pluzine.mepluzine.me/uploads/PU Piva konačna verzija 2016.docx · Web viewPlan upravljanja je osnovni alat za upravljanje zaštićenim područjem. On institucionalizuje ciljeve i

Plan upravljanja Regionalnim parkom "Piva" 2016-2021

1Plan upravljanja regionalnim parkom "Piva" 2016-2021

Sadržaj:I UVOD..............................................................................................................................................................4

1.1 O potrebi donošenja plana...................................................................................................................................5

1.2 Pravni osnov..........................................................................................................................................................6

1.3 Metodologija izrade plana.....................................................................................................................................7

1.4 Implementacija i revidovanje plana.......................................................................................................................8

1.5 Veza sa drugim strateškim dokumentima.............................................................................................................8

II OSNOVNE INFORMACIJE......................................................................................................................................12

2.1 Priroda RP Piva..........................................................................................................................................................12

2.1.1 Biodiverzitet.......................................................................................................................................................13

2.1.2 Geodiverzitet i geonasledje.........................................................................................................................16

2.2 Socio-ekonomske i kulturne karakterIstike parka i Opštine ……………………………………………………………………………. 18

2.2.1 Stanovništvo................................................................................................................................................18

2.2.2 Privreda i poljoprivreda..............................................................................................................................19

2.2.3 Infrastruktura..............................................................................................................................................20

2.2.4 Kulturno istorijske vrijednosti......................................................................................................................21

2.3 Ocjena stanja......................................................................................................................................................24

2.4 Ugrožavanja vrijednosti.......................................................................................................................................24

III VIZIJA..............................................................................................................................................................27

Vizija regionalnog parka Piva ..........................................................................................................................................27

Dugoročni opšti cilj zaštite i ciljevi održivog razvoja........................................................................................................27

IV ZONIRANJE......................................................................................................................................................28

4.1 Metodologija odredjivanja zona..........................................................................................................................28

4.2 Opis osnovnih vrijednosti i karakteristika definisanih zona...............................................................................28

4.3 Aktivnosti po zonama.........................................................................................................................................32

V CILJEVI UPRAVLJANJA SA MJERAMA................................................................................................................34

5.1 Priroritetne aktivnosti za ostvarenje ciljeva.........................................................................................................34

5.2 Specifični ciljevi...................................................................................................................................................36

5.3 Mjere -Akcioni plan.............................................................................................................................................38

5.4 Naučna istraživanja...................................................................................................................................................52

VI FINANSIRANJE................................................................................................................................................ 53

VII AKCIONI PLAN................................................................................................................................................542

Plan upravljanja regionalnim parkom "Piva" 2016-2021

VIII LITERATURA................................................................................................................................................... 55 PRILOZI................................................................................................................................................................................ 56

Prilog I – Opis granice Regionalnog parka.......................................................................................................................56

Prilog II – Memo sa zajedničke radionice u Plužinama...................................................................................................57


I UVOD

Kroz projekat „Jačanje sistema održivosti zaštićenih područja“ (PAS) koji je finansiran od strane Globalnog fonda za životnu sredinu (GEF) a implementiran od strane UNDP kancelarije u Podgorici, obezbjeđena su sredstva za izradu ovog plana upravljanja kao i pripremnih aktivnosti za proglašenje Regionalnog parka „Piva“.Polazni dokument petogodišnjeg plana upravljanja Regionalnim parkom „Piva“ pripremio je Novak Čađenović


1.1 O potrebi donošenja plana

Plan upravljanja je osnovni alat za upravljanje zaštićenim područjem. On institucionalizuje ciljeve i definiše aktivnosti koje su neophodne da se oni ostvare u odredjenom vremenskom periodu. Najveća vrijednost Plana upravljanja je u njegovoj svakodnevnoj upotrebi, prvenstveno od strane upravljača ali i od strane šireg kruga zainteresovanih strana uključujući i zainteresovanu javnost.

Izmedju ostalog Plan upravljanja osigurava:

Racionalizaciju i uštedu: Jasan pregled neophodnih aktivnosti u dužem vremenskom periodu omogućava da racionališemo sa resursima i/ili izbjegnemo preklapanje aktivnosti (npr. za više različitih poslova može biti dovoljna samo jedna aktivnost)

Kontinuitet i jednoobraznost djelovanja: Plan upravljanja se donosi na odredjeni vremenski period ( od 5 i više godina) gdje se dokumentuju ciljevi koje treba ostvariti. Kako predstavlja osnovni dokument za upravljača, nezavisno od trenutne situacije ili eventualno izmjene upravljačke strukture (direktora, šefa službe, osoblja itd.) osigurava da se ciljevi dosledno ostvaruju. Sprovodjenje odredjenih aktivnosti u parku je dokumentovano, time i omogućeno da se u sličnim situacijama ponaša na sličan način, omogućavajući jednoobraznost djelovanja

Transparentnost djelovanja i javnu dostupnost podataka: Ciljevi koji se nalaze u planu upravljanja su ujedno i ciljevi šire interesne grupe. Stoga sve aktivnosti moraju biti javno predstavljene, što plan omogućava. Plan omogućava i sagledavanje pozadine sprovodjenja odredjene aktivnosti i omogućava bolje razumjevanje od strane šire zajednice, lokalnih zajednica, NVO sektora, novinara, i sl.

Plan upravljanja omogućava pregled šireg konteksta i efekata koje se mogu postići ulaganjem sredstava što pomaže traženju finansijskih sredstava za realizaciju specifičnih aktvnosti potencijalnim donatorima ili partnerima (Vladine institucije, medjunarodne finansijske organizacije i sl.).

Kontrolu i vrednovanje rezultata: Plan upravljanja omogućava da se precizno i jasno provjeri efikasnost upravljača, kao i efekata koji su ostvareni (npr. Skupština opštine razmatra procenat sprovodjenja planiranih aktivnosti od strane upravljača).

Donošenje plana upravljanja je obaveza u skladu sa članom 65 Zakona o zaštiti prirode ("Sl. list Crne Gore", br. 51/08 od 22.08.2008) kojim je definisano, izmedju ostalog, da Plan upravljanja za regionalni park donosi nadležni organ jedinice lokalne samouprave, uz saglasnost Ministarstva dok je sadržaj plana upravljanja odredjen članom 66 istog zakona. Isti zakon predviđa i regulatornu funkciju plana navodeći da su pravna i fizička lica dužna da vrše radnje, aktivnosti i djelatnosti u zaštićenom prirodnom dobru u skladu sa planom upravljanja

Da bi plan u potpunosti ostvario svoju funkciju on mora biti najčešće upotrebljivani dokument od strane upravljača a ne samo zakonska obaveza. Ovo predstavlja, pored finansija, jedan od najvećih rizika za ostvarenje plana. U cilju smanjenja ovog rizika, pri izradi ovog Plana upravljanja primjenjen je specifičan pristup, kratko predstavljen u poglavlju: metodologija izrade plana.


1.2 Pravni osnov

Prema Zakonu o zaštiti prirode1, regionalni park ili park prirode je:

“Prostrani prirodni ili dijelom kultivisani lokalitet kopna ili mora, odnosno kopna i mora sa ekološkim obilježjima međunarodne i nacionalne važnosti i predionim vrijednostima. U regionalnom parku zabranjeno je vršiti radnje i aktivnosti i obavljati djelatnosti kojima se ugrožavaju obilježja, vrijednosti i uloga parka”.

Član 55 istog Zakona propisuje da regionalni park koji se nalazi na području jedinice lokalne samouprave proglašava odlukom skupština jedinice lokalne samouprave po prethodnoj saglasnosti ministarstva nadležnog za zaštitu prirode i mišljenja ministarstva nadležnog za poljprivredu, šumarstvo i vode.

Zakon definiše da proces proglašenja zaštićenog prirodnog dobra započinje dostavljanjem Zahtjeva za izradu stručne podloge pravnom licu (član 56). Opština Plužine je inicirala proces proglašenja regionalnog parka „Piva“ (Zahtjevom za izradu Stručne podloge-Studije izvodljivosti za ustanovljenje zastičenog prirodnog dobra koji je dostavljen tadašnjem Zavodu za zaštitu prirode Crne Gore, kao pravnom licu).

Zavod za zaštitu prirode utvrdjuje da li odredjeno područje ima karakteristike koje su neophodne shodno Zakonu te priprema Studiju i daje preporuku na osnovu iste. Za Regionalni park “Piva” Studijom je data preoporuka za zaštitu. Ova pripremna Studija, izradjena je uz tehničku i finansijsku pomoč UNDP kancelarije u Crnoj Gori i Globalnog fonda za životnu sredinu (GEF).

Dalji koraci predvidjaju pripremu akta o proglašenju i njegovo usvajanje od strane Skupštine Opštine uz pribavljanja predhodne saglasnosti i mišljenja resornih Ministarstava (član 55 i 57). Na navedeni način vrši se proglašenje Regionalnog parka.

Važno je napomenuti da aktu o proglašenju (shodno odredbama člana 57) izmedju ostalog mora sadržati (definisati) i: režime zaštite u regionalnom parku (zoniranje), način zaštite i razvoja zaštićenog prirodnog dobra; radnje, aktivnosti i djelatnosti koje se mogu vršiti u zonama režima zaštite i upravljača regionalnog parka (u skladu sa odredbama člana 62,63 i 64), koji nakon usvajanja odluke preuzima poslove upravljanja Regionalnim parkom. Ovo su, izmedju ostalog i najvažniji djelovi Plana upravljanja.Na sjednici Skupštine opštine Plužine održanoj 22.04.2015.godine usvojena je Odluka o proglašenju regionalnog parka "Piva"

Način na koji će upravljač upravljati Regionalnim parkom biće odredjen kroz izradu i usvajanje (usvaja nadležni organ lokalne samouprave) petogodišnjeg plana upravljanja (član 65 i 66). Upravljač je dužan da sprovodi usvojeni plan upravljanja kroz implementaciju raznih aktivnosti definisanih posebnim operativnim jednogodišnjim planovima.

Zakonska procedura u procesu proglašenja regionalnog parka u Crnoj Gori je u potpunosti ispoštovana po prvi put. Dodatno, pripremanje Odluke o proglašenju je uslijedlo i tek nakon neformalnog odobrenja teksta nacrta Plana upravljanja kako bi se osigurala sinergija izmedju teksta Odluke i teksta Plana upravljanja.

1 ("Sl. list Crne Gore", br. 51/08 od 22.08.2008)


U nacionalnom okviru, za planiranje mjera i načina upravljanja u odredjenim djelovima regionalnog parka relevantni su i Zakon o nacionalnim parkovima kojim je uspostavljen NP „Durmitor“ (od 1952 godine) jer će NP „Durmitor“ jednim dijelom graničiti i sa Regionalnim parkom Piva te je neophodno uskladiti mjere upravljanja u pograničnom području kao i Deklaracija o zaštiti rijeke Tare (donešena od strane Skupštine Crne Gore 14.12.2004. godine) kojom se „odbacuju bilo kakvi zahvati u kanjonu rijeke Tare“, te navodi da „bilo kakav pokušaj da se Tara mijenja zahtijeva slobodno izjašnjavanje svih gradjana Crne Gore“.

Nadalje važne su i odredbe Prostornog plana Crne Gore, kao prostornog plana najvišeg reda koji takodje predvidja proširenje i proglašenje regionalnog parka „Piva“ ( Maglić, Volujak i Bioč) kao i Rjesenje 1/12/1977 Republičkog zavoda za zastitu prirode kojim je kanjon rijeke Tare proglašen rezervatom i spomenikom prirode i Rješenje2 Zavoda za zaštitu prirode kojim je ostatak kanjona rijeke Pive proglašen spomenikom prirode.

Pri izradi Plana upravljanja uzete su u obzir i odredbe medjunarodnih konvencija i programa: područje rijeke Tare (182.899 ha) je od 17 januara 1977. godine u Programu “Covjek i biosfera” (M&B, UNESCO,), dok je dio rijeke Tare koji pripada NP „Durmitor“ od 1980 godine zaštićen po osnovu Konvencije o zaštiti svjetske prirodne i kulturne baštine (UNESCO) kao područje od izuzetne univerzalne vrijednosti za čovječanstvo. Takodje su uzete u obzir i preporuke UNESCO međunarodne misije iz 2005 godine,3 posebno vezane za prekogranični kontekst zaštite.

1.3 Metodologija izrade plana

Kako je navedeno u poglavlju 1.1 Plan upravljanja mora biti dokument koji ce budući upravljač koristiti u svakodnevnom radu ali i dokument koji će pružiti širem krugu zainteresovanih strana detaljan uvid u aktivnosti upravljača. Sa navedenim u vezi sprovedene su odredjene aktivnosti:

Prije pripreme ovog dokumenta obavljene su brojne konsultacije sa zainteresovanim stranama u i van regionalnog parka. Posebno su organizovane radionice za pripremu vizije i generalnih ciljeva parka. Na navedeni način omogućeno je da viziju i opšte ciljeve definišemo na osnovu potreba stanovnika parka i uskladimo ih sa potrebom očuvanja prirodnih vrijednosti. Ovako postojani ciljevi, široko prihvaćeni od svih zainteresovanih strana, treba da omoguće i pomognu bržu implementaciju mjera kroz sinergističko djelovanje. Zato se plan sa posebom pažnjom stara da su sve zainteresovane strane uključene u buduće procese i implementaciju plana, što do sada nije bio čest slučaj pri izradi sličnih dokumenata.

Sa druge strane, evidentan nedostatak podataka jeste prepreka izradi plana ali predstavlja zatečeno stanje koje traži sistemske mjere, finansije i dugogodišnju aktivnost kako bi se popravilo. Zbog toga je apsolutno neopravdano da se za donošenje ili izradu plana ili mjera čeka kompletiranje podataka. Praksa je pokazala da je veoma teško kompletirati podatke (ili odrediti nivo koji je „dovoljan“) i da često nije to ni neophodno. To je posebno slučaj onda kada (kao u slučaju ovog plana) možemo sami planirati aktivnosti na kompletiranju specifičnih grupa podataka koje su nam neophodne.

2 ?3 Izvještaj medjunarodne misije o posjeti Nacionalnom parku Durmitor i basenu rijeke Tare -Srbija i Crna Gora, i o posjeti Bosni i Hercegovini, 16-21 januar 2005. godine


Tekst Plana upravljanja svakako mora da uzme u obzir sva raspoloživa saznanja o vrijednostima parka ali ne treba da pretenduje da da tekstualni „zbir“ svih znanja o vrijednostima parka, koji će se kasnije, što je najčešće slučaj, koristiti samo za kopiranje u drugim dokumentima i izvještajima.

Stoga, u ovom planskom dokumentu tekstualni dio o vrijednostima parka je dat u mjeri u kojoj se omogućava da se sagleda veza izmedju vrijednosti i mjera koje su predložene a ponudjene reference nude izvor za detaljnije sagledavanje. Na navedeni način, dokument nije „opterećen“ brojnim istorijskim podacima koji otežavaju sagledavanje ciljeva i mjera koje usmjeravaju budući razvoj parka.

Plan upravljanja treba da je jasno napisan, tekstom koji treba da je lako razumljiv za najširi krug zainteresovanih strana u praku. U tom cilju, tekst plana gdje god je moguće rasterećen je tehničkih i naučnih podataka.

Plan prati logičku strukturu a modularno predložene mjere omogućavaju njihovu lakšu izmjenu, ukoliko se pokaže potreba dok ostatak dokumenta, uključujući i ciljeve, ostaje po pravilu nepromjenjen.

1.4 Implementacija i revidovanje plana

Kako je planirano da Plan upravljanja bude operativni dokument nephodno je redovno provjeravati efikasnost ispunjenja ciljeva kao i vršiti izmjene ukoliko se pokaže da je neophodno. Ovaj Plan upravljanja (koji se donosi na 5 godina) i koji donosi Skupština opštine se implementira kroz jednogodišnje planove upravljanja (u daljem tekstu: akcione planove) koje donosi upravljač na osnovu petogodišnjeg plana upravljanja što predvidja i Zakon.

Sa navedenim u vezi, ovaj Petogodišnji plan upravljanja sadržaće i set specifičnih ciljeva i mjera kako bi upravljaču dale smjernice i olakšala priprema prvog jednogodišnjeg akcionog plana (godišnjih planova upravljanja). Svaka mjera treba da sadrži vremenski okvir i definisane indikatore za provjeru uspješnosti.

Usvajanje akcionih planova (koji moraju biti u saglasnosti sa Planom upravljanja) je nadležnost Skupštine Opštine. Akcioni plan treba biti pripremljen i dostavljen Skupštini opštine do 30. novembra tekuće godine za narednu godinu (shodno odredbama Zakona). Takodje izvještaj o realizaciji godišnjeg programa upravljanja upravljač dostavlja Skupštini Opštine do 1. marta tekuće godine za prethodnu godinu. Ovaj izvještaj mora sadržati i ocjenu uspješnosti implementiranih mjera u skladu sa indikatorima, razloge za ne sprovodjenje odredjenih mjera kao i predlog izmjena kako bi prepreke bile uklonjene a mjera sprovedena.

Na navedeni način omogućen je kontinuitet u djelovanju i ocjena efikasnosti rada upravljača.

1.5 Veza sa drugim strateškim dokumentima

Smatramo da je od posebne važnosti za buduću implementaciju plana obezbjedjivanje harmonizacije sa postojećim strateškim dokumentima na državnom i lokalnom nivou koji daju smjernice za dalji razvoj područja regionalnog parka. Istovremeno, jednako je važno ukazati i na postojeće planove i programe koje je neophodno inovirati da bi bili u skladu sa ciljevima upravljanja koji će biti definisani u ovom


Planu. Samo na navedeni način, omogućiće se pravilno integralno upravljanje prostorom, u pravcu ostvarenja zajedničkih ciljeva uspostavljanja regionalnog parka.

U nastavku je dat pregled odnosa Plana upravljanja i nacionalnih i lokalnih strateških dokumenata od važnosti za izradu Plana upravljanja regionalnim parkom kao i kratak pregled planova i programa koje je neophodno harmonizovati nakon usvajanja petogodišnjeg Plana upravljanja regionalnim parkom „Piva“:

Prostorni plan Crne Gore do 2020 godine (PPCG) integriše principe održivog razvoja datih u NSOR i kao prioritete razvoja za podzonu Plužine definiše poljoprivredu, orijentisanu na stočarstvo i ribarstvo; tranzitni i planinski turizam kao i prerađivačku industriju, korišćenje hidropotencijala sliva Pive uz ograničenje za razvoj industrije koja bi mogla ugroziti kvalitet životne sredine.

U konceptu zaštite prirodne baštine predvidja se za stavljanje pod zastitu regionalnog parka: Maglić, Bioč i Volujak kao i proširenje granica Nacionalnog parka „Durmitor“ i planiranih regionalnih parkova Maglić, Bioč i Volujak u cilju njihovog povezivanja sa Nacionalnim parkom „Sutjeska“ u Bosni i Hercegovini.

Izmedju ostalog PPCG navodi da potencijalni konflikti između komercijalnog šumarstva i budućih nacionalnih i regionalnih parkova (Prokletije, proširenje NP „Durmitor“, Komovi, Sinjajevina, Maglić– Bioč– Volujak, Turjak sa Hajlom) koji se nalaze u zoni privrednih šuma moraju se razmatrati u detaljnoj definiciji granica i upravnih planova zaštićenih područja.

Navedene, kao i ostale smjernice date u PPCG vezane za područje parka, u potpunosti su uzete u obzir pri pripremanju Plana uparavljanja, a posebno prilikom odredjivanja zona upravljanja.

Nacionalna Strategija biodiverziteta sa Akcionim planom za period 2009 – 2014.godine (NSBAP) . Plan upravljanja u potpunosti prati osnovna načela i dugoročne ciljeve Strategije a posebno prva dva priroitetna cilja: (I) zaštita i unaprijeđenje svih komponenti biološkog diverziteta i (II) njihovo održivo korišćenje kao i prioritetne oblasti na koje se odnose: (I) Šumski biodiverzitet, (II) Slatkovodni diverzitet i (IV) Planinski biodiverzitet. Plan takodje predvidja aktivnosti koje obezbjedjuju medjusektorski pristup u pitanjima zaštite i održivog korišćenja biodiverziteta. Plan upravljanja u skladu je i sa mjerama 43,45 i 46 iz Akcionog plana Strategije. I Strategija predlaže proglašenje i proširenje budućeg parka Mgalić Volujak i Bioč do granica sa susjednim zaštićenim područjima NP „Durmitor“ i NP „Sutjeska“ (BIH).

