etvrta

gimnazija

Teodora Drajzera 25, Beograd

SEMINARSKITema :

RAD

Pariz grad svetlosti

Profesor-mentor: Jani Gordana

Student: Raievi Marija, IV5

2011.

SadrajUVOD......................................................................................3 1 Pariz i njegovo gradsko podruje............................................7 2 Ostrva...................................................................................9 3 Desna obala.........................................................................123.1 Luvr i trg Konkord....................................................................13 3.2 Jelisejska polja i Trokadero.......................................................13 3.3 Veliki bulevari..........................................................................14 3.4 Monmartr................................................................................15

4 Leva obala ..........................................................................164.1 Latinska oblast........................................................................16 4.2 Zapadno od Latinske oblasti prema Ajfelovom Tornju.................17 4.3 Monparnas..............................................................................18 4.4 Predgraa...............................................................................18

5 Stanovnitvo........................................................................22

2

UVOD

Francuska je najprostranija evropska zemlja, povrine 551 500 km. Ona ima 58 416 300 stanovnika prema popisu od 1999., ne raunajui prekomorska podruja i okruge, a 60 081 800 ukoliko prikljuimo broju i ove teritorije, to znai da je Francuska na drugom mestu evropskih zemalja po broju stanovnika, iza Nemake, tanije njen broj stanovnika priblino je jednak onom Velike Britanije i Italije. Meutim, veliina Francuske ne moe da se poredi sa onom velikih zemalja na drugim kontinentima, kao na primer Sjedinjenih Drava, Brazila, Rusije, Indije ili Kine. Francuski heksagon Teritorija Francuske lii na heksagon. On je oformljen u Srednjem veku i postoji ve najmanje ceo milenijum, zahvaljujui odlunoj tenji ka ujedinjenju, isprva kraljeva, a zatim i Republike. Na uravnoteen nain, heksagon je otvoren sa tri strane prema morima, a ogranien sa tri kopnene granice. Svoje sadanje dimenzije dobio je nakon francusko-nemakih ratova iz XIX i XX veka.

Na jugu, granica sa panijom je odreena Pirenejima sa najviim vrhom, Aneto, od 3 404 m. Na istoku, Alpe i Jura zatvaraju granice sa Italijom i vajcarskom, dok srednji deo Rajne deli Francusku od Nemake. To su dve " prirodne " granice koje su bile

3

dugo vremena neprolazne, to danas predstavlja ozbiljne probleme pri njihovom premoivanju putem tesnaca, mostova, drumskih i eleznikih tunela, a naroito kada se uzme u obzir poveanje evropskog prometa. Pireneji, Jura i Alpe daju Francuskoj planinsku dimenziju koju ona deli sa susednim zemljama. Francuske Alpe su na severu najvee skijako podruje Evrope i tamo su i nastali mnogobrojni planinski sportovi. Mon Blan, najvii evropski vrh, uzdie se na 4 807 metara. Na severu, granica sa Nemakom, Luksemburgom i Belgijom je, naprotiv, mnogo otvorenija. Ona see drevni Ardenski masiv na skromnijim visinama, kao i veliku dolinu severne Evrope. Tokom dugog razdoblja, to je bila granica sukoba, bitaka i invazija. Danas je ona, na nekoliko taaka, mesto intenzivne prekogranine aktivnosti izmedju Lila i Belgije, izmedju Lorene, Luksemburga i Sarske oblasti. Meutim, druge prekogranine regije se stvaraju, ohrabrene evropskim sporazumima, na srednjem delu Rajne izmeu Alzasa i Baden Vitemberga, oko Bazel-Miluza i eneve, u podruju Nice, u Kataloniji i Baskiji. Francuska ima izuzetnu prednost zahvaljujui tome to ima izlaz na tri mora, ako ne i sa etiri. Na jugu, to je sredozemna zemlja sa sunanom obalom, strmom i slikovitom u Provansi i na Azurnoj obali, i sa dugim peanim plaama Langdoka. Na jugo-zapadu, ona izlazi na Atlantski okean, klima je nesto vlanija, ali blaga i puna svetlosti, a obalu najee ine peane plae omeene jezercima i dinama. Na severo-zapadu, izlazi na Laman i Severno more, a taj morski " Kanal " je najprometniji na planeti, izmeu Atlantika i velikih belgijskih, holandskih, britanskih i nemakih luka Severnog mora. Francuska raspolae sa dva velika luka kompleksa evropskih razmera, Avrom i Ruanom u niskoj udolini Sene, i Marsejom na Sredozemlju, na uu u dolinu Rone. Meutim, Marsej nikada nije bio, a danas je jo i manje nego ikad, velika morska luka kakva je mogla biti. Glavna aktivnost francuskih obala je danas turizam, svugde razvijen, od Severnog mora do Sredozemnog mora. Litoralne pogodnosti Francuske doprinose, zajedno sa njenim planinskim masivima, selima i istorijskim gradovima injenici da je ona prva turistika zemlja Evrope i sveta. Evropsko raskre Francuska teritorija se nalazi na izboenoj prevlaci, na zapadu Evrope, koja deli Sredozemno more, Laman i Atlantski okean i omoguava povezivanje Pirinejskog poluostrva sa ostatkom kontinenta. U tom okruenju, Pariski basen je igrao i igra jo uvek odluujuu ulogu u svim istorijskim razdobljima, zahvaljujui dobrim komunikacijama, svom mestu, kvalitetu zemlje za poljoprivredu i dobroj hidrografskoj poziciji, smetenoj oko dve velike reke, Sene i Loare. Tu je kolevka francuske nacije, sedite kraljeva oko koga su se ujedinile druge regije, glavna regija Republike. U njemu dominira Pariz, jedan od najveih gradova i jedna od najvanijih urbanih regija Evrope i sveta : 2 116 000 stanovnika ivi u Parizu, 10 925 000 u regiji Il de Frans. Tu treba uvek dodati i gradove na graninim delovima tog basena, Kan, (Normandija), Ruen, Avr, Amien, Rems, Orlean, Tur. Ova mrea gradova kojom dominira Pariz ima jo vanija zbog evropskog saobraaja koji ovuda prolazi i to

