnego czasu, do przeżywania

choć trochę inaczej niż pozostałych części dnia, należy do priorytetowych, integralnych zadań asystenta.

Motywacja to stan gotowości człowieka do podjęcia określonego działania, to wzbudzony potrzebą zespół procesów psychicznych i fizjologicznych określający podłoże ludzkich zachowań i ich zmian. Procesy motywacyjne ukierunkowują zachowanie podopiecznego na osiągnięcie określonych, istotnych dla niego stanów rzeczy, kierują wykonywaniem pewnych czynności tak, aby prowadziły do zamierzonych wyników/celów. Proces motywacyjny składa się z zespołu pojedynczych motywów. Motywem zaś nazwać można przeżycie pobudzające człowieka do działania lub powstrzymujące go, lub przeszkadzające jego wykonaniu.


31

Proces motywacyjny składa się z następujących elementów: − wzbudzanie energii, − ukierunkowywanie wysiłku na cel, − selektywność uwagi w stosunku do bodźców tj. zwiększenie wrażliwości na bodźce istotne, − kontynuowanie czynności dopóki warunki, które ją zapoczątkowały nie ulegną zmianie, − pobudzenie emocjonalne tj. uczucia dodatnie (w przypadku realizacji zamierzeń) lub ujemne

(w przypadku niespełnienia), Według psychologa Janusza Reykowskiego, motywacja będzie miała maksymalne

natężenie, gdy prawdopodobieństwo sukcesu i porażki będzie równe. Poziom motywacji zależy też od wysiłku i ryzyka związanego z daną czynnością. Początkowy wzrost wysiłku i ryzyka zwiększa motywację jednostki, przy ich dalszym wzroście proces ten osiąga optymalny poziom, następnie malejąc aż do wartości ujemnych. Motywację podopiecznego możemy zwiększyć poprzez niżej wymienione czynniki motywujące: 1. Deklaracja innym tego, co mamy zrobić. 2. Analiza celów. 3. Zaplanowanie nagrody za wykonanie celu. 4. Wizualizacja celu – twórcze wykorzystanie wyobraźni. 5. Analiza negatywnych konsekwencji niezrealizowania celu. 6. Analiza pozytywnych konsekwencji zrealizowania celu. 7. Gwarancja 5 minut – najtrudniejszy jest pierwszy krok, trzeba po prostu zacząć. 8. Rozpoczęcie zadania od czegoś prostego. 9. Metoda szwajcarskiego sera – duże zadanie do wykonania, to duży kawałek sera bez

dziur. Z tego zadania można wyodrębnić mniejsze zadania, które są proste, mechaniczne i zajmują nie więcej niż 5–10 minut. W wolnych chwilach można zacząć od wykonywania właśnie tych zadań (zawsze można znaleźć kilka wolnych minut w ciągu dnia, po co je tracić?) Pracując tą metodą w końcu okaże się, że duże zadanie – duży kawałek sera stanie się serem szwajcarskim, który ma więcej dziur niż sera. Dziury te to już wykonane małe zadania.

10. Podniesienie znajomości przedmiotu. Łatwiej zabrać się do robienia czegoś, o czym dużo wiemy, zadanie nie wydaje się takie trudne.


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest indywidualny plan terapeutyczny? 2. Kto ustala plan terapeutyczny? 3. Jakie reguły należy zachować przy organizacji czasu wolnego podopiecznych? 4. Co to jest motywacja? 5. Z jakich elementów składa się proces motywacji? 6. W jaki sposób możemy zwiększyć motywację podopiecznego do działań? 4.9.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zaplanuj działania motywujące osobę niepełnosprawną do podjęcia aktywności.


1) zdefiniować pojęcie motywacji i określić elementy procesu motywacji,


32

2) określić czynniki motywujące, 3) zaplanować kilka możliwych działań zwiększających motywację do podjęcia aktywności, 4) przedstawić propozycje na forum grupy, uzasadniając wybór, 5) zapoznać się z propozycjami innych, 6) wziąć udział w dyskusji.


− arkusze papieru A4, − flamastry, − Poradnik ucznia. Ćwiczenie 2

Opracuj założenia do indywidualnego planu terapeutycznego dla podopiecznego.


1) przygotować syntetyczną informację o podopiecznym, 2) zaplanować najbardziej odpowiedni czas realizacji zajęć, konieczne przerwy i ich rodzaj, 3) zaplanować rodzaj zajęć, 4) wyniki ćwiczenia zapisać na plakacie i zaprezentować na forum grupy, 5) wziąć udział w dyskusji, 6) zapisać ciekawe propozycje kolegów/koleżanek.


