WYSZA SZKOA TURYSTYKI I EKOLOGII Wydzia Turystyki i Rekreacji

KIERUNEK: TURYSTYKA I REKREACJA SPECJALNO: ZARZDZANIE PROMOCJ REGIONALN I LOKALN WOJCIECH KARCZNr albumu: 3880

Podre biznesowe a turystykaPraca dyplomowa licencjacka Ja, niej podpisany, owiadczam, e skadana przeze mnie praca dyplomowa pt. Podre biznesowe a turystyka zostaa przygotowana samodzielnie i nie narusza praw autorskich innych osb. W pracy wykorzystaem publikowane materiay i nie ujawniem informacji poufnych.

........................ ........................... data czytelny podpis

Promotor: dr Krzysztof Borkowski akceptuj prac ....................podpis promotora

Nazwa projektu: ,,Nowe specjalnoci, stae i warsztaty szans na wzmocnienie i rozwj potencjau dydaktycznego WSTiEProjekt wspfinansowany ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego w ramach priorytetu IV, Dziaania 4.1,,Wzmocnienie i rozwj potencjau dydaktycznego uczelni oraz zwikszenie liczby absolwentw kierunkw o kluczowym

znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy, Poddziaania 4.1.1 Wzmocnienie potencjau dydaktycznego uczelni Programu Operacyjnego Kapita Ludzki.

Spis Treci

WSTP

3

1. ROZDZIA I: WYJANIENIE PODSTAWOWYCH POJ ZWIZANYCH Z TEMATEM W WIETLE LITERATURY 5 1.1. Turystyka w wietle literatury 5 1.2.Historia turystyki w Polsce i na wiecie 1.3. Zapotrzebowanie na turystyk 2. ROZDZIA II: CHARAKTERYSTYKA TURYSTYKI BIZNESOWEJ2.1. Pojcie turystyki biznesowej 2.2. Problemy i trudnoci turystyki biznesowej 2.3. Rola turystyki biznesowej 2.4. Historia turystyki biznesowej w Polsce i elementy rozwoju 3. ROZDZIA III: PODRE BIZNESOWE A TURYSTYKA W WIETLE BADA WASNYCH 3.1. Metodologia bada wasnych 3.2. Analiza ankiety przeprowadzonej wrd osb podrujcych biznesowo 37 38

7 16 2222 27 29

32

wykorzystujcych turystyk w Polsce3.3. Wnioski 4. ZAKOCZENIE 5.BIBLIOGRAFIA

40 6467 69

6. SPIS TABEL, WYKRESW, FOTOGRAFII, RYSUNKW7. ANKIETA 8. STRESZCZENIE PRACY 9. KRTKI OPIS GWNYCH ZAOE W JZYKU NIEMIECKIM

7273 77

78

2

WSTP

Niniejsza praca zostaa napisana na kierunku Turystyka i rekreacja na specjalnoci: Zarzdzanie promocj regionaln i lokaln realizowanej w ramach Projektu ,,Nowe specjalnoci, stae i warsztaty szans na wzmocnienie i rozwj potencjau dydaktycznego WSTiE wspfinansowanego ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego w ramach priorytetu IV, Dziaania 4.1 ,,Wzmocnienie i rozwj potencjau dydaktycznego uczelni oraz zwikszenie liczby absolwentw kierunkw o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy, Poddziaania 4.1.1 Wzmocnienie potencjau dydaktycznego uczelni Programu Operacyjnego Kapita Ludzki. Czowiek od zarania dziejw by nieodcznie zwizany z podrami. Moemy powiedzie, e od zawsze chcia poznawa najpierw najblisze okolice a z biegiem czasu coraz odleglejsze tereny. W pewnym momencie ludzie jednak zrozumieli, e oprcz samego aspektu poznawczego, podre mona wykorzystywa rwnie do zaatwiania swoich interesw. Tak zaczy si rodzi podre biznesowe. Jednak o pojciu turystyki biznesowej moemy dopiero mwi, gdy czowiekowi nie wystarczyo ju same zaatwienie interesu a wan rol zaczy odgrywa takie aspekty jak wygoda w podry, czy komfort uczestniczenia w spotkaniu. Najwaniejszym celem tej pracy jest prba postawienia obiektywnej oceny dotyczcej wzrostu liczby podry biznesowych na terenie caej Polski ze wzgldu na dotacje unijne w ramach projektu Kapita Ludzki. By udao si to zrealizowa wzito pod uwag wszystkie aspekty zwizane z podrami subowymi jak i te cile zwizane z turystyk biznesow, do ktrych musimy zaliczy midzy innymi rozwj infrastruktury turystycznej jak i tej okoo turystycznej. Przedstawiono bardzo duo argumentw wiadczcych za wyej wymienion tez, czyli wzrostu liczby podry biznesowych. W pracy wykorzystane rwnie zostay badania ankietowe przeprowadzone wrd osb podrujcych biznesowych celem, ktrych byo pokazanie ich opinii oraz poznanie szczegw ich podry subowych. W pierwszym rozdziale autor przedstawia wiele definicji turystyki, omawia jej histori i rozwj na podstawie dostpnych rde w literaturze. Wydaje si to by

3

niezbdne, poniewa trzeba mie odniesienie do podstaw tej bardzo szerokiej dziedziny, jak jest turystyka. Warto podkreli, e biznesowy aspekt turystyki jest tylko jej niewielkim wycinkiem. Wyjaniono rwnie, co to jest zapotrzebowanie na turystyk. Wszystkie aspekty teoretyczne pokazane w tym rozdziale maj za zadanie pomc nam w zrozumieniu dalszej czci opracowania. Drugi rozdzia dotyczy ju tylko i wycznie turystyki biznesowej w Polsce z niewielkimi elementami jej aspektw na wiecie. Na pocztku autor stara udowodni si przede wszystkim, e osob podrujc w celach subowych naley zalicza to wielkiego grana zwanego turystami, mimo niezgodnoci z wieloma definicjami przedstawionymi w pierwszym rozdziale. Wydaje si jednak, e przytoczone argumenty s wystarczajce, aby obroni t tez. Tak naprawd ten rozdzia przyblia nam, czym waciwie jest turystyka biznesowa i jakie s jej aspekty. Autor rwnie pokazuje nam histori turystyki biznesowej w Polsce, oraz jej gwatowny wzrost w ostatnich latach, co potwierdza gwn tez caej pracy. Ostatni a zarazem trzeci rozdzia pracy w caoci jest powicony badaniom wasnym dotyczcym turystyki biznesowej. Przeprowadzona zostaa ankieta wrd osb podrujcych w celach subowych. Autor przedstawia analiz wynikw przeprowadzonych bada. Badania te maj dogbnie pokaza nam, e turystyka biznesowa cigle si rozwija, i na razie nie wida, aby to miao si zmieni. W pytaniach postawionych w ankiecie zwrcono aspekty na najwaniejsze aspekty dotyczce samej podry. Celem tego jest zobrazowania samego wyjazdu a przez to poznanie rynku turystyki biznesowej w Polsce. Autor wyciga nastpujcy wniosek, e wzrost rozwoju turystyki biznesowej jak rwnie samych wyjazdw w celach subowych wpywa na rozwj usug noclegowych, infrastruktury transportowej. Oglny rozwj turystyki biznesowej w znacznej mierze wynika to z funduszy unijnych i wida to szczeglnie we wzrocie iloci firm szkoleniowych, dotacji unijnych w ramach projektu Kapita Ludzki, ze szczeglnym naciskiem na zlecenia publiczne, tzn. urzdy pracy, miejskie i gminne orodki pomocy. Streszczajc moemy napisa, e mnogo powstajcych firm i przedsibiorstw oraz dotacje z Unii Europejskiej wpywaj na rozwj firm szkoleniowych w Polsce. Na zakoczenie autor pracy chciaby podzikowa wszystkim osobom, instytucjom, ktre pomogy w znalezieniu i udostpnieniu odpowiednich materiaw, bez ktrych napisanie pracy by si nie udao a w najlepszym przypadku byo by bardzo trudne.

4

Rozdzia I. Wyjanienie podstawowych poj zwizanych z tematem w wietle literatury 1.1. Turystyka w wietle literatury W literaturze przedmiotu podkrela si, e turystyka, jako forma zaspokajania rekreacyjno-regeneracyjnych potrzeb czowieka, w warunkach wysoko rozwinitych form spoeczestwa jest zjawiskiem masowym i rodzi wiele problemw natury spoecznej, gospodarczej i organizacyjnej. Naley zauway, e sprostanie ogromnemu popytowi na dobra turystyczne staje si, zatem nie do pomylenia bez przygotowania licznych kadr specjalistw z du wiedz o tej dziedzinie1.Z kolei zdaniem U. Szubert Zarzecznej turystyka jest jednym z najwaniejszych dziaw gospodarki wiatowej charakteryzujcym si du dynamik rozwoju. Jest take wanym sektorem zatrudnienia. W ogromnym stopniu wpywa na wiatow gospodark, na zachowania spoeczne, rodowisko przyrodnicze, ycie kulturalne i inne. Turystyka jest zjawiskiem wielowymiarowym i interpretowana jest przez wiele nauk, ktre cznie przyjmuje si nazywa naukami o turystyce2. Podkrelenia wymaga fakt, e jest to pojcie zoone i wielofunkcyjne, a jego badaniem zajmuj si przedstawiciele nauk geograficznych, spoecznych, ekonomicznych, prawniczych, humanistycznych, o kulturze fizycznej, medycznych i innych. Samo sowo turystyka pochodzi od angielskiego sowa tour 3oznaczajcego wycieczk, podr4. Naley zauway, e: Pojcie turysty oznacza osob wyjedajc z miejsca zamieszkania na pewien ograniczony czas przy zaoeniu dobrowolnoci decyzji i swobody wyboru celu podry, realizujc w czasie wyjazdu cele poznawcze i rekreacyjne, zdrowotne i rozrywkowe lub zarobkowe, reprezentujc popyt, ktrego pokrycie nastpuje z funduszy pochodzcych ze staego miejsca zamieszkania lub z towarzyszcej wyjazdom dziaalnoci zarobkowej5. Do podstawowych poj zaliczy naley okrelenia: turystyka, turysta, ruch turystyczny, atrakcyjno turystyczna, regiony i miejscowoci turystyczne6. Terminy1 2

A. Panasiuk, Ekonomika turystyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 10. U. Szubert-Zarzeczna, Kilka uwag na temat autonomizacji nauki o turystyce", [w:] Cele i treci akademickiego ksztacenia w dziedzinie turystyki i rekreacji, Zeszyty Naukowe nr 81, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Krakw 2001, s. 75-79. 3 Sownik angielsko-polski, polsko-angielski, Wydawnictwo Europa, Wrocaw 2007 4 http://pl.wikipedia.org/wiki/Turystyka data dostpu: 1.03.12. 5 http://www.library.strefa.pl/files/2%20Ekonomia/Ekonomia_popyt_podaz_rynek_tur.doc data dostpu: 1.03.12. 6 W. Alejziak, Turystyka w obliczu wyzwa XXI wieku, Wydawnictwo Albis, Krakw 2000

5

turystyka", turysta" wyksztaciy si w Anglii w XVIII w. Okrelano nimi podre (i podrujcych) na kontynent europejski, gwnie w celu uzupenienia edukacji. Do najbardziej kompleksowych definicji turystyki naley ujcie W. Hunzikera turystyk nazywa on ... Cao zjawisk i stosunkw dotyczcych podry i krtkotrwaych pobytw poza miejscem staego zamieszkania, przedsibranych nie w celach zysku W literaturze polskiej, dla podobnego zespou zagadnie, cz autorw proponuje okrelenie turyzm". Po raz pierwszy wprowadzi je S. Leszczycki, rozumiejc przez nie ... caoksztat zagadnie teoretycznych, gospodarczych, geograficznych, statystycznych, prawnych, kulturalnych i spoecznych zwizanych z ruchem uzdrowiskowo-turystycznym7. W zwizku z tym, e turystyka jest bardzo szerokim pojciem istnieje wiele jej definicji, oto dwie z nich: Przez turystyk rozumiemy zesp stosunkw i zjawisk, ktre wynikaj z podroy i pobytu osb przyjezdnych, o ile nie nastpuje w zwizku z tym osiedlenie si i podjcie dziaalnoci zarobkowej8 oraz Turystyka obejmuje wszystkie czynnoci zwizane z czasowym krtkotrwaym przemieszczaniem si osb do miejsc docelowych poza miejscami, gdzie normalnie mieszkaj i pracuj, oraz pobytem w tamtych miejscach9. A. Panasiuk zauwaa, e W zasadzie, jak dotychczas, wikszo badaczy zgadza si z integrujc form definicji W. Hunzikera. U wielu polskich autorw wystpuj tylko pewne rnice w rozoeniu akcentw na poszczeglne jej skadniki. Przeycia estetyczne, rekreacyjne i intelektualne w ramach wolnego czasu i podry s treci zorganizowanego ruchu i celem polityki spoecznej pastwa10. Naley jednoczenie podkreli, e kompleksowo zjawisk, usugi turystyczne, czasowa zmiana rodowiska i miejsca pobytu, ruchliwo przestrzenna, czas wystpowania zjawiska, pochodzenie rodkw wydatkowanych w turystyce, przestrzenne rozmieszczenie i walory turystyczne, czas wolny, krajoznawstwo, sport, transfery to zagadnienia akcentowane przez innych autorw. W definiowaniu turystyki, jako zjawiska spoecznego cigle nie ma cakowitej zgodnoci. Mona przyj, e jest ona sposobem poznawania i przeywania wiata, jest te sposobem bycia z innymi, a take realizacj wolnoci dokonywania wyborw. Jest to forma zamierzonej, celowej, dobranej do potrzeb czowieka aktywnoci fizycznej w rnych dyscyplinach turystycznych i wie si cile z dziaalnoci krajoznawcz. Turystyka jest, wic form czynnego wypoczynku, mam wtedy na myli turystyk aktywn. Moe przybiera rwnie bierne formy wypoczynku. Na pewno musi odbywa7

S. Bosiacki, J. Sikora, Podstawy marketingu w turystyce i rekreacji. Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu, Pozna 1999, s. 21. 8 H. Borne, A. Doliski, Organizacja turystyki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999, s.7. 9 W.W. Gaworecki, Turystyka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003, s.20. 10 A. Panasiuk, Ekonomika turystyki, op.cit., s. 18.

