Potencijal i projekti obnovljivih izvora energije - oie-res.me 2010/30-Potencijal i projekti... · priključak na elektroenergetski sistem ... Solarno-termalni sistemi ... • solarne

mr Lucija Rakočević, dr Igor Kovačević

Sektor energetike, Ministarstvo ekonomije

Hotel Crne Gora, Podgorica

24. jun 2011. godine

Potencijal i projekti obnovljivih izvora

energije

“Obnovljivi izvori energije u Crnoj Gori i mehanizmi čistog razvoja (CDM)”

Hotel Crna Gora, Podgorica, 24.06.2011. godine

*Obnovljivi Izvori Energije (u nastavku prezentacije: OIE) su izvori energije koji

su sačuvani u prirodi i obnavljaju se u cijelosti ili djelimično, posebno energija

vodotoka, vjetra, neakumulirana sunčeva energija, biogorivo, biomasa, biogas,

geotermalna, hidrotermalna i aerotermalna energija, energija talasa, plime i osjeke,

gasa iz deponija, gasa iz postrojenja za preradu otpadnih voda (definicija Zakon o

enegetici).

Pregled prezentacije

1. Energetika u Crnoj Gori

2. Potencijal i projekti OIE* u CG

3. Zaključci



sigurnost snabdijevanjaenergijom

razvoj konkurentnog tržišta energije i

održivi energetski razvoj

Inovirana Strategija razvoja energetike CG do 2030. godine

Zakon o energetici (“Službeni list CG”, br. 28/10) tretira OIE u skladu sa najnovijom EU Direktivom 2009/28/EK

Energetski sektor je prepoznat u Crnoj Gori (CG) kao značajna pokretačkasnaga nacionalne ekonomije

Energetska politika CG do 2030. godine definiše 3 glavna prioriteta:

1. Energ

etika

u C

rnoj G

ori

Nacionalni cilj za OIE za Crnu Goru 29,5 %

( S2005 = 23,0 % + 5,5 + BDP faktor = 1.0 %)

Energetika u Crnoj Gori





2. Potencijal i projekti OIE u CG

3. Zaključci



2.1. Hidroenergija

Ukupan teorijski hidropotencijal CG,iz Vodoprivredne osnove Crne Gore,iznosi 9846 GWh/god.

Tehnički (neto) iskoristivi potencijal za izgradnju mHE je procjenjen na oko 400 GWh/god.

Mjerenja hidropotencijala

HMZCG je izvršio jednogodišnja mjerenja na 38 lokacija, odnosno 35 vodotoka predstavljenih u Hidrološkim obradama

Izrada registra malih vodotoka kroz jednogodišnja mjerenja i ispitivanja na teritoriji 13 opština (2011-2012) EBRD

3. P

ote

ncija

l I pro

jekti O

IE u

CG



Kvalifikovani ponuđači pripremaju ponude do sredine septembra 2011. godine

Hidroelektrane na Morači

Instalisana snaga 168 MW

Godišnja proizvodnja 232 GWh

Hidroelektrana Komarnica

2.1. Hidroenergija

3. Pote

nci

jal i pro

jekt

i O

IE u

Crn

oj G

ori



Projekti malih hidroelektrana (mHE)2.1. Hidroenergija

3. Pote

nci

jal i pro

jekt

i O

IE u

Crn

oj G

ori

tender Vodotok Opština Status Broj mHEInstalisana

snaga [MW]

Proizvodnja

[GWh]

I

Bistrica Berane

Pro

cedura

dobija

nja

gra

đevin

ske d

ozv

ole

8 10.00 37.00

Šekularska Berane 5 5.00 21.00

Bistrica Bijelo Polje 2 17.00 50.00

Bjelojevićka Mojkovac 2 15.00 48.00

Crnja Kolašin 3 5.00 15.00

Zaslapnica Nikšić 3 1.00 3.60

Grlja Plav 1 1.70 5.70

Babinopoljska Plav 2 9.45 24.20

II

Vrbnica PlužineD

obija

nje

UTU

2 12.00 27.00

Tušina Šavnik 4 6.00 16.45

Trepačka rijeka Andrijevica 1 8.30 33.10

Murinska rijeka Plav 2 2.36 9.45

Komarača Plav 1 4.00 10.60

En. dozvola Raštak KolašinUgovor o koncesiji

1 0.62 2.50

Total 37 ~98 ~300



Teorijski potencijal

2.2. Energija vjetra

Godišnja prosječna brzina vjetra [m/s] na 80 m iznad zemlje (Vestas)

3. P

ote

ncija

l i pro

jekti O

IE u

CG

Rezolucija 1km

Mjerenja na terenu

Lokalitet Možura, Opštine Bar i Ulcinj- Jednogodišnja mjerenja, srednja brzina vjetra na visinama 40-60-68 m- Prosječna brzina 5.6-5.8 m/s

Lokalitet Krnovo, Nikšić i Šavnik- Jednogodišnja mjerenja na visini 60 m- Prosječna brzina vjetra 6.2 m/s