− arkusze papieru A4, − flamastry, − Poradnik ucznia. 4.9.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) określić pojęcie indywidualnego planu terapeutycznego? 2) wskazać kto ustala indywidualny plan terapeutyczny? 3) określić reguły do uwzględnienia przy organizacji czasu wolnego

podopiecznego?

4) zdefiniować pojęcie motywacji? 5) wymienić elementy procesu motywacji? 6) wymienić sposoby motywowania podopiecznych do działań? 7) uzasadnić, która z reguł obowiązujących przy planowaniu czasu

wolnego dla osób niepełnosprawnych jest najważniejsza?


33

4.10. Higiena żywienia 4.10.1. Materiał nauczania

Racjonalne żywienie: to dostarczanie organizmowi w określonym czasie odpowiednich ilości pożywienia pokrywającego zapotrzebowanie na energię, składniki budulcowe i regulacyjne. Do składników budulcowych zaliczamy: białka, wodę i niektóre związki mineralne. Do składników energetycznych zaliczamy przede wszystkim węglowodany i tłuszcze, a do składników regulujących witaminy i niektóre sole mineralne. Wszystkie te składniki (oprócz energetycznych) są niezbędne do budowy nowych i odbudowy zużytych komórek i tkanek oraz do regulowania procesów fizjologicznych ustroju. Wyżywienie człowieka powinno być: pełno kaloryczne, pełnowartościowe, urozmaicone o odpowiedniej objętości, łatwo strawne i łatwo przyswajalne, smaczne, wolne od substancji szkodliwych, o odpowiedniej temperaturze, odpowiednio podzielone w ciągu dnia. Przyjmowane potrawy powinny całkowicie zaspokoić ilościowe i jakościowe zapotrzebowanie ustroju.

Liczba posiłków może wahać się od 3 do 5 dziennie. Najbardziej korzystne jest przyjmowanie pożywienia 4 razy dziennie. Śniadanie: 25–30% dziennej racji energetycznej, Obiad: 40–50% dziennej racji energetycznej, Kolacja: 25% dziennej racji energetycznej.

Białka są wykorzystywane jako: – materiał budulcowy, – składnik enzymów i hormonów, – składniki ciał odpornościowych, – czynniki równowagi kwasowo-zasadowej, – regulacja ciśnienia onkotycznego. Białka należą do najbardziej skomplikowanych związków organicznych. W ich skład wchodzą następujące pierwiastki: azot, węgiel, wodór, tlen, siarka oraz niekiedy fosfor, żelazo, miedź, jod, wapń, magnez. Pierwiastki te tworzą związki chemiczne zwane aminokwasami. W zależności od składu aminokwasów białka dzielimy na pełnowartościowe i niepełnowartościowe. Białka pełnowartościowe, pochodzenia zwierzęcego, zawarte w mięsie, mleku, jajach, dostarczają człowiekowi niezbędnych aminokwasów. Natomiast białka niepełnowartościowe, pochodzenia roślinnego nie zawierają wszystkich niezbędnych dla człowieka aminokwasów. Znajdują się one w takich produktach, jak groch, fasola, mąka, kasza.

Zapotrzebowanie na białko: Dorośli – 1,0g/kg masy ciała Młodzież – 1,5–2g/kg masy ciała. Dzieci – 2–4g/kg masy ciała.

W tym białko zwierzęce: Dorośli 1/3. Młodzież ½. Dzieci ¾. Niedobór białek – zarówno w ustroju dziecka, jak i dorosłego człowieka – może przyczynić się do powstania niektórych schorzeń (zaburzenia wzrostu, rozwoju fizycznego i psychicznego).

Tłuszcze stanowią dla ustroju źródło energii. Jest to zapasowy materiał energetyczny, gromadzony głównie pod skórą jako podściółka tłuszczowa. Rola tłuszczów w organizmie: – dostarczają energii, – są materiałem podporowym, – są nośnikami witamin A, D, E, K, – są źródłem kwasów tłuszczowych wielonasyconych, nasyconych, nienasyconych.


34

Tłuszcze dzieli się na zwierzęce i roślinne. Do tłuszczów zwierzęcych zaliczamy: słoninę, smalec, masło, a do roślinnych: oliwę, margarynę i oleje. Dla dorosłego jako normę spożywania tłuszczu przyjmuje się 1g/kg masy ciała na dobę, to około 70 g – dziennie, przy czym pożądane jest, aby połowa zapotrzebowania była pokryta przez tłuszcze zwierzęce. Duży wpływ na zapotrzebowanie dzienne na tłuszcze mają także klimat i pora roku. W klimacie gorącym zapotrzebowanie na tłuszcze jest mniejsze, a w klimacie zimowym większe.