Nacionalna strategija održivog razvoja (NSOR) predvidja opštim ciljem br. 3 povećanje nacionalno zaštićenih područja prirode na 10 % teritorije, pri čemu je jedan od piroiteta uspostavljanje Regionalnog parka Maglic, Volujak i Bioč. Istim ciljem se predviđa uspostavljanje efikasnog sistema upravljanja zastićenim područjima prirode (u skladu sa IUCN kategorijama upravljanja i uz obezbjeđivanje paticipativnog pristupa upravljanju). Takodje se promoviše održivi razvoj turizma. Plan upravljanja je u potpunosti usaglašen sa Strategijom, a proglašenjem Regionalnog parka „Piva“ dodatnih 3,21 % teritorije države biće proglašeno za zaštićeno područje prirode, što sa postojećih 9,044 zaštićene teritorije čini konačno ostvarenim cilj postavljen Strategijom iz 2007. godine.

4 Izvor: Četvrti nacionalni izvještaj Crne Gore o implementaciji Konvencije o biološkoj raznovrsnosti


Strategija razvoja turizma u Crnoj Gori do 2020 godine (SRT) izmedju ostalog, preporučuje diverzifikaciju, proširenje trajanja sezone kao i razvoj i unaprijedjenje specifičnih turističkih proizvoda: turističke ponude na planini (rafting i kajak, planinarenje i biciklizam, mauntin-bajking, wilderness trails), odmora na selu (agroturizam), kampovanje u divljini, razvoj kulturnog turizma i vjerskog turizama. Strategija se bazira na održivosti koja se zasniva na opšteodgovornom stavu prema zaštiti sredine.Plan Upravljanja kroz mjere valorizacije prirodnih i kulturnih vrijednosti kao i planove za izgradnju turističke infrastrukture u Regionalnom parku baziranom na doživljaju prirode, u potpunosti je u skladu sa smjernicama datim u Strategiji.

Strategija regionalnog razvoja Crne Gore 2010-2014. godina (SRR) definiše strateske ciljeve (I): Ravnomjerniji razvoj jedinica lokalne samouprave i regiona kroz (izmedju ostalog): unaprijedjenje uslova za razvoj usluga, proizvodnje i preduzetništva, valorizacija kulturnih i prirodnih potencijalana održiv način i zaštita životne sredine i (III): Regionalni razvoj i zaštita životne sredine.

Ovi ciljevi su u potpunosti integrisani u Plan upravljanja koji kao strateški cilj koji predvidja poboljšanje ekonomskog statusa lokalnog stanovništva i zaustavljanje negativnog trenda iseljavanja i strukture populacije. Posebna uloga regionalnog parka je asistencija u formiranju LAG struktura-kako bi se ojačao pristup „odozdo prema gore“ u planiranju i odlučivanju i povećala iskorišćenost predpristupnih fondova EU

Lokalni akcioni plan za biodiverzitet opštine Plužine (2013-2018), (LBAP) daje detaljni pregled vrijednosti bidoverziteta u opštini, sa posebni akcentom na zaštitu rijetkih, ugroženih, endemo-reliktnih i zaštićenih vrsta i staništa na prostoru budućeg regionalnog parka. Predstavljeni su i faktori ugrožavanja biodiverziteta kao i akcioni plan sa prioritetima, opštim i posebnim ciljevima i indikatorima u narednom petogodišnjem periodu. Na kraju je dat pregled jednogodišnjeg akcionog plana kojim se kao prioritet, u skladu sa trenutnim kapacitetima i raspoloživim mogućnostima opštine, predvidja sprovodjenje pet aktivnosti. U izradi plana upravljanja uzeti su u obzir postavljeni ciljievi, dok se u prioritetne mjere uključuju i mjere date u LBAP-u.

Prostorno – urbanistički plan opštine Plužine do 2028. god (PUP Plužine): izmedju ostalog ukazuje da raspoloživi prirodni potencijali ukazuju na neuporedivo veće mogućnosti turističkog razvoja i da je atrakcija koju predstavlja sam prostor najveći adut u mogućem razvoju. Jedni od osnovnih potencijala Opštine su korišćenje prirodnih vrijednosti područja (rijeke, jezera, planine) u funkciji razvoja više vidova turizma (sportsko-rekreativni, izletnički, planinarski i dr.) i bogatstvo biljnog i životinjskog svijeta. Kao osnovni ciljevi prostornog razvoja postavljaju se: zaštita i korišćenje prirodnih i kulturno-istorijskih vrijednosti, razvoj izletničkog i rekreativnog turizma, kao i stvaranje uslova za razvoj cjelogodišnjeg turizma, uz efikasnu zaštitu i prezentaciju prirode i prirodnih vrijednosti i unaprjeđenje kvaliteta življenja stvaranjem uslova za: ublažavanje depopulacionih trendova, ostanak i povratak stanovništva odnosno zadovoljavanje njihovih potreba (javne službe, komunalna infrastruktura, uslužne aktivnosti) i privređivanje lokalnog stanovništva (diverzifikacija ekonomskih aktivnosti, stvaranje uslova za zapošljavanje, programi razvoja poljoprivrede, stočarstva).

Navedeno u potpunosti korespondira sa opštim ciljevima datim u Planu upravljanja.


Lovna osnova za loviste posebne namjene "Piva"(važnost do 2023) –LOLPN predstavlja planski dokumenat za područje posebnog lovišta „Piva“ koje obuhvata nešto veću površinu opštine od regionalnog parka (obuhvatajući čitavu teritoriju Regionalnog parka). Dokument navodi, izmedju ostalog, razloge za ustanovljavanje ovog lovišta (činjenica da u njegovim granicama postoje izvanredni stanišni uslovi za uzgoj rijetkih i prorijeđenih vrsta divljači: divokoza, medvjeda, orlova, supova i velikog tetrijeba) te daje prikaz vrsta i broja divljači, opis tehničke opremljenosti i smjernice i mjere za razvoj i očuvanje divljači. Emerald područja su izdvojena kao lovni zabran. Podaci o staništima divljači i granice zabrana uzete su u obzir prilikom definisanja zona upravljanja u Regionalnom parku. U skladu sa navedenim, predlaze se da se institucijalno – pravno razmotre pitanja nadleznosti upravljanja lovištem posebnih namjene u granicama regionalnog parka.Lovištem posebne namjene sada upravlja Uprava za šume.

Posebna šumskoprivredna osnova za gazdinsku jedinicu "Planina pivska" (2009-2018) kao i Posebna Osnova gazdovanja šumama za G.J. ,,Volujak-Mratinje" (2006-2015) daju opšti opis gazdinskih jedinica, koje se nalaze u zoni regionalnog parka, te daje stanje šumskog fonda i plan gazdovanja šumskim fondom sa upustvima i smjernicama . Ova dva plana neophodno je revidovati u skladu sa smjernicama datim u ovom planu (posebno oko šuma koje su izdvojene u posebnim zonama zažtite) kao i namjenom i načinom upravljanja datim u ovom planu. Posebno je potrebno istaći ekološke funkcije šuma kao i njihov doprinos ostvarenju ciljeva regionalnog parka.

Nacionalne strategije šumarstva, (jun 2013), postavlja na državnom nivou u cilju daljeg razvoja šumarstva, kao što su povećanje stepena drvne industrije u BDP-u preradjivačke industrije, povećanje stepena finalizacije polazne sirovine i smanjenje izvoza drvne sirovine u obliku trupaca, rezane građe i drugih proizvoda od drveta niskog stepena finaliizacije. Strategija takodje navodi : „Upravljanje i gazdovanje šumama u Crnoj Gori je integralno, multifunkcionalno i blisko prirodi. To znači da se državnim i privatnim šumama gazduje za ispunjavanje ekoloških, proizvodnih i socijalnih funkcija. Takvo upravljanje i gazdovanje osigurava se jedinstvenim sistemom planiranja od državnog (ova strategija) do nivoa odsjeka ili parcele (plan razvoja šuma na opštinskom nivou, program gazdovanja šumama za gazdinsku jedinicu i plan uzgoja ili izvođački projekat na nivou odsjeka i parcele) i saradnjom među svim učesnicima“. Navedene principe traba posebno integrisati i u planovima upravljanja šuma koji se nalaze u regionalnom parku.


II ANALIZA STANJA

2.1 Osnovne informacije

Regionalni park Piva nalazi se na krajnjem sjeverozapadu Crne Gore (izmedju drzavne granice sa Bosnom i Hercegovinom i granice Nacionalnog parka “Durmitor”) zauzimajući značajan dio teritorije Opstine Plužine (Katastarske Opštine: Brijeg, Brljevo, Vojvodići, Vučevo, Jerinići, Mratinje, Nedajno Nikovići, Miloševići, Stabna, Trsa, Unac, Crkvičko polje i Šarići). Detaljan opis granice dat je u Prilogu (i) ovog dokumenta.

Regionalni park Piva predstavlja prirodnu vezu izmedju nacionalnih parkova “Durmitor” i “Sutjeska“ u Bosni i Hercegovini, te je njegovo osnivanje prepoznato nizom nacionalnih i međunarodnih dokumenata i inicijativa.

Fig:1. Položaj RP „Piva“ u odnosu na zaštićena područja u okruženju

Regionalni park obiluje izuzetnim prirodnim karakteristikama. Veoma raznovrsan reljef čije su najvažnije karakteristike planinske površi sa bogatim pašnjacima i šumama, duboko usjećeni gorostasni kanjoni Tare, Pive, i Sušice i planinska jezera (Stabanjska i Trnovačko) već privlači brojne ljubitelje prirode i avanturiste iz regiona, ali i šire.

Sliku područja upotpunjuju i 20-tak manjih sela, skladno uklopljenih u predio sa karakterističnom izvornom arhitekturom kao i brojni tradicionalni stočarski katuni, kao elementi kulturnog predjela koje svjedoče o istoriji, kulturi i naslijeđu Pive. Ovdje su stvoreni posebni uslovi života koji čuvaju neke od poslednje predstavnika rijetkih i zaštićenih vrsta.

2.2 Priroda RP Piva

Područje regionalong parka ima veoma raznolike tipove ekosistema i staništa, što je prouzrokovano istorijsko-geološkim uslovima odnosno klimatskim faktorima. Na vrhovima i visokim planinskim površima nalaze se elementi alpske flore i faune („preovlađuju tereni između 1200 i 1600 m nadmorske


visine koji zauzimaju 50 % teritorije regionalnog parka“, Studija, 2011) dok duž kanjona i riječnih dolina (posebno rijeka Pive i Tare) topli vazduh omogučava elemente mediteranske flore i faune.

2.2.1 Biodiverzitet

„Tokom posljednjeg ledenog doba, flora i fauna u Crnoj Gori je izbjegla glavne uticaje glacijacije koji su pogodili sjevernije zemlje. Stoga, u Crnoj Gori danas srijećemo ostatke glacijalne flore i faune (glacijalni relikti), a u njenim zaklonjenim, toplim, riječnim dolinama i kanjonima se nalaze i ostaci starije tercijarne flore i faune. Zbog refugijalnog karaktera tih „zaklonjenih“ staništa, u Crnoj Gori je izražen endemizam sa dominantnim srednje-evropskim, alpskim i mediteranskim elementima u flori i fauni“ (PUP Plužine). Navedeno je posebno izraženo u kanjonskim dolinama Pive i Tare u Regionalnom parku.

Jednako važna su i staništa sa visokim biodiverzitetom koja danas opstaju uz pomoć vjekovnog uticja lokalnog stanovništva i tradicionalne poljoprivrede, kao što su livade kosanice.

Na Području Regionalnog parka „Piva“ preklapaju se centri diverziteta vaskularne flore (VF), ptica (P) i sisara (S) šireg prostora (Stevanovic V. 1995)

U regionalnom parku pisutno je preko 1500 vrsta biljaka od kojih su mnoge (preko 80 registrovanih do sada) rijetke i ugrožene vrste. Neke od njih su: Malijev likovac, zvonce Sutjeske, planinski javor, Pančićev prelazni makljen, javor gluvač, makljen, divlji orah, medvjeđa lijeska i dr. Mnoge, od 1500 vrsta, se uspješno koriste od strane lokalnog stanovništva i za liječenje ili ishranu. Za ishranu se koriste i neke od 2000 vrsta gljiva, koliko je procjenjeno da ih ima na ovom području. Dobro očuvane šume bijelog i crnog bora, bukve i jele, javora i smrče, javora i jasena i dr. samo upotpunjuju bogatstvo flore. U tim šumama regionalnog parka svoje mjesto su našli i medvedi, divlje svinje, a u lišćarskim šumama i srne. Više od 15 Natura 2000 staništa (staništa koja su važna za očuvanje u evropskim razmjerama) registrovano je u Regionalnom parku. U navedenim staništima nalaze se i ona za čiji opstanak je neophodno postojanje tradicionalnog načina života lokalnog stanovništva (npr. planinske kosanice).

Dobro razvijene šume bukve, bijelog i crnog bora, smrče i jele u regionalnim parku su i neophodan uslov za razvoj velikog broja rijetkih vrsta mikoriznih i saprobnih gljiva.

Takođe, posebno značajna staništa za gljive su stari pašnjaci na kojima se stoka još uvjek uzgaja na tradicionalan način i koja predstavljaju staništa velikog broja rijetkih saprobnih vrsta. Važno je istaći i da se na području regionalnog parka još uvjek uzgajaju koza i pivska ovca, što je veoma značajno sa stanovišta agrobiodiverziteta.Potencijalna N2000 staništa, kao staništa od važnosti za zaštitu u evropskim razmjerama , su priliminarno identifikovana korišćenjem raspoloživih literaturnih podataka i projekata (EMERALD, Priprema za N2000) sa


50 % svih vaskularnih biljaka Crne Gore zastupljeno je na ovom području

15 + N200 stanišnih tipova prepoznato je na ovom području

2 Emerald podriučja (Ostaci Kanjona rijeke Pive i Maglić, Volujak i Bioč) nalaze se na ovom području

18 glacijalnih relikata vaskularne flore 16 Endemskih vrsta vaskularne flore 16 rijetkih biljnih vrsta 2000 + vrsta gljiva je očekivani broj na ovom

području 7 važnih staništa gljiva je idetifikovano 3 glacijalna jezera 3 impresivna kanjona 130 vrsta dnevnih leptira 10 vrsta voodozemaca i 5 vrsta gmizavaca je

idetifikovano od kojih je 6 vrsta je endemično 35 vrsta sisara od kojih 5 vrsta je zakonom zaštićeno

Fig 2. Priroda Regionalnog parka u brojakama (Studija, 2011)

ciljem harmonizacije podataka o dostupnih na nacionalnom nivou sa onim iz relevantnih direktiva EU.Tabela1: Potencijalna N2000 staništa

N2000 kod

Naziv Naziv ENG

95305 Sub mediteranske sume endemicnog crnog bora Sub medetteranean pine forests with black pine

9140 Acidofile šume smreke brdskog i planinskog pojasa Acidophilous Picea forests of the montane alpine levels (Vaccinio -Piceetea)

91w0 Planinske sume bukve Fagus moesiaca Moesian beech forests

91r0 Dinarske borove sume na dolomitu (Genisto januensis -Pinetum)

Dinaric dolomite Scots pine forests (Genisto januensis -Pinetum)

91l0 Iliske hrastovo grabove sume (Erythronio-Carpinion) Ilirian oak-hornbeam forests(Erythronio-Carpinion)91BA mezijske jelove sume Moesian silver fir forest

8310 Špilje I jame zatvorene za javnost Caves not open to the public8130 Zapadnomediteranska I termofilna točila Western Medetteranean and termophilous scree

8120 Karbonatna točila Thlaspietea rotundifolii calcareus and calcshist screes to snow levels (Androsacetalia alpinae and Galeopsiaetalia ladani)

8210 Alpsko-karpatsko-balkanske krečnjačke stijene Dry to moist calcareous rock and rock faces with their chasmophytic vegetation (Potentilletalia caulescentis) in all vegetation zones

7230 Bazofilni cretovi Alkaline fens

7140 Prijelazni cretovi trasnition mires and quaking bogs

6520 Brdske kosanice Mauntain hay meadows6430 Hidrofilini rubovi visokih zeleni uz rijeke i šume

(Convolvulion sepii, Filipendulon, Senecion fluvitalis)Hydrophilous tall herb fringe communities of plants and of the

montane to alpine levels

6410 Travnjaci beskoljenke (Molinion caeruleae) Molina meadows on calcareous, peaty or clayey-silt-laden soils (Molinion caeruleae)

62A0 Istočno submediteranski suhi travnjaci Scorzoneretalia villosae

Estern sub-Mediterranean dry grasslands (Scorzoneratalia villosae)

6230 Travnjaci tvrdače (Nardus) bogate vrstama Species rich Nardus grasslands ad scrubland facies on calcareous substrates (Festuco-Brometailia)

6210 Suvi kontinentalni travnjaci (Festuco-Brometea) Semi natural dry grasslands and scrubland facies on calcareous substrates (Festuco-Brometalia)

6170 Planiniski i predplaninski krečnjacki travnjaci Alpine and subalpine calcareous grasslands

6150 Siliceous alpine and boreal grasslands

5130 Sastojine Juniperus communis na kiseloj i bazičnoj podlozi Juniperus communis formations on heaths or calcareous

4070 Klekovina bora krivulja (Pinus mugo) sa dlakavim pjenisnikom (Rododendronm hirsutum)

Bushes with Pinus Mugo and Rododendron hirsutum (Mugo-Rhododendretum hirsuti)

4060 Planinske i borealne vrištine Alpine and boreal heaths3260 Vodeni tokovi sa vegetacijom Ranunculon fluitantis i

Callitricho-BatrachionWater courses of plain to mountain levels with the Ranunculon

fluitantis i Callitricho-Batrachion vegetation3240 Planinske rijeke i njihova drvenasta vegetacija sa Salix

elaeagnosAlpine rivers ad their ligneous vegetation Salix elaeagnos

3220 Planinske rijeke i zeljasta vegetacija uz njihovu obalu Alpine rivers and the herbaceous vegetation along their banks

3140 Tvrde oligo mezotrofne vode sa dnom obraslim parlozinama Characeae

Hard oligo-mesotrophic standing waters with benthic vegetation of Chara spp.

32A0 Sedrotvorna vegetacija na slapovima u Dinarskim planinama

Tufa cascades of karstic rivers

3130 Amfibijska stanista Isoeto-Nanojuncetea Oligotrophic to mesotrophic standing water with vegetation of the Littorelletea uniflorae and/or Isoeto- Nanojuncetea

5 Preliminarno identifikovan na teritoriji RP – vidi Zoniranje14


Kanjoni Tare i Pive

Rijeke u Regionalnom parku, Tara i Piva, su bogate potočnom pastrmkom, lipljenom i mladicom. (U dijelu rijeke Tare, koji pripada NP-u „Durmitor“, kao i u rijeci Pivi, registrovano je 8 vrsta riba) Kanjoni ove dvije rijeke su posebno važni za biodiverzitet herpetofaune (Ćelije - Borovi, važan za žabu Rana graeca), i brojne vrste sisara (divokoza, medvjed) i ptica. Kanjonske doline predstavljaju dom za brojne endeme i relikte vaskularne flore.

Trnovačko i Veliko i Malo Stabanjsko jezero

U prirodnim jezerima regionalnog parka mozemo naci najkarakterističnije predstavnike životinja crnogorskih visokoplaninskih jezera: tritone ili mrmoljke, posebno planinskog mrmoljka. Fauna tritona je veoma narušena, u nekim jezerima praktično uništena usled neplanskog i najčešće nepotrebnog poribljavanja. Tako je Trnovačko jezero u periodu od 1961. godine do sada u više navrata poribljavano. Vrlo abundantno naselje edomorfnih jedinki planinskog mrmoljka u Trnovačkom i Velikom Stabanjskom jezeru je u potpunosti izgubljeno četiri godine poslije izvršenih poribljavanja (Studija 2011). Ovo su važna staništa submerzne makrofitne vegetacije i algi.

Detaljnije informacije o posebnim grupama organizama u Regionalnom parku „Piva“ i to: flori, fauni, vegetaciji, gljivama, insektima, puževima, vodozemcima i gmizavcima, ribama i pticama mogu se pronaći u Studiji za zaštite za regionalni park„Piva“ iz 2011. godine.