4

izmeu Ujedinjenog kraljevstva, zemalja Beneluksa, Nemake, i jo dalje prema jugu, Italiji i Pirinejskom poluostrvu. Dve velike saobraajne ose dopunjuju ovakav raspored, stvarajui od francuske teritorije jednu od najveih raskrsnica na zapadu Evrope, u svakom sluaju najvee i nezaobilazne u meunarodnom saobraaju. Na istoku, velika osa sever - jug dolina Rajne, Mozela, Sone i Rone, koje su diskontinuitetne ali danas dobro meusobno povezane autoputevima i vozovima velikih brzina (TGV) i u kojima se smestilo mnotvo velikih gradova : Mec, Nansi, Strazbur, Lion, Grenobl, Sent-Etjen, Marsej. Na jugu, na obali Sredozemlja, na koje se nadovezuju dolina Garone i Akvitanski basen, sa gradovima poput Nice, Marseja, Monpeljea, Tuluza, Bordoa, imaju slinu ulogu. Kao to su nekada industrijska podruja, zasnovana na uglju, eliku i tekstilu, poput Lorene i severnog Pa de Kalea, bila mesta koncentracije stanovnitva, industrijskog bogatstva i tercijarnih delatnosti, danas su to ovi gradovi i metropole, kao i pariska regija. Tri velika grada imaju danas preko milion stanovnika: Lil, Rube i Turkuen, u blizini Belgije i Engleske ; Lion kao najvee raskre komunikacija i ekonomskih inicijativa posle Pariza, u blizini vajcarske i Italije ; Eks an Provans i Marsej, vrata Mediterana. Na zapadu, na masivu Armoriken i njegovim obodima, a naroito du Centralnog masiva ivi manji broj stanovnika, a tu ni veliki gradovi nisu tako brojni : Ren, Brest, Poatie ili Nant, Limo ili Klermon Feran. Tamo je ruralni uticaj najjai, kao i manje vie gusta mrea manjih i srednje velikih gradova. Raznolikost, jedinstvo i centralizam Izmeu svih tih sastavnih elemenata, Francuska deluje kao teritorija iznenaujue raznolikosti. Francuzi su zbog toga vidno zadovoljni. Rado ih ismevaju, ali im zavide na raznovrsnosti sireva, vina, kuvarskom umeu. Vrlo su privreni svojim jedinicama lokalne uprave, osnovama dravne teritorijalne administracije, podeljene na okruge i regije. Veliki broj, 36 000 jedinica lokalne uprave u Francuskoj, predstavlja jedinstveni primer u Evropi i svetu. Razumniji broj od 22 velike regije i 100 okruga je jo uvek vei od obino manjeg broja tih jedinica uprave u drugim evropskim zemljama. Raznolikost francuske teritorije, prouzrokovana mnogim istorijskim i geografskim uticajima odgovara takvoj administrativnoj podeli. Klimatska raznolikost, od mediteranske do okeanske, od morske do kontinentalne. Reljefna raznolikost, od velikih dolina u sreditu pariskog basena do vrhova Alpa ili Pirineja, od ratrkanih planina srednje veliine Centralnog Masiva ili Voa, do velikih dolina Rone ili Loare. Raznolika povezanost francuskih teritorija, od Il de Fransa, srca zemlje jo iz vremena prvih kapetovskih kraljeva, sve do Savoje, grofovije grada Nice, Alzasa i Lorene ija je teritorijalna pripadnost bila osporavana sve do XIX i XX veka. Raznolikost izvornih jezika, dijalekata, obiaja. Raznolikost gradova od kojih je veina nastala u drevnoj istoriji. Raznolikost regija i krajeva.