Węglowodany są wykorzystywane w ustroju jako materiał energetyczny. Zawarte są głównie w produktach pochodzenia roślinnego, tylko niewielka ich ilość znajduje się w produktach zwierzęcych. Węglowodany pokrywają 60% zapotrzebowania energetycznego organizmu. Spożycie węglowodanów – 6g/kg masy ciała. Najobfitszym źródłem cukrów prostych: cukier, miód, niektóre przetwory owocowe i słodycze. W codziennym pożywieniu najwięcej węglowodanów dostarczamy organizmowi w produktach i przetworach zbożowych (mące, chlebie) oraz ziemniakach, warzywach i owocach.

Witaminy zalicza się do składników regulujących. Są one niezbędne do utrzymywania prawidłowego stanu zdrowia i właściwego rozwoju. Witaminy są związkami chemicznymi, występującymi w małych ilościach zarówno w produktach roślinnych jak i zwierzęcych. Dzieli się je na rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach. Do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie należy komplet witamin B (witaminy ważne dla człowieka z tej grupy to: B1, B2, B6, B12) oraz witamina C. Do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach zalicza się witaminy A, D, E, K. Zapotrzebowanie dzienne na witaminy jest niewielkie i waha się w granicach od kilku gramów do kilkudziesięciu miligramów. Witaminy muszą być dostarczane wraz z pożywieniem.

Organizm dorosłego człowieka zawiera około 3,3 kg soli mineralnych, to około 4% masy ciała. Niektóre sole mineralne występują w bardzo małych, tzw. śladowych ilościach – nazywamy je mikroelementami. Do mikro elementów w organizmie należą między innymi: jod, miedź, cynk, kobalt, fluor. Spośród makroelementów największe znaczenie, zwłaszcza dla dzieci mają sole wapnia, fosforu i żelaza. Sole wapnia i fosforu są głównymi materiałami budulcowymi kości, warunkują prawidłowy przebieg procesów kostnienia. Wapń jest potrzebny do pracy serca, prawidłowej krzepliwości krwi oraz pobudliwości mięśni i nerwów. Najbogatszym źródłem wapnia w pożywieniu jest mleko i jego przetwory, ryby i jarzyny, przetwory zbożowe. Dzienne zapotrzebowanie osób dorosłych na wapń wynosi przeciętnie około 1g. Jeśli chodzi o dzieci i młodzież, jest ono większe i wynosi 1,5g.

Żelazo tworzy z białkami związek zwany hemoglobiną. Bogatym źródłem żelaza są: wątroba i inne produkty mięsne, jajka, fasola, ciemny chleb, jak również niektóre owoce i zboża. Dzienne zapotrzebowanie dzieci i młodzieży na żelazo wynosi 6-12 μg, a dorosłych 12-15 μg.

Woda krążąca w ustroju odgrywa podstawową rolę w procesach życiowych. Organizm dorosłego człowieka ważącego 70 kg zawiera około 45 kg wody. U dzieci ilość wody jest jeszcze większa. Woda stanowi więc podstawowy składnik wszystkich tkanek i płynów w ustroju. Jest niezbędna do trawienia wchłaniania i wprowadzania przez krew składników odżywczych do wszystkich tkanek. Stanowi ona środowisko, w którym zachodzą wszystkie procesy życiowe organizmu. Niedobory wody są bardzo niebezpieczne, mogą one prowadzić do ciężkich zaburzeń w gospodarce wody, a te z kolei do wyniszczenia ustroju, a nawet w najcięższych przypadkach do śmierci.

Codzienny posiłek powinien dostarczać wszystkich podstawowych składników pokarmowych. Posiłki powinny być spożywane zawsze o tych samych określonych porach dnia bez pośpiechu, przed połknięciem potrawy dokładnie przeżuć i połykać w małych ilościach. Przed jedzeniem należy zachować spokój, unikać nadmiernych wzruszeń i stanów pobudzenia emocjonalnego.