2.2.2 Geodiverzitet i geonasledje

U formir nju reljef Pive učestvov lo je više činil c . Pored tektonskih pokret ubir nj , r sijed nj iа а а а а а а а а а а n vl čenj , v žnu ulogu su odigr li i spoljni utic ji u vidu klimatskih faktora (padavine, vjetar, godišnjeа а а а а а temperature i sl.). Oni su modifikov li tektonski diferencir n reljef, t ko d on, z hv ljujući njim , imа а а а а а а а d n šnji izgled. Endogeni i egzogeni f ktori su se smjenjiv li i koegzistirali kroz geološku istoriju Pive.а а а а Neki od njih i d n s tr ju, neki su već z vršeni (Studija, 2011).а а а а

U geomorfološkom smislu, teren Opštine je veoma raznolik (relativno niže zemljište u zoni Pivske Župe i visoka planinska zona istočno od rijeke Pive). Pripada oblasti visokih planina i površi; u reljefu Crne Gore ova geomorfološka cjelina ima dominantan izgled. Čine je više planinskih lanaca, dinarskog pravca pružanja, između kojih su planinske površi i duboki kanjoni.

Pivska planina je prostrana krečnjačka zaravan prosječne visine 1450 m. Znatan dio Pivske planine izgrađen je od krečnjaka trijaske starosti.

Volujak je prostrana i visoka planinska oblast u sjeverozapadnom dijelu Crne Gore. Ograničavaju ga duboke doline Vrbnice, Pive, Drine i Sutjeske, a čine ga planine Maglić, Bioč i Volujak.

Volujak se pruža smjerom sjeverozapad-jugoistok, a od Maglića ga odvaja potok Suški potok na sjeveru. Najviši vrh nalazi se na samoj granici Opštine sa BiH (Volujak, 2336 m.n.v.).

Maglić je dinarska planina na granici Crne Gore i BiH, sa Maglićem kao najvišim vrhom (2386 m.n.v.). Izgrađen je od permskih stijena, mezozojskih krečnjaka, dijabaza i malafira, a vidljivi su i lednički tragovi. Obrastao je bukovom i crnogoričnom šumom. Gornja šumska granica je na 1600 m.n.v., a iznad te visine


je plato sa pašnjacima i brojnim grebenima i visovima. Najpoznatije visoravni su Vučevo i Mratinjska gora. Podnožje planine i sve padine su bogate vodom, sa brojnim izvorima od kojih je najizdašniji Carev Do, koji nikad ne presušuje.

Bioč je dinarska planina, pripada oblasti Volujaka, sa najvišim vrhom Veliki Vitao (2397 m.n.v). Nalazi se između Volujka i Pivskog jezera, a jednim dijelom se oslanja na masiv Maglića.(PP Plužine, 2012)

Kao najistaknutiji objekti geon sljeđа а, čiji turistički potencijal je neophodno ispitati izdvojeni su (Studija, 2011):

Litološki objekti geon sljeđа а:

o Porfiritske stijenske socij cije Brijeg od Z gr đ (Soko gr d) do Odžić Gl vice u donjemа а а а а а а а а dijelu k njon T re.а а а

o Andezitsko-b z ltne stijene Mr tinj ,а а а аo Verfenski prodori Ulobić i Prepeličjа а

Miner loški objekti geon sljeđа а а

o N l zišt pirit i rsenopirit n Odžinoj gl vici u selu Brijeg u k njonu T reа а а а а а а а а аo N l zišt olovno cink ne rude u Mr tinju.а а а а аo N l zišt miner l crvenog b rit ispod Sokol s južne str neа а а а а а а а а аo N l zište krupno krist lnog k lcit n području Urdenih dolov s južne str ne Bioč .а а а а а а а а а а

Fluvij lni oblici geon sljeđа а а

o R dom rijek i drugih tekućic izgr đene su impoz ntne doline rijeke Pive i njenih pritok .а а а а а а N jizr zitiji je sv k ko k njon Pive, li nijesu m nje interes ntne ni doline Vrbnice, Mr tinjskogа а а а а а а а а potok i Suvodol . K njon Pive je poslije k njon T re n jimpresivniji u Crnoj Gori. On jeа а а а а а а interes nt n k ko po dubini (1100 m) t ko i po dužini (z jedno s Kom rnicom oko 70 km). Uа а а а а а а dijelu region lnog p rk Piv nalazi se oko 30 km n jdubljeg i n jinteres ntnijeg dijel k njon .а а а а а а а а а а N ročito je imperiv n dio nizvodno od br ne HE "Piv ".а а а а

o Izvorišni obluk Mr tinjskog potokа а

Fosilni gl cij lni oblici geon sljeđа а а а

o Cirk Trnov čkog jezer koji se n l zi u izvorišnoj čelenci Suhe, desne pritoke Sutjeske kao jedanа а а а od n jimpresivnijih cirkov u Crnoj Gori.а а

o Cirk Jezerine n prostoru između Velikog i m log Bioč i Vitlov .а а а аo V lov Smrekovc i St b njskih jezer а а а а а

Krioniv cioni oblici geon sljeđ : а а а Tufuri Urdenih dolov , Čeon snjež ničk moren Konjske l stveа а а а а а

Površinski k rstni oblici geon sljeđ а а а Crkvičko polje, Boginj vi k rst K p viceа а а а


Podzemni k rstni oblici geon sljeđ : а а а Todorov j ma, J m Šk l , Oteš , Tri pećine u Tisi. Ova područjaа а а а а а а su interesantna i sa aspekta biodiverziteta kopnenih i slatkovodnih beskičmenjaka.

R ritetni oblici selektivne erozijeа

o Veliki prozor u str ni Dub ispod B rnog dol , je veliki prozor c izn d s mog put Plužiine-а а а а а а а аŠćep n Polje. Kroz prozor c nek d je prol zil konjsk st z iz Mr tinj z B rni do. а а а а а а а а а а а а

o M li prozor c kod most n Pivi, а а а аo K luđerski zub iаo Stakin zub.

Hidrološki objekti geonasljeđa

o Nozdruć - k rstno vrelo s lijeve str ne T re,а а а аo Jovičić Sige - k rstno vrelo niz k njon T re koje formira vodopad čij visin dostiže i preko 40а а а а а а

m o Vrelo Mlinskog potok аo Vuković vreloаo Trnov čko jezero iаo Stabanjska jezera

2.2 Socio-ekonomske i kulturne karakterIstike u Parku i Opštini

2.2.1 Stanovništvo

Područje Regionalnog parka obuhvata oko 32 000 ha, odnosno oko 38 %teritorije Opštine Plužine i veoma je slabo naseljeno (gustina naseljenosti je 1 stanovnik na 5km2). Ukupno je registrovano 451 stanovnik koji živi u regionalnom parku po popisu iz 2011 godine (Monstat, 2012) u 15 naselja. Ukupna populacija u regionalnom parku danas je samo 1/8 populacije koja je živjela na ovim prostorima 1946 godine ukazujući na alarmantan trend depopulacije prostora Regionalnog parka. Od 15 naselja u Regionalnom parku tri se vode kao zamrla i to :Brljevo, Jernići i Nikovići). Negativni trendovi su i u starosnoj strukturi (prosječna starost je 48.2 godine) ukazujući na demografski veoma staru populaciju.Katastarska opština

Naselje Broj stanovnika

1921 1931 1948 1958 1961 1971 1981 1991 2003Brijeg Brijeg 147 325 287 274 282 227 161 123 91Brljevo Brljevo 173 199 118 122 125 115 54 30 10Vojvodići Vojvodići

Kneževići 157 207 177 207 213 179 91 59 22Vučevo Vučevo20Jerinići Jerinići 60 72 61 72 87 77 41 15 10

Babiči 26 109 71 53 58 54 29 7 20Žeično 74 97 71 53 58 54 29 7 20

Miloševići dio nenaseljenoMratinje Mratinje 465 511 317 322 392 1370 527 240 162Nedajno Nedajno 238 315 221 270 257 201 86 51 21Nikovići Nikovići 98 136 138 143 136 130 65 29 11

Bojati 80 105 86 87 82 116 89 30 30

Stabna dio nenaseljeno


Trsa dio nenaseljenoUnač dio nenaseljenoCrkvičko polje Crkvičko polje 501 515 378 446 447 357 246 134 100Šarići Barni do - - 157 175 185 175 136 68 40

Šarići 89 10 84 93 100 80 61 39 18

Fig 2: Pregled broja stanovnika u naseljima regionalnog Parka

2.2.2 Privreda i poljoprivreda

Po statističkim podacima (Monstat 2012), skoro polovina ukupne populacije nije sposobna za rad (dok su glavni izvori prihoda (pored penzija i državne pomoći) tradicionalno (ekstenzivno) stočarstvo i poljoprivreda , uglavnom kao dopuna budžeta porodice.

Od 1.536 aktivnog stanovništva koje obavlja zanimanje na području opštine je zaposleno svega oko 900 lica odnosno 21,7% od ukupnog stanovništva. Zapošljavanje je jedan od ključnih pokazatelja razvijenosti odnosno nerazvijenosti.

Na ruralnom području, gdje živi 2.712 stanovnika, 432 aktivnih je vezano za poljoprivredu. Izrazito poljoprivredne orijentacije su naselja: Babići, Nedajno, Stubica i Brljevo (po 100%); Osojni Orah (preko 90%), Bezuje, Bojati i Kneževići (između 80 i 90%); Kovači, Zabrđe, Barni Do, Lisina, Ravno i Crkvičko Polje (između 70 i 80%); Borkovići i Šarići (između 60 i 70%), potom Boričje, Dubljevići, Trsa i Stabna (između 50 i 60%), (PUP Plužine 2012).

Samo 3 % površine predstavlja poljoprivrednu površinu (2003 data (CoRINE6), dok ni klimatski uslovi ne pogoduju obradjivanju zemlje (50 % teritorije budućeg regionalnog parka je visoko planinsko područje (1200-1600 m.n.v ) dok je 55-148 prosječan broj dana u godini pod sniježnim pokrivačem).

U mjestu Pišče se nalazi ovčarska farma „Bajo Pivljanin“ sa oko 500 grla ovaca. U Pivi oko 30 domaćinstava posjeduje farmu sa preko 90 ovaca. One se nalaze u selima: Brezna, Bezuje, Dubljevići, Borkovići, Boričje, Pišče, Trsa, Vojinovići, Unač, Polje Crkvičko, Smriječno, Kovači, Orah, Jasen, Lisina, Zukva i Ravno. Veliki broj stočara posjeduje mini farme sa 4-5 i više muznih grla, a dvije najveće sa 20 krava nalaze se u Breznima i Zukvi. U prethodno navedenim selima najrazvijenije grane stočarstva su: ovčarstvo i govedarstvo, a manje razvijene su konjarstvo i kozarstvo. Kokoške se gaje u manjim jatima od 5 do 10 i više komada. Od voćnih vrsta najviše su zastupljene: jabuke, kruške, šljive, orasi, nešto manje trešnje i višnje i to u mjestima sa nižom nadmorskom visinom: Plužine, Miloševići, Mratinje, Goransko, Brezna, Stabna i Orah. Od povrtarskih kultura uzgajaju se krompir, luk, kupus i šargarepa na svojim okućnicama i za sopstvenu potrošnju. Od biljnih kultura gaje se lucerka i travno djetelinske smješe na površini od oko 8 ha. Žita se gaje na malim površinama i to ječam, raž, ovas i heljda. U mjestima Brijeg, Plužine, Boričje, Goransko, Sinjac, Seljani, Duba, Miloševići, Stabna i Ravno 40 pčelara posjeduje uljanike sa ukupno 400 pčelinjih društava (PUP Plužine, 2012).

Dakle, u području regionalnog parka ne postoji aktivna industrija dok se komercijalno samo eksploatiše šuma. Postoji potencijal za komercijalnu eksploatacija građevinskog kamena, ali u glavnom u područjima van granica Regionalnog parka (PP CG2020).

6


2.2.3 Infrastruktura

Putna infrastruktura se sastoji od glavne saobraćajnice M18 Šćepan polje (granica prema Bosni i Hercegovini)– Plužine – Nikšić – Podgorica i mreže lokalnih saobraćajnica. Unaprijednjene postojeće putne infrastrukture, uslov je za dalji razvoj turizma u okviru Regionalnog parka.

Treba uzeti u obzir i planove za izgradnju novog regionalnog puta Plužine - Lipnik (granica BiH) i R – 14 Virak (Žabljak)-Trsa-Plužine i rekonstrukciju i i rehabilitaciju puta Nikšić-granica sa BiH (Šćepan Polje) koja će obuhvatiti izgradnju obilaznice Nikšić, sanaciju mostova, tunela i kosina, izgradnju trećih traka (Strategija razvoja saobraćaja Crne Gore, Strategija razvoja i održavanja državnih puteva)

U regionalnom parku nalazi se infrastruktura za prenos i distribuciju električne energije tj. sistem dalekovoda 35 KV, takozvani „durmitorski prsten“(Pljevlja-Šule-Crkvičko polje-HE „Piva“-Plužine-Brezna-Žabljak-Pljevlja).

U Regionalnom parku nalaze se HE “Piva” i 3 dalekovoda 220 kw, izgrađena 1975. godine, visina brane 220m, ima instalisani kapacitet od 360 MW, prosječne godišnje proizvodnje 770 GWh. Ova HE zajedno sa HE “Perućica” i TE “Pljevlja” spada u tri veće proizvodne jedinice i predstavljaju osnovu energetskog sistema Crne Gore. Sama HE “Piva” u elektroenergetskom sistemu Crne Gore učestvuje sa oko 40% u instalisanoj snazi i sa oko 26% u proizvodnji električne energije (podatak za period 2000-2004. godine). Pored toga što je HE “Piva” imala veliki značaj za privredu opštine i što predstavlja jedan od najznačajnijih proizvođača električne energije u državi, izgradnjom i podizanjem brane nastalo je Pivsko jezero zapremine 800 miliona kubnih metara vode, što je najveća akumulacija pitke vode na Balkanu.

U pogledu turističko-ugostiteljskih kapaciteta registrovani su sljedeći objekti (PUP Plužine, 2012)

o Crkvičko Polje – 7 bungalova, Spomen Dom-40 ležajevao Brijeg i Šćepan Polje – kampovi i privatni smještaj u funkciji splavarenja na rijeci Tari, o Trsa – etno sela,o Donja Brezna – motel, io Rudinice i Gornja Brezna: etno sela.

Ugostiteljski kapaciteti su razmješteni u sledećim naseljima:

o Plužine – 5 kafana (u kojima se pruža i usluga ishrane) i 3 kafića,o Brijeg – 4 kafane i 1 kafić,o Trsa – 3 kafane,o Donja Brezna – 2 kafića, io Bukovac i Rudinice – po 1 kafana.

"Ključne tačke" za turizam su: Brezna, Plužine, Smriječno, Vojinovića Katuni/Trsa, Nedajno/Škrčka jezera, Kanjon Sušice/ušće u Taru, Šćepan Polje, Mratinje, Presjeka, Prutaš, Trnovačko jezero, Stabanska jezera.Bitno je istaći da više od 14% teritorije Opštine čini NP Durmitor.


Poseban potencijal predstavljaju turisti izletnici (rafting, planinarenje) kojih je u toku 2012 godine bilo oko 20 000 (podatak TO Plužine). Navedeno jasno ukazuje na probleme u registrovanju turista kao i na izrazito jednodnevne posjete.

Posebno treba istaći da se kroz konsultativni proces prilikom izrade ovog plana, ukazalo na neodgovarajuću putnu infrastrukturu u okviru naselja regionalnog parka kao i na stanje magistralne saobraćajnice. Takodje je ukazano da se stanje poboljšava, jer je unaprijedjenje putne infrastrukture investicioni prioritet Opštine.

U nekim naseljima postoje i problemi sa elektromrežom i vodovodnom mrežom kao i prijemem tv i mobilnog signala (slab napon u elektromreži i neredovno snadbjevanje, slab pritisak u vodovodnoj mreži i slab ili nemoguć prijem tv i mobilnog signala).

2.2.4 Kulturno istorijske vrijednosti

Na prostoru Regionalnog parka zabilježeni su brojni arheološki lokaliteti i kulturno – istorijski spomenici. Registrovane kulturno-istorijske vrijednosti na teritoriji Opštine su date iz Prostorno-urbanističkog plana koji je izradjen u toku pripreme Plana upravljanja (PUP Plužine 2012):

Na osnovu raspoloživih podataka Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, kulturno nasleđe na teritoriji opštine Plužine čini više zaštićenih i evidentiranih objekata, kao i prostora od spomeničkog značaja. U prvom redu, to su pojedinačno zaštićeni spomenici kulture: Pivski manastir sa vanredno vrijednom manastirskom riznicom u rangu spomenika kulture izuzetnog značaja; prostor Šćepan Polja sa crkvom svetog Stefana (Šćepanica), Manastir - crkva pod Sokolom na lokaciji Zagrađe i Starim rudnikom. Postupak zaštite Kule Vojvode Lazara Sočice je u toku, na osnovu potpune dokumentacije iz 1995. godine. Takođe, značajni za zaštitu kulturnog nasleđa u opštini Plužine su sakralni objekti, lokacije od arheološkog značaja, objekti tradicionalne ambijentalne arhitekture, industrijski i objekti moderne arhitekture, spomenici i spomen obilježja crnogorskih oslobodilačkih ratova i NOB-a. U neposrednoj blizini magistralnog puta, u mjestu Dola, nalazi se memorijalni kompleks posvećen žrtvama fašističkog terora.

Zaštićeno kulturno nasleđe i nasleđe u postupku zaštite zahtijevaju iscrpno i detaljno naučno istraživanje, zaštitu i obnovu u cilju njihove potpune valorizacije. Time bi se prostor Opštine predstavio široj kulturnoj javnosti i ukazao na nezaobilazne vrijednosti sopstvene kulture i istorije i povratio kulturno – istorijski ugled i značaj. Osnovni problem je saobraćajna pristupačnost kulturnom nasleđu. Izgradnjom novih i revitalizacijom postojećih saobraćajnica, uz istovremenu zaštitu i obnovu kulturnog nasleđa stvorili bi se uslovi za različite oblike korišćenja, kako u funkciji naučnog i kulturno-obrazovnog, tako i u funkciji raznovrsnije turističke ponude.

Spomenici kulture druge kategorije - Manastir pod Sokolom i Manastir Svetog Stefana (Šćepanica)

Manastir pod Sokolom, izgrađen je XV vijeku, na lokaciji Zagrađe. Pretpostavlja se da je ktitor bio Sandalj Hranić, koji je sahranjen u Manastiru 1435. godine. Hram je jednobrodan sa polukružnom apsidom i karakterističnim pravougaonim bočnim pijevnicama. Uz naos je prostrana priprata.

Na zaravni Šćepan Polja 1972. godine, akademik Vojislav Đurić otkrio je Manastir Šćepanicu. Ostaci hrama su mjestimično očuvani, do visine od pet metara, i konzervirani.


U Šćepan Polju se nalazi i lokalitet Starog rudnika, koje je nekategorisano kulturno dobro.

U blizini se nalaze i ruševine Soko grada. Grad nije imao kontinualne obimne zidove jer to konfiguracija terena nije dozvoljavala, ali su ih zato skoro vertikalne stijene zamjenjivale. Gradu se prilazi sa jedne zaravni, iznad koje se na vrlo strmim stijenama nalaze ostaci gornjeg dijela grada. Na gornjem dijelu, koji je na oko 400 m nad rijekom Pivom, nalaze se ostaci zidova i kula, kao i dvije “klupe” usječene u stijenu i okrenute prema rijeci. Pogled koji se odavde pruža na Pivu i okolinu velicanstven je, a omogucavao je i izvanrednu kontrolu. Hercegov dvor, koji se pominje u povelji, mogao se nalaziti samo na maloj zaravni ispod najvišeg dijela grada. Pod gradom prema sjeveru leži veća crkva, koju je svakako podigao Herceg Stjepan u posljednjoj deceniji svoga života.

Grad je imao i podgrađe, dosta niže na samim sastavcima Pive i Tare – Šcepan Polje.