2.2. Energija vjetra

Lokacije za izgradnju dvije vjetroelektrane

Vjetroelektrana OpštinaBroj

vjetrogeneratoraInstalisana snaga

[MW]Proizvodnja

[GWh]

MožuraUlcinj

23 46 ~97Bar

KrnovoNikšić

21 50 ~110Šavnik

Dva ugovora o zakupu zemljišta i izgradnju vjetroelektrana su potpisana sredinom 2010. god. (VE Krnovo i VE Možura)

Izrada tehničke dokumentacije za izgradnju vjetroelektrana

procjena uticaja za životnu sredinu

priključak na elektroenergetski sistem

Zakup zemljišta na 20 godina

2. Pote

nci

jal i pro

jekt

i O

IE

u C

G



2.3. Drvna biomasa

FODEMO projekat procjene energetskog potencijala iz šumskog ostatka i ostataka iz drvno-prerađivačke industrije (drvna biomasa) je oko 400 GWh

SYNENERGY USAID – Helenic pomoć energetske saradnje: Regionalna procjena, Biomasa u Crnoj Gori

Studije potencijala

2. Pote

nci

jal i pro

jekt

i O

IE u

CG



Povećanje kapaciteta za proizvodnju drvnih goriva

Peleti u Pljevljima, početak proizvodnje 2011. godine, (kapacitet 50.000 t/god)

Peleti u Breznima, jun 2011. godine (15.000 t/god)

Briketi iz otpada vinove loze u Plantažama, 2011. godina (7.000 t/god)

Briketi u Bijelom Polju (~700 t/god)

2.3. Drvna biomasa

Akuelni projekti

Sistem daljinskog grijanja u Pljevljima korišćenjem drvnog otpada iz kombinata “Velimir Jakić”, instalisane snage ~28 MW), toplota

Elektrana na ostatke iz drvno-prerađivačke industije u Beranama, 3 MW,

električna energija

2. Pote

nci

jal i pro

jekt

i O

IE u

CG



2.4. Solarno zračenje

Broj sunčanih dana u Crnoj Gori je iznad

2000 h/god, i više od 2500 h/god na

obali

Solarno-termalni sistemi

u domaćinstvima ~700 kWh/m2

u hotelima ~900 kWh/m2 (pr. Podgorica)

Smjernicama u prostornim planovima -definisati udio korišćenja OIE prilikom izgradnje novih objekata (predvidjeti i mogućnost podsticajnih mjera)

Fotonaponski paneli

proizvedena električna energija je ~207 kWh/m2 (Podgorica)

2. Pote

nci

jal i pro

jekt

i O

IE u

CG

Ukupno sunčevo zračenje – srednje dnevne vrijednosti u mjesecu maju



2.4. Solarno zračenje

Solarna elektrana, instalisane snage 130 kW, na zgradi UN u Podgorici

2. Pote

nci

jal i pro

jekt

i O

IE u

CG

U Perastu se koriste fotonaponski

paneli za punjenje električna vozila za

prevoz gostiju



Sanitarna deponija u Podgorici -skupljanje biogasa se vrši u 1. sanitarnoj kadi

Postoji mogućnost izgradnje postorjenja na gas, instalisane električne snage ~1,1 MW (proizvodnje ~7 GWh) i toplote 1,4 MW (proizvodnje toplote 10 GWh) do 2020. godine

Izgradnja regionalne sanitarne deponije Možura, Bar, kao i postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda Bečići, Budva

2.5. Gas iz deponija i otpada pri prečišćavanju otpadnih voda

Zahtjev za izdavanje energetske dozvole za izgradnju elektrane na biogas iz đubriva sa farme kokošaka u Matagužima, Podgorica (526 kW)

2.6. Biogas iz otpada poljoprivrede i prehrambene industrije

Sanitarna deponija u Podgorici

2. Pote

nci

jali

i pro

jekt

i O

IE u

CG





2. Potencijal i projekti OIE u CG

3. Zaključci



Zakon o energetici definiše načine i mjere podsticaja postrojenjakoja koriste OIE

Nacionalni cilj OIE za Crnu Goru se može ispuniti valorizacijompotencijala OIE

Hidorelektrane, vjetroelektrane, postrojenja koja koriste drvnubiomasu, solarni sistemi, gas iz otpada ili biogas i toplotne pumpepredstavlju projekte kojima se planira ispunjenje nacionalnogcilja OIE

Brojni i raznovrsni projetki OIE su u fazi pripreme, izradetehničke dokumentacije ili su krenuli sa izvođenjem

Održivi ekonomski razvoj Crne Gore je moguć kroz projekte OIE

Zaključci



dr Igor Kovačević, mr Lucija Rakočević

Sektor energetike, Ministarstvo ekonomije

Hotel Crne Gora, Podgorica

24. jun 2011. godine

Zakonski i regulatorni okvir i njegov uticaj na

projekte OIE




1. Zakonodavni i regulatorni okvir

2. Ugovori za postojeće projekte OIE

3. Zaključci



Zakon o energetici (“Službeni list CG”, br. 28/10) tretira OIE u skladu sa najnovijom EU Direktivom 2009/28/EK