Aby być zdrowym, codziennie należy spożywać: − co najmniej 3 posiłki umiarkowanej wielkości – w tym koniecznie śniadanie,


35

− produkty zbożowe, takie jak: pieczywo ciemne, płatki, kasze, makarony lub ziemniaki, − warzywa, owoce (mogą być mrożone) do każdego posiłku, a także między posiłkami, − co najmniej 2 szklanki mleka (najlepiej chudego) lub tyle samo kefiru czy jogurtu oraz 1-2

plasterki serów, − jedną z porcji (do wyboru) ryby, drobiu, grochu, fasoli lub mięsa, − jedną łyżkę stołową oleju lub oliwy oraz nie więcej niż 2 łyżeczki masła, − wodę mineralną i naturalne soki warzywne i owocowe (około 1 litra).

Należy unikać nadmiaru soli, cukru i alkoholi. Wadliwy sposób żywienia jest bezpośrednią przyczyną wielu chorób cywilizacyjnych. W przypadku wystąpienia chorób u podopiecznych dietę specjalistyczną ustala lekarz leczący w porozumieniu z dietetyczką specjalną. Wtedy zadaniem asystenta jest przestrzegać ustalonej diety i dopilnować żeby podopieczny stosował ją zgodnie z zaleceniami lekarza. 4.10.2. Pytania sprawdzające


1. Czym jest racjonalne żywienie? 2. Jakie znasz składniki pokarmowe energetyczne? 3. Jakie znasz składniki budulcowe? 4. Jaką rolę spełniają składniki regulujące? 5. Jakie witaminy rozpuszczają się w tłuszczu? 6. Jaką rolę spełniają witaminy w odżywianiu? 7. Jaką rolę spełniają sole mineralne?

4.10.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przygotuj uwzględniając upodobania podopiecznego jadłospis na jeden dzień. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) poznać upodobania, ulubione potrawy podopiecznego, 2) zaplanować godziny spożywania posiłków biorąc pod uwagę przerwy między posiłkami

(trzy posiłki stałe + podwieczorek), 3) przygotować propozycję zestawu posiłków uwzględniając podstawowe składniki

pokarmowe: budulcowe, energetyczne i regulacyjne zgodnie z potrzebami żywnościowymi,

4) przygotować jadłospis na plakacie i zawiesić na tablicy, 5) wziąć udział w dyskusji.


− arkusz A2, − flamastry, − tablica flipchart, − Poradnik dla ucznia.


36

Ćwiczenie 2 Zaplanuj przygotowanie posiłku, np. kolacji, uwzględniając upodobania podopiecznego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) ustalić co chciałby zjeść podopieczny na kolację, 2) zorientować się jakie produkty spożywcze są potrzebne do przygotowania kolacji, 3) wspólnie z podopiecznym przygotować stanowiska pracy do przygotowania posiłku

(stolik, produkty spożywcze, sprzęt do przygotowania posiłków), 4) dokonać podziału pracy, uwzględniając te czynności, które podopieczny może sam

wykonać, a które musi wykonać asystent, 5) zaprezentować na forum grupy opracowany projekt, 6) wziąć udział w dyskusji.


− arkusze papieru, − flamastry, − flipchart, − sprzęt do przygotowania posiłków, − Poradnik ucznia. 4.10.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) określić pojęcie racjonalnego żywienia? 2) wymienić składniki pokarmowe energetyczne, budulcowe i regulacyjne? 3) określić prawidłowe wyżywienie człowieka? 4) wymienić, które z witamin rozpuszczają się w wodzie, a które w tłuszczu? 5) wyjaśnić rolę witamin i soli mineralnych w organizmie? 6) zróżnicować prawidłowe odżywianie od wadliwego sposobu żywienia?


37

4.11. Etyka w pracy asystenta osoby niepełnosprawnej 4.11.1. Materiał nauczania

Etykę pochodzącą od greckiego słowa ethos (oznaczającego stałe miejsce zamieszkania, obyczaj) rozumieć będziemy jako filozoficzną i normatywną teorię moralności, a dokładniej – moralnej wartości czynu. Podmiotem zainteresowań etyka jest nade wszystkim czyn (ludzkie działanie, postępowanie) pod kątem jego wartości moralnej, czyli jest on moralnie dobry, czy zły.

Etyka to ogół norm moralnych przyjętych w danej zbiorowości społecznej (społeczeństwie, klasie lub grupie społecznej, środowisk) w określonej epoce historycznej, synonim moralności [wg Encyklopedii Powszechnej PWN].

Mówiąc o moralności mamy na myśli etykę normatywna lub właściwą, czyli naukę o dobru. Głównym zadaniem etyki normatywnej jest formowanie reguł postępowania pozwalającego zachować dobro i unikać czynienia zła. Etyka normatywna dzieli się na etykę ogólną i etykę szczegółową obejmującą etykę osobową oraz społeczną.