Sakralni objekti

Sakralni objekti čine brojne crkve obnavljane na temeljima oštećenih i starih hramova, zadužbine ili grobljanske crkve mještana, porodica ili ktitora pojedinaca. Sakralni objekti se nalaze na seoskim grobljima, planinama i u kanjonima rijeka. Ambijentalno su uklopljeni u seoske naseobinske strukture u očuvanom prirodnom okruženju i predstavljaju vrijednost izvan lokalnog značaja. Crkve po naseobinama su:

1. Crkva sv. Petra u Stabnima2. Crkva sv. Jovana Krstitelja u Stabnima3. Crkva sv. Đorđa u Mratinju4. Crkva sv. Petra u Pišču5. Crkva sv. Jovana u Pišču6. Crkva sv. Jovana u Smriječnu7. Crkva sv. Đorđa u Trsi8. Crkva sv. Nikole u Breznima9. Crkva sv. Save u Osojnom Orahu10. Crkva sv. Nikole u Gornjim Breznima11. Crkva sv. Nikole u Rudinicama12. Crkva sv. Petra i Pavla u Donjim Crkvicama13. Crkva sv. Trojice u Gorjnim Crkvicama (Kneževići na Pivskoj Planini)14. Crkva sv. Jovana u Nikovićima15. Crkva sv. Luke u Nikovićima16. Crkva sv. Jovana u Nedajnom iznad kanjona Sušice17. Crkva sv. Nikole u Bezuju iznad kanjona Komarnice18. Crkva sv. Jovana u Boričju na Pivskoj Planini19. Crkva sv. Jovana u Borkovićima20. Crkva sv. Jovana u Plužinama


Arheološki lokaliteti

Pretpostavka je s obzirom na bogato kulturno-istorijsko nasleđe da se u okolini Plužina nalaze potencijalno vrijedni arheološki lokaliteti koje bi trebalo sačuvati od građevinskih radova ili drugih intervencija. Izdvajaju se sledeći arheološki lokaliteti: Donje Crkvine sa stećcima, nekropola u selu Rudinice, gomile u Miljkovcu, Nedajnom i Budnju, dolina Pive, Odmut, Komarnica, Krijepolje i Gradac. Potrebno je sistematski ispitati i arheološki istražiti stara crkvišta i manastirišta u kanjonu Pive i Šćepan Polju.

Objekti tradicionalne, ambijentalne arhitekture

Ovi objekti nijesu do sada istraživani, tako da je potrebno da se detaljno istraže u cilju njihove zaštite, očuvanje i unapređenje zatečenih vrijednosti kao osobenog resursa područja koje mu daje neosporni identitet i posebnost. Arhitektura sela i planinskih seoskih naseobinskih struktura čine ovo područje jedinstvenim i regionalno prepoznatljivim.

Industrijski objekti i objekti moderne arhitekture

Industrijski objekti i objekti moderne arhitekture predstavljaju specifičan vid nasleđa koji se tek inauguriše u aktuelnoj praksi planiranja. Novim zakonom o kulturnim dobrima, ovi objekti biće u obavezi i zakonski da se zaštite i čuvaju. Od potencijalnih objekata koji spadaju pod ovaj vid zaštite i očuvanja je HE ''Piva'' sa visokom betonskom lučnom branom i podzemnim elektromašinskim postrojenjima.

Spomenici i spomen obilježja crnogorskih oslobodilačkih ratova i NOB-a

U toku narodnooslobodilačkog rata od 1941.–1945.god., boravio je Vrhovni štab NOV. Spomenici i spomen obilježja od posebnog značaja iz crnogorskih oslobodilačkih ratova i NOB-a su:

1. Spomen – ploča u Brljevu;2. Spomen – ploča na kući Mihaila Adžića u Plužinama;3. Zgrada osnovne škole u kojoj je bila partizanska bolnica i Vrhovni štab na Rudini u Crkvičkom

Polju;4. Seoska kuća u kojoj je bio smješten Vrhovni štab NOV 1942. i 1943. godine u Lijećevinama;5. Planinska koliba u kojoj su poginuli narodni heroji Jovan Ćorović i Bogdan Kotlica i u kojoj je bio

smješten Vrhovni štab NOV – Zemunica na sjevernoj strani Stabanskog jezera;6. Zgrada osnovne škole u kojoj je za vrijeme rata bila smještena partizanska bolnica u Lukama,

pored puta od Plužina za Gacko;7. Seoska kuća u kojoj je za vrijeme rata boravio vrhovni štab NOV u Glavici;8. Aerodromsko obilježje u Breznima sa koga je tokom NOR-a evakuisano 1500 ranjenika na liječenje

za Italiju; 9. Zgrada osnovne škole u kojoj je bila smještena partizanska bolnica u Alinom dolu u Unču; 10. Seoska kuća u kojoj je boravio Vrhovni štab NOV u Grmovom Dolu; 11. Seoska kuća u kojoj je boravio Vrhovni štab NOV na Plužinskom Brdu (sada opštinski centar);12. Seoska kuća u kojoj je 1941. godine razoružana Italijanska karabinjerska stanica u Trapu, pored

puta iz Pišča za Nedajno; 13. Zgrada u kojoj je razoružana Italijanska karabinjerska posada, a gdje je u aprilu i maju 1942.

godine bila partizanska bolnica u Izetnjaku na Goransku;


14. Titova pećina u kojoj je boravio Vrhovni štab NOV u julu 1943. godine, na lijevoj obali rijeke Pive (na lokaciji između Plužina i Mratinja). Pećina je potopljena akumulacijom HE „Piva“;

15. Spomen – ploča u Donjim Breznima;16. Spomen obilježje na Muratovici; i17. Spomen kompleks strijeljanih rodoljuba i nedužnih građana u Dolima kod Miljkovca u Plužinama,

koji je bio pod zaštitom u skladu sa Zakonom o grobljima, grobovima i drugim spomen obilježjima jugoslovenskih boraca (''Sl.list SRCG'', br. 8/64, 27/76 i 14/78), a sad je pod zaštitom u skladu sa Zakonom o spomen obilježjima (''Sl.list CG'', broj 40/08).

2.3 Ocjena stanja

Imajući u vidu položaj regionalnog parka, postojeću infrastrukturu, gustinu naseljenosti, nivo industrijske i poljoprivredne djelatnosti prostor regionalnog parka, je bez sumnje, jedan od ekološki najčistijih područja u Crnoj Gori. Na ovom području se nalaze brojne izuzetno očuvane prirodne vrijednosti a kvalitet životne sredine je izuzetan i očuvan skoro u svim aspektima.

2.4 Ugrožavanja vrijednosti

Napuštanje, sela, katuna i tradicionalnog načina korišćenja prirodnih resursa je veliki problem regionalnog parka. Demografska slika je veoma loša sa tendencijom daljeg pogoršavanja. Opstanak domaćinstava u regionalnom parku je od izuzuzetne važnosti očuvanje kulturno-istorijske baštine i razvoj turističke ponude. Tradicionalno stočarsvo i poljoprivreda, koje je vjekovima u skladu sa prirodom) doprinosi i očuvanju biodiverziteta, posebno livada kosanica koje su veoma važno stanište od evropske važnosti. Smanjenjem baze lokalnog stanovništva koje se bavi poljoprivredom i stočarstvom smanjuje se broj autohtonih rasa životinja i sorti dok se na taj način doprinosi i propadanju postojeće infrastrukture i smanjenju baze znanja lokalnog stanovništva, koje je od izuzetne važnosti. Umanjenje ili eliminisanje ove negativne pojave jedan je od najvećih izazova regionalnog parka.

Antropogeno zagadjenje. Na području parka ne postoji organizovano upravljanje otpadom niti otpadnim vodama. Otpadne vode se netretirane ispustaju u zemljiste bilo direktno bilo preko septičkih jama. Kako se radi o karstnom području, tačkasti žagadjivači ove vrste mogu predstavljati ozbljan problem, posebno kod zagadjenja podzemnih voda. Imajući u vidu mali broj stanovnika i ekstezivnu poljoprivredu na ovom području malo je vjerovatno da će prirodne vrijednosti parka biti znatno ugrožene zagadjenjem iz ovih izvora ali je posebna pažnja i tretman potreban na lokalcijama gdje je se registruje najveći broj turista (splavišta i kampovi duž rijeke Tare, Crkvičko polje), gdje je godišnje registrovano preko 20 000 posjeta. U ovim turističkim zonama moraju se primjeniti mjere za spriječavanje zagadjenja životne sredine otpadnim vodama i čvrstim otpadom.

Po podacima Hidrometeorloškog zavoda7 rijeka Tara je po mnogim parametrima van propisane klase kvaliteta (A1). Uzimajuci u obzir podatke iz redovnog godišnjeg izvještaja o stanju kvaliteta voda u Crnoj Gori navodi se da je na rijeci Tari jedino na mjernom profilu Šćepan polje povećan sadržaj HPK (A2) i nitrita (A3) ko posljedica lokalnih ljudskih aktivnosti u periodu mjerenja (rafting i objekti na frekventnom graničnom prelazu). Povećana ljudska aktivnost u periodu mjerenja (rafting) pruzrokovala je lošiji status nekih karakterističnih parametara kod Djurdjevića Tare. Ovaj trend registruje se godinama.7 Godišnji izvještaj o kvalitetu voda u Crnoj Gori


Neplanska i nelegalna sječa šume je medju lokalnim stanovništvom percipirana kao jedna od najznačajnijih mjera ugrožavanja. Zvanični podaci Uprave za šume8 pokazuju da je na teritoriji Opštine Plužine u toku 2011 godine podnešeno 6 krvičnih prijava za nelegalnu sječu nešto manje od 100 m 3

drvne mase. Posebno su naglašeni problemi koje pruzrokuju koncesionari u smislu nepoštovanja koncesionog ugovora, najčešće odstupanjem od predvidjenog plana sječe i neulaganjem u održavanje šumskih puteva i šumskog reda9. Posljednje, posebno doprinosi lošoj slici upravljanja šumama u Regionalnom parku od strane lokalne zajednice. Površina šuma na području opštine Plužine iznosi 36416 ha ili 44% u odnosu na ukupnu površinu opštine od čega državnih 32746 ha i privatnih 3670 ha. Procenat privatnih šuma u ukupnoj površini iznosi svega 10%.

Nekontrolisan lov i ribolov je okarakterisan kao jedan od faktora ugrožavanja prirodnih vrijednosti imajući u vidu da je područje regionalnog parka bogato divljom faunom na relativno velikoj teritoriji (32 000 ha) bez adekvatne čuvarske službe. Uspostavljanjem lovišta posebne namjene „Piva“ , na teritoriji regionalnog parka postignuti su ograničeni rezultati u aktivnoj zaštiti od lovokradica.

Poseban problem predstavlja nekontrolisano poribljavanje planinskih jezera (Trnovačkog i Stabanskih) od strane individualnih ribolovaca i ribolovačkih društva, čime se trajno ugrožava biodiverzitet parka (posebno populacije vodozemaca). Nakon organizovanog poribljavanja ovih jezera (1960 i 1996. godine) kalifornijskom pastrmkom, skoro su uništene populacije planinskog mrmoljka (uključujući i neotenične populacije i podvrste -Triturs alpestris Montenegrinus) kao najkarakterističnijih predstavnika faune crnogorskih visokoplaninskih jezera. Slaba trofička baza oligomineralnih planinskih jezera nije i ne može ni u budućnosti omogućiti razvoj pastrmke kao alohtone vrste.

Negativne posledjedice čovječijeg djelovanja naizraženije na vodenim ekosistemima i šumama , te su ovi ekosistemi smatraju najugroženiijim na teritoriji Crne Gore (NSBAP, 2008)

Neplanska i nelegalna izgradnja objekata je problem koji u značajnoj mjeri može ugroziti planirani razvoj područja regionalnog parka kao turističke destinacije. Dok je na većini teritorije regionalnog parka prisutno napuštanje domaćinstava (gdje problem nelegalne gradnje nije izražen), turistički atraktivni djelovi parka su već sada izloženi ovim pritiscima. Ovo je posebno izraženo na lijevoj obali rijeke Tare (od Šćepan Polja do Brštanovice) gdje se nalaze rafting kampovi, često i na samoj obali Tare i izgradjeni veoma loši pristupni putevi za iste. Kako se radi o ograničenom prostoru, od izuzetne važnosti za razvoj turizma mora se ograničiti i regulisati način korišćenja prostora. U tom pogledu, vizuelni uticaj gradjevina i struktura na obali na same raftere i njihov doživljaj netaknute prirode mora biti neutralisan. Kako se u budućnosti može očekivati povećanje pritiska nelegalne gradnje na ovoj lokaciji ali i na drugima (Trnovačko jezero i Stabanska jezera) ova prijetnja po razvoj turizma i zaštitu prirode (pogledati: antropogeno zagadjenje) mora biti uklonjena. Nažalost Prostorni plan opštine Plužine ne daje detaljnu regulaciju upotrebe navedenih prostora kojom bi se na integralan način sagledao potencijal ovih lokaliteta i usmjerio njihov razvoj.Posebnu prijetnju predstavlja izgradnja objekata koji arhitektonski i stilski ne pripadaju kulturno-istorijskom nasljedju parka, posebno izražena na katunima.

8 Izvjestaj podnjetih i rijesenih prijava za bespravne radnje u drzavnim i privatnim sumama za 2011 godinu po podrucnim jedinicama -Pluzine, http://www.upravazasume.me/display.php?id=56&main_id=27 od 19.09.13; Posebni zaključci skupštine Opštine Plužine povodom rada koncesionara 9 Primjedba sa sastanaka sa predstavnicima Opštine Plužine i lokalnom zajednicom


Neadekvatno sakupljanje ljekobilja i šumskih plodova: Pri izradi plana nisu bili dostupni podaci o količinama ljekobilja i šumskih plodova koji se sakupe godišnje na teritoriji Regionalnog parka. Ipak, terenskim obilaskom evidentno je nepropisno sakupljanje odredjenih vrsta/plodova kao što su Lincura ili plodovi borovnice. Incidentne situacije su prepoznate kao faktor ugrožavanja tokom čitave godine. Šumski požari česti su u području (podaci UZS) čineći značajnu štetu u šumskim staništima (2012 godine zbog šumskog požara bio je zatvoren i regionalni put Plužine –Šćepan Polje-Foča na pet dana) dok su zimi česte pojave odrona i sniježnih lavina koje ugrožavaju prirodne vrijednosti ali povremeno otežavaju ili onemogućavaju lokalnu putnu i drugu infrastrukturu Navedeno je posebno važno imajući u vidu da je na teritoriji Plužina registrovana 253 sniježna dana u godini.

Invazivne vrste i klimatske promjene: Imajući u vidu izrazito visokoplaninski karakter područja može se očekivati značajan uticaj klimatskih promjena, posebno na prirodne vrijednosti parka. Takodje se, posebno u dolinama rijeka i gradskim naseljima mogu očekivati invazivne vrste koje su široko rasprostranjene u Crnoj Gori i regionu. Uticaj ovih prijetnji, za sada nije moguće kvantifikovati.


III VIZIJA

Vizija regionalnog parka Piva :

Regionalni park Piva je područje koje je u značajnoj mjeri valorizovalo svoje izuzetne prirodne vrijednosti kroz razvijen sistem očuvane prirode, raznoliku i prepoznatljivu turističku ponudu i održivu poljoprivrednu proizvodnju. Ovakav okvir je omogućio unaprijedjenje životnog standarda lokalnog stanovnika,poboljšao uslove života i omogućio privlačenje novih investicija kao i poboljšanje infrastrukture. Priroda je očuvana i zaštićena: sjeća šume i izlovljavanje je na održivim principima a neophodne mjere zaštite prirode i prostora se aktivno sprovode uz punu podršku i saradnju svih aktera. Regionalni park Piva je jedno od najatraktivnijih podrućja u regionu za turiste sa konstantno rastućim životnim standardom njegovih stanovnika.

Dugoročni opšti cilj zaštite i ciljevi održivog razvoja:

Očuvati prirodne vrijednosti i omoguciti povećanje prihoda lokalnog stanovništva i zaustavljanje iseljavanja kroz korišćenje ekosistemskih usluga i razvijanje višednevne turističke destinacije, kao snažnih faktora dobrobiti lokalnog stanovništva i medjusobne saradnje

Aktivnosti upravljanja regionalnim parkom trebaju snažno doprinjeti: (i) dobrom stanju staništa životinjskih i biljnih vrsta na teritoriji RP Piva, (ii) stabilizacija broja stanovništva na teritoriji RP i u opštini Plužine, (iii) povećanju društvenog bruto proizvoda u opštini Plužine na osnovu održivog korišćenja resursa i ekosistemskih usluga RP Piva


IV ZONIRANJE

4.1 Metodologija odredjivanja zona

Zoniranje RP “Piva” pripremljeno je na osnovu izradjene preliminarne karte N2000 staništa (izradjene od strane autora Plana upravljanja), karte posebno vrijednih vrsta biljaka, životinja i ekosistema, usvojene vizije za regionalni park “Piva”, i opštih dugoročnih ciljevi zaštite i održivog razvoja, trenutnog statusa u prostoru parka kao i konsultacija sa brojnim zainteresovanim stranama.

Posebna pažnja posvećena je definisanju prostora na osnovu bioloških kriterijumi ( Diverzitet vrsta ili staništa, prisustvo rijetkih i ugroženih vrsta i njihov brojnost, prisustvo endema i relikta, osjetljivost i ranjivost ekosistema) i društveno-ekomski kriterijuma (rekreativne i/ili kulturne vrijednosti ekosistema, nivo ugroženosti antropogenim aktivnostima, mogućnosti za revitalizaciju, nivo naučnih saznanja o prirodnoj vrijednosti).

Pripremljeni su i analizirani sledjedeći elementi:

Potencijalna N2000 stanista, pripremljena je na osnovu literaturnih podataka, podataka koji su nastali u toku realizovanja EMERALD projekta, podataka koji su nastali kao rezultat projekta “Priprema za N2000” koji je implementirao Zavod za zaštitu prirode Crne Gore kao i ostalih podataka koji su bili dostupni.

Zaštićene vrste biljaka i životinja, njihov status i rasprostranjenje u regionalnom parku Postojeći turistički kapaciteti i infrastruktura (smještaja, kampova, eko-etno sela, staza za

pješačenje, staza za biciklizam) kao i definisanje turistički najinteresantnijih područja. Podaci o naseljima, putevima, kulturno-istorijskim vrijednostima Posebno su analizirane specijalne preporuke za zaštitu odredjenih djelova parka date u dostupnoj

literaturi kao i postojeći modeli korišćenja specifičnih resursa npr. Uprave za šume i lovackog udruženja dostupni u planskim dokumentima.

Materijal Uprave za Šume (o načinu korišćenja i sastavu šuma u regionalnom parku) Lovna osnova za lovište posebne namjene Piva

Prostornom analizom navedenih podataka (GIS) omogućena je izrada plana zoniranja u RP “Piva” 10 koji treba omogućiti efikasno upravljanje u cilju postizanja definisane vizije i dugoročnih ciljeva. Prilikom odredjivanja zona pratile su se smjernice važećeg zakonodavstva, koje predvidjaju zoniranje u skladu sa ciljevima zaštite (sistem 3 zone) ali su integrisane i smjernice zoniranja u skladu sa ciljevima upravljanja (IUCN kategorije upravljanja), što je u konačnome rezultiralo izdvajanjem odredjenih pod-zona.

4.2 Opis osnovnih vrijednosti i karakteristika definisanih zona

Na području Regionalnog parka "Piva" utvrđuju se režimi zaštite I, II i III stepena

I zona

10 Shodno članu 54 Zakona o zaštiti prirode27


Osnov za režim upravljanja koji podrazumjeva strogu zaštitu je rasprostranjenje endemita, relikata i zajednica kojima je neophodna posebna zaštita kao i činjenica da je područje zone slabo pristupačno bez značajnijih ljudskih naseobina. Način upravljanja je u skladu sa Riješenjem o proglašenju prirodnog spomenika kanjona Pive i Tare i nastavlja se na strogu zonu zaštite kanjona Tare koji pripada NP „Durmitor“ koja je već uspostavljena. Na taj način omogućuje se integralno upravljanje kanjonom Tare i povezivanje jedinstvenim koridorom sa NP „Sutjeska“ u Bosni i Hercegovini shodno brojnim preporukama.

Režim zaštite I stepena, ukupne površine 6.598 ha, odnosno 20,32 % područja, obuhvata teško pristupačnu kamenitu visokoplaninsku površ planine Bioč (jugozapadni dio) oivičenu grebenima: Krvava brda, Biočke grede, Pandurica, Plandište i Ravno pleće; područje kanjona (uključujući i vodenu površinu) rijeka Pive i Tare (prirodnom granicom) kao i odredjeno reprezentativno šumsko područje u reonu Milogora (ispod velikog Ljeljenka do sela Pod Milogora), kao i kanjonski dio Pivskog jezera (isključujući jezersku površ) u zoni parka.