6

si poza miejscem staego zamieszkania, by zwizan z celami poznawczymi i elementami sportu. Jest traktowana, jako jedna z form kultury fizycznej lub jako cz krajoznawstwa.

1.2. Historia turystyki w Polsce i na wiecie Turystyka jest jednym z wanych sektorw gospodarki wiatowej, zatrudniajcym ponad 225 mln. ludzi11. Stymuluje rozwj gospodarek rnych krajw, dostarczajc rozlicznych korzyci12. Jest jednym z najlepszych i najbardziej realnych pomysw na realizacj celw gospodarczych, kulturowych a take spoecznych. Turystyka jest nadziej i szans na rozwj gospodarczy pastw. Rozwj turystyki przyczynia si do zwikszenia liczby miejsc pracy, przysparza dochodw, generuje rozwj handlu i rzemiosa13. Jest si sprawcz postpu spoecznego, rozszerzajc horyzonty ludnoci miejscowej, wpywa na popraw warunkw ycia ludzi i jest recept na spoeczn frustracj. W literaturze okrela si turystyk, jako fenomen14 XXI wieku. Naukowa definicja "fenomenu" w filozofii wspczesnej oznacza zjawisko zarwno fizyczne jak i psychiczne, ktre jest przedmiotem poznania dowiadczalnego. Spowodowane jest szybkim i dynamicznym rozwojem turystyki15. Odwoujc si do literatury: Masowy ruch turystyczny, jaki mona zaobserwowa ju na pocztku XX w., Wymaga uregulowania wielu problemw oraz sprecyzowania oglnie przyjtych i uznawanych w stosunkach midzynarodowych poj. Skutki prawne przekraczania granicy i obrotu dewizami, obowizek posiadania dokumentw turystycznych16, do ktrych zaliczamy: umow o wiadczenie usug turystycznych, vouchery, paszport oraz polisy ubezpieczeniowe, stosowanie prawa karnego, cywilnego, administracyjnego i celnego, ochrona zdrowia ludnoci, zagadnienia obronnoci i bezpieczestwa pastw zmuszay do zawarcia licznych konwencji midzynarodowych17. W 1999 r. zostaa powoana Polska Organizacja Turystyczna (POT), ktrej zadaniem jest promocja Polski w dziedzinie turystyki i tworzenie warunkw wsppracy organw administracji rzdowej, samorzdu terytorialnego i przedsibiorstw

11 12

http://klasterzit.pl/attachments/article/272/publikacja%20-%20podglad.pdf s.7. data dostpu: 1.03.12. G. Goembski, Kierunki rozwoju bada naukowych w turystyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 8. 13 Ibidem, s. 18. 14 http://traugutt.net/lo/felietony.php?id=7 data dostpu: 1.03.12. 15 A. Niezgoda, P. Zamylony, Popyt turystyczny. Uwarunkowania i perspektywy rozwoju, Wydawnictwo: Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Pozna 2003, s.11. 16 http://www.esky.pl/porady-dla-podroznych/Wczasy/Pobyt-na-wczasach/Dokumenty-podrozy data dostpu: 1.03.12. 17 Ibidem, s. 241.

7

turystycznych18. Podkrelenia wymaga fakt, e: Istot turystyki (w szerokim tego sowa znaczeniu) jest ruch turystyczny (migracje turystyczne). Wedug O. Rogalewskiego migracje turystyczne s to podre, jakie ludzie odbywaj poza miejsce swego staego zamieszkania w celach: wypoczynkowych, dla regeneracji si fizycznych i psychicznych, poznawczych, dla rozszerzenia i pogbienia znajomoci wiata, uprawiania zamiowa, wymagajcych odpowiednich umiejtnoci i sprztu oraz posiadania specjalnych uprawnie formalnych (np. mylistwo, eglarstwo)19. Biorc pod uwag dominujcy motyw wyjazdu, migracje turystyczne (ruch turystyczny) podzieli mona na trzy rodzaje: turystyk wypoczynkowa, turystyk krajoznawcz (wycieczkow), turystyk specjalistyczn (kwalifikowan). W niektrych opracowaniach turystyk wypoczynkow okrela si mianem wypoczynku", termin turystyka" odnoszc wycznie do turystyki krajoznawczej (wycieczkowej) i specjalistycznej (kwalifikowanej). Uwzgldniajc okres trwania migracji (podry), wyrni mona dwa rodzaje turystyki turystyk urlopow (dugookresow) i witeczn (krtkookresow)20. Rewolucja technologiczna, a zwaszcza zwikszenie dostpu do informacji krajowym i midzynarodowym systemom rezerwacyjnym, ktre ma miejsce dziki sieci Internet, spowoduje niewtpliwie ogromne zmiany w organizacji obsugi ruchu turystycznego, a zwaszcza w sposobie dystrybucji usug turystycznych. Wielu przedsibiorstwom brany turystycznej stworzy nowe, dotychczas nieosigalne warunki rozwoju, dla innych stanowi moe bardzo powane zagroenia. Na pewno nowe moliwoci, jakie niesie ze sob upowszechnienie Internetu dzi jeszcze trudno jest do koca przewidzie. Stworzone zostan dogodne warunki indywidualnego tworzenia produktu turystycznego przez turyst. Przestanie on by zaleny od biura turystycznego, jego okrelonej czasowo, przestrzennie i rodzajowo oferty. Bdzie mg eliminujc porednikw, wykorzystujc system rezerwacji, zaplanowa wyjazd i pobyt w dowolnym miejscu i czasie.21 Trudno jest jednoznacznie wskaza na pocztki rozwoju turystyki. Z punktu widzenia aktywnoci czowieka, turystyk naley datowa od najstarszych etapw spoecznego rozwoju ludzkoci. Za istotn dat naley poda XXX wiek p.n.e. 22 od kiedy to Fenicjanie zaczli rozwija sieci gospd kupieckich pierwowzr dzisiejszych18 19

Ibidem, s. 242. http://www.prawoipolityka.friko.pl/turystyka_jako_szansa_rozwoju.htm data dostpu: 3.03.12. 20 S. Medlik, Leksykon podry, turystyki, hotelarstwa. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 32. 21 G. Goembski, Przedsibiorstwo turystyczne w gospodarce wolnorynkowej. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Pozna 1997, s. 57 22 Organizacja pracy w hotelarstwie, pr. zb. pod red. D. Plder, Krakowska Szkoa Hotelarska, Krakw 2001, s. 9.

8

systemw hotelowych. Rozwj spoeczny powodowa wzrost mobilnoci ludzi, a to bezporednio wskazuje na fakty decydujce o rozwoju turystyki we wspczesnym rozumieniu. Przyczyny tej mobilnoci zwizane byy z ekspansj terytorialn (wojny, krucjaty), dyplomacj (misje, poselstwa), handlem oraz indywidualnymi potrzebami, wynikajcymi z celw o charakterze religijnym, zdrowotnym lub dla przyjemnoci.23 Zostao stwierdzone, e: Podre indywidualne uznawane s dzi za pierwsze wdrwki o charakterze turystycznym i zalicza si do nich pielgrzymki w staroytnej Grecji (VIII w p.n.e.), Egipcie i Indiach (od IV w. p.n.e.)24 W pierwszych wiekach istnienia pastwa polskiego podre podejmowano rzadko. W owym czasie byy one trudne i niebezpieczne. Podrowano jedynie w celach handlowych, dyplomatycznych i religijnych, najczciej do Woch i Palestyny. W XIV w. rozpoczy si poza tym wdrwki modziey do uniwersytetw woskich, w mniejszym stopniu do uczelni niemieckich i francuskich. Spord zachowanych opisw podry najbardziej znany jest diariusz Mikoaja Krzysztofa Radziwia, zwanego Sierotk, z podry odbytej w 1582 r. do Ziemi witej - Peregrynacja albo pielgrzymowanie do Ziemi witej. W relacjach z podry zawarte s te informacje o krajobrazach i yciu mieszkacw.25 Od drugiej poowy XVIII w. podrowano ju znacznie czciej. Przyczyniy si do tego wydarzenia polityczne, zwaszcza rozbiory Polski, ktre spowodoway emigracj do Europy Zachodniej. Ponadto wrd osb wyjedajcych w tym czasie du grup stanowili podrnicy udajcy si za granic w celach badawczych i poznawczych. W XIX w. gone byy zwaszcza podre Wacawa Rzewuskiego na Bliski Wschd i Jana Potockiego do Turcji, Egiptu i Maroka. Wiek XIX to take okres dynamicznego rozwoju uzdrowisk. Wczeniej na ziemiach polskich istniay nieliczne kurorty, w tym: Cieplice lskie i Ldek (XII1-XIV), Kudowa i Iwonicz (XVI w.) oraz Duszniki, Jedlina, Poczyn, Ustro (XVIII w.). W XIX w natomiast szczeglnie rozwiny si: Krynica, Koobrzeg, Sopot, Ustro, Krzeszowic Busko, Ciechocinek. Iwonicz, Polanica, Szczawnica oraz Swoszowice.26 Wiek XIX zapisa si te w historii, jako okres rozwoju turystyki grskiej, zwaszcza w rejonie Tatr i Pienin.27 Spord wsi na terenie Podtatrza najszybciej rozwijao si Zakopanem, ktre z czasem stao si duym orodkiem turystycznym, letniskowym i uzdrowiskowym. Przyczynio si do tego doprowadzenie w 1884 r. linii kolejowej z Krakowa do Chabwki i w 1899 r. do samego Zakopanego. Dziki niej skrci si znacznie czas podry Krakowa,23 24

W. Alejziak, Turystyka w obliczu wyzwa XXI wieku, Albis, Krakw 1999, s. 71. A. Kowalczyk, Geografia turyzmu, WN PWN, Warszawa 2000, s. 68. 25 W. Kurek, Turystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 59 26 W. Kurek, Turystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 60 27 Z. Kruczek, S. Sacha, Geografia atrakcji turystycznych Polski. PROKSENIA, Krakw 1999, s. 26

9

ktra wczeniej gralskimi furmankami trwaa 2 dni. Gwnymi miejscami odwiedzanymi przez turystw byy Morskie Oko i Dolina Kocieliska. Turyci docierali take do Pienin, gdzie najwiksz atrakcj stay si spywy Dunajcem, organizowane ju od polowy XIX w. Pod koniec XIX w., dziki dziaalnoci Tytusa Chaubiskiego, Zakopane zaczo si rozwija, jako orodek leczenia grulicy. Jest to te pocztek narciarstwa w Tatrach. Do jego rozwoju najbardziej przyczyni si Mariusz Zaruski, wybitny taternik i eglarz. Jego najwiksz zasug byo jednak utworzenie w 1909 r. Tatrzaskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. W okresie midzywojennym obserwuje si znaczny wzrost ruchu turystycznego o charakterze wypoczynkowym i krajoznawczym. Przyczyniy si do tego m.in. brak barier w podrowaniu po Polsce, jakie wystpoway w okresie zaborw oraz ustawy o cza-, sie pracy i patnych urlopach. W latach 1921-1938 frekwencja w uzdrowiskach i letniskach wzrosa z ok. 90 tys. do 650 tys. 28 Niewtpliwe zasugi w rozwoju ruchu wycieczkowego przypisa naley dziaalnoci Polskiego Towarzystwa Tatrzaskiego oraz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. W okresie midzywojennym Polskie Towarzystwo Tatrzaskie w dalszym cigu budowao schroniska grskie oraz powikszao sie szlakw turystycznych. W lalach 1922-1937 przybyo a 21 nowych schronisk. Wyznaczono te gwny szlak karpacki wiodcy z Cieszyna do rde Czeremoszu. Po II wojnie wiatowej nastpiy istotne zmiany w organizacji i funkcjonowaniu turystyki w Polsce. W 1949 r. powoano Fundusz Wczasw Pracowniczych, ktremu powierzono zadanie zapewnienia wypoczynku Polakom. Instytucja ta dysponowaa kilkuset orodkami wczasowymi zlokalizowanymi w atrakcyjnych regionach Polski. Rwnie zakady pracy i branowe zwizki zawodowe dysponoway wasn baz wczasow.29 Najwicej miejsc miay resorty przemysu, budownictwa i transportu. Wszystko to zapewnio rozwj masowej turystyki socjalnej, ukierunkowanej gwnie na organizacje wczasw pracowniczych, kolonii dla dzieci i wypoczynku witecznego. W1950 r. nastpio poczenie dwch najwaniejszych organizacji turystycznych - Polskiego Towarzystwa Tatrzaskiego i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w jedn organizacj pod nazw Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK). Jego zasuga byo zwaszcza upowszechnienie rnych dyscyplin turystyki kwalifikowanej, m.in. kajakarstwa, eglarstwa, wdkarstwa, mylistwa, jedziectwa, narciarstwa, taternictwa, speleologii, nurkowania, turystyki rowerowej, motorowej i