5

Ovaj teritorijalni mozaik predstavlja ono to je Francuska bila tokom dugo vremena: ruralna, seljaka, ukorenjena u vievekovnu tradiciju, multikulturalno bogata (ili siromana) meusobno raznovrsnim delovima, ija tri glavna stuba ostaju snana proizvodnja itarica, koja dominira u pariskom basenu, jo uvek znaajna tradicija uzgoja stoke na zapadu Centralnog Masiva, sredozemna verzija gajenja vinove loze, voa i povra. Odatle proizlazi raznolikost i bogatstvo krajolika, ravnica i lugova, uma, ledina, vinogradskih breuljaka i navodnjavanih povrina. To je i razlog to se nalazi na prvom mestu u evropskoj poljoprivredi, naroito u proizvodnji itarica, uzgoju goveda, pravljanju mlenih proizvoda, vina, voa i povra. Da bi dali pravu sliku, moemo da dodamo i tropski uticaj sa Karipskih ostrva, Indijskog okeana i Pacifika. Paradoks je, osim ako se ne radi o komplementarnosti, da je takav mozaik stvorio najcentralizovaniju dravu Evrope, i jednu od najcentralizovanijih drava sveta. Drava, povezana sa svojim okruzima i optinama, potvruje jedinstvo Republike, svugde prisutna u vidu javnih slubi, a naroito se to odnosi na kole. Industrijska ekspanzija XIX i XX veka i uspostavljanje transportne mree, otvaranje univerziteta i visokih kola, u poetku skoncentrisanih u Parizu, uspostavljenje kapitalizma koji se najee oslanja na dravu i na velika dravna preduzea, doprineli su stvaranju vrlo centralizovane teritorije gde se sueljavaju Pariz i provincija, a unutar takve podele nalaze se vrlo dinamine pokrajine poput Ron-Alpa i druge, kao i one manje favorizovane kao to je Overnja ili Limuzen. Najznaajniji izraz te jake koncentracije ostaje saobraajna mrea u okviru koje eleznica ima oblik zvezde i prati stare kraljevske puteve, danas imamo avio linije i brze vozove (TGV) koji prate eleznike pruge XIX veka. Sve vodi ka Parizu. Sve dolazi iz Pariza. Naravno, snana voluntaristika politika prostornog ureenja, odluno zastupana nakon drugog svetskog rata, u mnogome je ispravila tu tendenciju, kao to su to uinili i zakoni o decentralizaciji iz 1982. Medjutim, francuska teritorija ostaje i dalje obeleena centralizacijom, nekada je to bila industrijska proizvodnja i glavne slube, a sada su to vane odluke, najprefinjenije usluge poput mode, umetnosti i kulture. Grad ima preko dva miliona stanovnika (2.138.551, po popisu 2005), a urbana zona preko 10,6 miliona (10.660.000, procena za 2008). Ova neprekinuta urbana zona Pariza (bez satelitskih naselja) je najvea u Evropskoj uniji. Pariz je poznat kao Grad svetlosti zbog njegove neodoljive lepote i arma. Ljudi iz celog sveta dolaze u Pariz kako bi videli njegove fantastine muzeje, monumentalne graevine, kako bi probali uvenu Parisku kuhinju, i kako bi se opustili u pariskim bistroima i kafiima. Pariz je poznat kao najivlji metropolitski grad na svetu. Oko petnaest procenata stanovnika Francuske ivi u metropolskom delu Pariza. Ime je dobio po Parizima, keltskom narodu koji su naselili centralno ostvo Il de la site, u treem veku nove ere. Njihovo naselje se od tada irilo na severnom i junom delu Sene. Grad se nalazi ispod povrine nivoa mora, a najvia taka se nalazi na visini od 129 metara na severu Pariza kod graevine Monmartr. Klima U Parizu preovladava umerena klima, zahvaljujui blizini Antlantika. Srednja godinja temperatura iznosi 10,8 . Najtoplliji je mesec jul sa prosekom od 18,4, a najhladniji januar sa 3,5. Najvie padavina ima u maju, a najmanje u februaru .

6

Godinje padne kie koliine oko 650 mm/m2. Zagaenje vazduha je visoko, izazvano od strane automobila ali i usled geografskog poloaja.

Slika 1.Ajfelova kula

1

Pariz i njegovo gradsko podruje

Krunog oblika, Pariz se nalazi na povrini od oko 105 kvadratnih kilometara. Okruen je dugim putem duine 35 kilometara, putem koji se zove Periferni bulevar. Sastoji se od osam regija, dok centralni metropolitski deo obuhvata tri regije. Gradskosko podruje je poznatije kao unutranje predgradje, i iri se prema etiri okruujua regiona, koji su poznatiji kao spoljna predgraa. Grad je podeljen na dvadeset politikih jedinica koje se nazivaju arondisman. Numerisanje ovih jedinica vri se u krunom smjeru, poev od zapadnog dela Ile de la Sitea, zatim se ide u suprotnom pravcu kazaljke na satu sve do istonog Pariza. 7

Reka Sena ulazi u Pariz na jugoistoku, skree na sever, i zatim ide ukrivo na jugozapad prema izlasku iz grada. Mnoge znamenitosti Pariza lee upravo na ovoj reci. Sena vri prirodnu podelu grada na dva dela: severnu stranu obale koja se naziva Desna obala, i juna strana koja je poznata kao Leva obala. Desna obala sadri etrnaest arondismana,dok Leva sadri est. Pored ove dve obale, Pariz je karakteristian i po istorijskim kvartovima, koji su specifini po svom poreklu i kulturnom znaaju.

