Odpowiedzialność cywilna a odpowiedzialność karna osoby niepełnosprawnej

Andrzej Stankiewicz 2013Andrzej Stankiewicz 2013

Odpowiedzialność cywilna a Odpowiedzialność cywilna a odpowiedzialność karna osoby odpowiedzialność karna osoby

niepełnosprawnejniepełnosprawnejPrezentacja stanowi własność autora i może służyć Prezentacja stanowi własność autora i może służyć

osobom z niej korzystającej tylko do użytku własnego. osobom z niej korzystającej tylko do użytku własnego. Prezentacja nie stanowi porady prawnej i pełnią Prezentacja nie stanowi porady prawnej i pełnią jedynie funkcję pomocniczą oraz wyjaśniającą.jedynie funkcję pomocniczą oraz wyjaśniającą.

Andrzej Stankiewicz 2013

►Odpowiedzialność cywilna – Odpowiedzialność cywilna – kodeks cywilnykodeks cywilny

►Odpowiedzialność karna – kodeks Odpowiedzialność karna – kodeks karny, kodeks wykroczeń, ustawa karny, kodeks wykroczeń, ustawa o postępowaniu w sprawach o postępowaniu w sprawach nieletnichnieletnich


NiepełnosprawnośćNiepełnosprawność►trwała lub okresowa niezdolność do trwała lub okresowa niezdolność do

wypełniania ról społecznych z powodu wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność szczególności powodującą niezdolność do pracy do pracy (art. 2 pkt 10) ustawy o rehabilitacji (art. 2 pkt 10) ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych); niepełnosprawnych);


Niepełnosprawność – stopnieNiepełnosprawność – stopnieart. 4 ustawy o rehabilitacji (…)art. 4 ustawy o rehabilitacji (…)

►LekkiLekki►UmiarkowanyUmiarkowany►ZnacznyZnaczny►Niezdolność do samodzielnej egzystencjiNiezdolność do samodzielnej egzystencji►Stosunek orzeczenia lekarza orzecznika Stosunek orzeczenia lekarza orzecznika

ZUS do stopnia niepełnosprawności (art. ZUS do stopnia niepełnosprawności (art. 5 ustawy)5 ustawy)


Odpowiedzialność cywilna Odpowiedzialność cywilna (odszkodowawcza) - zakres(odszkodowawcza) - zakres

►Odpowiedzialność za normalne następstwa Odpowiedzialność za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła (art. 361 par. 1 kc) – adekwatny wynikła (art. 361 par. 1 kc) – adekwatny związek przyczynowyzwiązek przyczynowy

► Przyczynienie (art. 362 kc)Przyczynienie (art. 362 kc)

► Straty, które poszkodowany poniósłStraty, które poszkodowany poniósł

► Korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby Korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby szkody mu nie wyrządzonoszkody mu nie wyrządzono


Odpowiedzialność cywilnaOdpowiedzialność cywilna

►Deliktowa (z czynów niedozwolonych) Deliktowa (z czynów niedozwolonych) – art. 415-449 kc– art. 415-449 kc

►Kontraktowa (umowna) – art. 450-497 Kontraktowa (umowna) – art. 450-497 kc i dalszekc i dalsze


Odpowiedzialność Odpowiedzialność kontraktowakontraktowa

►Pełna zdolność do czynności prawnych – Pełna zdolność do czynności prawnych – odpowiedzialność istniejeodpowiedzialność istnieje

►Ograniczona zdolność do czynności Ograniczona zdolność do czynności prawnych – odpowiedzialność prawnych – odpowiedzialność „ograniczona”„ograniczona”

►Brak zdolności do czynności prawnych – Brak zdolności do czynności prawnych – brak odpowiedzialnościbrak odpowiedzialności


Odpowiedzialność kontraktowa – Odpowiedzialność kontraktowa – zakres zakres

►Naprawienie szkody (art. 471 kc) za Naprawienie szkody (art. 471 kc) za niewykonanie zobowiązania lub zwłokęniewykonanie zobowiązania lub zwłokę

►Odsetki (art. 481 kc)Odsetki (art. 481 kc)

►Kara umowna (art. 483 kc)Kara umowna (art. 483 kc)


Wady oświadczenia woliWady oświadczenia woli►Nieważność oświadczenia woliNieważność oświadczenia woli (art. (art.