Etyka szczegółowa jest to nauka filozoficzna ustalająca reguły, czyli oceny i normy moralnego działania np. świadczenie usług osobom potrzebującym, wykonywanie czynności zawodowych, itp.

Etyka osobowa jako dziedzina etyki szczegółowej rozważa normy regulujące zachowanie się osoby względem samej siebie oraz względem innych osób i przyrody.

Natomiast etyka społeczna jest nauką ustalającą normy moralne dla tych stosunków społecznych i działań, których podmiotem jest grupa, zbiorowość a nie szczególne jednostki.

Etyka w aspekcie opisowym zajmuje się analizą, opisem i wyjaśnieniem moralności rzeczywiście przyjmowanej w różnych epokach i środowiskach społecznych, wskazywaniem źródeł struktury, funkcji moralności jej rozwoju. Etyka zawodowa to zespół norm wyznaczających określone obowiązki moralne związane z wykorzystywaniem zawodu i społecznymi stosunkami zawodowymi.

Etyka zawodowa poza normami zawiera także konkretne dla danego zawodu nakazy i zakazy.

Zasady moralne w pracy asystenta jako podstawowe pojęcie umożliwiające osąd moralny postępowania to: 1) zasada autonomii – prawo do samostanowienia, niezależności i wolności – poszanowanie

praw podopiecznych, 2) nieszkodzenie – unikanie działań szkodliwych dla podopiecznych a także otaczanie opieką

tych, którzy ze względu na wiek, chorobę oraz stan psychiczny, nie są w tanie sami siebie chronić przed czynnikami szkodliwymi,

3) zasada dobroci wymaga, aby asystent osoby niepełnosprawnej czynił dobro w celu zapewnienia korzyści innych. Oznacza to uwzględnienie podstawowych ludzkich potrzeb przetrwania, bezpieczeństwa, przynależności. Całościowe spojrzenie na człowieka we wszystkich jego wymiarach, a więc nie tylko biologicznych, ale psychicznych i społecznych,

4) zasada sprawiedliwości – domaga się aby asystent osoby niepełnosprawnej traktował każdego podopiecznego jednakowo,

5) zasada poufności nakazuje, aby asystent osoby niepełnosprawnej zachował w ścisłej tajemnicy informacje zawodowe. Zasada poufności wiąże się z zasadą lojalności i szacunku dla tych, którzy pokładają ufność w swoich opiekunach,

6) zasada prawdomówności wynika obowiązku mówienia prawdy i nie wprowadzenia podopiecznych w błąd. Wyjątek gdy prawda podopiecznemu mogłaby spowodować


38

poważne szkody dla jego stanu fizycznego i psychicznego. W tym przypadku należy uwzględnić zasadę nieszkodzenia,

7) zasada odpowiedzialności jest jedną z najważniejszych zasad w życiu osobistym i zawodowym człowieka. Oznacza ona ponoszenie odpowiedzialności moralnej, a także i prawnej za rezultaty podejmowanych działań wobec podopiecznych i wobec zawodu. Oznacza ona, że jeśli ktoś podjął zobowiązanie realizacji jakiegoś działania, które nie jest zobowiązane sankcją prawna to powinien je wykonać, nawet jeżeli byłby to dla niego trudne bądź niewygodne, gdyż skłania go do tego jego sumienie. Z powyższych zasad wynikają określone powinności moralne, określone normy

godziwego postępowania asystenta osoby niepełnosprawnej. W skrócie można je przedstawić w postaci sześciu dyrektyw powinnościowych: 1) szanuj godność podopiecznego i jego prawa, 2) nie szkodź swym postępowaniem podopiecznemu, chroń go przed krzywdą i szkodą, 3) przyczyniaj się do dobra podopiecznego we wszystkich wymiarach jego osoby, tj.

fizyczno-biologicznym, psychicznym, społecznym, duchowym, 4) świadcz opiekę sprawiedliwie wobec każdego podopiecznego, 5) zachowaj w tajemnicy uzyskanie informacje o stanie zdrowotnym podopiecznego

i przebiegu procesu leczenia oraz opieki, 6) bądź odpowiedzialny za podjęte obowiązki i swe zobowiązania. Powinności te stanowią

ogólne reguły postępowania w odniesieniu do codziennych obowiązków asystentów. Etyka spolegliwego opiekuna

Asystent osoby niepełnosprawnej jest spolegliwy tj. automatycznie troskliwy i opiekuńczy, budzi zaufanie, nie wycofuje się w niebezpieczeństwie, jest silnym oparciem w każdych okolicznościach można zawsze liczyć na jego pomoc. Podstawową zasadą jest maksyma „przede wszystkim nie szkodzić”. Spolegliwym opiekunem może być jedynie człowiek o dobrym sercu wrażliwy na cudze potrzeby, skłonny do udzielania innym pomocy, odważny, sprawiedliwy i życzliwe usposobiony do swych podopiecznych.