Reka Sena povezuje Pariz sa unutranjou zemlje (Burgundija) i sa kanalom La Man. Blizina velike reke je bila razlog za osnivanje grada na ovom mestu i najvaniji faktor njegovog razvoja. Vei deo grada, koji se nalazi na desnoj obali, posveen je institucijama trgovine i finansija, dok je leva obala sa Latinskom etvrti univerzitetski i stambeni centar.

8

2

Ostrva

Il de la Site (Ile de la Cit), u sreditu reke Sene, smatra se kolevkom Pariza. To je mesto gde su starosedeoci iveli i gde je dom kraljeva od petog, pa sve do etrnaestog veka. Kraljeva palata, privatna kapela, parlament i zatvor bili su smeteni na zapadnoj strani ostrva. Srednjevekovna palata bila je zamenjena grandioznom palatom pravde iz devetnaestog veka, seditem civilnih i kriminalnih sudova. Ostrvo De la Site se nalazi u srcu grada. Tu je nastalo prvo naselje u doba antike. Godine 1584. kralj Anri III je povezao manja ostrva i dobio veu povrinu za izgradnju. Vremenom je ostrvo od 8 hektara poraslo na 17. Ostrvo je u obliku broda i dugacko je 10 a iroko 5 ulica. Osam mostova ga spaja sa obalama, a deveti vodi do ostrva svetog Luja (le Saint-Louis) koje lei na severoistoku. Most koji povezuje obale Sene preko ovog ostrva, Novi most (Pont Neuf), je najstariji sauvani most u Parizu. Nekadanje Ostrvo labudova (le aux Cygnes) je 1773. spojeno sa Marsovim poljima. Najvie prirodno uzvienje u gradu je brdo Monmartr sa 129 metara visine. Do njegovog vrha vozi iara. Tu se nalazi bazilika Sveto Srce (Le Basilique du Sacr-Coeur).

9

Slika 2.Pont des Arts,most u Parizu Palata pravde (Palais de Justice) je izgraena u trinaestom veku u stilu gotike, i postoji legenda koja kae da su na mestu ove palate, tanije u nekadanoj palati Sen apel (Sainte Chapelle) naeni otpaci sa Isusove krune od trnja. U okviru ove Palate nalazi se i Konsiererija, zatvor u kom su boravili mnogi uesnici Francuske buroaske revolucije pre nego to su streljani i dekapitovani. Preko puta ove Palate nalazi se sedite pariske policije. Istoni deo ostrva je duhovni centar Francuske, koji je predstavljen kadetralom Notr Dam (Cathdrale Notre-Dame). Njena izgradnja je zapoeta 1163. Katedrala stoji na mestu posveenom rimskom bogu Jupiteru. Pored ove katedrale nalaze se i brojne crkve iz perioda pre devetnaestog veka, kao i najstarija bolnica u gradu, Boiji hotel. Notr Dam je pored duhovnog i geografski centar Pariza. Nalazi se na samoj sredini Pariza i od ove take se vre merenja prema svim delovima grada. Na istonom delu ostrva nalazi se statua koja je posveena hiljadama Pariana koji su bili u nemakim koncetracionim logorima. etiri mosta povezuju ovo ostrvo sa desnom obalom, a preko mosta Il SentLuis povezana je sa istonim delom. Francuski arhitekta Luj Levo dizajnirao je mnogobrojne zgrade na ostrvu, koje su postale stanita bogatih. Ostrvo je okrueno i brojnim baroknim i neoklasinim arhitektonskim graevinama i elegantnim buticima i restoranima.

10

Slika 3.Katedrala Notrdam

11

3

Desna obala

Severna strana reke Sene zove se Desna obala usled toga to lei na desnoj strani toka reke. Desna obala je jako ivopisna i centar je gradskog ivota. Njen oblik je krunog karaktera i zavrava se na kraju Velikih bulevara. Na severu desne obale nalazi se naselje Marej. U trinaestom veku, ova oblast je bila dom viteza templara, boraca krstakih ratova, koji su marirali kroz ovaj predeo. Po tome je naselje i dobilo ime. Ovo naselje uokvireno je trgom Vosg, ranije poznatim kao trg Rojal, prvim javnim trgom konstruisanim u Parizu, u ranom sedamnaestom veku. Ovo naselje je bilo aristokratsko, pre nastanka francuske revolucije, kada je kralj svoju rezidenciju preselio ovde. Mnoge kue iz sedamnaestog veka su pretvorene u muzeje i centri su turistikih poseta iz celog sveta. U Mareju se nalazi i najvee naselje jevreja, zapadno od trga Vosg. Locirano direktno na severnu stranu Ilea de la Site, trg Lotel devil mesto je gde se nalazi pariska skuptina optine. Ova skuptina je dom gradskih vlasti od trinaestog veka, i nosilo je ime Grev sve do kraja devetnaestog veka. Bilo je mesto javnih egzekucija i mnogi najpoznatiji pariski kriminalci bili su ubijani javno na ovom mestu. Zapadno od Lotela nalazi se atele, trg nazvan po srednjevekovnom zatvoru i tvravi koju je okruivala reka Sena sve do poetka devetnaestog veka. Gradski arhitekta baron Hausman sagradio je na ovom mestu dva pozorita, Muziko pozorite i Gradsko pozorite.