28 29

W. Kurek, Turystyka, op.cit., s. 60. Ibidem, s. 61.

10

pieszej. Na pocztku lat 50. wyksztaciy si w Polsce formy wypoczynkowych wyjazdw weekendowych. Najwikszy udzia w turystyce weekendowej mieli mieszkacy wielkich miast i orodkw przemysowych. Turystyka zajmowaa te wane miejsce w yciu dzieci i modziey, poniewa przypisywano jej istotn rol wychowawcz. Turystyka modzieowa bya organizowana przez szkoy i wadze owiatowe, organizacje modzieowe, kluby studenckie, zakady pracy oraz przez liczne organizacje spoeczne.30 Pod koniec lat 80., u progu gospodarki wolnorynkowej polska turystyka bya w bardzo zym stanie. Do negatywnych zjawisk w tamtym okresie zaliczy naley: nisk jako i niedorozwj usug w zakresie turystyki, niedostateczn liczb biur podry i punktw informacji turystycznej, niedorozwj infrastruktury komunikacyjnej, zy stan sanitarny i higieniczny, zanieczyszczenie kpielisk i rzek.31 Po 1989 r. Polska rozpocza wprowadzanie rynkowych zasad funkcjonowania spodarki, dziki czemu stworzone zostay sprzyjajce warunki rozwoju turystyki. Zmieniy si przepisy wizowe, celne, walutowe i paszportowe. Polacy uzyskali swobod podrowania po caym wiecie. W zwizku z tym, liczba osb biorcych udzia w ruchu turystycznym zacza szybko rosn. Powstay liczne nowe biura podry, zbudowano wiele hoteli i pensjonatw, rozwiny si usugi przewozowe, nastpi ogromny rozwj gastronomii. Wzrosa rwnoczenie, jako wiadczonych usug. Podstawow cech uksztatowanych potrzeb w turystyce jest zgodno ich elementw bytowych i duchowych, ktra musi by odzwierciedlona w wytwarzaniu dbr i wiadczeniu usug oraz w konsumpcji turystycznej. Wskazane jest, wic rozwijanie wiedzy o postpowaniu turystw oraz rnych ocenach ich zachowa, a to wedug kryteriw ruchu i wysiku fizycznego, spoecznej aprobaty lub dezaprobaty, co uatwia w konsekwencji utrwalenie lub eliminacj istniejcych wzorcw.32 Masowy ruch turystyczny, jaki mona zaobserwowa ju na pocztku XX w., wymaga uregulowania wielu problemw oraz sprecyzowania oglnie przyjtych i uznawanych w stosunkach midzynarodowych poj. Skutki prawne przekraczania granicy i obrotu dewizami, obowizek posiadania dokumentw turystycznych, stosowanie prawa karnego, cywilnego, administracyjnego i celnego, ochrona zdrowia ludnoci, zagadnienia obronnoci i bezpieczestwa pastw zmuszay do zawarcia licznych konwencji midzynarodowych.33

30

Ibidem, s. 63. T. Lijewski, B. Mikuowski, J. Wyrzykowski, Geografia turystyki Polski. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s. 89. 32 A. Panasiuk, Ekonomika turystyki, op.cit., s. 240. 33 Ibidem, s. 17.31

11

W 1999 r. zostaa powoana Polska Organizacja Turystyczna (POT), ktrej zadaniem jest promocja Polski w dziedzinie turystyki i tworzenie warunkw wsppracy organw administracji rzdowej, samorzdu terytorialnego i przedsibiorstw turystycznych.34 W latach 90. nastpi te znaczny rozwj bazy noclegowej. ywioowo rozwino si budownictwo hoteli i pensjonatw i w rezultacie w caej Polsce przybyo kilka tysicy nowych obiektw. Znacznie zmniejszya si natomiast liczba orodkw wczasowych. W cigu dekady 1990-2000 podwoia si w Polsce liczba hoteli. W 1990 r. funkcjonowao 499 obiektw, a w 2000 r. -ju 924. Powstay liczne hotele nalece do wiatowych sieci hotelowych. Pojawiy si te luksusowe hotele i pensjonaty w zamkach, paacach, zabytkowych mynach, spichlerzach i dworkach. Duy wpyw na opisane w powyszym zdaniu zamiany, miaa przemiana w Polsce ustroju z komunistycznego na wolnorynkowy. To stao si przyczyn bardzo gwatownych zmian w gospodarce a co za tym idzie w przyzwyczajeniach turystycznych Polakw. Porwnanie liczby udzielonych noclegw w 2010 i 2011 roku przedstawiono w umieszczonej poniej tabeli:.

34

T. Lijewski, B. Mikuowski, J. Wyrzykowski, Geografia turystyki Polski, op.cit., s. 91

12

Tab.1. Porwnanie liczby udzielonych noclegw w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w 2010r. i 2011 r. rdo: http://www.egospodarka.pl/s/imagezoom.thtml?id=90500 data dostpu: 19.03.12. Liczba orodkw wczasowych zmniejszya si natomiast z 5, 8 tys. w 1989 r. do 2, 1 tys. w 2000 r. Wikszo z nich zostaa sprzedana, a pozostae nadal funkcjonuj jako orodki zakadowe, ale przeksztacono je w obiekty oglnodostpne. Jak moemy wywnioskowa z tabeli w 2011 udzielono wicej noclegw, cay czas jednak najwiksz cz udzielonych noclegw stanowi obiekty hotelowe35, czyli hotele, motele, pensjonaty oraz pozostae obiekty. Poniszy rysunek przedstawia liczb udzielonych noclegw w Polsce w 2011 roku w poszczeglnych miesicach. Udzia noclegw udzielonych Polakom w oglnej liczbie udzielonych noclegw wynis 81, 4% przy czym w obiektach hotelowych wynosi on 71, 2% a w pozostaych obiektach 92,1%. Wynika to przede35

http://www.intur.com.pl/klasyfik.htm data dostpu: 3.03.12.

13

wszystkim z faktu, i, turyci Polscy wybierajcy si na wakacje bardzo czsto, jako miejsce noclegu wybierali obiekty, ktre nie s obiektami hotelowymi36. Odwrotnie jest natomiast w przypadku turystw zagranicznych. Turyci zagraniczni najchtniej zatrzymywali si w obiektach hotelowych, na ktre przypado 79, 1% noclegw udzielonych turystom zagranicznym.

Wykres. 1. Turyci korzystajcy i udzielone noclegi w 2011 r. w Polsce w mln. rdo: http://www.egospodarka.pl/s/imagezoom.thtml?id=90498 data dostpu: 19.03.12. Ogromny postp nastpi rwnie w usugach gastronomicznych. Baza gastronomiczna, ktra do 1989 r. miaa charakter uspoeczniony, bya sabo rozwinita i nie zaspokajaa podstawowych potrzeb turystw. W 1991 r. istniao w Polsce ok. 37 tys. placwek gastronomicznych, w 1995 r. byo ich ju 60 tys., a w 2004 - a 90 tys. (Rocznik Statystyczny 2005). Zwikszya si te rnorodno ofert i poziom obsugi. Powstay setki lokali z kuchni chisk, wietnamsk, meksykask itp. Nastpia ekspansja wiatowych sieci oferujcych dania typu fast-food. Najwicej tego typu lokali otworzyy: Mc Donald's, Pizza Hut, KFC oraz Taco Bell.37 Wg danych GUS na koniec 2009 r. w Polsce funkcjonowao 75 tys. placwek gastronomicznych (staych i sezonowych), co stanowi spadek o 7, 1% w stosunku do koca 2008 r., w ktrym dziaao ponad 80 tys. takich placwek. Szczegowe poniszym rysunku. przedstawienie udziau poszczeglnych punktw gastronomicznych w strukturze rynku w 2008 i 2009 roku przedstawione jest na

36 37

http://www.egospodarka.pl W. Kurek, Turystyka, op.cit., s. 63-64

14

Wykres. 2. Porwnanie struktury punktw gastronomicznych w Polsce w latach 2008 i 2009 rdo: egospodarka.pl data dostpu: 19.03.12. Do turystyki urlopowej zalicza si dugookresowe, trwajce kilkanacie albo kilkadziesit dni, podre odbywane w czasie urlopu lub wakacji38. Terminem turystyka witeczna" okrela si podre odbywane w czasie wit, niedziel i innych wolnych dni w cigu tygodnia. S to podre krtkookresowe, trwajce zazwyczaj jeden lub dwa, rzadziej kilka dni. Stosuje si rwnie inne podziay ruchu turystycznego, uwzgldniajce geograficzny zasig wyjazdw turystycznych (ruch krajowy i zagraniczny), stopie organizacji obsugi ruchu (turystyka zbiorowa i indywidualna), skad rodowiskowy uczestnikw itp.39. Rozwaajc zagadnienie okrelania i klasyfikacji funkcji turystyki w przyjtym rozumieniu, warto wskaza na niektre rda ich kreacji. Na funkcje turystyki mona spojrze, jako na wynik obiektywnych powiza z otaczajc wielowymiarow rzeczywistoci, w ktrej trwa jej rozwj. Mona te przyjrze si skutkom tego rozwoju z punktu widzenia postulatw polityki pastwowej lub rodowiskowej, jako wyrazu woli i intencji okrelonych orodkw decyzyjnych i wiodcych podmiotw w gospodarce, programowaniu i organizacji turystyki. Innymi sowy, funkcje turystyki, skal ich wystpowania, zakres i intensywno przejawiania si mona rozpatrywa pod ktem efektywnoci prowadzonej przez pastwo polityki spoeczno-ekonomicznej40. Decyzje dotyczce sposobu spdzania czasu wolnego i struktury konsumpcji w czasie wolnym zalene s od istniejcych w tym zakresie tradycji oraz powstajcych nowych nawykw i stereotypw. Na ich tworzenie maj wpyw zmiany obyczajw i stylu38 39

W.W. Gaworecki, Turystyka, op.cit., s. 21. Kompendium wiedzy o turystyce, praca zbiorowa pod red. G. Goembskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Pozna 2002, s. 33. 40 W.W. Gaworecki, Turystyka, op.cit., s. 45.

15

ycia. Z kolei one determinowane s istniejcymi uwarunkowaniami poziomem rozwoju gospodarczego kraju, zamonoci spoeczestwa, mobilnoci. Ot turystyka jest przede wszystkim dziaaniem czowieka. Dziaaniem tzn. zachowaniem celowym, ukierunkowanym na wartoci. Turystyka, jako zjawisko, a raczej, jako proces spoeczny, jest, wic systemem dziaa osb ludzkich. S to przede wszystkim dziaania turystw zmierzajce do czasowej i dobrowolnej zmiany miejsca w przestrzeni, powizanej ze zmian rytmu i rodowiska ycia. S to nastpnie dziaania mieszkacw terenw odwiedzanych oraz dziaania osb poredniczcych (organizatorw turystyki, przewodnikw itd.) W ten sposb turystyka staje si procesem bardzo zoonym, ktrego przebieg, przyczyny i skutki, maj charakter zarwno psychologiczny, jak spoeczny, ekonomiczny, prawny, przestrzenny a take polityczny. Std ten proces stanowi dzisiaj przedmiot bada ze strony wielu rnych dyscyplin naukowych41. 1.3. Zapotrzebowanie na turystyk W.W. Gaworecki zauwaa, e turystyka, dziki wykorzystaniu walorw rodowiska geograficznego, jest gazi gospodarki wymagajc stosunkowo niewielkich nakadw inwestycyjnych, zapewniajc natomiast zatrudnienie i dochody sporej liczbie osb. Ten sam autor stwierdza, e w ostatnich latach udzia Polski w midzynarodowej turystyce ronie, zarwno wrd wyjedajcych, jak i wrd przyjedajcych; moliwoci dalszego rozwoju turystyki w Polsce s nadal due. Potrzebna jest jednak bardziej intensywna reklama i szersza informacja o walorach turystycznych naszego kraju42. W pracy A. Panasiuka i D. Szostak zauwaa si, e wzrost zapotrzebowania ze strony rozwinitych i rozwijajcych si spoeczestw na podre zwizane z wypoczynkiem, rekreacj oraz efektywnym zagospodarowaniem czasu wolnego spowodowa, e w ramach gospodarek poszczeglnych pastw oraz caego globu zacza ksztatowa si turystyka, jako nowy, osobny obszar gospodarowania. Stanowi ona specyficzny zesp stosunkw i zjawisk, wynikajcych z podry i pobytu osb przyjezdnych w miejscu destylacji turystycznej (recepcji turystycznej), o ile nie wystpuje w zwizku z rym osiedlenie i podjcie dziaalnoci zawodowej. Sprawnie funkcjonujca wspczesna turystyka wie si z kreowaniem i funkcjonowaniem systemu obsugi, obejmujcego dynamicznie rozwijajcy si ruch turystyczny zwizany z podrowaniem. Podkreli naley fakt, e w turystyce, oprcz dogodnego rodka transportu pozwalajcego dotrze do danej destynacji, dla wspczesnego podrnego liczy si przede wszystkim41

Ibidem, s. 45. Ibidem, s. 46. 42 Ibidem, s.270-273.

