Partnerstwo Wschodnieprawa człowieka, demokracja, media

Czym jest Partnerstwo Wschodnie

Partnerstwo Wschodnie (PW) to złożona przez Unię Europejską propozycja pogłębienia współpracy, skierowana do sześciu państw graniczących z nią od wschodu: Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Gruzji, Armenii oraz Azerbejdżanu.

Główne cele PW to:

• pogłębienie współpracy politycznej, • ułatwienia gospodarcze (strefa wolnego handlu), • zniesienie wiz,• rozwój kontaktu między społeczeństwami.

Innymi słowy, celem PW jest zbliżenie jego adresatów i Unii Europejskiej. Oprócz celów gospodarczych, PW ma za zadanie podnieść standardy demokratyczne w państwach partnerskich. Ma także wpłynąć na stworzenie w nich świadomego swej roli społeczeństwa obywatelskiego, czemu służyć ma budowa kultury medialnej. Na realizację PW przeznaczono 750 milionów euro.

Uwarunkowania polityczne PW

1. Oferta UE jest wymagająca. Państwa partnerskie podchodzą do niej ostrożnie. Niestabilność UE w czasie kryzysu ujmuje jej atrakcyjności. Nierozwiązane zostają lokalne konflikty terytorialne.

2. Nie wszystkie państwa UE jednoznacznie popierają pogłębienie integracji z państwami na wschodzie. Wynika to z odmiennych interesów państw członkowskich.

3. O wpływy w państwach PW toczy się cicha rywalizacja pomiędzy UE i Rosją. Rosja traktuje je jako swoją „strefę wpływów” i chce od siebie uzależnić. UE stara się wzmocnić partnerskie powiązania gospodarcze z państwami regionu. Prezydencji Rosji (W. Putin) i Białorusi (A. Łukaszenka)

Demokracja i prawa człowieka w państwach PW

1. Społeczeństwa na wschodzie Europy nie mają tradycji demokratycznych, stąd unijny model demokracji nie spotyka się tam z entuzjazmem.

2. We wszystkich prócz Mołdawii państwach PW władza skoncentrowana jest w silnym ośrodku centralnym, którego czołową postacią jest prezydent. To model skuteczny i praktyczny, rodzi jednak pokusę autorytaryzmu.

3. Kryterium swobód obywatelskich i politycznych jest stosunek władzy do opozycji (uczciwe wybory, więźniowie polityczni, dostęp do mediów, prześladowania). Np. na Białorusi i Ukrainie sytuacja nie wygląda dobrze.

Aleś Bielacki

Julia Tymoszenko

6

Gruzja - Michaił Saakaszwili

Ukraina – Wiktor Janukowycz

Białoruś – Aleksander Łukaszenka

Armenia - Serż Sarkisjan

Azerbejdżan - Ilham Alijew

Media w państwach PWNa poziom świadomości obywatelskiej oraz stan demokracji w danym kraju bardzo istotny wpływ mają media. Są one nie tylko podstawowym nośnikiem informacji. Mają również możliwość kształtowania opinii w szerokich grupach odbiorców. Słusznym wydaje się stwierdzenie, że "kto ma media, ten ma władzę". Niezależność mediów jest newralgicznym punktem starań o podniesienie poziomu demokracji. Dobrze wiedzą o tym dyktatorzy, którzy tępią niezależne media, zdając sobie sprawę z zagrożenia, jakie stanowią dla ich władzy.

Przypadki prześladowań, a nawet zabójstw niewygodnych dla władzy dziennikarzy miały miejsce na Ukrainie, Białorusi, a także w Rosji.

W Gruzji media są terenem działania lobbingu prorosyjskiego, co spotyka się ze słusznym oporem władzy.

Telewizja Biełsat

Ta jedyna niezależna od reżimu telewizja powstała na mocy porozumienia podpisanego przez polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych i TVP w 2007 roku. Zakłada ono wieloletnie współtworzenie i finansowanie TV Biełsat, której program nadawany jest z Warszawy za pośrednictwem satelity oraz internetu.

TV Biełsat chce zapewnić Białorusinom dostęp do niezależnej informacji, rzetelnej wiedzy o historii ich kraju, pełnego obrazu sytuacji w otoczeniu międzynarodowym Białorusi, a także atrakcyjnej oferty kulturalnej i rozrywkowej w ich ojczystym języku. Stacja służy też budowaniu mostów pomiędzy Europą a Białorusią i wspieraniu procesów demokratyzacyjnych w tym kraju.

8Agnieszka Romaszewska-Guzy

Gospodarki państw PW

Upadek druzgocącego dla gospodarek państw Europy Środkowo-Wschodniej systemu socjalistycznego nie oznaczał automatycznego polepszenia ich sytuacji. Prawie wszystkie przez kolejne lata borykały się z licznymi problemami natury gospodarczej i politycznej. Początek realnych zmian gospodarczych w państwach PW należy datować na pierwszą dekadę XXI wieku.

Produkty głównych gałęzi gospodarki państw PW: Mołdawia – wino i przetwory owocowe; Gruzja – handel, wina, tranzyt ropy; Ukraina – metalurgia i produkty spożywcze; Azerbejdżan – ropa i gaz; Armenia – wyroby z miedzi, cynku, molibdenu, a także

jubilerskie; Białoruś – produkty chemiczne i petrochemiczne.

Generalnie, problemy gospodarek państw PW to przede wszystkim mała innowacyjność, uzależnienie od Rosji, niesprzyjający system prawny, korupcja, niewydolne sądownictwo i ubóstwo społeczeństwa.