Cilj uspostavljanja režima zaštite I stepena je upravljanje u cilju održavanja biodivrtziteta i geoloških i geomorfoloških vrijednosti u neizmjenjenom stanju i održavanje postojećih ekoloških procesa u neizmjenjenom stanju i održavanje raznovrsnosti genetskog fonda.Kanjon Pive i Tare (zajednica uskolisnog zvonca i pančićeve euforbije, šumska zajednica javora i bjelograbica sa pančićevim prelaznim makljenom) vrste:Eryngium palamatum, Geranium dalmaticum, Amphoricarpos neumanyeri , Platentheria bifolia, Eyohorbia pancicii, Edrianthus serpyllfolius, Moltkia petreae, Acer intermedium, Acer obtusatum, Petteria ramentacea, Corydalis ochroleuca subsp. Leiosperma, Genista sylvestris subsp. Dalmatica, geranium dalmaticum, Rhamnusorbiculatus, Micromeria croatica, Edrianthus serpylifolius, Taxus baccata).Alpski predio Biolča i Maglica (brojne zajednice hazmofita, Ribes alpinum, Vacciniumb vitis-ideae, Juniperus sibirica).

II zona

Zona doživljaja prirode:

Cilj zone aktivne zaštite je omogućiti prirodni razvoj ekosistema i doživljaj prirode posjetiteljima. U toj zoni dozvoljeno je posjećivanje, izgradnja i održavanje planinarskih staza i druge neophodne infrastrukture za posjetitelje. (rafting, planinarenje, biciklizam, turno skijanje i sl.)(IUCN II).

Režim zaštite II stepena, ukupne površine 9.156 ha, odnosno 28,19 % područja, obuhvata centralne površi planine Bioč, Maglić, područje sastavaka rijeka Pive i Tare, Papratište, Babino brdo, Jasena, Lijećevina, Likica do, Mačkov do, Odžica glavica, Božurev do, Katunsko polje tj. slabo naseljena područja sa potencijalem za razvoj turizma . Ovo područje obuhvata i središnji dio doline kanjona rijeke Tare od Šćepan polja do Brštanovice kao i dio šumskog područja Milogore i Mratinjskog omara i odredjena reprezentativna šumska područja u reonu Razdolje (Rainovića), Borje, Babića omar i Kosman (Slanobitne).U okviru režima zaštite II stepena izdvajaju se posebno sljedeće lokacije: Trnovačko jezero za bližom okolinom i Veliko i Malo Stabanjsko jezero sa bližom okolinom.


Cilj uspostavljanja režima zaštite II stepena je upravljanje u cilju doživljavanja prirode sportskim aktivnostima (planinarenje, kajak, rafting, biciklizam, turno skijanje) uz aktivno očuvanje postojećih prirodnih vrijednosti.Od posebne važnosti je zaštita sljedećih vrsta i staništa u okviru ove zone:

Mratinje (gornji dio potoka i Omar) (Hieracium pseudotommasinii, Corulus colurna, Spirea media, Taxus baccata, Arcostaphylos uva ursi, očuvane šumske zajednice crnog bora, šumske zajednice brdske bukve).

Košara (zajednica javora i jasena (Aceri-Fraxinetum montenegrinum, očuvane zajednice brdske bukve)11

U okviru zone 2 izdvajaju se posebni rezervati prirode: Okolina Trnovačkog jezera (Daphne malayana, očuvane zajednice brdske bukve, šumske zajednice bukve i jele) i Veliko Stabanjsko jezero sa okolinom sa posebnim režimom zaštite.

Posebno se izdvaja zona kanjona Tare od Šćepan Polja do Brštanovice koja je izdvojena kao dio druge zone upravljanja u kome je potrebno posebno aktivno sprovoditi kontrolu zagadjenja i izgrad je svih vrsta objekata.

III zona

Zona održivog korišćenja:

Zona održivog korišćenja prirodnih resursa i ruralnog razvoja kroz selektivno i ograničeno korišćenje uz kontrolisane aktivnosti u prostoru, koje su saglasne sa funkcijom održivog korišćenja prostora.(IUCN VI)Režim zaštite III stepena, površine 16.723,9 ha, odnosno 51,49 % podrucja, obuhvata preostali deo zašticenog podrucja koji nije obuhvacen režimom zaštite I i II stepena.Cilj uspostavljanja režima zaštite III stepena je održivo upravljanje kroz održavanje postojećeg kulturnog pejzaža održavanje kulturne baštine, razvoj turističkih sadržaja, održavanje planinskih livada i njihovih vrsta.Zona razvoja prirode: Potencijalno ugrožena zona sa ograničenim pristupom za ture u pratnji vodiča (odsustvo glavnih planinarskih staza i puteva) u naučne ili edukativne svrhe - zona sa minimalnim ljudskim uticajem na biljni i životinjski svjet (IUCN IB).

U okviru upravljanja ovom zonom, posebno se izdvajaju dva područja u kojima je neophodno postojeći upravljački režim prilagoditi zaštiti sljedećih vrsta i staništa:

Prepelička gora, Vučevo : šumska zajednica sa dominacijom planinskog ili grckog javora, zajednica mezijske bukve sa grčkim javorom, zajednica javora i jasena (Aceri-Fraxinetum montenegrinum), sastojine predplaninske bukve i javora sa smrčom vrste: Pancica serbica, Daphne Malayana, Listera cordata, Lilium bosniacum, Acer heledreichii, Spirea chamedryfolia, Juniperus sibirica, Pinus mugo spp. Mughus, Sorbus austriaca spp. Austriaca.

Ova zona obuhvata i naselja: Mratinje, Nedajno i Crkvičko polje koja predstavljaju centre razvoja turističke ponude parka. Upravljanje u skladu sa ciljevima zaštite je u saglasnositi i sa odredbama za ovo područje datim u PUP Plužine,201212.

11 Jernići (sastojine bijelog bora sa primjesom crnog bora, sastojine smrčeve šume)

12


Fig 4: Karta zona regionalnog parka Piva


4.3 Aktivnosti po zonama

Imajući u vidu zajedničku viziju i opšte dugoročne ciljevi zaštite i održivog razvoja ali i specifičnosti svake definisane zone ponaosob, dat je pregled aktivnosti u skladu da ciljevima upravljanja po zonama:

Zona Opis: Cilj: Aktivnosti u skladu sa ciljem upravljanja:

Aktivnosti u suprotnosti sa ciljem upravljanja

IUCN I

Razvoj prirode

Obuhvata teško pristupačnu kamenitu visokoplaninsku površ planine Bioč (jugozapadni dio) oivičenu grebenima: Krvava brda, Biočke grede, Pandurica, Plandište i Ravno pleće; područje kanjona (uključujući i vodenu površinu) rijeka Pive i Tare (prirodnom granicom) kao i odredjeno reprezentativno šumsko područje u reonu Milogora (ispod velikog Ljeljenka do sela Pod Milogora), kao i kanjonski dio Pivskog jezera (isključujući jezersku površ)

u zoni parka.

Održavanje bioraznolikosti i geoloških i geomorfoloških vrijednosti u neizmjenjenom stanjuodržavanje postojećih ekoloških procesa u neizmjenjenom stanju i održavanje raznovrsnosti genetskog fonda.

Naucni rad Introdukcija

aoutohtonih vrsta od strane ovlascene institucije

Posjete dozvoljene samo organizovano uz prisustvo vodiča/skipera prirodnim stazama

Uništavanje (uključujući I sakupljanje) biljnih i životinjskih vrsta i njihovih staništa.

Uznemeravanje životinja tokom ciljele godine

bilo koji oblik komericjalne djelatnosti i ekspoatacije prirodnih resursa

Ispustanje otpadnih voda i unosenje zagadjujucih materija

upotreba bilo kakvih hemijskih otrova i đubriva.

Lov, privredni ribolov Izgradnja trajnih I privremenih

objekata sječa stabala, grana, drveća i

žbunja, uklanjanje vjetroizvala, vjetrolomova, šušnja, zemlje, kamena i drugog materijala

izvođenje svih vrsta građevinskih i drugih radova

I sve druge aktivnosti u suprotnosti sa ciljevima uspostavljanja zone

Izuzev posebnih rezervata prirode

IUCN II Obuhvata centralne površi planine Bioč, Maglić, područje sastavaka rijeka Pive i Tare, Papratište, Babino brdo, Jasena, Lijećevina, Likica do, Mačkov do, Odžica glavica, Božurev do, Katunsko polje tj. slabo naseljena područja sa potencijalem za razvoj turizma . Ovo područje obuhvata i središnji dio doline kanjona rijeke Tare od Šćepan polja do Brštanovice kao i dio šumskog područja Milogore i Mratinjskog omara i odredjena reprezentativna šumska područja u reonu Razdolje (Rainovića), Borje,

Doživljavanje prirode sportskim aktivnostima (planinarenje, kajak, rafting, biciklizam, turno skijanje) kroz očuvanje prirodnih vrijednosti područja

Svi oblici aktivnog turizma koji ne ugrožavaju vrijednosti parka.

Tradicionalna poljoprivreda i stočarstvo

Selektivna izgradnja privremenih objekata skladu sa tradicionalnom arhitekturiom – isključivo uz dozvolu Regionalnog parka

Kontrolisano sakupljanje šumskih plodova I ljekovitog bilja uz dozvolu regionalnog parka

Uništavanje biljnih i životinjskih vrsta i njihovih staništa.

bilo koji oblik komericjalne djelatnosti i ekspoatacije prirodnih resursa

Uznemeravanje posebno u doba reproduktivnog ciklusa životinja

Ispustanje otpadnih voda i unosenje zagadjujucih materija

Gradnja trajnih objekata izuzev rekonstrukcije postojećih

I sve druge aktivnosti u suprotnosti sa ciljevima uspostavljanja zone zaštite


Babića omar i Kosman (Slanobitne).

Posebni rezervati prirode

IUCN III

Doživljaj prirode

Obuhvata: Trnovacko i Veliko i malo Stabansko jezero sa neposrednom okolinom

Doživljavanje prirode na jedinstvenom dijelu područja posebno interesantom velikom broju turista kroz poseban režim kontrole uticaja na prirodu.

Naucni rad Introdukcija

aoutohtonih vrsta od strane ovlascene institucije

Strogo kontrolisane turističke posjete I aktivnosti (čuvarska služba)

Kampovanje



Ispustanje otpadnih voda i unosenje zagadjujucih materija u zemljište i jezero

Bacanje smeća i otpadaka Unošenje neautohtonih vrsta u

jezera (poribljavanje) Lov, privredni ribolov sječa stabala, grana, drveća i

žbunja, uklanjanje vjetroizvala, vjetrolomova, šušnja, zemlje, kamena i drugog materijala

Izgradnja privremenih i trajnih objekata izuzev privremenog objekta regionalnog parka

I sve druge aktivnosti u suprotnosti sa ciljevima uspostavljanja zone

Izuzev Zone infrastrukture

IUCN V

Zaštita predjela

Obuhvata naselja: Mratinje, Nedajno i Crkvičko polje, Vučevo i Prepelnička gora, dio od Brljeva do Previje

Održavanje postojećeg kulturnog krajobraza Održavanje kulturne baštine Razvoj turističkih sadržajaOdržavanje planinskih livada i njihovih vrsta

Izgradnja turističke i druge infrastrukture

Održavanje manifestacija

Organizovani smještaj i ishrana za veći broj turista

Izgradnja smještajnih kapaciteta poštujući tradicionalnu arhitekturu

Pospješivanje tradicionalne poljoprivrede i stočarstva



Ispuštanje otpadnih voda I unosenje zagadjujucih materija

Uništavanje i ugrožavanje posebno značajnih vrsta I staništa u području: Milogora i Ljeljenak, Prepelička gora i Vučevo

Zona infrastrukture

Obuhvata: Akumulaciju Piva, HE Mratinje, kao i dio regionalnog puta Plužine – Foča

Zona infrastrukture:Minimizacija negatoivnih uticaja na druge dijelove parka

Aktivnosti koje ugrožavaju prirodne vrijednosti RP Piva.


V CILJEVI UPRAVLJANJA SA MJERAMA

Dugoročni opšti cilj zaštite i održivog razvoja definisan je kao (poglavlje III):

Očuvati prirodne vrijednosti i omoguciti povećanje prihoda lokalnog stanovništva i poboljšanje uslova života kroz korišćenje ekosistemskih usluga i razvijanje višednevne turističke destinacije, kao snažanih faktora dobrobiti lokalnog stanovništva i medjusobne saradnje

Za ostvarenje postavljenog opšteg cilja neophodno je ostvariti brojne preduslove koji su definisani kroz specifične ciljeve (prikazanih u narednim poglavljima) čije ostvarenje u konačnom vode ka ostvarenju glavnog cilja.

3.1 Priroritetne aktivnosti za ostvarenje ciljeva

Prilikom razmatranja uslova za ostvarenje ciljeva uspostavljanja regionalnog parka izdvojene su aktivnosti, koje se smatraju prioritetnim i od posebnog značaja te ih treba posebno naglasiti:

Uspostavljanje upravljačke strukture: Da bi se ostvarilo integralno upravljanje, uključivanje svih zainteresovanih strana u proces upravljanja, obezbjedilo finansiranje i kontrola neophodno je uspostaviti upravljačku strukturu. Plan upravljanja nema šanse da bude implementiran bez jedinstvenog implementacionog tijela-upravljača. Takdoje, na teritoriji regionalnog parka postoji lovište posebne namjene kao i odgovrajući planovi gazdovanja šumama te je integralan pristup u upravljanju i jasna podjela nadležnosti imperativ.

Održivo finansiranje: Opština Plužine učestvovaće u finansiskim dotacijama u funkcionisanju regionalnog parka. Ova sredstva moraju biti dovoljna za operativno djelovanje i omogućiće sprovodjenje prioritetnih mjera datih u planu i početni proces jačanja kapaciteta upravljača. Veoma je važno istaći da je obaveza upravljača da nakon početnog perioda sve veći dio svog budžeta osigurava kroz sopstvene prihode a posebno kroz izradu projekata u cilju obezbjedjivanja donacija, te da će se na tome zasnivati razvojni potencijal upravljača. Samo profesionalni menadžmet će uspjeti da ostvari ove ciljeve i iskoristi potencijal uspostavljanja prvog regionalnog parka u Crnoj Gori i postojeći prekogranični kontekst.

Konstantna integracija lokalne zajednice i zainteresovanih strana u proces upravljanja : Integracija lokalne zajednice i zainteresovanih strana u proces upravljanja i dijeljenja dobrobiti treba da bude jedna od glavnih briga upravljača. Sam potencijal razvoja turističke ponude snažno se zasniva na potencijalu indivudualnih domaćinstava /turističkih ponudjača u regionalnom parku (razvoj seoskih domaćinstava, gastronomske rute, ljekobilje i šumski plodovi, smještajni kapaciteti) dok se mjere za očuvanje odredjenih ekosistema i vrsta mogu sprovesti sa zainteresovanim stranama (npr. Uprava za šume, ribolovačko društvo). Sve aktivnosti moraju biti praćene aktivnim učešćem zainteresovanih strana i lokalne zajednice, najmanje na nivou informisanja i konsultovanja. Ovaj proces mora biti suštinski, omogućavajući i dijeljenje odgovornosti ali i djeljenje dobiti. U tom svijetlu posebnu pažnju treba posvetiti i Savjetodavnom tijelu.


Puna valorizacija prirodnih, geomorfoloških i kulturno-istorijskih potencijala parka: Razvoj turizma (i rast prihoda lokalnog stanovništva) u regionalnom parku uslovljen je širenjem ponude koju pruža posjetiocima. Moraju se ispitati i valorizovati brojne vrijednosti i potencijalne turističke atrakcije koje sada nisu dio turističke ponude (alpinizam, turistički potencijal HE „Piva“, specifični i geomorfološki oblici, pećine, izvori, arheološka nalazišta, kulturni spomenici, vodenice, viseci mostovi ). Turistička ponuda mora biti raznovrsnija od nudjenja lijepe prirode sa malo sadržaja i splavarenja.

Brz razvoj prateće infrastrukture za razvoj turističke ponude: Neophodno je obezbjediti sve preduslove za korišćenje postojećih turističkih potencijala u punoj mjeri . Neke aktivnosti (info table ogradjivanje vidikovaca, stampanje info mapa, informisanje javnosti, web sajt) nisu finansijski izuzetno zahtjevne i moraju se prioritetno obaviti.

Uredjivanje zone od Šćepan polja do Brštanovice : Rafting Tarom je trenutno (i u budućnosti) najznačajnija turistička ponuda. U cilju očuvanja i unaprijednjena ovog ograničenog resursa neophodno je prioritetno urbanističko-tehnički urediti zonu od Šćepan polja do Brštanovice te zabraniti izgradnju bilo kakvih objekata u zoni od 50 metara od obale kako bi se sačuvao vizuelni doživljaj raftera i smanjio antropogeni pritisak na rijeku. U obalnoj zoni od 50 metara zabraniti izgradnju trajnih obekata. Izgradnju privremenih objekata van 50 zone kontrolisati izdavanjem dozvola za privremene objekte na godišnjem nivou. U tom smislu prioritetno je potrebno donijeti:

Plan objekata privremenog karaktera u zoni Šćepan Polje-Brštanovica van zone od 50m. Prostorno-planski dokumenta za detaljno uredjenje obalne zone Šćepan Polje-Brštanovica–

granica Nacionalnog parka „Durmitor“

Takodje je potrebno u prioritete uvrstiti uredjenje lokalnih puteva do postojećih kampova te inicirati iznalaženje riješenja za zaobilazak graničnog prijelaza „Šćepan polje“ na putu Šćepan polje – Crkvičko polje“. Sistem sigurnosti i spašavanja mora biti uspostavljen.