Schemat podstawowych cnót moralnych i przeciwnych im wad: 1) męstwo – tchórzostwo, 2) dobre serce – zły człowiek, 3) prawość – nierzetelność, 4) panowanie nad sobą – brak woli, 5) szlachetność – niskie motywy.

Opiekun spolegliwy to realista i człowiek praktyczny, działający roztropnie, umiejący ustalić sobie hierarchię ważności problemów, opanowany, odważny na drugiego człowieka. Kotarbiński zalecał także ideę powszechnej życzliwości, zaniechania wrogości i niechęci wobec innych ludzi. Etyka troski jest etyką ochrony cierpiącego człowieka: jego ciała i ducha

Istnieją trzy główne rodzaje odpowiedzialności: − zawodowa, − cywilna, − karna.

Odpowiedzialność zawodowa – jest to odpowiedzialność za popełnienie tzw. przewinienia zawodowego. Skutkiem nieprawidłowego postępowanie jest orzeczenie kary dyscyplinarnej (upomnienia, nagany, czasowego lub trwałego pozbawienie prawa do wykonywania zawodu).

Odpowiedzialność cywilna – jest to odpowiedzialność za wyrządzenie szkody majątkowej albo krzywdy niemajątkowej (dotyczącej życia, czci, wolności, dobrego imienia, kultu osoby zmarłej). Skutkiem jest konieczność zapłacenia odszkodowania (w przypadku szkody), lub zadośćuczynienia (w przypadku krzywdy). W sprawach z powództwa cywilnego orzekają sądy powszechne.


39

Odpowiedzialność karna – jest to odpowiedzialność za popełnienie przestępstwa (określonego przez ustawę). Skutkiem jest orzeczenie kary: pozbawienia wolności, ograniczenia wolności, grzywny.

Podopieczny, którego prawa zostały naruszone może dochodzić ich na drodze administracyjnej lub sądowej. Dochodzenie może zmierzać do: − żądania zaniechania naruszenia prawa, − żądania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub odszkodowania za wyrządzoną

naruszeniem szkodę lub ukarania sprawcy naruszenia z tytułu odpowiedzialności służbowej lub karnej.


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak brzmi definicja etyki? 2. Co jest przedmiotem zainteresowań etyki? 3. Czym zajmuje się etyka normatywna? 4. Co to jest etyka zawodowa? 5. Jakie znasz zasady moralne, którym powinien kierować się asystent osoby

niepełnosprawnej w pracy? 6. Jakie są dyrektywy powinności? 7. Czym charakteryzuje się opiekun spolegliwy? 8. Jakie znasz rodzaje odpowiedzialności prawnej? 4.11.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przygotuj plakat nt.: Dylematy etyczne występujące najczęściej w pracy z osobami niepełnosprawnymi?


1) zebrać informacji na temat najczęściej występujących dylematów etycznych występujących u podopiecznych,

2) dokonać hierarchii dylematów etycznych od najważniejszych do najmniej ważnych (np. związane z eutanazją, zachowań w kontakcie z innymi osobami),

3) omówić najczęściej występujące dylematy etyczne u podopiecznych, 4) przedstawić je w formie plakatu, 5) wziąć udział w dyskusji.


− duże arkusze papieru, − flamastry, − flipchart, − Poradnik ucznia.


40

Ćwiczenie 2 Przedstaw, sposób postępowania wobec osób, które chcą się dowiedzieć o stanie zdrowia

i samopoczuciu podopiecznego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) ustalić czy podopieczny życzy sobie przekazania informacji o sobie innym osobom, 2) uzgodnić jakie informacje można przekazać i w jakim zakresie, 3) ustalić jakich informacji nie wolno przekazywać dochowując tajemnicy zawodowej, 4) przedstawić wyniki ćwiczenia w formie pisemnej, 5) wziąć udział w dyskusji.


− arkusze papieru A4, − flamastry, − flipchart, − Poradnik ucznia. 4.11.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zdefiniować pojęcie etyki? 2) określić co jest przedmiotem zainteresowań etyki? 3) określić czym zajmuje się etyka normatywna? 4) określić co to jest etyka zawodowa? 5) wymienić zasady moralne, którymi powinien kierować się asystent w pracy? 6) scharakteryzować cechy opiekuna spolegliwego?