Slika 4. Centar Pompidu

12

Nastavljajui prema severu, nailazi se na Pompidu centar, takoe poznat i kao Boburg, umjetniki kompleks posveen modernom i savremenom dizajnu. Struktura,od elika i stakla i raznobojnog oblika, delo je italijanskog arhitekte Renca Pijana i britanskog arhitekte Riarda Rodersa. Kontroverzni popart dizajn predstavlja veliki kontrast duhu Pariza i bio je dosta kritikovan prilikom otvaranja ovog kompleksa 1977.godine. Mada, ovaj kompleks i javni trg prepun ulinih umetnika postaje ubrzo potom najpopularniji deo grada. Zapadno od Pompidu centra nalazi se centralna robna kua Pariza iz dvanaestog veka, pa sve do 1969.godine. Ime joj je Lehal. 1969.godine na tom mestu je izgraen veliki kompleks na nekoliko nivoa u kom se nalaze robne kue, muzeji, filmska biblioteka i sportski centar.

3.1 Luvr i trg KonkordLuvr, jedan od najveih i najpoznatijih muzeja u svetu, nalazi se jugozapadno od Lehala, na reci Seni. O ovoj monumentalnoj graevini bie rei dalje u tekstu. Trg Konkord, nalazi se na zapadnoj strani vrta Tuleri, i najprostraniji je trg u Parizu. Postavljen je jo sredinom osamnaestog veka od strane francuskog arhitekte ak Ang Gabrijela kao spomenik Kralju Luju XV. Originalno nazvana Trg Luja XV, za vreme francuske revolucije preimenovana je u Trg Revolucije, i u to vreme je postavljena javna giljotina gde je izvrena egzekucija vie od hiljadu ljudi, i to samo u 1790.godini. Od poznatijih istorijskih linosti tu su giljotinirani Kralj Luj XVI, Kraljica Marija Antoaneta, i voe revolucije or ak Danton i Maksimilijan Robespjer.

3.2 Jelisejska polja i TrokaderoJelisejska polja su najspektakularnija etalita u Parizu i prostiru se od Trga Konkord do Palate arla de Gola. Svi glavni graanski festivali odravaju se ovde, ba na ovom mestu, ukljuujui i vojnu paradu koja se odrava na Dan Bastilje. Kreui se zapadno od Trga Konkord, elegantni vrtovi su poreani odmah tik uz Jelisejska polja. Velika i Mala Palata,obe izgraene za svetski sajam koji se odrao u 1900.godini, smetene su na junom delu avenije. Obe palate danas slue za izlaganje skupih umetnikih dela, kao atrakcija za turiste. Severno od vrtova prostire se naselje Foburg. Najpoznatija graevina u ovom naselju je Jelisejska palata, rezidencija predsednika Francuske.

13

Slika 6. Trijumfalna kapija Na srednjem delu Trga arl de Gol, zapadno od krajnjeg dela Jelisejskih polja, uzdignuta je visoka Trijumfalna kapija. Naruena od strane francuskog vladara Napoleona I u 1806. godini, kako bi obeleio svoje vojnike pobede, graevina je zavrena u 1835. godini. Ispod njenog luka nalazi se grob neznanog junaka, u ast francuskih vojnika poginulih u Prvom svetskom ratu. Dvanaest avenija okruuje Trg arla de Gola, i zajedno daju izgled ogromne zvijezde. Jugozapadno od Trijumfalne kapije nalazi se Trokadero, koji je sainjen od polukrunih nivoa. Na prvom delu nalazi se Palata ajlo, izgraena za svetski sajam 1937.godine, a u njenoj blizini nalazi se vrt Trokadero. U ovoj tvravi danas je postavljen muzej oveka, muzej marine, nacionalno pozorite, kao i arhiva francuskih nacionalnih filmova. Ovaj deo Pariza poznat je i kao centar mode poto se u njemu nalaze i muzej mode, muzej moderne umetnosti, kao i muzej azijskih dela.

3.3 Veliki bulevariVeliki bulevari odvijaju se u polukrugu od Trga Konkord severoistono i jugoistono. Ovo su nekada davno bile modne promenade i etalita koje je postavio Luj XIV u 1670. godini kako bi zamenio stare zidine grada. Severno od Trga Konkord nalazi se crkva Sen Mari Madelen, iroko poznata kao Madelen. Car Napoleon I je naredio da se crkva izgradi poetkom devetnaestog veka u grko-rimskom stilu. Locirana severoistono od crkve Madelene nalazi se Palata Garnier, poznatija kao Opera, pariska glavna kua opere sve do 1989.godine. Operu je dizajnirao francuski arhitekta arl Garnier i zavrio je 1875.godine. Oblast

14

oko Madelene i Opera je glavni komercijalni centar, prepun najpoznatijih robnih kua, banaka i putnikih agencija.