Problemy energetyczne państw PW

Białoruś, Ukraina, Armenia i Mołdawia borykają się z uzależnieniem od sprowadzanych z Rosji surowców energetycznych. Zwłaszcza wysokie ceny za gaz ziemny są przyczyną ustępstw politycznych i gospodarczych ze strony państw PW, które pogłębiają ich zależność od Moskwy. Prawo unijne dąży do ograniczenia monopolu na rynku gazowym, co spotyka się ze sprzeciwem Gazpromu – państwowego potentata surowcowego.

Niezależne energetycznie są Azerbejdżan (ze względu na złoża na Morzu Kaspijskim) oraz Gruzja (dzięki rozwiniętej sieci elektrowni wodnych oraz tranzytowi kaspijskiej ropy).

Od rosyjskich surowców uzależniona jest także Polska.

Organizacje pozarządowe w państwach PW

Miarą dojrzałości obywatelskiej społeczeństwa oraz swobód obywatelskich w państwie jest liczba organizacji pozarządowych oraz dynamika ich działania. Pomoc ngo działającym w państwach PW jest ważnym elementem budowania w nich poparcia społecznego dla integracji w UE.Cechą charakterystyczną organizacji pozarządowych w państwach PW jest wielka różnorodność celów, jakim służą, i zadań, jakie wykonują, oraz często ich efemeryczny charakter. Nierzadko znikają one po wykonaniu jednego konkretnego zadania lub po ustaniu finansowania.Brak tradycji działania organizacji społeczeństwa obywatelskiego, konflikty zbrojne i trudności z finansowaniem działalności sprawiają, że tworzenie autentycznie niezależnych organizacji napotyka przeszkody. Dochodzą do tego prześladowania ngo o charakterze opozycyjnym, np. na Białorusi i Ukrainie.

Podsumowanie

1. Partnerstwo Wschodnie może zainicjować wiele pozytywnych zmian w państwach nim objętych: wpłynąć na niezależność i jakość pracy mediów, zdynamizować działania sektora pozarządowego, zaktywizować obywateli. Korzyści dotyczyć mogą także standardów działania opozycji politycznej i jej traktowania przez rządzących; wzmocnieniu i upowszechnieniu mogą ulec procedury demokratyczne związane nie tylko w wyborami, ale z codziennym funkcjonowaniem państwa.

2. Niepewna perspektywa członkowska w UE i brak poparcia politycznego wśród państw unijnych ostudza zapał krajów nim objętych do przeprowadzania zmian wewnętrznych. Brakuje również jednoznacznych działań UE wobec Rosji, która coraz agresywniej (np. wojna w Gruzji) zabiega o wpływy w regionie.

3. Barierą trudną do pokonania może okazać się brak tradycji demokratycznych i niechęć rządzących do pielęgnacji swobód obywatelskich.

4. Istnieje również zagrożenie ideologizacji polityki społecznej UE. Hasła tolerancji i równości często prowadzą do promowania homoseksualizmu, zrównania praw rodzin z różnego rodzaju związkami partnerskimi, wyrugowaniu religii z życia publicznego, sztucznej promocji kobiet w ramach fałszywego feminizmu, a nawet promocji zabijania dzieci nienarodzonych bądź osób starszych. Zjawisko ideologizacji praw człowieka w unijnym ustawodawstwie i europejskich społeczeństwach może skutecznie odstraszyć wschodnich partnerów.

12

Połącz hasła pasujące do danego kraju

wedle schematu 1. – a. – a) – i – A. 1. Gruzja2. Ukraina3. Mołdawia4. Armenia5. Azerbejdża

n6. Białoruś

13

a. Aleksander Łukaszenka

b. Serż Sarkisjanc. Ilham Alijewd. Michaił Saakaszwilie. Wiktor Janukowyczf. Vlad Filat

A. KiszyniówB. MińskC. KijówD. TbilisiE. BakuF. Erewań

i. ropa i gaz;ii. wino i przetwory owocowe;iii. metalurgia i produkty spożywcze;iv. produkty chemiczne i petrochemiczne;v. wyroby z miedzi, cynku, molibdenu, a także

jubilerskie;vi. handel, wina, tranzyt ropy.

a) Julia Tymoszenkob) Aleś Bielackic) Naddniestrzed) Osetia

Południowae) Górski Karabachf) Nachiczewan

Internetowe źródła informacji o Partnerstwie Wschodnim:

www.easternpartnership.org – EaP Community

www.osw.waw.pl – Ośrodek Studiów Wschodnich

www.eastbook.eu – Portal poświęcony Partnerstwu Wschodniemu

www.msz.gov.pl/Partnerstwo,Wschodnie,19887.html – Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP

www.eeas.europa.eu/eastern/index_en.htm - strona Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych

15

Serwis edukacyjny zawiera następujące kursy:

1. XX rocznica przemian ustrojowych 2. Migracje w Europie 3. Bezpieczeństwo energetyczne 4. Instytucje Unii Europejskiej 5. Ubóstwo i wykluczenie społeczne jako współczesny problem

europejski6. System wsparcia osób wykluczonych społecznie 7. Polska Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej8. Współczesne problemy europejskie9. Partnerstwo Wschodnie-prawa człowieka, demokracja, media

www.kursy.rcie.torun.pl

Regionalne CentrumInformacji Europejskiej

w Toruniu87-100 Toruń, ul. Mostowa 27

tel. 56 652 11 21www.rcie.torun.pl