16

zapewnienie noclegu i wyywienia. Zaspokajanie tych potrzeb w zwizku z wyjazdem turystycznym stanowi zazwyczaj wikszo wydatkw przeznaczanych na usugi turystyczne43. Wrd wielu stymulatorw rozwoju turystyki wystpuj potrzeby. W ekonomii potrzeby odgrywaj szczegln rol, gdy wyznaczaj powstanie popytu na dobra i usugi, w tym turystyczne. Wraz z upywem czasu potrzeby czowieka ulegaj jednak zmianom. Jak wykaza A.H. Maslow, istnieje swego rodzaju priorytetowa struktura potrzeb (tzw. piramida potrzeb Maslowa).

Rys. 1. Piramida potrzeb A.H Maslowa. rdo:http://www.polishpros.pl/wp-content/uploads/2012/02/piramida_maslowa.jpg data dostpu: 19.03.12. S. Medlik stwierdzi, e: Jeeli warunki ycia na to pozwalaj, kady czowiek przechodzi cztery fazy: faz potrzeb podstawowych, faz potrzeb spoecznych, faz samookrelania si i faz samorealizacji44. Odwoujc si do tego naley zauway, e turystyka stanowi podstaw fazy samorealizacji (bycie samym sob, ycie w sposb zadowalajcy). Naley doda, e w wyniku rozwoju spoeczno-gospodarczego i zwizanego z nim wzrostu zamonoci spoeczestwa nastpuje przewartociowanie potrzeb. Oprcz potrzeb turystycznych pewn rol w rozwoju turystyki odgrywaj motywacje. Opisuj one pobudki skaniajce czowieka do okrelonego zachowania i regulujce to zachowanie.

43

Dziaalno hotelarska i gastronomiczna przedstawiona jest szczegowo w: Hotelarstwo. Usugi, eksploatacja, zarzdzanie, A. Panasiuk, D. Szostak (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 32. 44 S. Medlik, Leksykon podry, turystyki, hotelarstwa, op.cit., s. 54.

17

Motywacje bywaj rnorodne i czsto nieuwiadamiane. Wiadomo, e potrzeby uprawiania turystyki mog zosta urzeczywistnione pod warunkiem wystpowania kolejnego ukadu czynnikw, stymulujcych lub ograniczajcych jej rozwj. Podkreli naley fakt, e ukad ten wypeniaj dobra i usugi turystyczne, tworzce poda turystyczn. Wanym czynnikiem rozwoju turystyki jest polityka turystyczna pastwa, jako element polityki gospodarczej. Turystyka jest zjawiskiem spoecznym, poniewa czowiek w trakcie podry wchodzi w rol spoeczn podrujcego, turysty. Miewa mniej lub bardziej liczne stycznoci spoeczne. S to stycznoci bd ze wsppodrujcymi, bd z organizatorami podry czy przewodnikami, bd z mieszkacami terenw odwiedzanych. W wyniku tych stycznoci mog powsta gbsze wizi spoeczne. Ponadto czowiek podrujcy jest mniej lub bardziej spoecznie uwarunkowany w zakresie motywacji do podry, w wyborze celu podry, jej formy, a wic rodkw transportu, sposobu zakwaterowania itd. K. Przecawski jest zdania, e: Uwarunkowany jest nie tylko przez takie cechy jak wiek, pe, wyksztacenie, zawd czy stan majtkowy, ale take przez spoeczne wyobraenia i stereotypy zwizane z turystyk45. Przez pojcie ,,dobro turystyczne" naley rozumie dobro lub zesp dbr danych przez natur, histori lub wytworzonych przez dziaalno ludzk, na ktre wystpuje popyt turystyczny. W strukturze dbr turystycznych wyrnia si dobra naturalne i produkty pracy ludzkiej46. Do naturalnych dbr turystycznych zalicza si miejsca o specyficznym klimacie, tereny grskie, wybrzee morskie, plae, kpieliska, miejsca lokalizacji rde mineralnych itp. Dobra turystyczne w postaci produktw pracy ludzkiej s wynikiem dziaalnoci czowieka ukierunkowanej wycznie na potrzeby turystyczne albo nie zwizanej bezporednio z tymi potrzebami.Gaworecki jest zdania, e: Kryterium podziau dziaalnoci czowieka na bezporednio zwizan i porednio zwizan z turystyk jest trudne do cisego ustalenia. Dobra turystyczne, czyli dobra naturalne oraz produkty pracy ludzkiej, nie tworzone z myl o turycie s w literaturze dzielone na dobra podstawowe (nazywane idealnymi) i komplementarne47. Rwnie elementem wyjciowym w definiowaniu terminu dobro turystyczne s okrelone cechy rodowiska przyrodnicznego48. Stopie atrakcyjnoci skadnikw rodowiska jest wzgldny, poniewa turyci maj odmienne upodobania, a poza tym wystpuje tu czynnik sezonowoci, ktry okrela moliwoci wykorzystania przez ruch turystyczny45 46

K. Przecawski, Turystyka a wiat wspczesny, PWN, Warszawa 1994, s. 10. http://www.hiszpania-online.com/?strona,doc,pol,glowna,1288,0,1126,1,1288,ant.html data dostpu: 3.03.12. 47 W.W. Gaworecki, op.cit., s. 104. 48 J. Warszyriska, Ocena zasobw rodowiska naturalnego dla potrzeb turystyki, PWN, Warszawa 1974, s. 29.

18

pewnych walorw rodowiska w okrelonych porach roku. Naley jednoczenie zauway, e: Do podstawowych dbr turystycznych s zaliczane dobra naturalne i produkty pracy ludzkiej tworzone porednio z myl o ruchu turystycznym. Nadaj one kierunek ruchowi turystycznemu oraz ksztatuj jego struktur czasowo-przestrzenn, a take stanowi gwn si przy cigajc turystw49. Koncentracja ruchu turystycznego na pewnych obszarach czy w miejscowociach turystycznych jest spowodowana ich szczeglnym charakterem, polegajcym na wystpowaniu walorw turystycznych. Zdefiniowanie tego pojcia sprawia znaczne trudnoci, czego dowodem jest istnienie bardzo zrnicowanych okrele, bdcych prbami uoglnienia tych cech obszaru turystycznego, ktre przycigaj do uczestnikw ruchu turystycznego. Przyjmujc, e istot ruchu turystycznego stanowi realizacja funkcji czasu wolnego poza miejscem staego zamieszkania, a wic wypoczynek w formie turystycznej, zadaniem walorw turystycznych bdzie zaspokajanie potrzeb wynikajcych z tych funkcji. W zwizku z tym pojcie walory turystyczne mona zdefiniowa jako rodzaj dbr konsupcyjnych, ktre s zbiorem potrzeb turystycznych wystepujcych na obszarze lub w miejscowoci turystycznej. Na walory turystyczne skada si bd takie cechy przyrodnicze oraz kulturowe danego miejsca recepcji turystycznej, ktre zapewniaj realizacj funkcji czasu wolnego. Sformuowane w ten sposb okrelenie walorw turystycznych umoliwia zastosowanie powszechnie wystpujcego ich podziau na walory wypoczynkowe, krajoznawcze oraz specjalistyczne. Jednoczenie wymaga to jednak wykazania zwizku poszczeglnych rodzajw walorw z funkcjami czasu wolnego i konkretnymi potrzebami turystycznymi. Mapa niektrych walorw turystycznych zostaa przedstawiona na poniszym rysunku:

49

http://www.bip.krakow.pl/plik.php?zid=62310&wer=0&new=t&mode=shw data dostpu: 3.03.12.

19

Rys. 2. Przykadowa mapa walorw turystycznych Mazowsza. rdo: wrotamazowsza.pl data dostpu: 19.03.12. Inna koncepcja, ktrej autorami s R. Bar i A. Doliski, w zalenoci od charakteru atrakcji wyrnia walory: wypoczynkowe (tereny o atrakcyjnym rodowisku przyrodniczym, urozmaiconym uksztatowaniu powierzchni) osobliwoci przyrodnicze oraz elementy kultury materialnej i duchowej. specjalistyczne: obszary umoliwiajce uprawianie: wdkarstwa, mylistwa, jedziectwa, kajakarstwa50. T. Lijewski, B. Mikuowski i J. Wyrzykowski ze wzgldu na gwne motywy ruchu turystycznego wyrniaj walory:50

R. Bar, A. Doliski, Turystyka, PWN, Warszawa 1969, s. 16.

20

wypoczynkowe, suce regeneracji si fizycznych i psychicznych, obszary wolne od zanieczyszcze o czystym powietrzu, niskiej urbanizacji, dobrym klimacie; teren ten moe te posiada warunki do czynnego wypoczynku, a take walory lecznicze krajoznawcze,bdce przedmiotem zainteresowa poznawczych naturalne (przyrodnicze), uksztatowane bez ingerencji czowieka, utworzone przez czowieka, ingerencja czowieka nie wpywa na znaczenie walorw antropogeniczne - dobra kultury, zabytki architektury, budownictwa, muzea, imprezy kulturalne51. Walory turystyczne mona rwnie podzieli ze wzgldu na punkt pooenia: punktowe (np. dany obiekt, miasto), powierzchniowe (np. obszar parkw narodowych) liniowe (np. trasa szlakw turystycznych)52. Specyficznymi cechami wikszoci walorw turystycznych jest niemono ich przemieszczania (z nielicznymi wyjtkami, np. dziea sztuki) ani sprzedawania. S one natomiast eksploatowane w rny sposb w celach turystycznych. Aby mogo to mie miejsce, musz by udostpnione turystom, czyli naley dokona rnorodnych nakadw pracy i kapitau na ich przystosowanie do turystycznego uytkowania obsugi turystw, a szerzej - infrastruktury turystycznej. Podstawow cech uksztatowanych potrzeb w turystyce jest zgodno ich elementw bytowych i duchowych, ktra musi by odzwierciedlona w wytwarzaniu dbr i wiadczeniu usug oraz w konsumpcji turystycznej. Wskazane jest, wic rozwijanie wiedzy o postpowaniu turystw oraz rnych ocenach ich zachowa, a to wedug kryteriw ruchu i wysiku fizycznego, spoecznej aprobaty lub dezaprobaty, co uatwia w konsekwencji utrwalenie lub eliminacj istniejcych wzorcw53. w postaci zapewnienia warunkw rozwoju ruchu turystycznego przez budow urzdze

Rozdzia II. Charakterystyka turystyki biznesowej 2.1. Pojcie turystyki biznesowej5152

T. Lijewski, B. Mikuowski i J. Wyrzykowski, Geografia turystyki Polski, op.cit., s. 34. http://www.geografia.dwgm.pl/turyzm.html data dostpu: 30.03.12. 53 A. Panasiuk, Ekonomika turystyki, op.cit., s. 240.

21

Turystyka biznesowa to forma ruchu turystyki, dla ktrej jako jest priorytetowym wyznacznikiem w aspekcie organizacji i realizacji produktw turystycznych. Definicja turystyki biznesowej wynika z celu, w jakim turysta odbywa podr. Do turystyki biznesowej zalicza si wszelkie podre odbywane przez pracownikw i inne osoby w ramach pracy, obejmujce uczestnictwo w takich spotkaniach, jak: konferencje, zjazdy, kongresy, szkolenia, seminaria, targi, wystawy oraz imprezy motywacyjne54. Warto zauway, e u podstaw rozwoju turystyki biznesowej le inne ni w pozostaych formach podry turystycznej uwarunkowania socjoekonomiczne. Podczas gdy w turystyce pozabiznesowej istotne s takie czynniki, jak np. dochd, ceny, sezonowo i czas wolny, to w podrach w interesach mniej liczy si czynnik kosztw, bardziej za zale one od oglnych warunkw ekonomicznych i koniunktury gospodarczej. To wyjazdy o charakterze zawodowym, w czasie ktrych osoby korzystaj z obiektw bazy turystycznej55. Turystyka biznesowa to pojcie bardzo pojemne, mieci si w nim wiele sfer biznesu zwizanego z podrowaniem i spotykaniem si za pienidze firm i organizacji56. Rozwj midzynarodowych podry biznesowych jest rezultatem postpujcego procesu globalizacji gospodarki wiatowej, z czym wie si narastajca potrzeba bezporednich kontaktw midzy wsppracujcymi podmiotami. Turystyka biznesowa, okrelana take terminem podre "subowe", nie mieci si w klasycznej definicji turystyki odnoszcej si do wyjazdw w czasie wolnym. Podre subowe wykonywane w ramach czasu powiconego pracy niezupenie speniaj take wymg dobrowolnoci wyjazdu. Jednake ze wzgldu na liczb midzynarodowych podry odbywanych w celu zaatwiania spraw zawodowych oraz ich powizanie z baz turystyczn wiatowa Organizacja Turystyki zdecydowaa si wczy podre subowe w zakres turystyki, a osoby uczestniczce w takich wyjazdach okrela, jako turystw. We wspczesnym pojmowaniu turystyki akceptuje si, wic jej zwizki z prac, czego przejawem s m.in. coraz czciej stosowane w literaturze naukowej okrelenia: working tourist (..pracujcy turyci") oraz touring workers (podrujcy pracownicy"). wiatowa Organizacja Turystyki szacuje, e dochd z podry odbywanych w ramach turystyki

54

Metodologia bada i badania pilotaowe turystyki biznesowej. Instytut Turystyki, Warszawa 2003, na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej, za: W. Bartoszewicz, H. Borne-Janua, X Buczak, M, Byszewska-Dawidek, X Skalska, Turystyka biznesowa w Polsce w 2003, instytut Turystyki, Warszawa 2004, s. 7. 55 Kompendium wiedzy o turystyce, G. Goembski (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa -Pozna 2002, s, 31. 56 Nowy Incenim w Polsce, A, witecki (red.), Wydawnictwo ELEKT Business Service & Travel, Warszawa 2005, s. 51.