Slika 7. Kua Opere Veliki bulevari nalaze se istono od Opere i idu sve do Republike Palate Bastilje, jugoistono od Mareja. Bastilja je savremena etvrt sa brojnim umetnikim galerijama, studijima, i veoma ivim nonim ivotom. Francuska revolucija je buknula upravo u ovoj oblasti kada je razularena masa krenula na tvravu Bastilju, 14.jula 1789. godine.

3.4 MonmartrMonmartr i bazilika Sveto Srce smetene su na najvioj taki Pariza, na brdu Monmartr. Ovo je bio raj za umetnike u ranijim vremenima usled toga to ga karakterie veoma raznobojan krajolik. Locirano na severnom delu Pariza, na samoj ivici, Monmartr je najvii vrh u gradu. Veoma je popularan kod turista usled ivopisne prirode. U ranom dvadesetom veku bio je mesto gde su brojni umetnici iveli i radili. Mnogi je nazivaju kolevkom moderne umetnosti. Bazilika Sveto Srce nalazi se na Monmartru, i izgraena je izmeu 1875 i 1919.

15

Slika 8. Monmartr i bazilika La Vileta je dio Monmartra, nalazi se na severoistoku i okruena je Parkom La Vileta, a pored nje se nalazi klanica i pijaca sveeg mesa. Ovaj park je glavni kulturno-zabavni centar Pariza, u njemu se nalazi Muzej nauke, kao i Muziki grad, Muzej Muzike i bioskop Imax, pozorite i jo mnogo muzikih prodavnica. Na jugoistoku,na reci Seni, nalazi se oblast Bersi. To je dom francuskog ministra finansija, a pored njega tu se nalazi i vinski podrum Bersi, kao i Palata Omnisport, mesto gde se turisti mogu isprobati u svim znanim i neznanim sportovima.

4

Leva obala

Juna strana Sene naziva se Leva obala. Ona obuhvata manje arondismana od Desne ali je specifina po nekim svojim detaljima i naseljima.

4.1 Latinska oblastPanteon, jugoistono od Sorbone, najvea je graevina u Latinskoj oblasti. Jednom davno bila je to crkva, a sada je poznata po venom odmaralitu najveih francuskih heroja, kao to su Viktor Igo, Volter i Emil Zola.

16

Panteon u Parizu

Prvobitno izgraena za Kraljicu Mariju, Luksemburka palata je sada sedite francuskog senata. Tu je takoe smeten i Luksemburki vrt, predivan park omiljen kod turista.

Slika 10. Luksemburki trg

4.2 Zapadno od Latinske oblastiprema Ajfelovom Tornju. Sen erman Deprije, zapadno od Latinske oblasti i preko reke od Luvra, nazvan je po crkvi ovog naselja. Izgraen u 11.veku, crkva je ostatak drevnog manastira. Renoviran je i izmenjen nekoliko puta. Stub crkve je jedan od najstarijih u celoj Francuskoj. U dvadesetom veku, a naroito posle Drugog svjetskog rata, naselje je bilo stecite francuskog intelektualnog ivota, dez muzike i izdavakih kua, od kojih i dan danas mnoge jo postoje. Danas je ovo naselje jedno od najelegantnijih i najekskluzivnijih uz Parizu, proarano buticima i umetnikim galerijama. Noni provod i izlazak je takoe zagarantovan, poto se ovdje nalazi veliki broj restorana, kafea, bioskopa, galerija i nonih klubova. Turisti koji ele da vide Pariz u malo drugaijem svetlu sigurno nee zaobii ovaj deo. Iako ne toliko 17

udaljena od centra Pariza, ova oblast se izdvaja po veoma elegantnoj atmosferi. Dalje prema zapadu nalazi se naselje Foburg Sen erman, jo jedno aristokratsko naselje iz osamnaestog veka. Danas je ovo stecite mnogih inostranih ambasada i ministarstava, a meu njima je najpoznatija rezidencija francuskog premijera, Hotel Matinjon. Muzej Orsej se takoe nalazi u Foburgu. To je muzej umetnosti iz kasnog devetnaestog i ranog dvadesetog veka. Pored muzeja tu je Burbon palata, francuski parlament. Hotel invalida iz sedamnaestog veka, izgraen po naredbi Luja XIV stanite je za ratne veterane, a u njemu se nalazi i Vojni muzej. Napoleonov grob je lociran blizu Crkve Dom, koja je iz perioda 17.veka. Ajfelov toranj i Vojna kola gledaju se oi u oi sa severne i june strane ampdemara, zapadno od Hotela invalida. Ajfelov toranj je sagraen 1889.godine, za univerzitetsku ekspoziciju. Vojna kola je izgraena od strane Luja XV.

4.3 MonparnasNacionalna biblioteka Francuske nalazi se u Monparnasu, i jedna je od najveih biblioteka na svetu. Izgled ove zgrade simbolizuje otvorene knjige.

Slika 11. Nacionalna biblioteka Monparnas, juno od Senerman Deprijea, je komercijalno naselje i nalazi se okolo eleznike stanice, i najvie zgrade u Parizu, kule Monparnas. U prvoj polovini dvadesetog veka, a naroito u dvadesetim i tridesetim godinama dvadesetog veka, Monparnas je bio kulturni i umetniki centar Pariza. Umetnici iz svih delova sveta susretali su se ovdje kako bi razmenili svoja iskustva i miljenja, a to su najbolje i najee inili u kafiima blizu Karefura Vavin, kasnije nazvanog Trg Pabla Pikasa.