82 kc)– osoba składająca oświadczenie z 82 kc)– osoba składająca oświadczenie z jakichkolwiek powodów znajdowała się w jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (w szczególności choroba woli (w szczególności choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo psychiczna, niedorozwój umysłowy albo innego, chociażby nawet przemijające, innego, chociażby nawet przemijające, zaburzenia czynności psychicznych) zaburzenia czynności psychicznych)


Odpowiedzialność deliktowaOdpowiedzialność deliktowa► Kto z Kto z winywiny swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej

naprawienia (art. 415 kc)naprawienia (art. 415 kc)► WINAWINA - naganna decyzja człowieka, odnoszącą się do podjętego przez niego - naganna decyzja człowieka, odnoszącą się do podjętego przez niego

bezprawnego czynu.bezprawnego czynu.Sprawcy bezprawnego czynu stawia się więc zarzut, że jego decyzja była naganna w Sprawcy bezprawnego czynu stawia się więc zarzut, że jego decyzja była naganna w konkretnej sytuacji. Winę można przypisać podmiotowi prawa, kiedy istnieją podstawy do konkretnej sytuacji. Winę można przypisać podmiotowi prawa, kiedy istnieją podstawy do negatywnej oceny jego zachowania z punktu widzenia zarówno obiektywnego, jak i negatywnej oceny jego zachowania z punktu widzenia zarówno obiektywnego, jak i subiektywnego (tzw. zarzucalność postępowania) – wyrok SN z 26.09.2003 r., IV CK 32/02. subiektywnego (tzw. zarzucalność postępowania) – wyrok SN z 26.09.2003 r., IV CK 32/02.

► Przewidywanie i wola – stosunek psychiczny sprawcy do Przewidywanie i wola – stosunek psychiczny sprawcy do czynu i skutkówczynu i skutków

► winę może ponosić tylko osoba działająca z winę może ponosić tylko osoba działająca z odpowiednim rozeznaniem, a więc poczytalna i odpowiednim rozeznaniem, a więc poczytalna i dojrzała psychicznie. Stan niepoczytalności wyłącza dojrzała psychicznie. Stan niepoczytalności wyłącza odpowiedzialność opartą na winie (art. 425, 426 kc).odpowiedzialność opartą na winie (art. 425, 426 kc).


Odpowiedzialność deliktowaOdpowiedzialność deliktowa► Art. 425 kc – niepoczytalnośćArt. 425 kc – niepoczytalność

Osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się Osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie jest odpowiedzialna za decyzji i wyrażenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkodę w tym stanie wyrządzoną.szkodę w tym stanie wyrządzoną. § 2. Jednakże kto uległ § 2. Jednakże kto uległ zakłóceniu czynności psychicznych wskutek użycia napojów zakłóceniu czynności psychicznych wskutek użycia napojów odurzających albo innych podobnych środków, ten odurzających albo innych podobnych środków, ten obowiązany jest do naprawienia szkody, chyba że stan obowiązany jest do naprawienia szkody, chyba że stan zakłócenia został wywołany bez jego winy. zakłócenia został wywołany bez jego winy.