Pod OIE uključuje se električna i toplotnaenergija, kao i energija korišćena u saobraćaju

Podsticajne mjere za energiju proizvedenu iz OIE i visokoefikasne kogeneracije (VK)

Nacionalni cilj za udio OIE u ukupnoj finalnoj potrošnji energije (usvajanje ljeto 2011. godine)

Program razvoja i korišćenja OIE (usvajanje jesen 2011. godine) će definisati potrebnu dinamiku razvoja OIE kako bi se dostigao nacionalni cilj Crnogorski katun

1.1. Zakonski okvir

1. Zako

nodavn

i i re

gula

torn

i okv

ir



Pravilnik o kriterijumima za izdavanje energetske dozvole, sadržini zahtjeva i registru energetskih dozvola (“Službeni list CG”, br. 49/10)

Pravilnik o vrstama i klasifikaciji postrojenja koja koriste OIE i postrojenja za visokoefikasnu kogeneraciju (“Službeni list CG”, br. 28/11)

Pravilnik o bližim uslovima koje treba ispunjavati pravno lice za mjerenje i istraživanje potencijala OIE (“Službeni list CG”, br. 28/11)

Uredbu o načinu sticanja statusa i ostvarivanja prava povlašćenog proizvođačaelektrične energije (usvajanje do kraja juna 2011)

Uredbu o načinu izdavanja, prenošenja i povlačenja garancija porijekla energije proizvedene iz obnovljivih izvora energije i visokoefikasne kogeneracije (usvajanje do kraja juna 2011)

Uredbu o tarifnom sistemu za utvrđivanje podsticajne cijene električne enerigje iz obnovljivih izvora i visokoefikasne kogeneracije (usvajanje jun-jul 2011. godine)

Uredba o vrstama i načinu podsticanja proizvodnje iz obnovljivih izvora energije i kogeneracije (usvajanje jun-jul 2011. godine)

1.2. Regulatorni okvir za OIE

Ministarstvo nadležno za energetiku priprema regulativni okvir za oblast OIE:

1. Zako

nodavn

i i re

gula

torn

iokv

ir



1.2. Regulatorni okvir za OIE (nast.)

Tarifni sistem za utvrđivanje podsticajne cijene za električnu energiju proizvedenu iz obnovljivih izvora za postrojenja koja su:

• stekla status povlašćenog proizvođača i

• doprinose ispunjenju nacionalnog cilja u skladu sa Programom korišćenja i razvoja OIE

Tarifnim sistemom utvrđuju se podsticajne cijene za:

• mHE

• vjetroelektrane

• solarne elektrane na zgradama ili građevinskim konstrukcijama

• elektrane na čvrstu biomasu

• elektrane na čvrsti deponijski otpad

• elektrane na gas iz otpada

• elektrane na biogas 1. Zako

nodavn

i i re

gula

torn

iokv

ir



8.16

8.47

8.168.20

8.16

8.70-2.1%

1.7%

-2.1% -1.6% -2.1%

4.4%

-25.0%

-20.0%

-15.0%

-10.0%

-5.0%

0.0%

5.0%

7.80

8.00

8.20

8.40

8.60

8.80

1 - PolicySuccess

2 - Delay inachieving

energyefficiency

3 - Nocontribution

from thetransport

sector

4 - Nocontribution

from biomassin heating

5 - Nocontributionfrom solar

6 - No newconventional

hydro

% c

han

ge f

rom

be

nch

mar

k

Fin

al e

lect

rici

ty t

arif

fs, E

uro

-ce

nts

/kW

h

Final electricity tariffs, €cents/kWh Benchmark electricity tariff = 8.33 €cents/kWh

Change from Benchmark

Cijena električne energije u zavisnosti od projekata OIE

1.3. Nacionalni cilj za OIE

1. Zako

nodavn

i i re

gula

torn

i okv

ir




1. Zakonodavni i regulatorni okvir

2. Ugovori za postojeće projekte OIE

3. Zaključci



Ugovori za postojeće projekte OIE

• Aneks ugovora o koncesiji u odnosu na podsticajnu cijenu

• Ugovor o koncesiji i tarifni sistem trenutno ne tretiraju aspekt karbon kredita

• Uredba o vrstama i načinu podsticanja proizvodnje iz obnovljivih izvora energije i kogeneracije tretira relacije različitih vrsta podsticaja

• Potencijalne izmjene ugovora zavisno od budućih aktivnosti u pogledu progamskog CDM za projekte OIE



Igor Kovačević, Lucija Rakočević

Ministarstvo ekonomije

Sektor energetike

+382 20 482 498, +382 20 482 240

www.oie-cg.me

Documents

Potencijal i projekti obnovljivih izvora energije - oie-res.me 2010/30-Potencijal i projekti... · priključak na elektroenergetski sistem ... Solarno-termalni sistemi ... • solarne