22

biznesowej stanowi w 2005 r. ok. 10-12% ogu dochodw uzyskiwanych z turystyki na wiecie. Udzia ten jednak bdzie w przyszoci wzrasta57. Turystyka biznesowa ma powizanie z turystyk kongresow. Jej rozwj na wiksz skal zacz si dopiero po zakoczeniu zimnej wojny" w latach 60. XX w., wraz z oywieniem kontaktw midzynarodowych w sferze gospodarki, polityki, nauki i in. W krajach rodkowoeuropejskich rozwj tego typu turystyki wie si nadto z procesami integracji europejskiej, wymienialnoci walut, nawizywaniem nowych kontaktw, wstpowaniem do organizacji midzynarodowych i in. Pod pojciem turystyki biznesowej mona rozumie og podry wykonywanych w celach zawodowych, w trakcie, ktrych osoby wyjedajce korzystaj z podstawowych usug turystycznych, a w czasie wolnym zaspokajaj potrzeby wypoczynku, poznania, rozrywki itp.. korzystajc z infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej. Mog to by podre konieczne do prowadzenia wasnego biznesu lub majce pomc zatrudnionemu wykonywa swoje zadania bardziej efektywnie, ale mog to by rwnie wyjazdy w formie nagrody dla pracownika od pracodawcy za dobrze wykonane zadania, innym terminem okrelajcym turystyk biznesow jest przemys MICE"58. W rozwaaniach o turystyce kongresowej akcentuje si zagraniczn turystyk kongresow, mniejsz uwag powicajc krajowej turystyce kongresowej, ktra z ekonomicznego punktu widzenia ma wiksze znaczenie ze wzgldu na ilo i rnorodno imprez, ilo uczestnikw, efekty finansowe i in. Uwaa si j za najbardziej rentowny segment obsugi ruchu turystycznego. Turystyka kongresowa jest wewntrznie zrnicowana. Mona tu wyrni przedsiwzicia rnice si charakterem i zakresem, czsto zalicza si do niej take tzw. wyjazdy (spotkania) integracyjne, ktrych koszty uczestnictwa na og pokrywaj organizacje wysyajce59. Kongresem (w USA najczciej konwencj) okrela si formalne spotkanie lub zgromadzenie o charakterze informacyjnym, konsultacyjnym i dyskusyjnym, podejmowane przez stowarzyszenia, zwizki, partie polityczne i in. Zgromadzenie (ang. assambly) to gwnie spotkanie o charakterze politycznym lub legislacyjnym z udziaem delegatw lub delegacji majcych prawo przemawiania i gosowania w sprawach bdcych na porzdku obrad. Zgromadzenie oglne jest ciaem reprezentatywnym i kompetentnym, zbierajcym si w regulaminowych odstpach czasu i podejmujce decyzje obowizujce jego czonkw (np. Zgromadzenie Oglne ONZ).57 58

W. Kurek, Turystyka, PWN, warszawa 2007, s. 300. Ibidem, s. 300. 59 S. Wrblewski, Produkty markowe turystyki biznesowej, Rynek Turystyczny" 1997, nr 14-15, s. 24.

23

Konferencja to spotkanie wane ze wzgldu na przedmiot obrad i oczekiwane rezultaty (wnioski, ustalenia). Sympozjum to najczciej spotkanie ekspertw wskich specjalnoci naukowych dla przedstawienia wynikw bada i dyskusji na ich temat Seminarium jest spotkaniem osb o okrelonych kwalifikacjach (wiedzy i umiejtnoci) lub te kwalifikacje chccych podwyszy w zakresie okrelonym w temacie i celu seminarium. Grupowy, najczciej krtkoterminowy i zawsze elitarny charakter turystyki kongresowej narzuca specyficzny model organizacji i obsugi tych imprez, take konieczno utrzymania stosownej bazy (sal kongresowych, hoteli, restauracji, transportu itp.) oraz zapewnienia rnego rodzaju usug wiadczonych przez wysoko kwalifikowany personel (w zakresie tumacze symultanicznych i przekadw, usug poligraficznych, informacji i reklamy i in.). Wystawy, okrelane take, jako targi, s miejscem sprzeday produktw i usug dla ogu klientw (targi konsumenckie) lub przedstawicieli okrelonej brany (targi handlowe). S one miejscem spotka wystawcw, przedstawicieli rnych organizacji, odwiedzajcych oraz przedstawicieli wiata mediw. Trwaj na ogl od kilku dni do tygodnia. Znaczce imprezy targowe odbywaj si regularnie w tym samym miejscu, kadego roku lub co kilka lat. Targi s zazwyczaj imprezami wzbudzajcymi due zainteresowanie, wybieranymi przez wielu producentw, jako miejsce premiery nowych produktw, np. nowych marek samochodowych. W zalenoci od specjalizacji oraz rangi przycigaj odwiedzajcych i wystawcw z regionu, kraju lub z zagranicy. S, wic uwaane za czynnik stymulujcy turystyk midzynarodow60. W miastach-centrach kongresowych wpyw tego rodzaju turystyki uwidacznia si w lokalnym handlu, yciu kulturalnym (muzea i galerie sztuki, teatry, obiekty sportowe) i w wysoko patnych usugach specjalistycznych, jakie wiadcz przewodnicy, hostessy, tumacze, agencje ochrony, firmy reklamowe, towarzystwa ubezpieczeniowe i in61. Podzia podry biznesowych zosta przedstawiony na poniszym obrazie:

60 61

W. Kurek, op.cit., s. 303. S. Wrblewski, op.cit., s. 25.

24

Rys. 3. Podstawowe imprezy turystyki biznesowej. rdo: http://img.pws-promedia.pl/assets/rt/wykres_kolowy.jpg data dostpu: 15.04.12. Turystyka korporacyjna, znana rwnie, jako rozrywka korporacyjna, jest form podry subowej polegajc na zapraszaniu przez organizujc j firm goci do darmowego uczestnictwa w wanych wydarzeniach lub zorganizowanym wypoczynku, trwajcych zazwyczaj dzie lub par godzin. Obejmuje luksusowe rozrywki oferowane przez firm swoim najwaniejszym, strategicznym klientom lub klientom potencjalnym w czasie prestiowych wydarze sportowych i kulturalnych, takich jak mistrzostwa wiata w pice nonej lub festiwale operowe. Moe mie take form aktywnej rekreacji zaproszonych goci, np. gry w golfa, rejsw eglarskich. Gwne grupy osb, do ktrych s kierowane takie formy gocinnoci, obejmuj: obecnych oraz potencjalnych klientw i dostawcw, porednikw, agentw, partnerw finansowych, osoby wpywowe (np. dziennikarzy mediw oglnych i specjalistycznych, politykw lokalnych i szczebla krajowego), a take klientwwewntrznych", czyli personel firmy62. Obiekty konferencyjne w Polsce zostay przedstawiona na poniszym obrazie:

62

W. Kurek, op.cit., s. 304.

25

Rys.4. Mapa obiektw konferencyjnych w Polsce rdo: http://www.meetingspoland.pl/katalog_zglosz.htm data dostpu: 10.04.12. Docelowym rynkiem zbytu oferty turystyki biznesowej jest grupa osb o wysokich wymaganiach, korzystajca najczciej z usug o wysokim standardzie, a ich wyjazdy finansowane s przez instytucje delegujce. Std w obsudze ruchu turystyki biznesowej uwaga skupiona jest, na jakoci. Uczestnikami s przewanie specjalici z rnych dziedzin, czonkowie organizacji zawodowych, sportowych, gospodarczych, kulturalnych, naukowcy, politycy biorcy udzia w imprezach i spotkaniach odbywajcych si na caym wiecie63. Produkty turystyki biznesowej, jako konkretne imprezy- konferencje, kongresy, szkolenia czy wyjazdy motywacyjne - to efekt dziaa wielu podmiotw. Stron organizatorsk tworz porednicy (np. wyspecjalizowane w organizowaniu imprez biura podry) oraz dostawcy elementw zoonego produktu (m.in. hotele, kwiaciarnie, przewonicy, tumacze symultaniczni). Zintegrowane dziaania projakociowe poszczeglnych podmiotw warunkuj, jako caego produktu turystyki biznesowej. Niestety, z drugiej strony niedbao w podejciu do klienta w ktrymkolwiek z elementw wpywa negatywnie na cao przedsiwzicia. W omawianej formie ruchu turystycznego podmiotem, ktry obsuguje tylko i wycznie klientw biznesowych, jest profesjonalny organizator konferencji (kongresw), w skrcie PCO {Professional Congress Organizer), PCO to szczeglny63

Wybrane aspekty obsugi ruchu turystycznego, B. Meyer (red.), Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczeciskiego, Szczecin 2004, s. 50.

26

przypadek biura podry wyspecjalizowanego w produktach MICE (meetings, incentives, conferences, exhibitions 'spotkania, podre motywacyjne, konferencje, wystawy)64. Termin profesjonalny organizator konferencji" moe by stosowany zarwno do pojedynczych osb, jak i do agencji, dla ktrych PCO pracuj (firm specjalizujcych si w zarzdzaniu spotkaniami). PCO dziaa, jako konsultant komitetu organizacyjnego imprezy; wpywa na jego decyzje, wykorzystujc swoje dowiadczenie i wiedz. PCO mona rwnie nazwa zespoem realizatorw incentive% czyli grup zoon z dwch lub wicej osb, ktre we wzajemnym wspdziaaniu realizuj okrelony cel (w praktyce jest to kilkanacie osb, a w przypadku obsugi duych kongresw - nawet kilkaset). Turystyka biznesowa uznawana jest za jedn z najbardziej dochodowych form turystyki na wiecie, tak z punktu widzenia firm wiadczcych usugi turystyczne i towarzyszce jak i dla obszarw recepcji turystycznej. Cechuje j zapotrzebowanie na wysoki standard usug turystycznych, gwnie noclegowych, ale take transportowych, informatycznych, biurowych, translatorskich czy wynajmu samochodw. Popyt na te usugi jest rdem powanych dochodw. rednie dzienne wydatki jednego turysty biznesowego przyjedajcego do Wielkiej Brytanii wynosz np. 147 funtw szterlingw, a zwykego turysty-59 funtw. Poowa wykorzystania miejsc hotelowych w wikszych miastach europejskich przypada wanie na podrnych biznesowych. rednie oglnowiatowe wydatki przypadajce na jednego uczestnika duej konferencji w 2001 r. wynosiy 343 USD na dzie, a rednie wydatki organizacji jednego midzynarodowego kongresu osigny warto 1,1 mln USD65.

2.2. Problemy i trudnoci turystyki biznesowej Problematyka, jakoci w turystyce biznesowej jest zagadnieniem niezwykle zoone, to temat, ktry interesuje wiele odpowiedzialnych podmiotw. Jednym z nich jest Europejska Federacja Stowarzysze Profesjonalnych Organizatorw Kongresw (European Federation of the Associations of Professional Congress Organisers EFAPCO). W roku 2006 w Atenach odbyo si drugie walne zgromadzenie i kongres teje organizacji, majcy na celu ocen dziaa podejmowanych na rzecz rozwoju turystyki biznesowej w krajach Unii Europejskiej, ze szczeglnym uwzgldnieniem zasadnoci wprowadzenia zmian w prawie unijnym, co do wymaga na temat podnoszenia, jakoci usug i ofert oraz koniecznoci opracowywania zawodowego kodeksu etyki zawodowej i64

R. Davidson, B, Cope, Turystyka biznesowa. Konferencje, podre motywacyjne, wystawy, turystyka korporacyjna, Polska Organizacja Turystyczna, Warszawa 2003, s. 3. 65 W. Kurek, op.cit., s. 302.