- - Aktualny jest pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w wyroku z 8 października Aktualny jest pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w wyroku z 8 października 1956 r., 4 CR 520/56, LexPolonica nr 359939 (OSN 1957, nr IV, poz. 107), w 1956 r., 4 CR 520/56, LexPolonica nr 359939 (OSN 1957, nr IV, poz. 107), w myśl którego, jeżeli ktoś, mimo niedorozwoju psychicznego, znajduje się w myśl którego, jeżeli ktoś, mimo niedorozwoju psychicznego, znajduje się w takim stanie, że można mu przypisać winę, to odpowiada za szkodę, którą takim stanie, że można mu przypisać winę, to odpowiada za szkodę, którą wyrządził. Jest to konsekwencją tego, iż odpowiedzialność cywilna za szkodę nie wyrządził. Jest to konsekwencją tego, iż odpowiedzialność cywilna za szkodę nie zależy od stopnia winy, a wyłączenie tej odpowiedzialności jest możliwe tylko zależy od stopnia winy, a wyłączenie tej odpowiedzialności jest możliwe tylko wówczas, gdy w ogóle winy przypisać nie można. wówczas, gdy w ogóle winy przypisać nie można.


Odpowiedzialność deliktowaOdpowiedzialność deliktowa►Art. 426 kc – małoletniArt. 426 kc – małoletni►Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu,

nie ponosinie ponosi odpowiedzialności za odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę wyrządzoną szkodę

► nie uchyla odpowiedzialności na zasadzie ryzyka (por. nie uchyla odpowiedzialności na zasadzie ryzyka (por. art. 433-436) lub na zasadzie słuszności (por. uwagi do art. 433-436) lub na zasadzie słuszności (por. uwagi do art. 428) art. 428)

► granica 13 lat, o której mowa w art. 426, dotyczy chwili granica 13 lat, o której mowa w art. 426, dotyczy chwili wyrządzenia szkody. Małoletni, który w chwili wyrządzenia szkody. Małoletni, który w chwili wyrządzenia szkody nie ukończył lat trzynastu, nie wyrządzenia szkody nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę także ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę także wówczas, gdy w chwili wyrokowania jest już pełnoletni wówczas, gdy w chwili wyrokowania jest już pełnoletni (art. 426 k.c.) (wyrok SN z 22 marca 1996 r., II CKN (art. 426 k.c.) (wyrok SN z 22 marca 1996 r., II CKN 36/96, niepubl.). 36/96, niepubl.).


Odpowiedzialność deliktowa – Odpowiedzialność deliktowa – wina w nadzorzewina w nadzorze

► Art. 427 kc - kto z mocy ustawy lub umowy jest Art. 427 kc - kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można. cielesnego winy poczytać nie można.


Odpowiedzialność deliktowa – Odpowiedzialność deliktowa – na zasadzie słusznościna zasadzie słuszności

► Art. 428 kc - gdy sprawca z powodu wieku albo Art. 428 kc - gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia wymagają tego zasady współżycia społecznego. społecznego.


Odpowiedzialność deliktowaOdpowiedzialność deliktowa►za zwierzęta (art. 431 kc) – na za zwierzęta (art. 431 kc) – na

zasadzie winyzasadzie winy►za wyrzucenie, wylanie, spadnięcie za wyrzucenie, wylanie, spadnięcie

(art. 433 kc) – na zasadzie ryzyka(art. 433 kc) – na zasadzie ryzyka►za szkodę wyrządzoną ruchem za szkodę wyrządzoną ruchem

mechanicznego środka komunikacji mechanicznego środka komunikacji (art. 436 kc) – na zasadzie ryzyka(art. 436 kc) – na zasadzie ryzyka


Odpowiedzialność deliktowaOdpowiedzialność deliktowa► Ograniczenie wysokości odszkodowania (art. 440 Ograniczenie wysokości odszkodowania (art. 440

kc)kc)► Solidarna (art. 441 kc)Solidarna (art. 441 kc)► Przedawnienie (art. 442(1) kc)Przedawnienie (art. 442(1) kc)- szkoda majątkowa - 3 lata (nie dłużej niż 10),szkoda majątkowa - 3 lata (nie dłużej niż 10),- szkoda majątkowa - 20 lat – zbrodnia i występek,szkoda majątkowa - 20 lat – zbrodnia i występek,- szkoda na osobie – nie wcześniej niż 3 lata od szkoda na osobie – nie wcześniej niż 3 lata od

dnia w którym poszkodowany dowiedział się o dnia w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia naprawienia