3.2 Specifični ciljevi

U nastavku su dati specifični ciljevi koji vode do ostvarenja opšteg cilja podjeljene u osam tematskih oblasti : (i) uspostavljenje sistema upravljanja područjem, (ii) zaštita prirode, (iii) kulturno –istorijsko nasledje, (iv) razvoj turizma, (v) razvoj lokalnih zajednica, (vi) infrastruktura, (vii) edukacija i istraživanja i (viii) promocija:

Opšti cilj Tematska oblast

Tematska pod-oblast

Specifični ciljevi

Očuvati prirodne

vrijednosti i omoguciti

poboljšanje uslova života i

povećanje prihoda lokalnog

stanovništva kroz

korišćenje ekosistemski

h usluga i razvijanje

višednevne turističke

destinacije, kao snažnih

faktora dobrobiti lokalnog

stanovništva i medjusobne

saradnje

1. Uspostavljenje

sistema upravljanja područjem

Proglašenje RP Piva

1.1: Usvojena Odluke o proglašenju RP „Piva“ i Statut RP

Uspostavljanje upravljača RP Piva

1.2: Formirano upravljačko i Savjetodavno tijelo koje integriše interese svih zainteresovanih strana

Planska dokumentacija

1.3: RP ima razvijenu neophodnu plansku dokumentaciju koja je u skladu sa dokumentima višeg reda

Efikasno i održivo upravljanje

1.4:RP ima uspostavljen sistem praćenja realizacije planova upravljanja i obezbjedjivanja transparentnosti rada 1.5:RP učestvuje u medjunarodnim programima i projektima i korisnik je sredstava iz fondova EU i drugih izvora1.6: RP ima obezbjedjen dugoročni sistem finansiranja1.7 RPučestvuje u unaprjedjenju institucionalno-pravnog okvira za funkcionisanje regionalnih parkova i turističke djelatnosti

2. Zaštita prirode

Inventarizacija NATURA 2000 staništa kao i ugroženih biljnih i životinjskih vrsta

2.1:Stručnim istraživanjem obaviti inventarizaciju i terensku provjeru potencijalnih Natura 2000 staništa2.2: Ciljanim istraživanjem sprovesti inventarizaciju ugroženih vrsta biljaka i životinja2.3 Uspostavili stalne pokusne plohe za monitoring biodiverziteta na prioritetnim staništima

Inventarizacija specifičnih geo-morfoloskih objekata

2.4: Izraditi katalog pećina, jama, cirkova i drugih geo-morfoloskih karakteristika te preduzeti istraživanja prioritetnih lokacija

Praćenje stanja 2.5: Uspostaviti sistem indikatora za praćenje generalnog stanja prirodnih vrijednosti u RP2.6: U sistem indikatora uključiti i ugrožena staništa i zaštićene biljne i životinjske vrste

Očuvanje i obnova

2.7: Pripremiti akcione planove za svako ugroženo stanište ili vrstu kojim se ugrožavanje eliminše ili svodi na najmanju moguću mjeru2.8: Pripremiti akcione planove za obnovu prioritetnih autohtonih vrsta i staništa koja su ugrožena ili izmjenjena. 2.9: Uspostaviti saradnju sa nadležnim službama i uspostaviti sistem odgovora u slučaju incidentnih situacija

3. Kulturno – 3.1: Lokaliteti kulturnog nasledja su uglavnom istraženi i


istorijsko nasledje

očuvani i predstavljaju važnu destinaciju za turiste

4.Razvoj turizma

Razvoj turizma 4.1:RP ima funkciju centara za diverzifikaciju i unaprijedjenje turizma na čitavoj teritoriji Opštine4.2: U RP postoji turistička ponuda individualnih proizvodjača koja doprinosi razvoju tradicionalne poljoprivrede i stočarstva 4.3 Regionalni park promoviše turističku ponudu na teritoriji Opštine

Smještaj i ugostiteljstvo

4.4: Smještajni i ugostiteljski kapaciteti su razvijeni u skladu sa potražnjom pri čemu su posebno uzeti u obzir mjere za obezbjedjenje tradicionalnog izgleda i tradicionalne ishrane u objektima

Upravlljanje posjetiocima

4.5: Posjetiocima je obezbjedjena sigurnost u granicama RP4.6: U zonama RP postoji efikasan sistem registracije posjetilaca pri čemu posjete ne ugrožavaju vrijednosti ovih područja

5. Razvoj Lokalnih zajednica

Lokalna zajednica je važan faktor u upravljanju RP

5.1: Lokalna zajednica razumije važnost postavljenih cljeva i aktivno učestvuje u njihovom ostvarenju prepoznajući RP kao centar za objedinjavanje svih inicijativa

Podrška lokalnim i tradicionalnim aktivnostima

5.2: Tradicionalne aktivnosti prvenstveno tradicionalno stočarstvo i poljoprivreda su razvijeni

Smanjenje negativnih trendova kroz povećanje prihoda

5.3: Prihodi stanovnika u RP su povećani, omogućavajući bolji životni standard.

6. Infrastruktura

Generalna infrastruktura

6.1: Uspostavljena je putna i druga infrastruktura koja omogućava lokalnom stanovništvu,posjetiocima kvalitetniju komunikaciju kroz prostor RP

Infrastruktura za posjetioce

6.2: Uspostavljena je infrastruktura za sve tipove turističke ponude

7. Edukacija i istraživanja

Podizanje svijesti gradjana

7.1: Svijest lokalnih gradjana i posjetilaca o značaju i potrebi očuvanja RP je razvijena

Naučna istraživanja

7.2: RP je predmet istraživanja opštih ili ciljanih naučnih istraživanja Univerziteta, naučnih ustanova i drugih organizacija koje se bave zaštitom prirode

8. Promocija8.1: Kroz uspostavljen efikasan sistem promocije , RP je široko prepoznat u regionu kao višednevna turistička destinacija


3.3 Mjere -Akcioni plan

Iako nije uobičajno za dugoročni dokument (kakav je petogodišnji plan upravljanja), dat je i odredjen set mjera za ostvarenje specifičnih ciljeva kako bi upravljaču poslužio za izradu jednogodišnjeg plana upravljanja te obezbjedio efikasan start upravljanja u regionalnom parku. Donešena je Odluka o osnivanju društva sa ograničenom odgovornošću Regionalni park Piva, Statut „Regionalnog parka Piva“ Doo i izvršena je registracija upravljača. Obezbjeđen je objekat koji je koristila Turistička organizacija Opštine sa opremom, Objekat spomen doma u Crkvičkom Polju sa opremom, donacija UNDP: dva vozila (Lade Nive), lap top i GSP navigacija.Formirano je Savjetodavno tijelo.

Tematska oblast

Uspostavljanje upravljača RP Piva

Cilj :- 1.2 Formirano upravljačko i savjetodavno tijelo koje integriše interese svih zainteresovanih strana1.2.1 Mjere

Izrada sistematizacije Obezbjedjivanje opreme Zapošljavanje u skladu sa sistematizacijom

Indikatori Donešena akta za funkcionisanje preduzećaObezbijedjena opremaUgovori o radu u skladu sa sistematizacijom

Verifikacija Intervju sa direktoromGodišnji izvještaj

Tematska oblast


Cilj :- 1.3 Regionalni park ima razvijenu neophodnu plansku dokumentaciju koja je u skladu sa dokumentima višeg reda

1.3.1 Mjere Izrada petogodišnjeg plana upravljanja parkom Pribavljanje saglasnosti Ministarstva nadležnog za poslove zaštite životne sredine na

petogodišnji plan Organizovanje javnog uvida/rasprave Donošenje 5-godišnjeg plana upravljanja regionalnim parkom Izrada godišnjeg plana upravljanja regionalnim parkom na osnovu petogodišnjeg Pribavljanje saglasnosti osnovača (Skupštine Opštine Plužine) Dostavljanje godišnjeg plana upravljanja ministarstvu nadležnom za poslove životne

sredineIndikatori Usvojen petogodišnji plan upravljanja

Usvojen godišnji plan upravljanjaVerifikacija Odluka Skupštine Opštine

Odluka upravljača, Saglasnost nadležnog ministarstva i Skupštine

Tematska oblast


Cilj :- 1.3 Regionalni park ima neophodnu plansku dokumentaciju koja je u skladu sa dokumentima višeg reda

1.3.2 Mjere Izrada posebnog planskog dokumenta u zoni duž obala rijeke Tare i rijeke Pive na teritoriji Regionalnog parka

Indikatori Usvojen Plan u zoni rijeka Tare i Pive na teritoriji Regionalnog parka Verifikacija Odluka Skupštine Opštine


Tematska oblast


Cilj :- 1.4 Regionalni park ima uspostavljen sistem praćenja realizacije planova upravljanja i obezbjedjivanja transparentnosti rada

1.4.1 Mjere Regionalni park će formirati i ažurirati bazu podataka koja će sadržati sledeće djelove: Administracija, Biodiverzitet, Geodiverzitet, Turizam, Kulturno nasljedje, Edukacija i istraživanje, Razvoj lokalnih zajednica, Infrastruktura i Promocija

U bazu podataka (odgovarajuće djelove) se unose: svi izvještaji i odluke (u elektronskom i skeniranom obliku), podaci od značaja za biodiverzitet uključujući i specifične podatke o vrstama staništa i ugrožavanju, podatke od značaja za turizam, podatke od značaja za kulturno-istorijsko nasledje, podatke od značaja za edukaciju i istraživanje, podatke od značaja za razvoj lokalnih zajednica, podatke od značaja za infrastrukturu, podatke od značaja za promociju.

Baza podataka ima različite nivoe pristupa, kako bi se očuvao integritet Baza podataka omogucava analizu ostvarenja ciljeva i aktivnosti Sva dokumenta koja su zvanično zavedena, objavljuju se na web-sajtu u posebnim

rubrikama Upravljač jedom godišnje dostavlja Izvještaj o radu u skladu sa Zakonom i aktima

preduzećaIndikatori Uspostavljena baza podataka sa najmanje 500 jedinstvenih unosa u prvoj godini radaVerifikacija Kroz direktan pristup bazi podataka i izvještaju iz baze podataka

Tematska oblast


Cilj :- 1.5 Park učestvuje u medjunarodnim programima i projektima i korisnik je sredstava iz fondova EU i drugih izvora

1.5.1 Mjere Služba Regionalnog parka u saradnji sa Savjetodavnim tijelom prati rokove za pozive i obezbjeđuje učešće na projektima, priprema projektne ideje, izradjuje projekte u skladu sa mjerama datim u petogodišnjim planovima upravljanja, tehnički ih uskladjuje sa zahtjevanom formom i kandiduje za finansiranje kod međunarodnih institucija

Služba Regionalnog parka prati međunarodnu saradnju iz oblasti zaštite prirode, razgovara sa potencijalnim donatorima i angažuje po potrebi konsultante i stručne saradnike

Indikatori Regionalni park korisnik najmanje dvije donacije u prve dvije godineVerifikacija Godišnji izvještaj

Tematska oblast


Cilj :- 1.6 Park ima obezbjedjen dugoročni sistem finansiranja1.6.1 Mjere Obezbjedjivanje finansija za funkcionisanje iz Opštinskog budžeta

Obezbjedjivanje finansija iz naknade za korišćenje zaštićenog dobra, u skladu sa Zakonom (naplata ulaznica, taksi, dozvola i sl.)

Obezbjedjivanje finansija od prihoda ostvarnih korišćenjem novostečene i postojeće imovine

Obezbjedjenje finansija od Ugovora sa komercijalnim subjektima Obezbjedjivanje finansija iz predpristupnih fondova EU i medjunarodnih organizacija Obezbjedjenje finansija iz donacija

Indikatori Udio finansiranja iz fondova i donacija raste za 10 % svake godine Verifikacija Godišnji izvještaj – finansijski dio


Tematska oblast


Cilj :- 1.7 Park učestvuje u unaprjedjenju institucionalno-pravnog okvira za funkcionisanje regionalnih parkova i turisicke djelatnosti na čitavom prostoru Opstine.

1.6.1 Mjere Predstavnik Reginalnog parka učestvuje u radu nacionalnih tijela koje donose politike od značaja za funkcionisanje regionalnih parkova i turistickih organizacija

Predstavnik Regionalnog parka aktivno doprinosi potrebnim izmjenama i dopunama Zakona o zaštiti prirode, Zakonu o šumama, Zakona o lovstvu, u skladu sa iskustvima i potrebama Regionalnog parka

Regionalni park, kroz savjetovanja obezbjeđuje prenošenje iskustava na buduće regionalne parkove

Indikatori Dostavljeni komentari na najmane jedan planski/pravni dokumentVerifikacija Godišnji izvještaj

Tematska oblast


Cilj :- 2.1 Stručnim istraživanjem obaviti inventarizaciju i terensku provjeru potencijalnih Natura 2000 staništa

2.1.1 Mjere „Desk top“ inventarisanje potencijalnih N2000 Terenska potvrda i lociranje N2000 staništa Identifikovanje drugih lokacija sa potencijalnim identifikovanim N2000 staništem na

osnovu uporedjivanja aero/satelitskih snimaka i provjera na terenu Terensko GPS kartiranje staništa i evidentiranje uz pomoc N2000 formulara Unjeti prikupljene GIS i podatke iz formulara u bazu podataka Regionalnog parka

Indikatori Utvrdjena potencijalna lista N2000 stanistaPotvrdjene lokacije za najmanje 30% potencijalnih N2000 staništa u jednoj godini

Verifikacija Sumarni izvjestaj unosa iz Baze podatakaGodišnji izvještaj o radu

Tematska oblast


Cilj :- 2.2 Ciljanim istraživanjem sprovesti inventarizaciju ugroženih vrsta biljaka i životinja2.2.2 Mjere

Pripremiti listu nacionalno zaštićenih vrsta biljaka i životinja koje se nalaze u regionalnom parku na osnovu literaturnih podataka (Plana upravljanja, Studije zaštite, eksternih projektnih rezultata, Izvještaja o stanju životne sredine i drugih stručno-naučnih publikacija)

Terenska potvrda zaštićenih vrsta biljaka i životinja Kartiranje areala i lokacije uz pomoc GPS i bilježenje osnovnih podataka o populaciji na

osnovu vec pripremljenog formulara Unijeti prikupljene GIS i terenske podatke u bazu podataka

Indikatori Utvrdjena potencijalna lista ugrozenih vrsta biljaka i životinjaPotvrdjene lokacije za najmanje 20% ugroženih biljaka i životinja sa liste

Verifikacija Sumarni izvjestaj unosa iz Baze podatakaGodišnji izvještaj o radu

Tematska Inventarizacija specifičnih geo-morfoloskih objekata


oblastCilj :- 2.3 Izraditi katalog pecina, jama, cirkova i drugih geo-morfoloskih karakteristika2.3.1 Mjere

Lista speleoloskih oblika (pećine, jame, ponori) iz literaturnih podataka Terensko istraživanje objekata sa liste sa unosenjem osnovnih podataka uključujući i GPS

lokacije u skladu sa ranije pripemljenim formularom Identifikacija posebnih prirodnih vrednosti geološko-paleontološkog i geomorfološkog

karaktera u Regionalnom parku Istraživanje i priprema kataloga najznačajnijih lokaliteta za sagledavanje geološke građe i

istorijsko-geološkog razvoja podrucja Za potrebe sprovođenja popularizacije zaštite, značaja i vrednosti objekata geonasleđa za

nauku i dalja istraživanja, planirati aktivnosti vezane za njihovo uređenje/posjetu pri čemu se mora voditi računa da je osnovni cilj sačuvati postojeće prirodne odlike

Indikatori Najmanje 10 speleooloskih objekata opisano i mapirano godišnjePreliminarna lista objekata geo-nasledja formirana i 10 % objekata sa liste katalogizovano i unešeno u bezu podataka

Verifikacija Godišnji izvještajSumarni Izvještaj iz baze podataka

Tematska oblast

Praćenje stanja

Cilj :- 2.4 Uspostaviti sistem indikatora za praćenje generalnog stanja prirodnih vrijednosti u RP

2.4.1 Mjere Definisati set indikatora za pracenje opsteg stanja u Regionalnom parku Set indikatora treba da bude pripremljen na način da se vec koriste postojeći izvori

praćenja odredjenih parametara Meteorološki uslovi: Padavine, temperatura Vode: Tare i Pive (PH, Elektro provodljivost, Odnos Ca/Mg, Suspen.materije,

Temperatura,Zasicenost O2, BPK5, HPK, Gvozdje, Amonijak, Hloridi, Sulfati, Fosfat) Vazduh: sadržaj SO2 i NOx, hemijski sastav padavina Biodiverzitet: vidi mjere 2.1,2.2 Definisati „nulto“ stanje za svaki od indikatora Godišnje pratiti stanje indikatora

Indikatori Definisan set indikatora u prvoj godini Verifikacija Godišnji izvještaj

Tematska oblast

Praćenje stanja

Cilj :- 2.5 U sistem indikatora uključiti i ugrožena staništa i zaštićene bilje i životinjske vrste2.5.1 Mjere

Kao posebnu mjeru, u skladu sa rezultatima 2.1 i 2.2 u sistem indikatora uključiti i odredjena ugrožena staništa i vrste

Definisati nulto stanje izabranih vrsta/staništa Godišnje (po potrebi češće) pratiti stanje

Indikatori Definisan set indikatora u drugoj godini uključuje ugrožena staništa i vrsteVerifikacija Godišnji izvještaj

Tematska oblast

Očuvanje i obnova


Cilj :- 2.6 Pripremiti akcione planove za svako ugroženo stanište ili vrstu kojim se ugrožavanje eliminiše ili svodi na najmanju moguću mjeru

2.6.1 Mjere Za svako ugroženo stanište ili vrstu definisati poseban set mjera za smanjenje ugrožavanja koji neophodno mora sadržati:

Opis ekoloških zahtjeva vrste ili staništa Registrovane mjere ugrožavanja Aktivnosti koje je moguce sprovesti u cilju ublažavanja negativnih efekata ili njihovog

potpunog uklanjanja uključujući i vremenski okvir i nadležnosti Pracenje stanja i napretka do postizanja dobrog ekološkog statusa Razmotriti potrebu za unapređenjem stepena zaštite (npr. Proglašenja spomenika prirode)

Indikatori Najmanje 5 akcionih planova za ugrožena staništa ili vrste definisano i spovedeno u godini danaVerifikacija Godišnji izvještaj o radu

Povecanje strukture staništa/vrste identifikovano u bazi podataka

Tematska oblast

Očuvanje i obnova

Cilj: 2.6.1 Očuvanje stabala Tise (Taxus Baccata) u gornjem toku Mratinjskog potoka2.6.1.1 Mjere:

Popisati stabla Tise u reonu doline Mratinjskog potoka Opisati njihova dendrološka i dekorativna svojstva Zabraniti sječu stabla ili grana od strane neovlašćenih lica Sprovesti neophodne mjere njege u saradnji sa Upravom za šume -PJ Plužine Sprovesti akciju informisanja mještana Mratinja o neophodnosti zaštite Tise i njenoj

vrijednosti Postaviti table da je strogo zabranjena sječa stabala tise te da je pod posebnim režimom

očuvanja populacije unutar Regionalnog parka Godišnje pratiti status populacije od strane čuvarske službe

Indikatori: Status i brojnost stabala Tise isti ili unaprijedjenVerifikacija: Godišnji izvještaj o radu

Neposredni uvid

Tematska oblast

Očuvanje i obnova

Cilj : 2.7 Pripremiti akcione planove za obnovu prioritetnih autohtonih vrsta i staništa koja su ugrožena ili izmijenjena

2.7.1 Mjere: Za ugroženo ili nestalo stanište ili vrstu definisati poseban set mjera za reintrodukciju koji neophodno mora sadržati:

Opis ekoloških zahtjeva vrste ili staništa Rizike reintrodukcije i mjere za njihovo ublažavanje ili eliminaciju Metodologiju postupka reintrodukcije (u saradnji sa nadležnim organima i

Univerzitetskim/stručnim institucijama) Pracenje stanja i napretka do postizanja dobrog ekološkog statusa Formirati botaničku baštu na prostoru parka

Indikatori: Prirodne populacije/staništa obnovljenaVerifikacija: Godišnji izvještaj o radu

Povecanje areala/strukture staništa/vrste identifikovano u bazi podataka


Tematska pod oblast

2.7 Pripremiti akcione planove za obnovu prioritetnih autohtonih vrsta i staništa koja su ugrožena ili izmjenjena

Cilj: 2.7.1 Reintrodukcija autohtonih vrsta u Tnovačkom i Velikom Stabanskom jezeru2.7.1.1 Mjere:

Sprovesti kampanju medju ribolovcima (posebno članovima SRD „Bajo Pivljanin“ o značaju reintrodukcije planinskog mrmoljka

U saradnji sa institucijama i SRD „Bajo Pivljanin“ utvrditi stanje populacije planinskog mrmoljka (Mesotriton alpestris) u Trnovačkom i Velikom Stabanskom jezeru

Utvrditi brojnost i stanje ihtiofaune U skladu sa dobijenim podacima razmotriti intezivni izlov poribljene pastrmke i drugih

alohtonih vrsta Ukoliko je populacija nestabilna ili je nema, koristiti za reintrodukciju jedinke iz NP

Durmitor i NP Sutjeska u saradnju sa upravljačima nacionalnih parkova zabraniti poribljavanje jezera Postaviti obavještenje o sprovedenim mjerama i zabrani poribljavanja Godišnje pratiti status populacije i mjera zaštite od strane čuvarske službe

Indikatori: Statatus i brojnost populacije planinskog mrmoljka postignutaVerifikacija: Godišnji izvještaj o radu

Bar jedan objavljen naučni/stručni rad o uspješnosti reintrodukcije

Tematska pod oblast

2.7 Pripremiti akcione planove za obnovu prioritetnih autohtonih vrsta i staništa koja su ugrožena ili izmjenjena

Cilj: 2.7.1 Očuvanje ekosistema brdskih kosanica2.7.1.2 Mjere:

U skladu sa mjerom 2.1 popisane ekosisteme brdskih kosanica terenski obići u cilju procjene statusa ugroženosti i potencijala za održavanje

Sprovesti kampanju o značaju očuvanja tradicionalnog načina poljoprivrede sa lokalnim stanovništvom u okviru ovih ekosistema

Pripremiti ciljani subvencionisani program za lokalno stanovništvo kojim bi se podstakle aktivnosti na očuvanju ovih specifičnih ekosistema

Indikatori: Površina livada kosanica koje se ne obrađuju u smanjenjuVerifikacija: Izvod iz baze podataka

Tematska oblast

Očuvanje i obnova

Cilj: 2.8 Uspostaviti saradnju sa nadležnim službama i uspostaviti sistem odgovora u slučaju incidentnih situacija

2.8.1 Mjere Uspostaviti saradnju sa Upravom za šume i definisati zajedničku kontrolu u vezi: obaveza koncesionara, određivanja odjela za sječu, saglasnosti na planove sječe i izvođačke projekte za sječu; kontrole Lovišta posebne namjene i realizacije programa lovišta

Postignuti sporazum o zajedničkom djelovanju u incidentnim situacijama (pozarima, poplavama, odronima i sl.) sa institucijama koje su prisutne u regionalnom parku ili se graniče sa njim (Službe zaštite i spašavanja, MUP, Uprava za šume, NP „Durmitor“, NP „Sutjeska“ , nadležni subjekti za održavanje drzavnih i lokalnih puteva i dr.)