27

postpowania zawodowego PCO66 (Professional Congress Organizer - Profesjonalny Organizator Konferencji), w szczeglnoci w odniesieniu do spraw zwizanych z tajemnic zawodow. W spotkaniu tym uczestniczya rwnie Dyrekcja Generalna ds. Usug na rynku wewntrznym Komisji Europejskiej. Zachcia ona takie federacje, jak EFAPCO, do cisej wsppracy z Komisj Europejsk w celu wypracowania kryteriw umoliwiajcych ocen, jakoci usug wiadczonych przez sektor turystyki biznesowej, wskazujc na stosowne regulacje zawarte w dyrektywie usugowej. Podkrelono, e istnienie takich organizacji, jak EFAPCO, przyczynia si do wzrostu konkurencyjnoci na rynku usug turystyki biznesowej67. W II Kongresie EFAPCO 2006 uczestniczyli przedstawiciele Stowarzysze Profesjonalnych Organizatorw z 9 krajw, w tym: Wielkiej Brytanii, Niemiec, Woch, Portugalii, Belgii, Grecji, Wgier, Hiszpanii oraz Polski68. W dniach 27-29 lipca 2007 r. w Warszawie odbya si konferencja przedstawicieli pastw Unii Europejskiej, ktrej celem byo przygotowanie III Kongresu EFAPCO, zaplanowanego na stycze 2008 roku. Na spotkaniu tym przeprowadzono analiz warunkw uzyskania czonkostwa w narodowych stowarzyszeniach odpowiedzialnych za turystyk biznesow, umoliwiajc ustanowienie listy wymogw minimalnych, oraz porwnano karty etyki. Pozwolio to na wyodrbnienie piciu gwnych aspektw zwizanych z zasadami i rekomendacjami, jakoci, ktrych powinien przestrzega PCO. Obszary te to: relacje midzy czonkami a ich Narodowym Stowarzyszeniem, relacje midzy czonkami, relacje z dostawcami, relacje z klientami oraz kryteria wyczenia69. Elementy produktu turystyki biznesowej, od ktrych zaley, jako produktu finalnego, to: lokalizacja wydarzenia (odpowiednia dla konkretnej imprezy), rodki transportu dla uczestnikw, wymogi lokalowe (odpowiednie dla konkretnej imprezy), gastronomia (odpowiednia dla konkretnego odbiorcy), personel (jego kwalifikacje, kultura osobista, zachowanie, empatia)70.66

I. Sokoowska, Turystyka biznesowa -polska specjalno w ocenie Stowarzyszenia Konferencje i Kongresy w Polsce, [w.] Turystyka biznesowa. Produkt i promocja, wybr wykadw i referatw zaprezentowanych podczas cyklu szkoleniowego Europejska Akademia Organizatorw i Planistw Konferencji" w latach 2004-2005, Stowarzyszenie Konferencje i Kongresy w Polsce, Warszawa 2005, publikacja w formie CD. 67 www.mg.gov.pl data dostpu: 1.04.12. 68 Ibidem. 69 N. Le Brun, Droga ku ustanowieniu wsplnej karty etyki i jakoci dla europejskich PCO. Pierwszy krok: studium porwnawcze statutw i kart etyki czonkw EFAPCO, [w:] Integrowanie dziaa stowarzysze profesjonalnych organizatorw kongresw na rzecz rozwoju europejskiego rynku konferencyjnego i turystyki biznesowej w Europie, J. Piasta (red.), publikacja pokonferencyjna sfinansowana ze rodkw Ministerstwa Sportu i Turystyki, Warszawa 2007, s. 15-18. 70 J. Allen, Organizacja imprez. Najlepszy przewodnik dla organizatorw, Wydawnictwo International Publishing Scrvicc, Warszawa 2006,

28

Uczestnicy wyjazdw biznesowych maj jednak niewielki wpyw na wybr sposobu organizacji i miejsca docelowego wyjazdu. Trzeba jednak zaznaczy, e nie wszystkie formy podry subowych s zwizane z wykonywaniem obowizkw zawodowych. W ramy tej formy turystyki wcza si take spotkania rnych stowarzysze, w ktrych uczestnictwo i dziaalno jest dobrowolna. W szerokim znaczeniu turystyka biznesowa oznacza, wic wszelkie podre, ktrych cele s zwizane z prac bd zaatwianiem interesw. Warunkiem uznawania tego ruchu za turystyk jest czenie przez osoby podrujce spraw zawodowych lub interesw z korzystaniem z podstawowych usug turystycznych, a w czasie wolnym z infrastruktury turystycznej i zaspokajanie potrzeb rekreacyjnych, rozrywki, zabawy czy potrzeb poznawczych. Kryterium to jest bardzo wane, poniewa pozwala odrni turystyczne podre subowe od innych podry zwizanych z dziaalnoci biznesow, np. zwizanych z zaopatrywaniem obiektw handlowych71. 2.3. Rola turystyki biznesowej Wzrost konkurencyjnoci polskiej turystyki biznesowej oraz podnoszenie kwalifikacji brany turystycznej, co jest cile zwizane z problematyk jakociow, zakada rwnie projekt Strategii rozwoju turystyki na lata 2007-2013, przygotowany przez resort waciwy do spraw turystyki. Autorzy dokumentu podkrelaj, e w celu zwikszenia konkurencyjnoci polskiej turystyki istotne jest nie tylko kreowanie nowych produktw turystycznych, ale i rozwijanie dotychczasowych. Wane s dziaania marketingowe, ukierunkowane na stworzenie spjnego systemu promocji na szczeblu krajowym oraz wsplnej promocji na poziomie Unii Europejskiej. Projekt Strategii zakada min. systematyczne badanie rynku turystycznego w Polsce, a take dostosowywanie oferty turystycznej do potrzeb turystw krajowych i zagranicznych. Rozwj turystyki wie si przede wszystkim z budow i modernizacj infrastruktury transportowej, m.in. drg, sieci kolejowych, szlakw wodnych i lotnisk. Projekt kadzie nacisk na systematyczne ksztacenie przedstawicieli biur podry, personelu hoteli i restauracji, przewodnikw i pilotw wycieczek. Rozwj turystyki pozwoli stworzy nowe miejsca pracy w regionach atrakcyjnych turystycznie, a borykajcych si z wysokim bezrobociem72.Turystyka biznesowa cechuje si brakiem wyranej sezonowoci oraz stosunkowo ma wraliwoci na zmiany cen. Z punktu wadzenia obszarw recepcyjnych oraz dziaajcego tam sektora turystycznego zalet podr) -- subowych jest to, e s one mniej podatne na zmiany popytu ni turystyka rekreacyjna. Dochody, ktre generuj, s rozoone stosunkowo71 72

W. Kurek, op.cit., s. 301. www.pulsbiznesu.pl data dostpu: 1.04.12.

29

rwnomiernie wcigu caego roku, z niewielkim spadkiem podczas sezonw wakacyjnych. Rozwj turystyki biznesowej jest doskona okazj do uzyskiwania dodatkowych dochodw dla wielu przedsibiorcw turystycznych, bowiem popyt na podre subowe i podre w czasie wolnym w pewien sposb si uzupeniaj zarwno w skali roku. jak i tygodnia. Oglnie mona przyj, e okresem rozwoju turystyki biznesowej s dni oraz miesice pracy (poniedziaek-czwartek; wrzesie-czerwiec), natomiast turystyki wypoczynkowej weekendy oraz miesice urlopowe (ferie letnie i zimowe). Sytuacja taka daje, wic hotelom czy liniom lotniczym moliwo jednoczesnego obsugiwania obu rynkw. W wielu przypadkach i miejscach na wiecie podre subowe traktuje si, jako sposb na wyduenie sezonu turystycznego73. Na rozkad ruchu turystycznego w czasie i przestrzeni wpyw maj najrozmaitsze czynniki obiektywne i subiektywne: polityczne, spoeczne, gospodarcze, a take moda. Analiza tych czynnikw, dokonywana od czasu do czasu przez panel ekspertw UNWTO, pozwala na formuowanie prognoz (bardziej lub mniej trafnych) odnonie tendencji rozwojowych turystyki w skali globalnej i regionalnej. Czynnikiem ograniczajcym jest wiatowy terroryzm i konflikty zbrojne w wielu regionach wiata, take w tych, ktre uchodz za regiony turystyczne. Dochodz do tego epidemie i pandemie (AIDS, SARS, gorczka Denga, ptasia grypa i in.). Dla turystyki midzynarodowej due znaczenie maj wielkie imprezy sportowe, kulturalne, handlowe i religijne: Olimpiady i Zimowe Igrzyska Olimpijskie, mistrzostwa wiata i kontynentw w rnych dyscyplinach sportowych (zwaszcza w pice nonej), wiatowe wystawy EXPO, wielkie koncerty gwiazd muzyki, midzynarodowe pokazy lotnicze i salony samochodowe, midzynarodowe targi (w tym targi turystyczne), wielkie zgromadzenia religijne (np. Rok wity, kongresy eucharystyczne i in.) . Organizowane s dzi w rnych krajach, nie tylko w Europie. Wzrost poziomu wyksztacenia i wiadomoci spoeczestwa za spraw rodkw masowego przekazu i Internetu wzbudzi obecnie zwikszone zainteresowanie zagadnieniami historii, kultury i sztuki, tym samym spowodowa konieczno wczenia tych zagadnie do ofert turystycznych i do programw imprez zorganizowanych oraz ofert indywidualnych. Jako jeden z istotnych wymieniany jest czynnik demograficzny. Poniewa liczba osb starszych wiekiem stopniowo si zwiksza (abstrahujc od przyczyn tego stanu), a seniorzy (w tym emeryci) staj si relatywnie zdrowsi i aktywniejsi i dysponuj wyszymi dochodami (przynajmniej w niektrych krajach), mona oczekiwa, e liczba potencjalnych turystw w tej grupie bdzie wzrasta szybciej ni oglny popyt na produkty73

W. Kurek, op.cit., s. 302.

30

turystyczne. W szczeglnoci rosn bdzie popyt, na jako, wygod i bezpieczestwo w usugach turystycznych, zwikszy si popyt na oglnodostpny i tani transport (autokarowy, morski, lotniczy), zwikszy si popyt na usugi turystyczne poza gwnym sezonem, wreszcie popyt na spokojniejsze formy rekreacji i rozrywki. Podkrela si te, e obserwowany spadek redniej liczby osb przypadajcych na jedno gospodarstwo domowe przekadajcy si na wysze dochody i wiksz si nabywcz umoliwi czstsze, ale krtsze podre do dalekich krajw. W programie spotka biznesowych czsto s zawarte spotkania towarzyskie, imprezy kulturalne, wycieczki krajoznawcze, zakupy (np. prezentw). Podre subowe zawieraj, wic elementy, ktre s charakterystyczne dla osb podrujcych w czasie wolnym w; celach rekreacyjnych. Rnica polega na tym, e dla typowych" turystw zajcia takie le u podstaw ich motywacji, natomiast dla osb podrujcych subowo s one dodatkiem do gwnego celu. jakim s interesy. Nierzadko bywa jednak tak, e owa cz rekreacyjna" turystyki biznesowej stanowi dla jej uczestnikw du atrakcje oraz dodatkowy impuls do podejmowania takich wyjazdw. Dla niektrych osb wyjazdy w interesach s okazj do krtkiego wypoczynku, czciowo sfinansowanego przez pracodawc. Wielu uczestnikw turystyki biznesowej decyduje si, bowiem przeduy swoj podr, tak aby spdzi dodatkowych kilka dni w planowanym miejscu spotka biznesowych, czsto zabierajc take ze sob osob towarzyszc. Takim wydueniom pobytu sprzyja stosowana przez narodowych przewonikw lotniczych tzw. regua sobotniej nocy. Zgodnie z jej zasad wiele linii lotniczych pobiera mniejsze opaty za bilety, jeli pasaer spdza w okrelonym miejscu sobotni noc. Redukcja kosztw przelotu zachca rwnie pracodawcw do opacania dodatkowej doby zakwaterowania w hotelu swoim pracownikom, ktrzy wyra ochot spdzenia weekendu w rym miejscu. Pewn prawidowoci jest take powracanie uczestnikw spotka biznesowych do tych samych miejsc po jakim czasie, ale ju w celach czysto turystycznych74. Rozmiary turystyki biznesowej zale od kondycji gospodarek poszczeglnych pastw oraz koniunktury midzynarodowej. Jednake liczba wyjazdw subowych jest mniej uzaleniona od zmian cen usug turystycznych ni, jak to si obserwuje, w komercyjnej turystyce wypoczynkowej. Dzieje si tak, poniewa podre subowe s podejmowane w celu zapewnienia skutecznego dziaania przedsibiorstw w rnych warunkach ekonomicznych. 2.4. Historia turystyki biznesowej w Polsce i elementy rozwoju

74

Ibidem, s. 301.

31

Historia turystyki biznesowej w Polsce zaczyna si po drugiej wojnie wiatowej. Wie si przede wszystkim z dziaalnoci firmy Orbis, ktra to bya jedyn wiodc na rynku. Wynikao to z faktu, e w naszym kraju nie byo gospodarki wolnorynkowej natomiast bya centralnie sterowana. Przez wiele lat firma ta bya potentatem w organizowaniem kongresw, spotka politycznych rnego szczebla oraz szkole. Swojego czasu istniaa nawet specjalna komrka w firmie Orbis, ktra specjalizowaa si organizowaniem kongresw75. Komrka ta nazywaa si Biuro Kongresw. Na pewno naley zwrci uwag na Paac Kultury, ktry to w tamtym okresie by najwikszym obiektem, w ktrym, organizowano spotkania klasy politycznej, biznesmenw na rnych szczeblach systemu. Na poniszych obrazach zobaczymy paac kultury oraz logo legendarnej firmy Orbis76.

For.1. Paac Kultury i Nauki w Warszawie rdo: http://cudaswiata.pl/photos/palac_kultury_i_nauki01.jpg data dostpu: 10.04.12.

75

W. Bartoszewicz, H. Borne-Janua, T. Skalska Turystyka biznesowa w Polsce. Skalska Instytut Turystyki w Warszawie. Raport Kongresy i Konferencje. Warszawa 2005.76

I.Kulesza, K.opaciski, Turystyka biznesowa w Polsce. Warszawa : Eurosystem - Jarosaw leszyski. 2007.