41

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań. Dla każdego zadania są dołączone 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawdziwa. 5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, zakreślając X prawidłową

odpowiedź. 6. Pracuj samodzielnie. 7. Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia! ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Czasem wolnym nazywamy

a) czas przeznaczony na pracę zarobkową. b) czas przeznaczony na pracę zarobkową. c) zajęcia którym jednostka może oddawać się z własnej chęci bądź dla odpoczynku,

rozrywki, dobrowolnego udziału w życiu społecznym. d) czas przeznaczony na obowiązki rodzinne.

2. Funkcje czasu wolnego wg Z. Dąbrowskiego to a) psychokompensacyjna, kulturalna, psychokreatywna, psychorekreacyjna. b) wypoczynek, rozrywka, rozwój zainteresowań i uzdolnień, poszukiwanie własnego

miejsca w społeczeństwie. c) edukacyjne, wychowawcze, integracyjne. d) psychorekreacyjne, kompensacyjne, kulturalne, psychokreatywne.

3. Indywidualną wartość czasu wolnego należy rozpatrywać w aspekcie a) korzyści społecznych. b) korzyści indywidualnych. c) zarządzania czasem. d) funkcji czasu wolnego.

4. Zainteresowaniem nazywamy a) pracę wykonywaną dla relaksu, w czasie wolnym od obowiązków. b) czynności wykonywane z przyjemnością poza praca zarobkową. c) czynności zawodowe, których wykonywanie nie satysfakcjonuje. d) pracę wykonywana w wolnym czasie.

5. Aktywizacją nazywamy a) zespół działań mających na celu włączenie człowieka do udziału w różnych

dziedzinach życia. b) przeprowadzenie osoby niepełnosprawnej z aktywności do pasywności. c) brak kontaktów, pomocy ze strony innych osób, poczucie izolacji i osamotnienia. d) połączenie obowiązków zawodowych, rodzinnych i społecznych.


42

6. Pojęcie wartości czasu należy określać w kontekście a) czas to pieniądz. b) czas przemija bezpowrotnie. c) czas to wartościowy kapitał – czas to życie. d) czas leczy rany.

7. Etyką nazywamy

a) to ogół norm moralnych przyjętych w danej zbiorowości społecznej. b) zespół norm i ocen zachowania jednostki. c) zespół norm względem innych osób i przyrody. d) świadczenie usług osobom potrzebującym.

8. Jedną z funkcji środków masowego przekazu wg Harolda Lasswellda jest a) kontynuacja. b) korelacja. c) informacja. d) nadzór nad otoczeniem.

9. Funkcją i zadaniem środków masowego przekazu wg McQuaila jest a) nadzór nad otoczeniem. b) informacja, korelacja, kontynuacja, rozrywka, mobilizacja. c) koordynacja elementów systemu społecznego. d) transmisja kultury, czyli transmisja dziedzictwa społecznego następnym pokoleniom.

10. Racjonalnym żywieniem jest a) dostarczanie organizmowi składników budulcowych. b) dostarczanie organizmowi składników energetycznych. c) dostarczanie organizmowi w określonym czasie odpowiednich ilości składników

budulcowych, energetycznych i regulacyjnych. d) dostarczanie organizmowi składników regulujących witaminy i sole mineralne.

11. Witaminy w odżywianiu a) są niezbędne do utrzymania prawidłowego stanu zdrowia i właściwego rozwoju

zaliczają się do składników regulujących. b) są niezbędne w odżywianiu zaliczają się do składników energetycznych. c) dostarczają organizmowi składników budulcowych. d) są niezbędne do rozwoju organizmu i prawidłowego odżywiania.

12. Tłuszcze w odżywianiu

a) są wykorzystywane jako materiał budulcowy i składniki ciał odpornościowych. b) dostarczają organizmowi witamin i soli mineralnych. c) stanowią dla ustroju źródło energii. d) są wykorzystywane jako składniki enzymów i hormonów.

13. Środki masowego przekazu

a) wywierają niekorzystny wpływ na stan zdrowotny osoby niepełnosprawnej. b) wpływają korzystnie na stan zdrowia podopiecznego, pod warunkiem, że są

odpowiednio dobrane. c) nie są elementem kultury masowej. d) nie zawierają koncepcji wspólnego mianownika.


43

14. Motywacja jest a) elementem etyki opiekuna. b) stanem gotowości człowieka do podjęcia określonego działania. c) funkcja czasu wolnego. d) formą spędzania czasu wolnego.