Pripremiti nacrt protokola djelovanja u slučaju incidentnih situacija sa kontaktima i


dogovorenim nadležnostima članova kriznog tima na komentarisanje Potpisati protokol Održavati kontakte tokom cijele godine sa članovima kriznog tima u cilju razmjene

informacijaIndikatori Plan djelovanja u slučaju incidentnih situacija usvojen u prvoj godini rada parkaVerifikacija Godišnji izvještaj o radu

Tematska oblast

Kulturno-istorijsko nasledje

Cilj : 3.1 Lokaliteti kulturnog nasledja su uglavnom istraženi i očuvani 3.1.1 Mjere:

Uspostavljen katalog kulturnog nasledja u okviru baze podataka regionalnog parka Svi objekti kulturnog nasledja popisani, opisani i fotodokumentovani (npr: manastir

Zagradje, Soko Grad, Šćepanica) Prioritizacija objekata za istraživanje i unaprijedjenje stanja Izrada projektnog predloga za prioritizovane lokacije (istraživanje ili obnavljanje stanja) Informisanje o projektnim predlozima institucija za zaštitu kulturne baštine,

medjunarodnim finansijskim institucijama, univerzitetima i studentima Vodjenje evidencije o obavljenim aktivnostima u lokalitetima kulturnog nasledja Popisati lokalitete kulturnog nasledja kao dio turističke ponude parka

Indikatori: Broj lokaliteta kulturnog nasledja / broj lokaliteta bazi podataka regionalnog parka/ broj Broj dostavljenih predloga projekata

Verifikacija: Godišnji program

Tematska oblast

Razvoj turizma

Cilj : 4.1 Regionalni Park ima funkciju centara za diverzifikaciju i unapredjenje turizma4.1.1 Mjere:

U okviru Regionalnog parka prati se razvoj i unapredjenje turizma u parku i na teritoriji opštine koja nije u sastavu regionalnog parka

Vode se detaljne evidenicje o postojećim i planiranim: turističkim domaćinstvima, bungalovima, individualnim poljoprivrednim proizvođačima,ponuđačima smještaja,ugostiiteljskim objektima i kampovima

Prati se i istražuje trend i strukturu posjetilaca kao i regionalna/globalna turistička potražnja

Kreiraju se zajedničke turističke ponude u okviru regionalnog parka i sprovode u saradnji sa lokalnim turističkim ponuđačima i Nacionalnom turističkom organizacijom

Uspostavljeni info centri Regionalnog parka pružaju kompletnu i detaljnu informaciju turistima o smještaju i mogućnostima višednevnih aktivnosti kao i o prirodnim i kulturnim vrijednostima parka i teritorije opštine

Uspostavljene suvenirnice sa specifičnim suvenirima za područje opštine Plužine i Regionalnog parka

Ostvarena direktna i konstantna veza kroz kontakte i sastanke sa postojećim i potencijalnim turističkim subjektima pri čemu je obezbjeđeno da se brže rješavaju njihovi problemi i razmatraju njihovi predlozi

Služba Regionalnog parka priprema višednevne ponude za različite grupe turista Regionalni park se stara da postoji povratna informacija od turista (putem anketa ili na

drugi način) o regionalnom parku kao višednevnoj turističkoj destinacijiIndikatori: Povećanje broja izletnika, turista i noćenja


Verifikacija: Godišnji izvještaj o radu

Tematska oblast

Razvoj turizma

Cilj : 4. 2 U Regionalnom parku postoji turistička ponuda individualnih proizvodjača koja doprinosi razvoju tradicionalne poljoprivrede i stočarstva

4.2.1 Mjere: Služba Regionalnog parka vodi evidenciju o svim individualnim poljoprivrednim

proizvođačima u Regionalnom parku U svakom pojedinačnom slučaju utvrđuju se turistički potencijali individualnih

domaćinstva Za domaćinstva koja imaju turistički potencijal vrši se obuka, njihova ponuda se uključuje

u ponudu regionalnog parka i pruža im se pomoć u promociji Posebni predmet interesovanja su domačinstva koja izdižu na katune Prati se stanje turističke ponude individualnih ponudjača i problemi Obezbjedjuje se da se iskustva individualnih turističkih ponudjača podjele sa ostalim

individualnim poljoprivrednim ponuđačima putem direktnog razgovora ii sastanaka Kreira se jedinstvena ponuda etno-turizma zasovana na mreži idividualnih ponuđača

Indikatori: Broj individualnih poljoprivrednih ponuđača koji nude turističke uslugeVerifikacija: Godišnji izvještaj o radu

Odnos broja domaćinstava individualnih poljoprivrednika/ domaćinstva individualnih poljoprivrednika koji pružaju turističke usluge

Tematska oblast

Razvoj turizma

Cilj : 4.3 Regionalni park promoviše turističku ponudu na kompletnoj teritoriji Opštine4.3.1 Mjere:

Unapređenje i promociju izvornih vrijednosti područja Opštine Plužine u pravcu razvoja turizma,

Saradnja sa pravnim i fizičkim licima koja se bave turizmom i ugostiteljstvom, muzejima, crkvama, Nacionalnom turističkom organizacijom, civilnim sektorom i drugim subjektima koji se na posredan ili neposredan način bave turizmom i ugostiteljstvom.

Organizacija kulturnih, sportskih i drugih manifestacija koje doprinose obogaćivanju turističke ponude na gradskom i ruralnom području.

Podsticanje i organizovanje aktivnosti vezanih za zaštitu životne sredine, obezbjeđivanje smještaja i osmišljavanje aktivnosti tokom boravka studijskih grupa i novinara na teritoriji Opštine

Pružanje informacija turistima; Registruje i prati turistički promet i sprovodi druge aktivnosti vezane za ocjenjivanje kvaliteta turističkog proizvoda na području Opštine Plužine

Indikatori: Broj turista, izletnika i noćenja na teritoriji OpštineVerifikacija: Godišnji izvještaj o radu

Tematska oblast

Razvoj turizma

Cilj : 4.4 Smještajni i ugostiteljski kapaciteti su razvijeni u skladu sa potražnjom pri čemu su posebno


uzeti u obzir mjere za obezbjedjenje tradicionalnog izgleda smještajnih objekata-tradicionalne kuće i tradicionalne ishrane u objektima u regionalnom parku

4.4.1 Mjere: Promoviše se korišćenje lokalnih proizvoda u ugostiteljskim objektima u parku Kreira se gastronomska ponuda proizvoda iz parka , kao posebna turistička atrakacija Promovisanje ponude privatnog smještaja u tradicionalnim kućama

Indikatori: Broj objekata sagradjenih u skladu «tradicionalne kuće»/ broj novosagradjenih objekata50 % namirnica u ugostiteljskim objektima potiče od lokalnih individualnih proizvodjača

Verifikacija: Anketa u ugostiteljskim objektimaIzvještaj o izdatim gradjevinskim odozvolama

Tematska oblast

Razvoj turizma

Cilj : 4.5 Posjetiocima je obezbjedjena sigurnost u granicama RP4.5.1 Mjere:

Prije početka sezone obavezno održavanje sastanka sa Gorskom službom spažavanja , drugim službama, rafterima i drugim turističkim ponudjačima u cilju koordinacije aktivnosti

Definisati period apsolutne zabrane splavarenja u periodu visokih voda Obuka čuvara parka za djelovanje u akcidentnim situacijama Praćenje sprovodjenja zabrana

Indikatori: Smanjenje broja incidentnih situacija Verifikacija: Izvještaji službe parka i MUP-a o incidentim situacijama

Godišnji program

Tematska oblast

Razvoj turizma

Cilj : 4.6 U zonama parka postoji efikasan sistem registracije posjetilaca pri čemu posjete ne ugrožavaju vrijednosti ovih područja

4.6.1 Mjere: Uspostavljen efikasan sistem registracije posjetilaca u RP Uspostavljena saradnja sa Upravom policije i Upravom za inspekcijske poslove Uspostavljen integrisan sistem registracije posjetilaca uz pružanje turističke usluge (npr:

kroz uslugu raftinga i smještaja) Službe parka se staraju da se turističke aktivnosti sprovode sa minimalnim uticajem na

prirodne i kulturne vrijednosti parkaIndikatori: Broj registrovanih turista Verifikacija: Godišnji program

Tematska oblast

Lokalna zajednica je važan faktor u upravljanju RP

Cilj : 5.1 Lokalna zajednica razumje važnost postavljenih cljeva i aktivno učestvuje u njihovom ostvarenju prepoznajući RP kao centar za objedinjavanje svih inicijativa

5.1.1 Mjere: Sistem za saradnju sa lokalnom zajednicom uspostavljen u Regionalnim parku Regionalni park ima ostvarene kontakte sa 100% domaćinstva i turističkih radnika u

Regionalnom parku Tematske radionice se održavaju kako bi se predstavile sadašnje aktivnosti, budući


planovi, podjelila/razmjenila iskustva ili jačali kapaciteti lokalne zajednice Regionalni park je prva adresa za incijative iz lokalne zajednice Regionalni park stimuliše i podržava odredjene aktivnosti lokalne zajednice Regionalni park je prepoznat u lokalnoj zajednici kao „centar za pomoć“ po pitanju razvoja

turizma i poljoprivrede Regionalni park predstavlja interese lokalne zajednice na lokalnom, državnom i

medjunarodnom nivou Organizovane obuke za sakupljanje ljekovitog bilja i šumskih plodova kao i plantažnog

gajenja ljekovitog biljaIndikatori: Na kraju 5 godine implementacije plana preko 70% stanvništva u praku aktivno je učestvovalo ili

podržavalo implementaciju aktivnosti iz PlanaNajmanje 2 tematske radionice godišnje održane za potrebe lokalne zajedniceOstvaren kontakt sa 100% lokalnog stanovništva i turističkih radnika

Verifikacija: Godišnji programAnketa stanovništva

Tematska oblast

Podrška lokalnim i tradicionalnim aktivnostima

Cilj : 5.2 Tradicionalne aktivnosti prvenstveno tradicionalno stočarstvo i poljoprivreda su unaprijeđeni5.2.1 Mjere:

Regionalni park koordiniše projekte turističke ponude idividualnih proizvodjača i organizovanja mreže tradicionalnih poljoprivrednih proizvodjača

Sastanci lokalnih poljoprivrednih prozvodjača se održavaju u kontinuitetu Sertifikacija organske proizvodnje Brendiranje proizvoda regionalnog parka (logo parka na ambalaži, zajednički dizajn i

nabava ambalaže) Razvoj proizvodnje: snadbjevanje objekata u regionalnog parka od strane lokalnih

poljoprivrednih snadbjevača (mlijeko, sir, krompir, riba, povrće, voće, med, čaj) Ekološko unaprijeđenje seoskih imanja: uređenje đubrišta, uređenje sanitarija i

pročišćavanja otpadnih voda, skupljanje smeća Omogućavanje uslova za razvoj lokalne infrastrukture Podrška izradi ručnih radova i suvenira

Indikatori: Na kraju 5 godine implementacije plana preko 70% stanoništva u Praku aktivno je učestvovalo ili podržavalo implementaciju aktivnosti iz PlanaNajmanje 70 % objekata u Regionalnom parku na kraju 5-te godine koristi samo proizvode koji se lokalno proizvode, ukoliko postoje u ponudi.

Verifikacija: Godišnji programAnketa stanovništva

Tematska oblast

Smanjenje negativnih trendova na prostoru RP kroz povećanje prihoda

Cilj : 5.3 Prihodi stanovnika Regionalnog parka su povećani, omogućavajući bolji životni standard5.3.1 Mjere:

Omogućavanje uslova za organizovani otkup poljoprivrednih proizvoda Omogućavanje uslova za razvoj individualne proizvodnje Poboljšanje infrastrukture za turiste kao i za lokalno stanovništvo Povećanje prihoda od turističkih usluga Prihodi od branja ljekobilja, borovnice i gljiva Zapošljavanje u regionalnom parku orijentisana ka zapošljavanju lokalnog stanovništva

koje se nalaze unutar Parka (ukoliko zadovoljavaju uslove konkursa) Pomoć u ostvarenju lokalnih/državnih/medjunarodnih kredita i donacija za ruralni razvoj


Regionalni park organizuje stručna okupljanja pomažući lokalnoj zajednici u prenosu znanja i iskustava

Regionalni park organizuje manifestacije i kulturna dogadjanja u cilju povećanja broja turista i doprinosi kulturnom životu lokalnog stanovništva

Indikatori: Povečanje prihoda lokalnog stanovništva za 30 % u narednih 5 godinaVerifikacija: Izvještaj o radu

Tematska oblast

Generalna infrastruktura

Cilj : 6. 1 Uspostavljena je putna i druga infrastruktura koja omogućava lokalnom stanovništvu i posjetiocima kvalitetniju komunikaciju kroz prostor RP

6.1.1 Mjere: Na osnovu konsultacija sa lokalnom zajednicom, interesa poljoprivrednih i turističkih

domaćinstava i privrednih subjekata Regionalni park predlaže prioritete za rekonstrukciju/izgradnju puteva Skupštini opštine Plužine

Prioriteti se posebno biraju sa mjerama zaštite životne sredine kako bi se umanjio negativni uticaj na vrijednosti parka

Pri definisanju prioriteta posebno se vodi računa o razvoju turizma i popoljšanju životnog standarda u regionalnom parku

Za svaki projekat izgradnje/rekonstrukcije puta, Regionalni park predlaže mjere za smanjenje negativnih uticaja tokom izgradnje i u toku eksploatacije

Sanacija i održavanje pjesačkih mostova preko Tare i Pive Krčenje vegetacije na uskim djelovima saobraćajnica Inicirati izgradnju obliaznice oko graničnog prelaza Šćepan Polje u pravcu Crkvičkog Polja

kako bi se osigurala neometana komunikacija lokalnog stanovništva i posjetilaca parka Rekonstruisati put Šćepan polje- Crkvičko Polje i Trsa –Nedajno kao jedne od najvažnijih

komunikacija u parku Asfaltiranje puta Borikovača-Brštanovica u dužini od 5.7 km Rekonstrukcija puta do Malog Stabanjskog jezera Izgradnja puta do lokacija vidikovaca Sokolina i Sokola Izgradnja ulazno/izlaznih punktova za korisnike raftinga Uređenje prostora u Šćepan Polju ispred Vizitor centra Zahtjev Lokalnoj upravi i Ministarstvu za adaptaciji, rekonstrukciju i ustupanje domova i

škola koje nisu u funkciji u prostoru Regionalnog parka za stavljanje u funkciju turizma Jezerski saobraćaj stavljen u funkciju Uticati na uredno i stabilno snadbjevanje struje za potrošače u Regionalnom parku

Indikatori: Povečanje prihoda lokalnog stanovništva za 30 % u narednih 5 godinaVerifikacija: Monstat

Tematska oblast

Infrastruktura za posjetice

Cilj : 6.2 Uspostavljena je infrastruktura za sve tipove turističke ponude 6.2.1 Mjere:

Markiranje i obilježavanje tursitičkih pješačkih staza sa signalizacijom Markiranje i obilježavanje biciklističkih staza Markiranje i obilježavanje alpinističkih staza Izgradnja ulazno-izlaznih punktova na prostoru RP Stavljanje u funkciju Vizitor centra u Šćepan Polju Stavljanje u funkciju Spomen Doma u Crkvičkom Polju uključujući i radionicu za popravku

bicikala i iznajmljivanje skijaške (turno) opreme


Obnavljanje vodenica (posebno na Tari) Postavljanje info tabli na svim značajnijim raskrsnicama Izgradnja i adaptacija vidikovaca Nabavka opreme za proširenje turističke ponude Regionalnog parka Uređivanje stijena za slobodno penjanje Uredjivanje i određivanje kamp prostora Uredjivanje parkinga na Šćepan polju

Indikatori: Broj sprovedenih akcija i broj izgradjenih/opremljenih objekataVerifikacija: Godišnji izvještaj

Tematska oblast

Podizanje svijesti gradjana

Cilj : 7.1 Svijest lokalnih gradjana i posjetilaca o značaju očuvanja vrijednosti Regionalnog parka je razvijena

7.1.1 Mjere: Sprovodjenje kontinuiranih konsultativnih sastanaka u okviru različitih mjera,

sprovodjenje tematskih treninga kao i pomocija poboljšavanja razumjevanja važnosti uspostavljanja Regionalnog parka

Primjeri dobre prakse (uspješna poljoprivredna domaćinstva, specifične turističke ponude) trebaju biti predstavljeni kontinuirano

Brendiranje Regionalnog parka će podstaći stanovništvo da razumiju posebnost prostora Predavanje o vrjednostima Regionalnog parka u svakom razredu osnovne i srednje škole u

Plužinama svake godine- u saradnji sa osobljem škole.Indikatori Najmanje 80 % stanovnika ima pozitivan stav o upostavljanju Regionalnog parka u narednih 5

godinaVerifikacija: Anketa medju lokalnim stanovništvom

Tematska oblast

7.2 Naučna istraživanja

Cilj : Regionalni park je predmet istraživanja opštih i ciljanih naučnih istraživanja Univerziteta, naučnih ustanova i drugih organizacija koje se bave zaštitom prirode

7.2.1 Mjere: Utvrditi prioritizaciju istraživanja staništa/vrsta na osnovu ugroženosti i prikupljenih

podataka Podržati svako validno istraživanje/studijsku posjetu istraživača kroz obezbjedjivanje

dozvole, vodiča, smještaja uz obavezu da se rezultati istraživanja dostave Regionalnom parku na korišćenje

Ponuditi Prirodno-matematičkom fakultetu da dio terenske prakse odradi u Regionalnom parku „Piva“ kao i ostalim Univerzitetima u regionu i šire i podržati studente koji rade radove i disertacije na temu Regionalnog parka

Ostvariti saradnju sa institucijama i istraživačima vezanim za NP „Durmitor“ i NP „Sutjeska“ u cilju proširenja njihovih istraživanja i na RP „Piva“

Indikatori Najmanje 2 radova/istraživanja sprovedeno u roku od prve 2 godine rada parka. Svake naredne godine najmanje 4 istraživanja/akcija registrovano

Verifikacija: Baza podataka Regionalnog parka

Tematska oblast

Promocija


Cilj : 8.1 Kroz uspostavljen efikasan sistem promocije, Regionalni park je široko prepoznat u regionu kao višednevna turistička destinacija

8.1.1 Mjere: Pripremiti plan promocije i PR aktivnosti za svaku godinu upravljanja Pripremiti i odrediti vizuelni identitet Regionalnog parka Formitari web-sajt regionalnog parka kao i društvene profile sa osnovnim

informacijama koji mora biti dinamičnog karaktera Web sajt ce sadržati sva dokumenta i izvještaje kako bi se obezbjedio transparentnost

u radu Web sajt ce omogućiti javno postavljanje komentara i pitanja kao i odgovora Godišnje organizovati posjete novinara Plan promocije sadrži i plan organizovanja manifestacija u Regionalnom parku za tu

godinu Ostvariti saradnju sa privatnim kompanijama u promociji društvene odgovornosti i

vrijednosti Regionalnog parka Pripremiti Ugovore o saradnji za najznačajnije privredne subjekte (EPCG ), mobilni

operateri, Uprava carina, tur operateri na crnogorskom primorju Snimiti kratki film o Regionalnom parku u saradnji sa profesionalnim kućama Emitovati kratke reklame na televizijskim stanicama Gostovati na radio-televizijskim stanicama Regionalni park je aktivan član medjudržavnih projekata za zaštitu prirode i promociju

turizmaIndikatori Web –sajt formiran i ne manje od 1000 jednistvenih posjeta u toku prve godine

Najmanje 1 ugovor o saradnji sa privrednim subjektom potpisan u toku prve 2 godine Najmanje 1 učlanjenje u medjunarodni projekat u toku prve godine rada

Verifikacija: Godšnji izvještaj o raduWebsajt ima najmanje 1000 posjeta registrovanih jedinstvenih posjeta mjesecno


5.1 Naučna istraživanja

Iako započeta ranije, veći dio naučnih istraživanja o flori i fauni u Crnoj Gori sproveden je u periodu nakon Drugog svjetskog rata. Nažalost, poslednji događaji vezani za raspad Jugoslavije uticali su na smanjeno izdvajanje finansijskih sredstava, a time i smanjenje obima bioloških istraživanja.