Odpowiedzialność deliktowaOdpowiedzialność deliktowa

►na osobie (art. 444 kc) – wszelkie koszty, na osobie (art. 444 kc) – wszelkie koszty, koszty leczenia, przygotowania do innego koszty leczenia, przygotowania do innego zawodu (inwalida), renta, renta zawodu (inwalida), renta, renta tymczasowatymczasowa

►zadośćuczynienie za krzywdę, zadośćuczynienie za krzywdę, dziedziczenie roszczenia (art. 445 kc)dziedziczenie roszczenia (art. 445 kc)


Odpowiedzialność karnaOdpowiedzialność karna►Kodeks karnyKodeks karny

►Kodeks wykroczeńKodeks wykroczeń

►Ustawa o postępowaniu w sprawach Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnichnieletnich


Odpowiedzialność karnaOdpowiedzialność karna►Zasada Zasada winy:winy: - art. 1 par. 3 kk - art. 1 par. 3 kk (nie popełnia przestępstwa (nie popełnia przestępstwa

sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu) – wyrok SN mu przypisać winy w czasie czynu) – wyrok SN III KK 58/2002III KK 58/2002

-- art. 1 par. 2 kw art. 1 par. 2 kw

► Wina – ujemnie oceniany (naganny) stosunek Wina – ujemnie oceniany (naganny) stosunek sprawcy do realizacji rzeczywistości objętej sprawcy do realizacji rzeczywistości objętej znamionami czynu zabronionegoznamionami czynu zabronionego


Negatywne przesłanki winyNegatywne przesłanki winy► Niepoczytalność – art. 31 par 1 kkNiepoczytalność – art. 31 par 1 kk

Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem. postępowaniem.

► Stan wyższej konieczności – art. 26 par.2 kkStan wyższej konieczności – art. 26 par.2 kk► usprawiedliwione urojenie okoliczności usprawiedliwione urojenie okoliczności

wyłączającej bezprawność lub winę (art. 29),wyłączającej bezprawność lub winę (art. 29),►Wiek – poniżej 17 lat (w niektórych przypadkach Wiek – poniżej 17 lat (w niektórych przypadkach

poniżej 15 lat) – art. 10 par 1 i 2 kkponiżej 15 lat) – art. 10 par 1 i 2 kk


Środki zabezpieczająceŚrodki zabezpieczające► Środki nielecznicze (pozbawienie praw Środki nielecznicze (pozbawienie praw

publicznych, przepadek przedmiotów w publicznych, przepadek przedmiotów w przypadku niepoczytalności)przypadku niepoczytalności)

► Środki lecznicze i izolacyjne:Środki lecznicze i izolacyjne:- (art. 94 kk) zakład psychiatryczny (czyn - (art. 94 kk) zakład psychiatryczny (czyn popełniony w stanie niepoczytalności),popełniony w stanie niepoczytalności),- (art. 93 kk) zakład zamknięty lub leczenie - (art. 93 kk) zakład zamknięty lub leczenie ambulatoryjne (czyn zabroniony związany z ambulatoryjne (czyn zabroniony związany z chorobą psychiczną, upośledzeniem chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym)umysłowym)


Odpowiedzialność nieletnichOdpowiedzialność nieletnichNieletni:Nieletni:►W zakresie demoralizacji – poniżej 18 lat – W zakresie demoralizacji – poniżej 18 lat –

postępowanie opiekuńczo-wychowawczepostępowanie opiekuńczo-wychowawcze

►O czyny karalne (przestępstwa) – od 13 do O czyny karalne (przestępstwa) – od 13 do 17 lat – postępowanie poprawcze17 lat – postępowanie poprawcze

►Wykonanie środków wychowawczych lub Wykonanie środków wychowawczych lub poprawczych – do 21 latpoprawczych – do 21 lat


Odpowiedzialność nieletnichOdpowiedzialność nieletnich

►Środki wychowawczeŚrodki wychowawcze

►Środki poprawczeŚrodki poprawcze

Documents

Odpowiedzialność cywilna a odpowiedzialność karna osoby niepełnosprawnej