32

Rys.5. Logo firmy Orbis rdo: http://www.spaluxury.pl/images/mini_460/1285745031logo_Orbis.jpg data dostpu: 10.04.12. Bardzo gwatowny a wrcz dynamiczny i burzliwy rozwj historii turystyki biznesowej w Polsce nastpi, gdy nastaa epoka gospodarki wolnorynkowej. Przypada to na pocztek lat, 90 kiedy to gwatownie rozwijaa si brana hotelarska w Polsce. Na pewno do podstawowych czynnikw naley zaliczy rozwj konkurencji. Nic nie wpywa lepiej na rozwj danej gazi przemysu jak silna konkurencja na rynku. Do dzisiaj na Polskim rynku powstao ju ponad sto profesjonalnych firm zajmujcych si turystyk biznesow. S to przewanie wielkie centra kongresowe, ale rwnie i mniejsze prywatne hotele. Nie mona oczywicie zapomnie o firmach dziaajcych w innych branach, ale organizujcych w zakresie swojej dziaalnoci kongresy, szkolenia i seminaria. Duy wkad w rozwj turystyki biznesowej maj na pewno Uczelnie Wysze w Polsce. To dziki ich dziaalnoci organizowanych jest wiele szkole, czy seminariw77.Najwaniejsze zalecenie ekspertw z Unii Europejskiej mwio, e prywatni inwestorzy musz wsppracowa z wadzami danego kraju oraz przede wszystkim z samorzdem terytorialnym, co miao zapewni lepsze efekty poprzez wsplne planowanie dziaa. Na pewno jednym z najwaniejszych wydarze w historii polskiej turystyki biznesowej jest utworzenie w 1998 r. stowarzyszenia Konferencje i Kongresy w Polsce(SKiK)78. Moemy powiedzie, e jest to grupa profesjonalistw, ktrej zadaniem jest coraz wiksze podnoszenie standardw zwizanych z turystyk biznesow. Warto wspomnie rwnie, e jednym z ich wanych zada jest wypracowywanie strategii marketingowych. W 2004 roku SKiK wsplnie z podobnymi77

L. Butowski: Organizacja Turystyki w Polsce. Turystyka biznesowa produkt i promocja. Warszawa 2006 78 S. Wrblewski: Konferencje i kongresy szans hotelarstwa. Doradca Hotelarza. Warszawa 1997.

33

organizacjami z innych pastw europejskich takich jak Belgia, Grecja czy Portugalia zaoyy EFPCO (European Federation of the Professional Congress Organisers). Organizacja ta odgrywa niezbdn rol w organizacji szkole, konferencji, kongresw. Wanie na te cele dostaje rnego rodzaju dotacje i dofinansowania od Ministerstwa Gospodarki i Pracy oraz Polskiej Organizacji Turystycznej. Obecnie turystyka biznesowa jest jedn z najbardziej rozwijajcych si gazi turystyki w Polsce, ale ten okres trwa od stosunkowo niedawna. Skutkiem tego jest brak bada i obszernych analiz dotyczcych rynku turystyki biznesowej w Polsce. Klienci i nabywcy usug zwizanych z biznesowymi aspektami turystyki poszukuj obiektw o bardzo wysokim standardzie. Gwnie podanymi obiektami s przewanie hotele o standardzie piciu gwiazdek. Oczywicie jest wiele rnych czynnikw, ktre mog wpywa na przyjazd potencjalnych czynnikw. Do najwaniejszych na pewno musimy zaliczy: bezpieczestwo w kraju, dobr komunikacj midzypastwow, atrakcyjno miast a take samych obiektw konferencyjnych. Wzrost rozwoju turystyki biznesowej na pewno wie si z coraz wiksz liczb przyjazdw w celach subowych w porwnaniu do przyjazdw w innym celu ni interesy79. Dowodem na to mog by przedstawione poniej wykresy przedstawiajce badania Instytutu Turystyki z 2009 roku. Mimo, e w 2007 r. byo wicej przyjazdw subowych ni w 2009 r. to ich liczba jest na tyle dua, e pozwala na dynamiczny rozwj tego segmentu rynku. Z wykresu mona wywnioskowa, e podre biznesowe w kadym roku s dominujcym celem przyjazdu, co jeszcze bardziej potwierdza postawione wyej hipotezy. Wydaje si, e to jest gwny cel, w jakim podruj ludzie i wyprzedza nawet wypoczynek, ktry jest tak wany z punktu widzenia regeneracji organizmu po dugim okresie pracy.

79

L. Butowski: Organizacja Turystyki w Polsce. Turystyka biznesowa produkt i promocja. Warszawa 2006

34

Wykres.3. Cele przyjazdw turystw zagranicznych do Polski na przestrzeni lat 20072009. rdo: http://www.intur.com.pl/turysci2009.htm data dostpu: 10.04.12.

Wykres. 4. Zrnicowanie celw pobytu wedug rodka transportu. rdo: http://www.intur.com.pl/turysci2009.htm data dostpu: 10.04.12. Ten wykres ma za zadanie pokaza, i turyci podrujcy w celach subowych, jako rodek transportu wybieraj najczciej samolot. Jest to potwierdzenie hipotezy, e ludzie podrujcy w celach biznesowych wybieraj wygod, w przypadku rodkw transportu samolot. Nikt sobie chyba nie wyobraa magnata biznesowego, ktry przez p Europy jedzie pocigiem, eby dosta si z jednego koca kontynentu na drugi80.

Wykres.5. Zrnicowanie celw pobytu wedug kwartau. rdo: http://www.intur.com.pl/turysci2009.htm data dostpu: 10.04.12.Analizujc z kolei ten wykres od razu zauwaamy dominujc liczb wyjazdw typowo turystyczno-wypoczynkowych w III kwartale. Zwizane jest to oczywicie z por roku, jak jest lato. W tym czasie wszyscy chtnie wyjedaj na wczasy. Podre subowe s we wszystkich

80

http://www.intur.com.pl

35

kwartaach oprcz III na pierwszym miejscu. Najmniej odbywa ich si w 3 III kwartale, poniewa zwizane jest z wakacyjnymi urlopami81.

Ogem Niemcy rdo: badania Instytutu Turystyki w 2009 r. Interesy w imieniu firmy Samodzielne interesy Transport Udzia w targach i wystawach Udzia w kongresie, konferencji Inne subowe 31 27 24 2 29 26 22 4

Stare kraje UE (bez Niemiec)

Nowe kraje UE

Rosja, Biaoru, Ukraina

Gwne zamorskie

43 29 7 3

21 12 52 1

22 34 33 1

44 26 6 9

6 10

7 12

9 9

2 12

2 8

11 4

Tab.2. Rodzaje przyjazdw subowych w procentach na wiecie. rdo: http://www.intur.com.pl/turysci2009.htm data dostpu: 10.04.12.Gdy popatrzymy na t tabelk od razu zauwaamy, e dominujcymi rodzajami przyjazdw subowych s przede wszystkim interesy wasne lub w imieniu firmy. Stosunkowo may udzia procentowy maj kongresy i konferencje, ale to si zaczyna powoli zmienia. Nie mona pomin faktu, e to Niemcy s wiodcym pastwem nawet na caym wiecie, gdy chodzi o turystyk biznesow. Spowodowane jest to na pewno bardzo siln pozycj tego pastwa na rynku oglnowiatowym82.

81 82

http://www.intur.com.pl http://www.intur.com.pl

36

Rozdzia III. Podre biznesowe a turystyka w wietle bada wasnych Podre biznesowe to podre do celu pracy - na spotkanie, konferencj, targi handlowe czy wystaw. Ilo podry w celach biznesowych stopniowo i rwnomiernie, cho powoli, wzrasta. Taki sposb podrowania jest wyspecjalizowany, rentowny a dodatkowo istotnie przyczynia si do rozwoju zarwno miejskiego jak i regionalnego. Wag biznesowych podry najlepiej ilustruje fakt, e agencje turystyczne czerpi zyski niemale o poow wysze ni kiedykolwiek wczeniej z tego typu usug. Dua liczba komercyjnych firm wydaje znaczne sumy pienidzy na rnego rodzaju konferencje czy biznesowy wycieczki, tym samym dajc hotelom szanse na rozwj i zarobek. Jednak nie tylko biznesowa turystyka jest gwnym rdem przychodw dla wielu hoteli; jest to pomocne w okresie posezonowym dla turystyki. Polska nieustannie staje si, co raz czciej wybieranym krajem, jako cel krajowych i zagranicznych podry biznesowych. Szczeglne znaczenie dla Rozwoju rynku turystycznego maj rozwijajce si z roku na roku coraz prniej rnego rodzaju firmy szkoleniowe. Od momentu wejcia Polski do Unii Europejskiej, strumienia rodkw powizanych z moliwoci zarobkowania dla osb, niemajcych dotychczas moliwoci samodzielnego dziaania. Doskonaym przykadem, ktry obserwuj od lat s usugi Kursw przyuczajcych do zawodu, ktre z reguy organizuj mae firmy, jednoosobowe, ktrych czsto caym kapitaem jest wasna wiedz, odpowiednie uprawnienia, dyplom wyszej uczelni i determinacja. To na naszym rodzimym rynku, do czego jeszcze wrc. Statystyki pokazuj, e ponad trzy czwarte z turystw, ktrzy przybywaj do Polski to turyci biznesowi, natomiast polskie firmy wydaj ok 10 miliard zotych na podre w celach biznesowych. Przychody z krajowej turystyki szacowane s na 15 miliardw 37

zotych rocznie. Instytut Turystyki informuje, i do Polski przyjeda rocznie 16 milionw turystw a liczba ta ronie z roku na rok ok. 3-5%. Ponad trzy czwarte przybywa z ssiednich krajw oraz krajw Unii Europejskiej, wyczajc Niemcy, ktre stanowi wikszo turystw. Rocznie, ponad 4 miliony turystw przybywa w sprawach biznesowych, ponad 3 miliony w ramach wypoczynku i rekreacji. Natomiast niespena 3 miliony turystw przyjeda w celu odwiedzenia rodziny czy znajomych. Wikszo tzw. turystw biznesowych pochodzi z pitnastki starych krajw UE. Ponad jedna czwarta zagranicznych turystw przyjeda w sprawach biznesowych. Jak podaje Instytut Turystyki, ok 2 miliony z nich to Niemcy, a za nimi Ukraicy, Rosjanie i Biaorusini stanowic niespena 1 milion. Poza tym mona wyrni taki narodowoci jak: Duczycy - 130 000; Austriacy - 100 000; Brytyjczycy - 100 000; Szwedzi - 85 000; Francuzi - 75 000; Wosi - 60 000. Turyci spoza "starej pitnastki" stanowi liczb 390 000, natomiast turyci spoza Europy stanowi, 150 000 z czego ponad poowa, bo 70 000 to mieszkacy Stanw Zjednoczonych. Ponad 30% turystw biznesowych reprezentuje interesy firm korporacyjnych a 33, 6% to osoby prowadzce wasny interes. 8% przybywa do Polski na konferencje a 2, 3% uczestniczy w targach i wystawach. Polskie przychody z turystyki biznesowej oscyluj w granicy 1 miliarda USD, czyli 31, 1% z oglnych, polskich przychodw z turystyki rocznie. Chciaabym szerzej zbada temat, majc jednak wiadomo ogromnej masy ludzi przemieszczajcych si na terenie kraju postanowiam szczeglnie skupi si na rodzimym runku, Polskich turystw biznesowych. 3.1. Metodologia bada wasnych W swojej pracy, jako Zakres tematyczny pracy obraem sobie turystyk biznesow majc miejsce na terenie Polski, organizowanej przez Polskie przedsibiorstwa dla pracownikw, wolnych zawodw. Swoj ankiet przeprowadziem w gronie przyjaci i znajomych pracujcych dla wielu zagranicznych, jak i Polskich firm na terenie RP. Dua skala organizowanych w ostatnim czasie szkole, powizanych z dotacjami z UE znacznie zwszya skal zjawiska. W latach wczeniejszych naturalnie rwnie miay miejsce podre subowe, wyjazdy integracyjne, doszkalajce, jednak miao mona stwierdzi nie na tak skal, jaka w tej chwili ma miejsce. W latach 2007-2013 podpisane projekty, umoliwiajce czerpa korzyci nie jedynie w skali przedsibiorstw, ale i rwnie maych, lokalnych firm, ale i rwnie jednostek. Nie zagbiajc si szczeglnie we wszystkie moliwe projekty, na bazie wasnych obserwacji projektw Kapita Ludzki, mog miao powiedzie, e nastpia gigantyczna zmiana w tym zakresie. 38

Celem przedmiotu moich bada jest uzyskanie informacji dotyczcych podstawowych rde finansowania takich podry na terenie Polski. Interesuje mnie, bowiem odpowiedz na pytanie, w jakiej skali wynikaj owe podre z czysto pragmatycznych potrzeb danego przedsibiorstwa, ktre wysya pracownika w podr. A w jakiej skali wpyw na rozwj tego rodzaju podry maj wszelkiego rodzaju dotacje unijne, wsparcie dla pracodawcw z funduszy UE, co przekada si na stale rosncy proceder. Obserwujc grono znajomych i przyjaci mog, bowiem bezapelacyjnie stwierdzi, i szczeglnie w ostatnich latach zwikszya si skala tego przedsiwzicia. Osoby znajome, wrd ktrych rwnie przeprowadziem ankiety, pogbiajc dotychczasow wiedze na ten temat udzieliy wyczerpujcych informacji. Postaraem si rwnie o zebranie danych od osb anonimowych, korzystajc w tym przypadku z Internetu, jako najtaszej i zarazem najbardziej rnorodnej sfery zbierania informacji na kady waciwie interesujcy nas temat. Jednym z gwnych celw przeprowadzonych bada byo dostarczenie informacji o specyfice ruchu turystyki biznesowej we Wrocawiu. Miao to za zadanie wyrni wszystkie podre, ktrych cele byy zwizane z prac bd te interesami. Wedug WTO wyrniamy: Indywidualne podre subowe, Konferencje, Kongresy, Sympozja, Eventy branowe, Szkolenia, Podre motywacyjne, Turystyka korporacyjna.