4.4 Predgraa

18

La Defans u centralnom Parizu, najpoznatije je predgrae ovog velelepnog grada.U njemu se nalazi veoma veliki broj poslovnih zgrada, apartmana, prodavnica i restorana, kao i monumentalni Odbrambeni Luk zavren 1989.godine. Na jugozapadu nalazi se Versaj, dom Luja XIV iz sedamnaestog veka. Istono prema gradu nalazi se Marne la Vale, jedan od novih takozvanih novih gradia, u kome se nalazi famozni Diznilend. Ostali novi gradii su Sergi Pontos, na severozapadu, Sen Kventin na jugozapadu i Evri i Senart na jugu i jugoistoku. Parika etvrt nebodera nalazi se 3 km zapadno od ruba ueg gradskog podruja (Ville de Paris) te ini zapadna vrata grada u punom smislu te rei. S centrom Pariza komunicira oko 9 km dugom urbanom osovinom koja poinje Malim slavolukom (Le Carrousel) ispred muzeja Luvra (Luvr) preko Avenije Jelisejska polja (Avenue Champs lyses) i Slavoluka pobede (LArc de Triomphe) do Velikog slavoluka, jednog od simbola La Defansa. etvrt La Defans dobila je svoje ime po kipu La Dfense de Paris koji je na tom podruju podignut 1883. godine u spomen odbrane Pariza za vreme francusko pruskog rata 1870. godine. Gradnja La Defansa zapoela je krajem 1950-ih godina. U to vreme tamo su se prostirale livade i panjaci. Nakon to je taj prostor izabran za lokaciju novog parikog poslovnog centra, u svrhu osmiljavanja, razvoja i upravljanja osnovana je agencija (Etablissement Public d Amenagement de la Dfense). Ona je u poetku donijela odreene planove i ogranienja (maks. visina zgrada 100 m), ali zbog velike potranje za poslovnim prostorima te elje za isticanjem i nadmetanjem kompanija u obliku i visini zgrada ogranienja nisu potovana. To je glavni razlog da je izvorni plan viestruko menjan i dopunjavan. Danas u La Defansuu postoje 34 nebodera via od 100 m, a jo su dva u izgradnji. Najvia zgrada danas su tornjevi blizanci simbolinog naziva Coeur Dfense (Srce Defansa) svaki visine 190 m. Projekt izgradnje centra tekao je u talasima i sa podosta tekoa. Mnoge zgrade bile su obnavljane i nadograivane. Znaajnije je zamro sredinom 1970-ih zbog svetske ekonomske krize koja je pogodila i Francusku. Gradnja je nastavljena 1980. izgradnjom velikog podzemnog trgovakog centra Les Quatre Temps (etiri godinja doba). Danas je to jedan od najveih trgovakih centara u Evropi, prostire se na 120 000 m, te sadri 250 prodavnica, 9 bioskopa, 25 restorana a kroz njega godinje proe 30 miliona kupaca. Uz prvobitnu poslovnu ulogu s tim je centrom La Defansu data centralna trgovaka uloga za celu Pariku regiju (Ille de France). 1980-ih razmiljalo se koji konaan oblik dati celoj etvrti. Na inicijativu francuskog predsednika Miterana prihvaen je projekat izgradnje Velikog slavoluka (Grande Arche de la Dfense ili Tte Dfense Glava Defansa) novog, futuristikog slavoluka koji je dovren 1989. godine, za dvestotu godinjicu francuske revolucije (1789. g.). Impozantnih je dimenzija: visok 93 m, irok 110 m, tako da bi ispod njegovoga luka mogla stati katedrala Notr Dam. Postao je simbol itave etvrti, ali i jedan od novih simbola Pariza. U njegovim bonim stranama nalaze se kancelarije i sjedite francuskog Ministarstva pravde a na vrhu sedite Agencije za ljudska prava.