Dosadašnja istraživanja biološkog diverziteta Crne Gore nijesu sprovođena na sistematičan način. Uglavnom su bila usmjerena na uske naučne teme iz domena interesovanja istraživača (npr. magistarske i doktorske teze) ili su ih uslovljavala praktična organizaciona pitanja vezana za pristupačnost terena, mogućnost angažovanja opreme i sl. U tim uslovima prednjačila su sistematsko - taksonimska istraživanja u odnosu na istraživanja iz drugih oblasti, kao što su populaciona ekologija, genetički diverzitet i dr.

Bez obzira na to, postojeći inventari flore i faune su u većini slučajeva nepotpuni, a veliki dio Crne Gore i njenog biološkog diverziteta ostao neistražen. Po tome nije izuzetak ni područje Regionalnog parka »Piva«

Sa navedenim i datim mjerama u okviru specifičnog cilja 7.2 (RP je predmet istraživanja opštih ili ciljanih naučnih istraživanja Univerziteta, naučnih ustanova i drugih organizacija koje se bave zaštitom prirode), predvidjena su ciljana istraživanja upravljača u saradnji sa relevantnim institucijama koja bi tokom niza godina trebala doprinijeti unaprijedjenju naučnog znanja o vrijednostima Regionalnog parka.


VI FINANSIRANJE

Predlog mogućih izvora finansiranja:

Direktni prihodi uspostavljenje strukture od naknada (u skladu članom 68 Zakona) upravljaču zaštićenog prirodnog dobra, i to za:

ulazak u zaštićeno prirodno dobro; pružanje usluga posjetiocima (korišćenje vodiča, razgledanje prirodnjačke zbirke, parkiranje, kampovanje); korišćenje imena i znaka zaštićenog prirodnog dobra; posmatranje ptica ; snimanje igranih i komercijalnih filmova, spotova i reklama; splavarenje i iznajmljivanje čamaca i brodova; sakupljanje, branje i otkup šumskih plodova; sportski ribolov; ugostiteljske, prodajne, smještajne i infrastrukturne objekte (restorane, bungalove, privremene objekte, reklame, trafostanice, korišćenje zemljišta za održavanje sportskih i drugih

manifestacija); druge radnje, aktivnosti i djelatnosti u skladu sa zakonom.

Indirektni prihodi kroz preusmjeravanje sredstava iz Opštinskog budžeta (u skladu sa Zakonom) u budžet preduzeća „Regionalni park Piva“ Doo. Neophodno je razmotriti finansiranje iz koncesionih naknada koje se ubiraju na prostoru Parka i to kroz doprinos iz budžeta Uprave za Šume – do 100% od koncesija.

Dodatni izvori finansiranja:

U zavisnosti od kapaciteta operativne jedinice i upravljača jedan od najznačajnijih izvora prihoda mogu biti: EU fondovi (prekogranični i medjuopštinski) , IPA, LEADER, Bilateralni donatori za ruralni razvoj, zaštitu prirode, unaprijednjenje turističke ponude, N2000.


VII AKCIONI PLAN

Aktivnost I godina II godina III godina IV godina V godina

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4

1.31.41.51.61.72.12.22.32.42.52.62.72.83.14.14.24.34.44.54.65.15.25.36.16.27.17.28.1


VIII LITERATURA:

Stevanovic, V. & Vasic, V. (1995): Biodiverzitet Jugoslavije sa pregledom vrsta od medjunarodnog znacaja, Bioloski Fakultet i Ecolibri, Beograd

Roganović D. et al. (2008): Nacionalna Strategija biodiverziteta sa Akcionim planom za period 2009 – 2014. godine –NACRT, Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine, Podgorica

Tomić Z, Kapa M, Busković V (2010): Četvrti nacionalni izvještaj Crne Gore o implementaciji Konvencije o biološkoj raznovrsnosti, Ministarstvo uređenja prostora i zaštite životne sredine, Podgorica

Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine (2007): Nacionalna strategija održivog razvoja Crne Gore, Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine, Podgorica

Mugoša R, et al. (2008): Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine, Ministarstvo za ekonomski razvoj, Podgorica

Ministarstvo ekonomije (2011): Strategija regionalnog razvoja Crne Gore, Mistarstvo ekonomije, Podgorica

Šuma plan (2012): Lovna osnova za loviste posebne namjene "Piva", Vlada Crne Gore, Uprava za šume Pljevlja, Pljevlja

Skupština Crne Gore (2004), Deklaracija o zaštiti rijeke Tare, Skupština Crne Gore, Podgorica

Zakon o nacionalnim parkovima (Sl. list RCG", br. 47/91, 17/92, 27/94)

Zakon o zaštiti prirode ("Sl. list Crne Gore", br. 51/08 od 22.08.2008)

Plan upravljanja Nacionalnim parkom „Durmitor“

Juginus DOO – Beograd (2012): Prostorno – urbanistički plan opštine Plužine do 2028. god, Jugoslovenski institut za urbanizam i stanovanje -JUGINUS-MONT, Bijelo Polje

Izvještaj medjunarodne misije o posjeti Nacionalnom parku „Durmitor“ i basenu rijeke Tare -Srbija i Crna Gora, i o posjeti Bosni i Hercegovini, 16-21 januar 2005. godine (2005), Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine, Podgorica

Bulić Z. et al. (2011): Studija zaštite za Regionalni park "Piva" (Ranije Regionalni park Bioč, Maglić i Volujak) u Opštini Plužine -Stručna podloga-, Zavod za zaštitu prirode, Podgorica

Lokalni akcioni plan za biodiverzitet opštine Plužine (2013-2018) (2013), Opstina Plužine, Plužine


PRILOZI

Prilog I – Opis granice Regionalnog parka

V.1. Opis granice (Studija, 2011)

Granica Regionalnog parka – Piva počinje od (početne tačke) TK-1811 koja je ujedno i granična tačka državnegranice između Republika Crne Gore i Bosne i Hercegovine. Od ove tačke granica Regionalnogparka – Piva prati državnu granicu spomenutih dviju Republika Crne Gore i Bosne i Hercegovine upravcu sjevera, sjevero-istoka, do TK 2336 zvano mjesto Volujak, pa sjevero-zapad do TK 2296 zvanomjesto V. Oštrikovac, pa u pravcu sjevero-istoka na TK 1962 pa na TK 1855 zvano mjesto Bukova glavapa na TK 2386 zvano mjesto Maglić pa na TK 1805 pa pored TK 1460 pa sve u istom pravcu do rijekePive, tj. do sredine njenog toka, a sve u dužini od oko 23,4 km. Granica se lomi u pravcu sjeverasredinom toka rijeke Pive, što je i ujedno i državna granica između Republike Crne Gore i Bosne iHercegovine pa sve do sastavka rijeke Pive i rijeke Tare koje tu čine rijeku Drinu u dužini od 3,2 km.Granica se lomi u pravcu sjevero-istoka, istoka, jugo-istoka, juga, jugo-istoka, juga, prati uzvodno sredinutoka rijeke Tare do zvanog mjesta Nozdruć, što je ujedno i državna granica Republike Crne Gore i Bosnei Hercegovine, tu je ujedno i granica NP „Durmitor“ a sve u dužini od oko 23,2 km. Granica dalje pratigranicu NP „Durmitor“ i to od sredine rijeke Tare zvano mjesto Nozdruć i u pravcu zapada i sjeverozapadau luku penje se uvalom uz lijevu stranu kanjona rijeke Tare do TK 1322 zvano mjesto Crni Vrh udužini od oo 1,3 km. Granica i dalje prati granicu NP „Durmitor“ u pravcu juga, grebenom lijeve stranekanjona rijeka Tare TK 1377 zvano mjesto Sokolina pa i dalje u istom pravcu prati grebenom lijevu stranukanjona rijeke Sušice i ujedno granicom NP „Durmitor“ do TK 1637 zvano mjesto Gomila u dužini od oko11, 2 km. Granica od ovog mjesta napušta granicu NP „Durmitor“ i lomi se u pravcu sjevero-zapada naTK 1684 pa na TK 1754 zvano mjesto Vito pa na TK 1768 zvano mjesto V. Ljeljenak pa sve do TK 1616zvano mjesto Jablanov vrh u dužini od oko 5,4 km. Granica se lomi u pravcu zapada i prolazi preko TK1721 zvano mjesto Veliki Vrh, pa preko TK 1558 zvano mjesto D. Miljanovići, pa produžava u istompravcu do blizu grebena desne strane kanjona vještačkog Pivskog jezera tj. do granice razmjera 1:5000 i1:2500 topografsko-katastarskog premjera katastarske opštine Unač u dužini od oko 5,4 km. Granicaskreće u pravcu juga, prati greben desne strane kanjona Pivskog jezera (vjestačkog) a ujedno i granicuizmeđu topografsko-katastarskog premjera 1:5000 i 1:2500 sve do granice katastarskih opština Unač iVojinovići u zvano mjesto Šibalina usov u dužini od oko 3,6 km. Granica se lomi u pravcu jugo-zapada,prati granicu katastarskih opština Unač i Vojinovići do četveromeđe katastarskih opština Unač, Vojinovići,Miloševići i Brljevo, koja se nalazi u Pivskom jezeru, u dužini od 1,0 km. Granica dalje produžava upravcu jugo-zapada do KT 1106 zvano mjesto Lijeva glavqa u dužini od oko 0,9 km. Granica produžavau pravcu zapada, prati granicu katastarskih opština: Brljevo i Miloševići do granice razmjera 1: 5000 i 1:2500 topografsko-katastarskog premjera katastarske opštine Miloševići u dužini od oko 2,8 km. Granicaprodužava i prati granicu između razmjera 1:5000 i 1:2500 topografsko-katastarskog premjerakatastarske opštine Miloševići do granice sa katastarskom opštinom Stabna u dužini od oko 4,5 km.Granica produžava u istom pravcu, prati granicu između razmjera 1:5000 i 1:2500 topografskokatastarskogpremjera katastarske opštine Stabna, sve do granice sa katastarskom opštinom Stubica udužini od oko 3,2 km. Granica se lomi u pravcu sjevero-zapada, prati granicu katastarskih opština:Stabna i Stubica preko TK 1465 zvano mjesto Borjen, pa TK 1860 pa sve do TK 1811, koji se nalazi nadržavnoj granici Republika Crne Gore i Bosne i Hercegovine, gdje se i završava opis graniceRegionalnog parka Piva, koja je ujedno i početna tačka opisa, u dužini od oko 8,5 km.

Ukupna dužina granice Regionalnog parka – Piva je 97,6 km.Ukupna površina opštine Plužine: 85 232,1 haUkupna površina Regionalnog parka Piva: 32 471,2 ha ili 38,1% površine opštine Plužine


Prilog II – Memo sa zajedničke radionice u Plužinama

Radionica je održana 25. januara 2013 u Domu Kulture u Plužnama. Učestvovalo je 29 predstavnika Opštine, Lokalne turističke organizacije, mjesnih zajednica, lokalnih pružaoca usluga (restorani , eko katuni, rafteri), nevladinih organizacija, medija i drugih, koji su upisani u listu učesnika Ankes 1. Radionicu je izveo ekspertni tim UNDP: Jernej Stritih, međunarodni konsultant za zaštićena područja, Marija Vugdelić, domaći konsultant za zaštićena područja, Biljana Medenica, UNDP u saradnji sa Centrom za kulturu, Pluzine.

Program radionicePočetna radionica za lokalne partnere u Plužinama je organizirana prema sledećem programu.

Vrijeme Predavač Tema9.30 – 10.00 Dolazak učesnika, kafa10.00 – 10.10 Biljana Medenica, UNDP Pozdrav učesnika10.10 – 10.30 Učesnici PretstavljanjeModul 1: Šta je regionalni park10.30 – 10.50 Jernej Stritih Šta je to regionalni park i plan procesa uspostavljanja RP

Piva i Komovi10.50 - 11.00 Pitanja i odgovori11.00 – 11. 20 Marija Vugdelić / Biljana

MedenicaVrijednosti regionalnog parka Komovi/Piva

11.20 – 11.30 Pitanja i odgovori11.30 – 12.00 Pauza za kafuModul 2: SWOT Analiza i vizija12.00 – 12.30 Učesnici, Jernej Stritih Analiza prednosti, slabosti, mogućnosti i opasnosti

(SWOT analiza) 12.30 – 13.00 Učesnici, Jernej Stritih Formiranje vizije RP 13.00 – 14.00 Ručak14.00 – 14.30 Jernej Stritih, Marija

Vugdelić / Biljana Medenica

Rezultati SWOT analize i prijedlog vizije, rasprava

Modul 2: Sledeći koraci14.30 – 15.00 Jernej Stritih, Principi kolaborativnog upravljanja i mogućnosti

organizacije regionalnog parka15.30 – 16.00 Jernej Stritih, Sledeći koraci i saradnja u procesu planiranja

regionalnih parkova 16.00 Odlazak učesnika

Rezultati SWOT analize i definicije vizije

SWOT analiza urađena je prema metodologiji u aneksu 4. Klučne rečenice su prikupljene od svih učesnika i grupirane u zajedničke tvrednje od strane moderatora. Rezultat je predstavljen u sledćeoj tabeli:

Prednosti Slabosti- RP Piva je područje netaknute prirode sa

izraženim biodiverzitetom i prirodnim vrijednostima

- RP Piva ima veoma povoljan geografski položaj kao prekogranična regija

- Prednost je i blizina Nacionalnih parkova Durmitor i Sutjeska.

- Podučje je slabo naseljeno i raznovrsnog reljefa koji često onemogućuje pristup motorizovanih vozila najugroženijim prirodnim staništima.

- Turistički pogodno područje koje karakteriše nezagadjena (zdrava) sredina sa pogodnom klimom i osobenostima koje su zanimljive i

- Nedovoljni institucionalni kapaciteti na lokalnom nivou i u NVO sektoru

- Pravni okvir je potrebno ojačati (jasno definisanje nadležnosti, striktna primjena propisa)

- Neadekvatno korišćenje resursa (prekomjerna sječa šume, nelegalan lov i ribolov, stihijsko poribljavanje) i neadekvatna zaštita biljnih i životinjskih vrsta

- Nedovoljna saradnja sa centralnim nivoom (saradnja izmedju centralne i lokalne vlasti,vertikalna i horizontalna komunikacija)

- U području je nedovoljno razvijena svijest o potrebi očuvanja prirode područja i mogućnostima za održivi razvoj


inostranim turistima- Posebno atraktivni su spavarenje kanjonom

Tare i pješaćanje postojećim planinarskim stazama.

- Na području postoji vrijedno kulturno-istorijsko nasledje uključujući tradicionalnu poljoprivredu i stočarstvo

- Postoji izražena podrška lokalne zajednice za uspostavljanje Regionalnog parka kao i želja za integralnim upravljanjem resursima (posebno lovom i šumarstvom) na teritoriji parka.

- Infrastrukturu je potrebno unaprijediti , posebno po pitanju puteva i snadbjevanja električnom energijom

- Udaljenost od industrijskih centara, neoristupačan prostor i negativni klimatski,prirodnii demografski procesi u području otežavaju ruralni razvoj

- Nedovoljno razvijen turizam i poljoprivreda (uglavnom individualno)

-

Mogućnosti Opasnosti- Razvoj planinskog i eko-turizma - Razvoj stočarstva, poljoprivredne proizvodnje i

prodaje proizvoda posjetiteljima - Prirodne vrijednosti područja mogu omogućiti

(ekonomski) razvoj lokalne zajednice kroz pružanje usluga i proizvoda

- Privlačenje investicija (IPA prekogranični program i program ruralnog razvoja)

- Ekonomski razvoj može omogućiti zadržavanje stanovnika

- Neadovoljan institucionalno-parvni okvir i negativne društvene pojave (siva ekonomija, korupcija, nedostatak konkurencije)

- Nenamjensko korišćenje ograničenih prirodnih resursa (neplanska sječa, krivolov i devastacija prostora)

- Nedovoljna svjesnost kod lokalnog stanovništva i pojedinaca o konceptu regionalnog parka

- Nestanak karakterističnih prirodnih vrijednosti - Negativne prirodne pojave (požari i klimatske

promjene)

Nakon grupiranja rezultata SWOT analize i njihove prezentacije, učesnici su zamoljeni da predlože ključne riječi za formiranje vizije Pive .Na ovom mjestu predstavljen je nacrt zajedničke vizije, kao rezultat integracije prijedloga učesnika:

Reginalni park Piva je područje koje je u značajnoj mjeri valorizovalo svoje izuzetne prirodne vrijednosti kroz razvijen sistem očuvane prirode, raznoliku i prepoznatljivu turističku ponudu i održivu poljoprivrednu proizvodnju. Ovakav okvir je omogućio unaprijedjenje životnog standarda lokalnog stanovnika, povećanje prihoda lokalnog stanovništva kao i poboljšanje infrastrukture. Priroda je očuvana i zaštićena: sjeća šume i izlovljavanje je na održivim principima a neophodne mjere zaštite prirode i prostora se aktivno sprovode uz punu podršku i saradnju svih aktera. Regionalni park Piva je jedno od najatraktivnijih podrućja u regionu za turiste sa konstantno rastućim životnim standardom njegovih stanovnika.


Annex 1: Lista učesnika

Početna radionica za lokalne radne grupe za pripremu regionalnog parka Piva

25 Januar 2013-03-13

Centar za Kulturu , Plužine

1. Ljubica Kulić Opština Plužine 069/453124 [email protected]

2. Jelena Calasan Opstina Pluzine 069/271463 [email protected]

4. Radenko Vukovic Turisticko seosko domacinstvo Vukovic 069/531319 [email protected]

5. Mikonja Blagojevic NVU „Green Piva“ 069/065324 [email protected]

6. Darko Calasan U.L.R „Bajo Pivljanin“ Pluzine 069/824912 [email protected]

7. Milovan Vojvodic Penzioner 068/7067914

8. Milenko Micanovic JU Centar za kulturu Pluzine 069/600407 [email protected]

9. Milos Calasan Uli R „Bajo Pivljanin“ 069/531849

10. Pavle Pavlovic Opstina Herceg Novi 069/606299 [email protected]

11. Branislav Vukovic Opstina Herceg Novi 069/020831 [email protected]

12. Slobodan Detic Opstina Pluzine 068/687020 [email protected]

13. Milena Radojicic Opstina Pluzine 068/409759 [email protected]

14. Bosiljka Zarkovic Uprava za Sume 068/872401 [email protected]

15. Radojica Jokovic HE „Piva“ 067/250161

16. Jelena Nisic Turisticka organizacija „Pluzine“ 069/794813 [email protected]

17. Nedjeljko Jovovic Turisticka organizacija „Pluzine“ 069/670939 [email protected]

18. Kosta Dojic Eparhija Bud.-niksicka 067/301168 [email protected]

19. Stanije Doderovic Opstina Pluzine 069/157778 [email protected]

20. Petar Mitric Opstina Pluzine 069/157780 [email protected]

21. Milutin Cicmil Opstina Pluzine 069/387001 [email protected]

22. Mirko Vukovic Penzioner 040271142

23. Zoran Dodarovic DOO „|Ravno“ 068686109

24. Zoran Blagojevic DOO „Rafting Montenegro“ Pluzine 069/524757 [email protected]

25. Ljubomir Cicimil Bungalovi „Konak“ Pluzine 063/284600 [email protected]

26. Jovan Nisic Eko selo „Jugoslavija“ 069/615431 [email protected]

27. Ranko Mitric NP „Durmitor“ 069/47785028. Novica Gogic Etno selo „Izlazak“ 069/476277 [email protected]

29 Maja Kustudic-Asanin UNDP 069/541148 [email protected]


mailto:[email protected]






















Documents

pluzine.mepluzine.me/uploads/PU Piva konačna verzija 2016.docx · Web viewPlan upravljanja je osnovni alat za upravljanje zaštićenim područjem. On institucionalizuje ciljeve i