Nastpnym celem byo okrelenie wielkoci(natenia) turystyki biznesowej w Polsce od strony poday i popytu(hotele i pozostae obiekty). Na koniec chciaem skategoryzowa i scharakteryzowa turystyk biznesowa wedug: rodzaju finansowania wyjazdu, zadowolenia z udziau w tego rodzaju wyjazdw osb uczestniczcych oraz szeregu innych danych, o ktrych w trakcie pracy bd wspominaa. Badania byy prowadzone kilkoma uzupeniajcymi si metodami. Metod zbierania danych statystycznych z hoteli i od organizatorw wedug kwestionariusza ankiety. Informacje byy zbierane osobicie, telefonicznie, lub droga elektroniczn. Rwnie wrd znajomych oraz za pomoc ankiety internetowej.

39

Badaniem zostay objte: Imprezy zorganizowane w hotelach konferencje, venty branowe, szkolenia firmowe, imprezy integracyjne, seminaria, sympozja, pozostae z pominiciem imprez okolicznociowych, towarzyskich typu: wesela, komunie, prywatne bankiety, itp.. Imprezy organizowane poza hotelami targi, kongresy, konferencje (w tym naukowe), szkolenia, spotkania biznesowe, sympozja, podczas ktrych spotykaj si turyci biznesowi poza salami hotelowymi. Z monitoringu wyczone s imprezy rozrywkowe, targi konsumenckie, wydarzenia muzyczne, sportowe, religijne i hobbystyczne (definicja zawajca). Szczeglne moje zainteresowanie wzbudzaj organizowane na terenie caego kraju rnego rodzaju kursy i szkolenia podnoszce kwalifikacje pracownicze. Temat nabiera znaczenia w podnoszeniu kwalifikacji pracownikw, ale i rwnie poprzez moliwo podrowania na koszt firmy, moim zdaniem znacznie wpywa rwnie na motywacj osb uczestniczcych w takich wyjazdach. Badania odbyy si w terminie 01-13.04.2012 roku.

3.2. Analiza ankiety przeprowadzonej wrd osb podrujcych biznesowo wykorzystujcych turystyk w Polsce 1. Badanie natenia czstotliwoci wyjazdw biznesowych wrd osb uczestniczcych w badaniu: Zakres tematy czny: 1-2 raz w 1-2 na mies kwa icu rta Czciej Rzadziej ni raz w tygo dniu3

L.os.uczesz. w wyjazda ch bizneso wych:

6

12

2

Tab.3. Badanie natenia czstotliwoci wyjazdw biznesowych.rdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

W trakcie trwania 2 dniowego badania uczestniczce osoby wskazyway na czstotliwoci wyjazdw organizowanych przez pracodawcw i innych. Niska prba ankietowanych 40

zostaa wyselekcjonowana wrd osb majcych bezporedni styczno z biznesowymi wyjazdami, z tytuy penionych funkcji zawodowych.

B adanie nat enia czstotliwo ci wyjazdw %60 50 40 30 20 10 0 1-2 m 1-2 cz ciej rzadziej kwart Badanie nat enia czstotliwoci wyjazdw %

Wykres.6. Badanie natenia czstotliwoci wyjazdw w %.rdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

Jak wynika z analizy powyszego wykresu najwicej osb podruje w celach subowych 1 lub dwa razy na kwarta. Zwizane moe by to przede wszystkim, z polityk i zarzdzaniem takimi wyjazdami przez wacicieli wikszoci firm. Waciciele staraj si w miar czsto wysya swoich pracownikw na rnego rodzaju szkolenia lub w celach interesanckich, ale wszystko w ramach zdrowego rozsdku, eby nie przekroczy budetu. Nie mona oczywicie pomin osb podrujcych indywidualnie w celu zaspokojenia swoich potrzeb zwizanych z turystyk biznesow.

2. Badanie rodzaju/ formy wyjazdw

41

Zakres tema tycz ny:

Szkolenia Wspfinanso organiz wane owane przez UE przez pracod awc3 5

Wyjazdy moty wacyj ne

Sympozja, wycieczki targi, konfer encje

Inne

Finansowa nie wyjaz du:

7

3

3

2

Tab.4. Badanie rodzaju i formy wyjazdw.rdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

Pytanie dotyczy form turystyki biznesowej, w jakich uczestniczyli nasi respondenci. W tym pytaniu zawarem interesujc mnie znacznie form - finansowanie wyjazdw, ze szczeglnym zainteresowaniem, o czym wczeniej w pracy wspominaem nad finansowaniem w ramach realizowanych projektw Unijnych. Odpowiedzi osb ankietowanych odzwierciedla moje wczeniejsze domysy, dotyczce szczeglnego Rozwoju w ostatnich latach brany turystyki biznesowej bezporednio powizanej z rzek pienidzy pyncych z Brukseli.

42

Wykres.7. Badanie rodzaju i formy wyjazdu w %.rdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

Jeeli popatrzymy si na ten wykres wida, e zdecydowanie najczstszymi formami turystyki biznesowej, w jakich uczestniczyli nasi ankietowani to wyjazdy zwizane z turystyk motywacyjn oraz te wspfinansowane przez Uni Europejsk. Jeszcze raz chc podkreli jedn z gwnych tez tego opracowania, czyli dobro, jakie pynie poprzez dziaania Unii Europejskiej w tym zakresie. Zauwaamy rwnie, e mniej wicej po rwno odpowiedzieli nasi ankietowani, gdy chodzi o targi, wycieczki oraz wyjazdy zwizane z prac w jakiej firmie. 3. Badanie formy akomodacji osb wyjedajcych biznesowo oraz standardu

43

Forma noclegu oraz jego standard ODPOWIED Standard noclegu

Kwatery Noclegi u pryw znajo atne mych11 Brak klasyf ikacji 6 Jedna/dwie gwiazd ki

Inne

6 3/4/5 gwiazde k Standar d podwy szony 0

ODPOWIED

17

6

Tab.5. Badanie formy oraz standardu noclegu.rdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

Podczas przygotowywania pyta zastanawiaem si mocno nad zasadnoci takiej formy pytania, poniewa w Polsce, bazujc na danych statystycznych iloci i jakoci hoteli przewaaj nadal jednak tasze formy noclegu. Naturalnie bezwzgldna jest to powizane z poziomem budetu kadego z podrujcych, jednak baza lokalowa pozostawia nadal wiele do yczenia. Kolejne pytania sformowaem w taki sposb, aeby udowodni, bd obali tez o znikomym udziale noclegw o wyszym standardzie w stosunku do popularnych Agroturystyk, pokoi gocinnych czy te prywatnych kwater.

44

F a nocleg oraz jeg standardu orm u o1. Kwatery prywatne 2. Noclegi u znajomych 3. Inne

Wykres.8. Badanie formy noclegu oraz jego standardu.rdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

Jak spojrzymy na ten koowy wykres od razu powinnimy zauway, e sporo turystw w Polsce mimo tego, i, podruj biznesowo korzysta z okazji nocowania u znajomych czy po prostu z tanich kwater. Na pewno wie si to z mentalnoci Polakw, ale stosunkowo dua liczba ankietowanych odpowiedziaa, e wybiera inne standardy. Dowodzi to moe, e coraz wiksza liczba osb, ktre podruj w celach biznesowych wybiera jednak standard, nawet wtedy, gdy koszty takiej podry bardzo wzrosn. Dowodzi to temu, i, turystyka biznesowa cigle si rozwija poprzez cige podnoszenie standardw. 4. Rodzaj transportu w miejsce docelowe z podziaem na wojewdztwaForma transport u na miejsce docelow e ODPOWIED Pocig Samochd Autobus Inne (np. samo lot)

9

12

1

1

Tab.6. Badanie rodzaju transportu.rdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

45

W odniesieniu do formy podrowania na terenie naszego kraju, bezwzgldnie najatrakcyjniejsz form w mojej subiektywnej ocenie jest kolej. Ma swoje plusy nie tylko w cenie biletw, poniewa te s uzalenione od pocze, ale pozwala rwnie oszczdzi drogocenny czas na prac, korzystanie z laptopa/ Internetu, nadrabianie zada do wykonania. Podobnie ma si sytuacja do autobusu niestety obie te formy podrowania nie oferuj komfortu, jaki bezapelacyjnie oferuje podr samochodem ( nie wspominajc tutaj o godzinach spdzonych korkach oraz cenach paliwa). Wyniki, ktre uzyskaem nie odzwierciedlaj naturalnie caej brany turystycznej, daj jednak pewien pogld na obecn sytuacj w rnego rodzaju przedsibiorstwach, z ktrych pracownikami miaem przyjemno przeprowadzi ankiet.

F a transportu na m orm ejsce docelowe1. Pocig 2. Samochd 3. Autobus 4. Inne (np..samolot)

Wykres.9. Badanie formy transportu na miejsce docelowe.rdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

46

Wojewdztwa na terenie PL ODPOWIED Wojewdztwa na terenie PL ODPOWIED Wojewdztwa na terenie PL ODPOWIED

Dolnolskie

Kujawskopom orski e 0 Pomorskie

Lubelskie

Maopolskie

Mazowieckie

Opolskie

Podkarpackie

0 Podlaskie

4 lskie

0 witokrzyskie

7 Warmiskomazurs kie

0 Wielkopolski

0 Zachodniopomorskie

0 dzkie

3

2

0

0

6

0

1

Tab.7. Badanie akietowanych wedug wojewdztw na terenie Polski.rdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

Odnonie wojewdztw pozwol sobie jedynie wspomnie, e zastosowanie ma tutaj nie jedynie atrakcyjno wizualna, czysto turystyczna w zakresie podry biznesowych, ale i rwnie zasobno kadego w wojewdztw. Wybijajcymi si regionami Polski s na pewno maopolskie, wielkopolskie, ale i lubelskie, co jest zaprzeczeniem zasobnoci.

47

W ojewdztwa na terenie P olski1. Dolnol skie 2. Kujawsko-pomorskie 3. Lubelskie 4. Maopolskie 5. Mazowieckie 6. Opolskie 7. Podkarpackie 8. Podlaskie 9. Pomorskie 10. l skie 11. wi tokrzyskie 12. Warmi sko-mazurskie 13. Wielkopolskie 14. Zachodniopomorskie 15. dzkie

Wykres.10. Badanie ankietowanych na tle wojewdztw.rdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

Na tym wykresie widzimy wyranie dominacj wojewdztw Maopolskiego oraz Lubelskiego, o czym wspomniaam ju wczeniej. Dominacja wojewdztwa Mazowieckiego wynika przede wszystkim, e znajduje si w nim stolica Polski, czyli Warszawa. Jak to zwykle bywa to wanie w miecie stoecznym mieci si najwicej orodkw i firm zwizanych z turystyk biznesow. Jak wspominaem w rozdziale drugim mieci tam si Paac Kultury i Nauki, ktry by symbolem turystyki biznesowej do pocztku lat 90. To wanie do stolicy przyjedaj delegacje polityczne i biznesowe z caego wiata. Duy udzia procentowy wojewdztwa Lubelskiego moe wynika przede wszystkim z dotacji, jakie otrzymaa wschodnia Polska w ramach projektu finansowanego przez Uni Europejsk Pikny Wschd oraz innych projektw. Du zalet tego wojewdztwa, jest rwnie duo terenw rekreacyjnych i wypoczynkowych. 5. Badanie dugoci pobytu, lokalizacji w poszczeglnym wojewdztwie oraz wydatkw prywatnych w trakcie wyjazdu

48

Dugo wyjazdu w dniach ODPOWIED Lokalizacji na terenie poszczeg lnego wojewdz twa

4-7 dni

Duej

18 Okolice miasta, w ktrym pracuje

5 Rne miejsca w Polsce Atrakcyjne turyst yczni e miast a na tereni e Polsk i 5 Rozrywk Rne miejsca w europie Rne miejsca na wiecie

ODPOWIED Wydatkowanie rodkw wasnych ODPOWIED

4 Zakup pamitek

12 Zakup ksiek, przewodni kw 0

0 Zwiedzanie

0 Inne

14

5

3

1

Tab.7. Badanie dugoci wyjazdu w dniach, lokalizacji celu podry oraz wydatkowania rodkw wasnychrdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

W badaniu dotyczcym pobytu, jego dugoci nie ma reguy tutaj gwn rol odgrywaj poszczeglne interesy wysyajcych swoich pracownikw firm. Wojewdztwo w odniesieniu do mojej poprzedniej tabelki zasadniczo si pokrywaj, oczywicie zakadajc prba (ilo osb) uczestniczca w ankiecie byaby wyznacznikiem caej grupy osb podrujcych w ten sposb. A ju samo wydatkowanie rodkw wasnych, jest na pewno uwarunkowane charakterologicznie, ale i rwnie poprzez pe. Pozwol sobie na mae zestawienie tych dwch czynnikw podczas analizy caoci.

49

D o wyjazdu w dniach ug4-7 dni Duzej

Wykres.11. Badanie dugoci wyjazdu w dniach.rdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

Jeeli przyjrzymy si wykresowi dotyczcemu dugoci wyjazdu liczonemu w dniach to zauwaymy, e zdecydowana wikszo osb wyjeda w celach subowych na 4-7 dni. Wynika to przede wszystkim z cechy takich podry, ktr niewtpliwie jest konkretno. Wiadomo, e ludzie oczywicie korzystaj z rnych atrakcji wypoczynku, ale w bardzo duej mierze skupiaj si tylko na obowizkach subowych.

50

L okalizacja na terenie poszczeg lneg o wojewdztwa Okolice miasta wktrympracuje Rne miejsca w Polsce Atrakcyjne turystycznie miasta Rne miejsca w Europie Rne miejsca na wiecie

Wykres.12. Badanie lokalizacji celu podry.rdo: opracowanie autora na podstawie wasnych bada.

W tym przypadku narzuca s