19

Slika 12.Veliki slavoluk To nije bio kraj irenja i izgradnje La Defansa. Godine 1990. donesena je odluka o dvostrukom poveanju poslovne etvrti radi unapreenja meunarodne pozicije Pariza u sistemu globalnih gradova (gradova od ireg, svetskog znaenja). Izmeu ostalih planira se i izgradnja Tornja bez kraja ( Tour sans fin) prijenika 40 m i visine 400 m! Zato uopte potreba za izgradnjom takve poslovne etvrti? Nakon drugog svetskog rata i obnove Pariza jae se poinju razvijati uslune delatnosti (bankarstvo, trgovina, javne slube, osiguranja...). Velike francuske kompanije poinju se takmiiti na meunarodnom tritu te imaju potrebu irenja i modernizacije svojih poslovnih prostora. Njihov razvoj bio je sputan na tradicionalnim lokacijama u centru Pariza Avenija Jelisejska polja, Bulevar Hausman i dr. Dok je u nekim drugim globalnim gradovima, naroito angloamerikim, urbana politika izgradnje centra grada podrazumevala uglavnom ruenje starijih i izgradnju novih u pravilu viih zgrada, u Parizu to nije bio sluaj. Zbog velike kulturne vrednosti ireg sredita grada koji je ve tada privlaio veliki broj turista (danas sredite Pariza godinje poseti vie od 25 miliona turista), ali i protivljenja samih Pariana, poslovna etvrt sagraena je na novom, udaljenijem mestu te je kvalitetnim saobraajnim vezama povezana s centrom grada. Poslovna zona La Defans postala je stvaran CBD (central business district) Pariza, mesto inovacija i odluivanja u irim francuskim, evropskim i svetskim okvirima uz paradoks da se uopte ne nalazi u administrativnim granicama ueg Pariza (Ville de Paris). Danas je La Defans najvea poslovna etvrt Evrope. U njoj se nalazi 2.5 miliona m poslovnih prostora u kojima radi oko 150 000 ljudi. Ovdje se nalaze sjedita 70 % svih velikih francuskih kompanija ali i predstavnitva mnogih drugih mutinacionalnih kompanija. Takoe u samoj etvrti stanuje 20 000 ljudi. Uz poslovnu, trgovaku i stambenu etvrt ima i kulturnu funkciju koja je vidljiva u mnotvu skulptura na otvorenom. No, takva velika koncentracija irokog broja funkcija ima mnogo prednosti ali i neke nedostatake. Osim problema u samoj etvrti (infrastruktura) javlja 20

se i problem prostorne polarizacije unutar grada koja dovodi do neravnomernog razvoja itavog grada kao i do nezadovoljstva stanovnika drugih etvrti koje zaostaju. Radi spreavanja prevelike koncentracije intervenisala je ak i francuska vlada koja je Ministarstvo finansija preselila na istok grada stvarajui time ipak neku (prividnu) ravnoteu.

Celi nadzemni prostor La Defansa peaka je zona poploenih aleja (esplanade) a etvrt okruuje obilazna brza cesta (boulevard circulaire). No i ta se obilazna cesta u budunosti namerava ukopati radi dobijanja novih graevinskih povrina u sklopu ve spomenutog irenja poslovne zone. S druge strane pod zemljom se osim velikog trgovakog centra nalaze ostale saobraajnice, podzemne garae te stanice i infrastruktura metroa i prigradske eljeznice (RER).

Slika 12. iri pogled na Veliki slavoluk La Defans danas ini neizostavni dio imida Pariza te je postao nezaobilazna atrakcija za sve posetioce grada svetlosti. Godinje ga poseti oko 2 miliona turista, te jo 2 miliona uesnika razliitih poslovnih, naunih ili kulturnih kongresa.

21

Slika 13. La Defans 5 Stanovnitvo

Po statistikim podacima iz 2007.godine, broj stanovnika Pariza iznosio je 12.214.246, dok oko devet i po miliona ljudi ivi u metropolitenskoj oblasti Pariza, a to ini oko petneast procenata stanovnitva Francuske. Ostatak ivi u unutranjim predgraima. Manje cene kotanja ivota, kao i kua ali i bolji uslovi za ivot dovelo je do toga da veliki broj graana pree iz centralnog dela Pariza u predgraa. Bogatija naselja su koncentrisana u centralnom Parizu, i na zapadu grada. Imigranti i ostali strani rezidenti ine oko esnaest procenata populacije. Najvei broj je Afrikanaca, najvie iz Alira,a za njima slijede Portugalci, Jugoistoni Azijati i Zapadnoafrikanci. Najvei broj Pariana su rimokatolici. Nakon njih, po veliini grupacije su muslimani, a Jevreji su na treem mestu. Ima i manjeg broja Protestanata i Budista. U starom i srednjem vijeku, a i kasnije, stanovnitvo Pariza je prolazilo kroz brojne ratove, epidemije i periode gladi, tako da je njihova brojnost stagnirala. Tako je, recimo, 1832. u epidemiji kolere stradalo 20.000 ljudi. Tek je period Industrijske revolucije u 19. veku oznaio poetak snanog demografskog razvoja. Od 1846. do 1876. broj stanovnika se od jednog milona udvostruio. Godine 1921. u Parizu je ivjelo 2,9 miliona ljudi. Do danas je broj stanovnika u uem, centralnom Parizu opao, ali se njihov broj u Pariskom regionu popeo na vie od 9 miliona. Po gustini stanovnitva u uem centru, Pariz je prvi meu milionskim gradovima svijeta. 22

Slika 14. Otvorena pijaca u Parizu Po zakonu, francuski popisi stanovnitva ne smeu da prikupljaju podatke o etnikoj ili religijskoj pripadnosti stanovnitva. Meutim, po podacima popisa iz 1999. vidi se da je 19,4% stanovnitva roeno van evropske Francuske. Po tome je Pariz veoma multikulturalan grad. Najvie novih imigranata pristie iz Kine i Afrike. Istorijski, u Pariz su se doseljavali Italijani, Jevreji iz centralne Evrope, Rusi posle Oktobarske revolucije, Jermeni, ljudi iz francuskih kolonija, panski, portugalski i severnoafriki ekonomski emigranti od 1950-ih od 70-ih.

23