15. Etyka zawodowa a) poza normami zawiera także konkretne dla danego zawodu nakazy i zakazy. b) to świadczenie opieki sprawiedliwie wobec każdego podopiecznego. c) charakteryzuje się rzetelnym wykonywaniem obowiązków w pracy zawodowej. d) to unikanie działań szkodliwych dla podopiecznych.

16. Przy organizowaniu czasu wolnego dla osoby niepełnosprawnych należy uwzględnić a) włączenie osoby niepełnosprawnej w planowanie i organizowanie ofert wolnego

czasu. b) przygotowanie samodzielnie ofert wolnego czasu przez asystenta. c) ambicje asystenta. d) potrzeby placówek opiekuńczych.

17. Formą wypoczynku biernego jest

a) sen. b) gra w kart. c) pływanie. d) indywidualne codzienne czynności rehabilitacyjne.

18. Brak aktywności należy rozumieć jako

a) prowadzenie życia rodzinnego i społecznego. b) niechęć do kontaktów społecznych, towarzyskich, poczucie krzywdy i izolacji.

samotności. c) wykonywanie obowiązków zawodowych, uczenie się. d) prowadzenie twórczego i harmonijnego życia.

19. Głównym „złodziejem czasu” jest a) praca zawodowa, nauka, samokształcenie. b) gry i zabawy ruchowe, konkursy itp. c) aktywny udział w różnych organizacjach społecznych. d) telewizja, filmy, telefony, bierna postawa oraz goście, znajomi, itp.

20. Aby czas wolny był efektywnie wykorzystany należy

a) zajmować się dodatkowo pracą zawodową. b) wykonywać obowiązki rodzinne. c) wykorzystać czas na rozwój zainteresowań i uzdolnień. d) przeznaczyć czas na obowiązkową pracę społeczną.


44

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Realizowanie potrzeb osoby niepełnosprawnej w zakresie wykorzystania czasu wolnego

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania Odpowiedź Punkty

1. a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. a b c d 7. a b c d 8. a b c d 9. a b c d 10. a b c d 11. a b c d 12. a b c d 13. a b c d 14. a b c d 15. a b c d 16. a b c d 17. a b c d 18. a b c d 19. a b c d 20. a b c d

Razem:


45

6. LITERATURA

1. Błędowski P.: Pomoc Społeczna i opieka nad osobami starszymi w RFN. Interart, Warszawa 1996

2. Drzycimski A.: Komunikatorzy, wpływ, wrażenie, wizerunek. Warszawa 2000 3. Garlin Ch. D., Seabury B.A.: Działania interpersonalne w pracy socjalnej. Warszawa

1996 4. Globan-Klas T.: Madia i komunikowanie masowe. Warszawa 1999 5. Gurzycka A.: Rozwój i kształtowanie zainteresowań. Warszawa 1990 6. Hale G.: Poradnik dla niepełnosprawnych. Muza S.A. Warszawa 1996 7. Hulek A. (red.): Świat ludziom niepełnosprawnym. Warszawa 1993 8. Jaroszuk Z., Czakon W.: Gry i metody. Lublin 1996 9. Kawczyńska-Butrym Z.: Niepełnosprawność – specyfika pomocy społecznej. BPS,

Katowice 1998 10. Korczak C.: Higiena i ochrona zdrowia. PZWL, Warszawa 1997 11. Ploch L.: Jak organizować czas wolny dzieci i młodzieży upośledzonej umysłowo.

Warszawa 1997 12. Przetacznik Gierowska M., Makieło Jarża G.: Podstawy psychologii ogólnej. WSiP,

Warszawa 1989 13. Przeździak B.: Zaopatrzenie rehabilitacyjne. Via Medica, Gdańsk 2003 14. Rojewska J.: Grupa bawi się i pracuje. UNUS 2000 15. Seiwert L.J.: Jak organizować czas. Warszawa 1993 16. Szczepankowska B., Mikulski J. (red): Osoby niepełnosprawne w środowisku lokalnym.

Wyrównywanie szans. Warszawa 1999. 17. Tondelli G.: W stronę sportu. Jedność 2004 18. Tyszkowa M.: Aktywność i działalność dzieci i młodzieży. Warszawa 1990 19. Vopel K. W.: Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży. Część 1, 2, 3. Jedność

2005 20. Wieczorek Chełmińska Z.: Zasady żywienia i dietetyka stosowana. PZWL 1987

Healthcare

13. Realizowanie potrzeb osoby niepełnosprawnej w zakresie wykorzystania czasu wolnego